Economische ontwikkeling Rotterdamse gezondheidszorg. jaarverslag 2009 & jaarplan 2010

Transcriptie

1 Economische ontwikkeling Rotterdamse gezondheidszorg jaarverslag 2009 & jaarplan 2010

2 Als ik dans, vergeet ik de intense pijn. Riet Kooring (patiënt pijnbestrijding Erasmus MC) Dansen is zoiets geweldigs! Ik deed het vroeger al. Mijn hele familie danste. Elke danstent in Rotterdam kende ik. Op een dag, 19 jaar geleden, herontdekte ik het plezier. Iedere keer is het alsof ik beide benen nog heb en kan bewegen. Ik heb zelfs prijzen gewonnen. Maar het belangrijkste is: dansen helpt me om de fantoompijn af te reageren. Tijdens de Pressure Cooker 2009 tekenden zich de contouren af van het fundament van de zorg anno Belangrijk daarin zijn de begrippen: de mens centraal, authenticiteit, vertrouwen en verantwoordelijkheid, zelfbeschikking en het sociaal netwerk als basis voor eigen regie.

3 4 Economische ontwikkeling Rotterdamse gezondheidszorg 5 inhoud Voorwoord Inleiding De Basis: innovatie en ondernemerschap Jaarverslag 2010 Kennisallianties en kennisvalorisatie Arbeidsmarkt en scholing Gebiedsontwikkeling Zelfredzaamheid van burgers Jaarplan

4 6 Economische ontwikkeling Rotterdamse gezondheidszorg 7 voorwoord Als wij naar de cijfers in de gezondheidszorgeconomie kijken en de ontwikkelingen op hun beloop laten, dan ziet de toekomst er somber uit. Immers al in 2011 zal de exodus van babyboomers uit de arbeidsmarkt op gang komen. Met als gevolg een daling van de beschikbare arbeidskrachten en een te verwachten stijging van de vraag naar zorgproducten in de jaren daarna. Gevolg is een onevenwichtige balans tussen vraag en aanbod in de zorgmarkt. Bovendien brengt de jaarlijkse stijging van de zorgvraag enorme maatschappelijke kosten met zich mee, waarmee de zorg onbetaalbaar dreigt te worden. Het roer moet dus echt om. Vooral in Rotterdam. Omdat uit onderzoek blijkt dat de gezondheidstoestand van de Rotterdammers op tal van punten slechter is in vergelijking met de rest van Nederland. Wat heel gezond is aan Rotterdam, is dat wij gewend zijn de handen uit de mouwen te steken en liever denken in kansen dan bedreigingen. Dat heeft Rotterdam laten zien in de haven, op het gebied van de klimaatproblematiek en op vele andere terreinen. Wij vertrouwen erop dat wij hetzelfde kunnen doen voor de gezondheidszorgeconomie en zijn daarom in 2008 gestart met het programma Economische ontwikkeling Rotterdamse gezondheidszorg, kortweg programma ER. De centrale doelstelling van het programma is: De Rotterdamse zorg economie is een gezonde economische sector met veel bedrijvigheid en werkgelegenheid. Om dat te realiseren is het noodzakelijk om te werken aan innovatie en ondernemerschap. Belangrijke thema s daarbij zijn: stimuleren van kennisallianties en kennisvalorisatie, arbeidsmarkt en scholing, gebiedsontwikkeling en vergroten van zelfredzaamheid van burgers. Die ontwikkelingen op gang krijgen is niet eenvoudig, vooral niet nu de effecten van de kredietcrisis nog merkbaar zijn. Aan de andere kant biedt het juist ook kansen, omdat zich een enorme groeimarkt aandient, ook voor bedrijven uit andere sectoren. Als extra steuntje in de rug heeft de gemeente het afgelopen jaar 1 miljoen euro in het plan van aanpak Kredietcrisis vrijgemaakt voor het aanjagen van de gezondheids zorgeconomie. Op dit moment is de gezondheidszorg de op één na grootste economische sector van Rotterdam en de belangrijkste banenmotor van de stad met steeds meer marktinitiatieven. Volop kansen dus. Laten wij samen met alle partijen die daarvan willen en kunnen meeprofiteren, die kansen pakken en doen waar wij in deze stad prat op gaan: Rotterdam Durft! Januari 2010 College van Burgemeester en Wethouders

5 Eerlijk is eerlijk, de zorg is zwaar. Jan Smits (65+) Hier gaan duizend heipalen geluidsarm de grond in. Rien Rijsdijk (hoofduitvoerder Bouwcombinatie Erasmus MC) Mijn vrouw was 44 jaar toen ze een hersenbloeding kreeg. Sindsdien kan ze niet meer spreken en nauwelijks bewegen. Een verzorgingshuis is voor haar geen oplossing. Hoe ik dat weet? Ze vertelt het met haar ogen. Als ze iets niet wil, sluit ze zich volledig af. Mijn moeder van 80 helpt met koken en wassen. Kinderen hebben we niet. Elke week gaat een vrijwilliger een middag met haar op pad, al tien jaar lang. Hij doet geweldig werk. Net als de mantelzorgcoördinator. Maar eerlijk is eerlijk, de zorg is zwaar. De toegankelijkheid en betaalbaarheid van de zorg komt onder druk te staan. De Nederlandse zorgkosten 68,5 miljard in 2005 stijgen naar verwach ting tot bijna 70 miljard euro in Om de zorgkosten beheersbaar te houden zit de gezondheidszorg in een transitie van het klassieke aanbod gestuurde stelsel naar een vraaggestuurd model. Het bouwen midden in een drukke stadswijk is wel wat anders als bouwen in een open zandvlakte waar je met niemand rekening hoeft te houden. Grote transporten voeren we alleen uit op verkeersluwe momenten. s Middags tijdens de rusttijd van de patiënten leggen we het heien stil. Met geluids- en trillingsmeters houden we continu de maximaal aanvaardbare effecten van het heien in de gaten. In december 2009 werd de eerste paal geslagen voor de nieuwbouw van het Erasmus MC. De nieuwbouw heeft als doel een healing environment te bieden: een comfortabele, veilige en gezonde omgeving die bijdraagt aan het herstel van de patiënt.

6 10 Economische ontwikkeling Rotterdamse gezondheidszorg 11 inleiding De Rotterdamse gezondheidszorgeconomie is van grote betekenis voor de Rotterdamse arbeidsmarkt. Op 1 januari 2009 waren mensen werkzaam in de sector die daarmee 17,7 procent van de werkgelegenheid in Rotterdam vertegenwoordigt, in 2001 was dit nog maar 13,8 procent. De zorg is daarmee de op één na grootste sector, na de zakelijke dienstverlening met werkplaatsen. De geschatte omzet bedraagt circa 2,5 miljard. In steeg het aantal bedrijfsvestigingen in de zorg met 175, terwijl in de meeste andere bedrijfstakken het aantal vestigingen daalde. In de top 25 van grootste werkgevers in de Rotterdamse regio staan negen zorginstellingen. Het belang van de medische en zorgsector zit niet alleen in de huidige absolute omvang, maar ook in de ontwikkeling van de sector. In de periode steeg de werkgelegenheid er met 27,3 procent terwijl de totale werkgelegenheid in Rotterdam nagenoeg gelijk bleef (-0,4 procent). Voor de periode is de verwachting een toename van 2,8 procent terwijl heel Rotterdam met 0,2 procent groeit. De gezond heids zorgeconomie is daarmee de snelst groeiende sector en een van de belangrijkste banenmotoren voor de Rotterdamse economie. De gemeente Rotterdam maakt zich sterk voor een verdere stimulering van de Rotterdamse gezondheidszorgeconomie. Daarmee speelt de gemeente in op een belangrijk knelpunt voor de toekomst: Namelijk de toenemende zorgvraag in combinatie met een afnemende groei van het aantal benodigde arbeidskrachten die deze zorg kunnen leveren en een navenante stijging van de maatschappelijke kosten voor zorg en welzijn. Om de zorg toegankelijk, kwalitatief goed en betaalbaar te houden is het noodzakelijk om te werken aan innovatie en ondernemerschap in de zorg. Tegelijkertijd kan Rotterdam zich hiermee profileren als een innovatieve zorgstad. Om dit proces te ondersteunen is de gemeente in 2008 gestart met het programma Economische ontwikkeling Rotterdamse gezondheidszorg, kortweg programma ER. In dit jaarverslag geven wij u een kort overzicht van de belangrijkste behaalde resultaten in De resultaten zijn bereikt in nauwe samenwerking met de gemeentelijke diensten Jeugd Onderwijs en Samenleving (JOS), Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SoZaWe), Gemeentelijke Gezondheidsdienst Rotterdam-Rijnmond (GGD), Stedenbouw en Volkshuisvesting (ds+v) en diverse deelgemeenten. Verder is actief samengewerkt met zorgaanbieders, kennisinstellingen en bedrijven. Toekomstbeeld In 2011 komt de exodus van babyboomers uit de arbeidsmarkt op gang. Gevolg is een daling van het aantal beschikbare arbeidskrachten. Daar naast ontstaat in de jaren daarna een te verwachten explosieve stijging van de vraag naar zorg. Dit toekomstbeeld schetst Pricewaterhouse Coopers in december 2009 in het visiedocument gezondheidszorg getiteld Vergrijzing vandaag, innovatie van morgen. Het aantal van 2,4 miljoen 65-plussers in 2009 verdubbelt tot 4,3 miljoen in 2038 volgens hen. Niet alleen komen er demografisch meer ouderen, ook leven ouderen langer, waardoor een dubbele vergrijzing ontstaat. De toe genomen welvaart zorgt ervoor dat de vraag van de nouveau âgée

7 12 Economische ontwikkeling Rotterdamse gezondheidszorg 13 niet strookt met het huidige zorgaanbod; zij willen meer luxe, aandacht en vermaak. In de zorgsector raken vraag en aanbod verder uit balans: de vraag neemt toe én verandert terwijl het arbeidspotentieel verder verschraalt. Innovatieve oplossingen zijn nodig om aan de zorgvraag te kunnen voldoen. De verwachting is dat door de digitale vaardigheden van de nieuwe ouderen, steeds meer op afstand gezorgd kan worden. Ook neemt de vraag naar preventieve screening in de toekomst toe en zijn mensen bereid meer te investeren in gezond zijn en blijven. Om de effecten van de verschraling op de arbeidsmarkt betaalbaar te houden, moet werkend Nederland langer doorwerken. Dat vraagt om gezonde werknemers die langer vitaal zijn. Anderzijds moeten werk gevers anders kijken naar oudere werknemers en hen langer actief houden in het arbeidsproces. Bijvoorbeeld in een andere functie gericht op taakvelden passend bij wat men nog wel kan op latere leeftijd. Een andere kijk op de oudere werknemer is enerzijds om het productievolume op peil te houden, anderzijds om de kennis en ervaring in de organisatie vast te houden. Ook dit probleem geldt voor de zorg: hoe kunnen oudere werknemers in een lichamelijk zwaar en soms stressvol beroep met wisselende werktijden zoals de verpleging behouden blijven voor het arbeidsproces? Duidelijk is dat de toegankelijkheid en betaalbaarheid van de zorg onder druk komt te staan. De Nederlandse zorgkosten 68,5 miljard in 2005 stijgen naar verwachting tot bijna 70 miljard euro in In de samenleving die steeds individueler is, wordt het moeilijker om draagvlak te vinden om collectief deze kostenstijging op te vangen. De solidariteit tussen generaties komt onder druk te staan. Om de zorgkosten beheersbaar te houden, zit de gezondheidszorg in een transitie van het klassieke aanbodgestuurde stelsel naar een vraaggestuurd model. De overheid hoopt dat door marktwerking de kosten van de gezondheidszorg beter beheersbaar worden. Van de zorginstellingen vraagt dit een omslag naar een meer bedrijfsmatige aansturing. Dit stelt organisaties voor uitdagingen, maar biedt hen tegelijkertijd ook kansen. Uitdaging programma Economische ontwikkeling Rotterdamse gezondheidszorg De gezondheidszorgsector is een cruciale sector voor de versterking van de economische structuur van Rotterdam. Dit vanwege de reeds bestaande betekenis voor de Rotterdamse werkgelegenheid en de verwachte agglomeratie-effecten van de sector (groei in de medische en zorgsector leidt tot groei in andere, afgeleide bedrijfstakken). Rotterdam wil daarom het economische medische en zorgcluster verder uitbouwen. De hiervoor geschetste problematiek van een toenemende zorgvraag en een achterblijvend zorgaanbod is vergelijkbaar met een weegschaal die uit balans raakt. Die onbalans vraagt om nieuwe benaderingen in de zorg en biedt kansen voor ondernemerschap en innovatie. De gemeente en de medische en zorgpartners in de stad ondernemen al diverse activiteiten om de balans te herstellen, maar tegelijkertijd ontbreekt het overzicht en is niet geheel duidelijk hoe het bestaande beleid van de verschillende gemeentelijke en private partijen elkaar aanvult of overlapt. Hier meer zicht op krijgen en mogelijk maken dat de balans zich herstelt, is een kerntaak van het programma ER en de betrokken gemeentelijke diensten. Nieuw evenwicht vinden Een goede weegschaal heeft een stevige basis die voorkomt dat de weeg schaal bij het beladen van de schalen omvalt. Voor het programma ER is die basis innovatie en ondernemerschap binnen de cure-, care-, preventie- en welzijnsector. Op een weegschaal kunnen gewichten worden geplaatst of weggenomen om de balans te herstellen. Voor het programma ER zijn de volgende vier kernthema s (vier gewichten) gedefinieerd: stimuleren van kennisallianties en kennisvalorisatie arbeidsmarkt en scholing gebiedsontwikkeling voor de gezondheidszorgeconomie vergroten van de zelfredzaamheid van burgers. Deze vier thema s interacteren met elkaar, versterken de basis en/of dragen individueel hun gewicht bij aan het bewaren van het evenwicht tussen zorgvraag en zorgaanbod. Indien de zorgmarkt en Rotterdamse ondernemers de kansen rondom deze thema s grijpen, komt en blijft de weegschaal in balans.

8 14 Economische ontwikkeling Rotterdamse gezondheidszorg 15 toenemende zorgvraag mismatch arbeidkrachten kennisallianties en kennisvalorisatie arbeidsmarkt en scholing gebiedsontwikkeling zelfredzaamheid van burgers

9 16 Economische ontwikkeling Rotterdamse gezondheidszorg 17 De thema s dragen bovendien bij aan een economische spin-off voor Rotterdam: groeiende werkgelegenheid en meer ondernemerschap op het gebied van nieuwe zorgproducten en het leveren van diensten. Aanpak programma ER Uitgangspunt voor de werkwijze is programmamanagement. De letters ER in de naam van het programma verwijzen naar het in de medische wereld en bij een breder publiek bekende begrip ER (Emergency Room). Het programma streeft naar een ER-aanpak met korte interventies gericht op het oplossen van knelpunten die ontstaan rondom de ambities. De bedoeling is dat zorgaanbieders, zorgverzekeraars of ondernemers de ambities zelf omzetten in acties. Het programmateam ER ondersteunt hen bij de contacten met de (deel)gemeente of het makelen tussen zorg aanbieders. Soms jaagt het programmateam ER initiatieven aan door het organiseren van bijeenkomsten. Daar waar meer begeleiding nodig is, worden projecten in samenwerking met private partners of andere gemeentelijke diensten opgezet. Indien nodig wordt aanvullende financiering gezocht bij gemeente, provincie, het Rijk, Europese fondsen en/of private financiers. Echt programmamanagement voeren over een thema als medische en zorgeconomie vraagt om inzicht krijgen in de stand van zaken in de regio Rijnmond en soms de Medical Delta. Zien waar de ontwikkelingen stoppen en waar gaten vallen. Op basis hiervan activiteiten aanjagen en samenwerking stimuleren. Afgelopen twee jaar is steeds meer inzicht gekregen in het functioneren van deze sector en de verhoudingen tussen partijen (in de regio). Ook werd duidelijk dat het voeren van regie en doen van korte interventies met de verwachting dat de ander activiteiten gaat ontplooien soms niet voldoende is. Het programmateam ving afgelopen jaar gaten op die tussen de gemeentelijke diensten vallen, zocht oplossingen voor tegenstrijdige belangen en doelen en trad vooral heel vaak als intermediair op. Soms speelt de gemeente een goede rol als onafhankelijke partij om ontwikkelingen te stimuleren, die niet primair onze verantwoor delijk heid zijn, maar wel belangrijk voor de Rotterdamse burgers. Deze aanpak vraagt om substantiële inzet van mankracht met voldoende expertise over de sector en het Rotterdamse speelveld. Zo n inzet betekent ook een forse aanslag op de beschikbare mankracht voor de geplande programmatische activiteiten. Programma ER in 2009 Algemeen In januari 2009 verscheen de populaire versie van het beleids document Economische ontwikkeling Rotterdamse gezondheidszorg en het uitvoerings programma van programma ER. Enkele weken later volgden het jaarverslag 2008 en het jaarplan 2009 die beide goed ontvangen werden. Het programmateam werd bij diverse zorgaanbieders en private bedrijven uitgenodigd voor een toelichting op het programma. Mooi resultaat hiervan is dat partners aanhaken bij elkaars activiteiten en vaker naar mogelijkheden zoeken om samen te werken. Als stimuleringsmaatregel tijdens de kredietcrisis stelde het Rotterdamse College van Burgemeester en Wethouders 1 miljoen euro beschikbaar voor innovaties in de gezondheidszorg, met name op het gebied van e-health. Dit geld is onderdeel van een pakket economische stimulerings maatregelen dat het college presenteerde in het plan Rotterdam biedt perspectief. Een belangrijk deel van dit bedrag is geïnvesteerd in de ontwikkeling van het zorgportaalrijnmond.nl. Eind 2009 gaf het programma ER adviesbureau M&I/Partners opdracht een effectiviteitsmeting te houden. Doel hiervan is om duidelijk te krijgen wat de inspanningen tot nu toe hebben opgeleverd en wat de noodzakelijke koers voor de komende jaren moet zijn. In 2010 worden de uitkomsten van dit onderzoek gebruikt voor het maken van een vervolg op het programma ER. Ook in het jaarplan 2010 is een aantal van de aanbevelingen verwerkt. Belangrijkste aanbeveling is dat aan het imago van Rotterdam als innovatieve zorgstad nog niet voldoende aandacht is besteed. In 2009 heeft het programma ER een PR-desk gestart, met als insteek meer de relevante (vak)media te benaderen met goede Rotterdamse initiatieven. In november 2009 is een bijeenkomst georganiseerd met alle communicatie- en PR-medewerkers van de zorginstellingen in de regio Rijnmond. In dit overleg is het programma toegelicht en met elkaar verkend op welke manier Rotterdamse zorginstellingen hun commu nicatie beter op elkaar kunnen afstemmen zodat de boodschap Rotterdam is een innovatieve zorgstad wordt versterkt. Deze bijeenkomst krijgt een vervolg in 2010.

10 18 Economische ontwikkeling Rotterdamse gezondheidszorg 19 De basis: innovatie en ondernemerschap Het programma ER stimuleert en monitort de economische ontwikkeling in de Rotterdamse gezondheidszorg op verschillende manieren. Zo ont moette het programmateam in juni zorgondernemers op het diner dat georganiseerd was als afsluiting van de training Dienstverlening en klantgerichtheid voor Rotterdamse ambtenaren die werken met (zorg)ondernemers. De dienstverlening van de ondernemersdesk is in 2009 verder geoptimaliseerd. Een hoogtepunt was de lancering van de ontwikkeling van zorgportaalrijnmond.nl. Met dit platform voor zorgcommunicatie zet de Rotterdamse regio een belangrijke stap op weg naar patiëntvriendelijkere en efficiëntere zorg. Het initiatief en draagvlak voor het zorgportaalrijmond.nl is ontstaan na het advies Rotterdam: Op Kop in Zorg van de Economic Development Board Rotterdam (EDBR). In het najaar gaf het programmateam ER de opdracht om te onderzoeken wat de bevorderende en belemmerende factoren zijn voor ict-ontwikkelingen rondom dit zorgportaal. Tenslotte droeg ER mede bij aan het mogelijk maken van een implementatiepilot waarbij in 2010 een digitale zorgcommunity wordt gemaakt in een van de deelgemeenten. Kennisallianties en kennisvalorisatie In 2009 zijn binnen dit thema belangrijke resultaten geboekt. De gemeente Rotterdam trad toe tot Medical Delta, een samenwerkingsverband dat onderzoek en de gezamenlijke ontwikkeling van nieuwe technologie stimuleert; Het programma ER startte een onderzoek naar de stimuleringskansen van de zorginnovatie buiten kennisinstellingen zoals universiteiten, hogescholen én academische instellingen; Studenten dachten mee over de zorg. Onder naam Pressure Cooker gingen topstudenten en docenten van de Hogeschool Rotterdam en instituut Beleid en Management Gezondheidszorg van de Erasmus Universiteit in juli een week lang aan de slag om slimme oplossingen te bedenken voor toekomstige problemen in de zorg; De gemeente Rotterdam en het Erasmus MC organiseerden in september het symposium Gezonder Rotterdam als eerste stap in de aanpak van de gezondheidsachterstand van Rotterdammers; Uit onderzoek bleek dat de Erasmus MC Incubator de afgelopen jaren succesvolle resultaten heeft behaald. Deze incubator stimuleert ondernemerschap en jonge biomedische bedrijven in het Erasmus MC. Het Erasmus MC Biomedical Fund stimuleert kennisvalorisatie door te investeren in spin-off bedrijven van het Erasmus MC. Dit fonds heeft de afgelopen jaren eveneens goede resultaten geboekt, maar merkte dat het in 2009 lastiger was om externe gelden aan te trekken als gevolg van de kredietcrisis; In 2009 vond ook een boeiende uitwisseling plaats over logistiek en veiligheid tussen kwaliteitsmanagers van ziekenhuizen en de Rotterdamse Haven. Hier kwamen verrassende resultaten uit. Arbeidsmarkt en scholing De zorgsector was in 2009 bijna de grootste werkgever in Rotterdam met banen. Een groei van 2,8% ten opzichte van 2008 (1.544 extra banen). In de periode van 2010 tot 2014 wordt verwacht dat jaarlijks in de zorg baanopeningen zijn. (Werkgelegenheidsmonitor Rotterdam, najaar 2009). Met het rapport Zorg voor mensen, mensen voor de zorg, waarschuwde het Zorginnovatieplatform (ZIP) eind 2009 dat in 2025 een tekort van zorgwerknemers zal zijn. Alle betrokken partijen moeten nú actie ondernemen, zo stelt het ZIP. Dit advies van het platform komt overeen met de uitgangspunten van het programma ER. In samenwerking met de gemeentelijke diensten JOS, SoZaWe, Bureau Arbeidsmarkt meester en OBR en andere partijen is ingezet op het wegwerken van de huidige mismatch tussen zorgonderwijs en de zorgsector. Onder meer door het verhogen van de arbeidsproductiviteit, het vergroten van het aantal werkenden en het verbeteren van de transparantie van de arbeidsmarkt. Voor jongeren is in opdracht van de dienst JOS een arbeids markt bijsluiter gemaakt die uitleg geeft over kans op werk, onder andere in de zorg. Verder startte in 2009 de ontwikkeling van de flexibele banenpool voor life sciences en is door de Expat Desk Rotterdam de eerste IND verblijfsvergunning volgens de vereenvoudigde procedure uitgereikt. De Expat Desk moet mede bevorderen dat buitenlandse kenniswerkers in de zorgsector zich sneller en gemakkelijker in Rotterdam kunnen vestigen Gebiedsontwikkeling Rotterdam positioneert zich al op de thema s medisch en zorg, maar wil dat nog meer medische en zorgbedrijven in Rotterdam blijven of zich hier vestigen. Het in november 2009 opgerichte Rotterdam Investment Agency (RIA) speelt hierbij een belangrijke rol. Rotterdam heeft vier

11 20 Economische ontwikkeling Rotterdamse gezondheidszorg 21 ontwikkelgebieden aangewezen die een strategische positie hebben in de versterking van de gezondheidszorgeconomie. Hoboken bij het Erasmus MC, Zorgboulevard in Lombardijen, Rotterdam Science Tower op het Marconiplein en Science Port Holland nabij Rotterdam Airport. In februari 2009 is de gebiedsvisie voor Hoboken vastgesteld en in december is de eerste paal geslagen voor de nieuwbouw van het Erasmus MC. Ook de bouw van de Zorgboulevard en het nieuwe Maasstad Ziekenhuis is in 2009 gestaag gevorderd en is een start gemaakt met het benutten van de economische spin-off. Het Rotterdamse college stelde in juli de Bestuurs opdracht Zorgboulevard vast met een bijgaande investering van 4,4 miljoen euro. In 2009 startten ook de werkzaamheden voor de ontwikkeling van het Science Port Holland. Verder zijn wijkscans eerste lijns zorg door Zorgimpuls uitgevoerd voor een aantal deelgemeenten. Het programmateam ER ging aan de slag met uitkomsten daarvan. Ook nam het programma ER het initiatief om een plan voor kleinschalige woon voorzieningen voor dementerenden voor Rotterdam te ontwikkelen. Leeswijzer ER jaarverslag 09 en jaarplan 10 De voorafgaande samenvatting van de ontwikkelingen en resultaten in 2009 wordt in de volgende vijf hoofdstukken nader toegelicht per thema. Elk hoofdstuk begint met een korte introductie. Het tweede deel van deze uitgave beschrijft de plannen en doelstellingen voor Meer informatie over de verschillende onderwerpen is te vinden op de aangegeven website(s) of op de site van het Ontwikkelingsbedrijf Rotterdam: Zelfredzaamheid van burgers Een belangrijke stap om de zelfredzaamheid te bevorderen is gezet met de lancering in 2009 van de ontwikkeling van zorgportaalrijnmond.nl. Dit portaal gaat zorgen voor een sterke verbetering van de zorg communicatie. Hierdoor wordt de zorg patiëntvriendelijker en efficiënter, en de patiënt meer zelfredzaam. In 2009, waarin Rotterdam European Youth Capital is, werd de Dr. Donor-game ontwikkeld. Dit spel is financieel mede mogelijk gemaakt door de GGD Rotterdam Rijnmond en het programma ER. Jongeren worden door dit spel op een bij hen passende manier voorgelicht over orgaandonatie. Het programma ER staat ook voor geïntegreerde zorg en welzijn in de eigen woonomgeving. Het is daarom een mooi resultaat dat in oktober 2009 de gemeente Rotterdam vijftien woonservicegebieden heeft aangewezen waarin dit gerealiseerd kan worden. Om dit goed te laten functioneren zijn zogeheten slimme verbindingen nodig tussen wonen, welzijn en zorg. In oktober 2009 vond hierover een conferentie plaats waaraan het programma ER heeft meegewerkt.

12 Een patiënt die begrijpt hoe een medicijn werkt, blijft trouw aan de therapie. Nilza Fortes (apothekersassistent Mediq Apotheek) Ik heb verschillende taken. Niet alleen medicijnen maken, maar ook interacties tussen medicijnen registreren. Een belangrijk onderdeel van mijn werk is verder het contact met klanten. Deze wijk is een mengelmoes van culturen en talen. Wij kunnen hier in wel tien talen uitleg geven bij de medicijnen. Dat is belangrijk. Dat maakt mensen gezond. Per wijk zijn verschillende factoren van invloed op de gezondheidsvragen en het benodigde aanbod van zorgverleners. In opdracht van de GGD Rotterdam Rijnmond brengt ZorgImpuls in 2009 en 2010 alle deelgemeenten op zorgvraag en aanbod in kaart. In 2009 zijn de scans van de deelgemeenten Delfshaven, Centrum en Noord opgeleverd.

13 24 Economische ontwikkeling Rotterdamse gezondheidszorg 25 de basis: innovatie en ondernemerschap Innovatie en ondernemerschap in zowel de cure-, care-, preventie- als welzijnssector is de basis van het programma ER. Zorginnovatie biedt kansen voor de traditionele zorgaanbieders en zorgverzekeraars en voor nieuwe partijen in deze sectoren. Programma ER speelt in op de trend dat zorgondernemers en andere partijen elkaar opzoeken en gaan samenwerken. Dit leidt tot nieuwe zorgconcepten, innovatieve oplossingen en nieuwe producten en diensten. Ondernemersdesk Het Ontwikkelingsbedrijf Rotterdam ondersteunt de Rotterdamse ondernemers. Het doet dit vanuit de Ondernemerswinkel bij de Kamer van Koophandel en het Ondernemershuis Zuid. Na de start ervan eind 2008, is deze dienstverlening aan medische ondernemers in 2009 verder geoptimaliseerd. Waar mogelijk wijst de desk ook ondernemers uit andere sectoren bijvoorbeeld de ICT en de creatieve sector op de kansen die de sector gezondheidszorg hen kan bieden. Daarnaast kunnen MKB-ondernemers subsidie krijgen voor de kosten van advies-, ondersteunings- en scholingsactiviteiten op grond van de subsidieregeling Ondersteuning Ondernemers Rotterdam (OOR). Ook zijn enkele specifieke subsidies op het gebied van bedrijfshuisvesting waar zorgondernemers ook gebruik van kunnen maken. Ondernemersdiner Om de dienstverlening en servicegerichtheid te verbeteren en de regel druk en administratieve lasten te verminderen, krijgen werknemers

14 26 Economische ontwikkeling Rotterdamse gezondheidszorg 27 van de gemeente die contact hebben met ondernemers regelmatig trainingen. In juni 2009 was een speciale training Dienstverlening en klantgerichtheid ondernemers. Het resultaat hiervan was te proeven tijdens een afsluitend diner waarvoor verschillende ondernemers werden uitgenodigd. Bij dit ondernemersdiners was een grote groep zorgondernemers present. Kennisvalorisatie breder stimuleren In 2009 startte het instituut Beleid en Management Gezondheidszorg van de Erasmus Universiteit op initiatief van programma ER een onderzoek om te leren hoe innovatie en met name kennisvalorisatie bij zorg professionals het beste is te stimuleren. De resultaten van dit onderzoek worden in 2010 verwacht. Kennisvalorisatie houdt in dat ontwikkelde kennis een effectieve vertaling krijgt in economische bedrijvigheid en dat patenten of innovaties uit andere bedrijfstakken toegepast worden in de medische sector. Dit leidt tot een toename van samenwerking tussen de verschillende sectoren met als doel het starten van nieuwe bedrijvigheid. Naast onderwijs en onderzoek behoort kennisvalorisatie in toenemende mate tot de kerntaken van de universiteiten en dus ook academische ziekenhuizen. Het Erasmus MC is al zeer actief op het terrein van kennisvalorisatie. Het doel van het genoemde onderzoek is te leren wat voor (wetenschappelijke) zorgprofessionals de bevorderende en belemmerende factoren zijn rondom innovatie. Daarnaast hoe kennisvalorisatie is te verbreden naar andere zorgaanbieders in de stad. Bedoeling is om met de uitkomsten van dit onderzoek de stimulering en ondersteuning van innovatie en kennisvalorisatie te verbeteren. Zorgportaal Rijnmond: nieuw platform voor zorgcommunicatie Op 23 juni werd de ontwikkeling van het Zorgportaal Rijnmond gelanceerd, mede dankzij subsidie van het ministerie van Economische Zaken en de gemeente Rotterdam. Met dit nieuwe platform voor zorgcommunicatie is een belangrijke stap gezet naar patiëntvriendelijkere en efficiëntere zorg. Het portaal biedt een stabiele infrastructuur en een veilig communicatie- en uitwisselingsplatform voor zorgverleners en inwoners van de regio Rijnmond. Het is de eerste keer dat in Nederland op deze schaal een dergelijk portaal wordt ingericht. moet in drie jaar uitgroeien tot hét informatie- en communicatieknooppunt voor de zorg in de regio Rijnmond. De deelnemers aan het project verwachten kwaliteitswinst te behalen door betere zorgcommunicatie. Binnen het zorgportaal lopen drie pilotprojecten die als ze succesvol blijken te zijn, in de toekomst als diensten worden aangeboden: Digitale vragenwijzer voor gebruikers en aanbieders van voorzieningen in het kader van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning; CCR Tolven CCR staat voor Continuity of Care Record en is een methode om meerdere dossiers uit ziekenhuizen inzichtelijk te krijgen, Tolven is de softwarenaam waarmee iedere burger in Rotter dam in de toekomst zijn eigen electronische patiëntendossier kan inzien en beheren; Webpep Dit project richt zich op online-voorlichting tool voor groepen mensen, een pilot wordt komende jaren gedaan met mensen met de taaislijmziekte (Cystic Fibrosis). Meer informatie over de ontwikkeling van het zorgportaal staat beschreven in het hoofdstuk zelfredzaamheid. Onderzoek Aanjagen zorgeconomie rond Zorgportaal Na de lancering van Zorgportaal Rijnmond heeft het programma ER in het najaar van 2009 de Stichting RijnmondNet gevraagd een onderzoek te startten naar de bevorderende en belemmerende factoren voor ICT-ontwikkelingen rondom het Zorgportaal. De uitkomst hiervan is bekend in het eerste kwartaal van Glazen Maas en Digitale Zorg op Maat Door de Algemene Rekenkamer is een onderzoek gedaan naar belemmeringen voor zorginnovaties. Belangrijke conclusie in het rapport is dat zorg op afstand voor de langdurige zorg nog niet goed van de grond komt. Oorzaken hiervoor zijn onzekerheid over de continuïteit van de financiering van dit soort initiatieven, onvoldoende eenduidige ICT standaarden en belemmeringen in wet en regelgeving (privacy, beveiliging). Het oplossen van deze oorzaken wordt in de zorg weinig gestructureerd aangepakt, met als gevolg dat iedere zorg aanbieder opnieuw het wiel moet uitvinden. De Algemene Rekenkamer gaf het advies om grotere pilots te starten waarbij aandacht wordt besteed aan de (maatschappelijke) effecten, kosten en baten.

15 28 Economische ontwikkeling Rotterdamse gezondheidszorg 29 Binnen de thematiek van zorg op afstand werkt programma ER in de regio mee aan een implementatiepilot van digitale zorg op maat in de huiskamer, voor alle bewoners van twee nader te bepalen wijken in Rotterdam. Dit gebeurt in samenwerking met het project Glazen Maas. Met het project Glazen Maas stimuleert de gemeente Rotterdam de aanleg van een stedelijk glasvezelnetwerk. Dit biedt extra kansen voor business-to-business, bindt kenniswerkers aan de stad, verbindt stad en haven nog beter met elkaar en verbetert de dienstverlening van onderwijs, zorg en de gemeente zelf. Daarnaast stimuleert de Glazen Maas de totstandkoming van innovatieve dienstverlening op deze glasvezelinfrastructuur. Met het project Digitale Zorg op Maat start een zorgcommunity waarin de burger toegang krijgt tot een buurtplatform waarin diensten en producten op het gebied van welzijn en zorg worden aangeboden. Dit project is niet bedoeld om soft- of hardware te ontwikkelen, want bewezen technologie wordt aangeboden via bestaande kanalen. Het project is bedoeld om te leren hoe men dit soort technologische ontwikkelingen over de stad Rotterdam kan uitrollen.

16 30 31 ER jaarverslag 2009

17 We verwachten dat dit product binnen een half jaar op de markt komt. Linda de Quartel (onderzoekstechnicus Skyline Diagnostics) Laboratoriumonderzoeken, protocollen en rapporten opstellen. Dat is mijn werk. Een uitdagende combinatie. Bijdragen aan praktische medische vooruitgang is geweldig. De AML Profiler is bijvoor - beeld een sprong voorwaarts. Met deze techniek krijgen artsen in vier dagen een betrouwbaar en gedetailleerd inzicht in het type leukemie van een patiënt. Dankzij de gedetailleerde informatie kan de arts de behandeling nauwkeuriger afstemmen op de individuele ziektesituatie. Behalve onderwijs en onderzoek behoort kennisvalorisatie in toenemende mate tot de kerntaken van universiteiten en academische ziekenhuizen. Het betekent dat ontwikkelde kennis wordt omgezet in economische bedrijvigheid. Het Erasmus MC is al enige tijd zeer actief op het terrein van kennisvalorisatie.

18 34 jaarverslag 2009 EconomischE ontwikkeling RottERdamsE gezondheidszorg JaaRVERslag 2009 Economische ontwikkeling Rotterdamse gezondheidszorg 35 kennisallianties en kennisvalorisatie Nieuwe kennisallianties en netwerken tussen kennisinstituten, zorgaanbieders, zorgverzekeraars en het bedrijfsleven bevorderen de ontwikkeling van nieuwe producten en diensten. Zo wordt innovatie en ondernemerschap gestimuleerd. Nieuwe producten en diensten die hieruit voortkomen, dragen bij aan het bewaren van de gewenste balans tussen zorgvraag en zorgaanbod. Daarnaast is binnen dit thema aandacht voor het stimuleren van kennisvalorisatie vanuit de zorgaanbieders in de stad. Bij kennisvalorisatie gaat het om het proces waarin ontwikkelde patenten en innovaties worden aangegrepen voor het starten van nieuwe bedrijvigheid en om het vertalen van patenten of innovaties uit andere bedrijfstakken naar de medische sector (bijvoorbeeld vanuit de TU Delft). Betrokkenheid van Hogescholen en de creatieve sector hierbij is zeer gewenst. Kennisvalorisatie draagt bij aan de vergroting van de zelfredzaamheid van burgers en het efficiënter benutten van het arbeidspotentieel. Met name op het gebied van innovaties voor de caresector zijn groeimarkten beschikbaar, te denken valt aan de ontwikkeling van nieuwe thuishulpmiddelen. Daarnaast leidt kennisvalorisatie tot een toename van samenwerking tussen de verschillende sectoren met als doel het starten van nieuwe bedrijvigheid. Rotterdam treedt toe tot Medical Delta Sinds 2006 werken zorgprofessionals en (technische) wetenschappers binnen Medical Delta samen aan het creëren van een innovatief zorgklimaat. Partners van het eerste uur zijn de Technische Universiteit Delft, Erasmus Universiteit Rotterdam, Erasmus Medisch Centrum,

19 36 jaarverslag 2009 Economische ontwikkeling Rotterdamse gezondheidszorg 37 ondertekening Medical Delta Universiteit Leiden en Leids Universitair Medisch Centrum. Per 24 juni 2009 is dit samenwerkingsverband uitgebreid met de gemeenten Rotterdam, Leiden, Delft en de provincie Zuid-Holland. De missie van Medical Delta is het stimuleren van onderzoek en de gezamenlijke ontwikkeling van nieuwe medische technologieën. Uiteindelijk doel is verhoging van de kwaliteit en effectiviteit van de gezondheidszorg en het stimuleren van de daarmee samenhangende economische kansen in de Randstad. Leidraad bij de samenwerking tussen de Medical Delta-partners is de overtuiging dat deze samenwerking en de synergie tussen techniek en zorg essentieel zijn voor voldoende slagkracht en voor het kunnen verwerven van een (inter)nationale concurrentiepositie binnen de medische en zorgsector. Wetenschap, patiëntenzorg en economische spin-off Kort samengevat zijn de drijfveren van Medical Delta: wetenschap, patiëntenzorg en economische spin-off. Meer concreet betekent dit dat de partners van Medical Delta werken aan de volgende punten: Aantrekken en behouden van voldoende en goed opgeleide arbeids krachten binnen de zorg; Ondersteunen van start-ups bij de ontwikkeling van nieuwe producten en services op het gebied van preventie, diagnose en behandeling en stimuleren dat deze zich (blijvend) vestigen in de Medical Delta-regio; Bevorderen van de vestiging van kennisinstituten, researchprogramma s en onderzoeksfaciliteiten; Ontwikkeling van een aantrekkelijk ondernemers- en investeringsklimaat voor (inter)nationale bedrijven die onderzoek of investeringen doen in de diverse gebieden binnen de zorg; Opzetten van living labs waarin bedrijven, kennisinstellingen, over heden én gebruikers gezamenlijk nieuwe producten, diensten en zorgmodellen ontwikkelen voor met name zelfstandig wonende ouderen en mensen met een beperking. Regions of Knowledge Eind 2009 hebben de Medical Delta-partners een aanvraag voorbereid voor een zogenaamde Regions of Knowledge-status. De Medical Delta partijen werken daarin samen met andere Europese clusters op het gebied van zorginnovatie. Onderzoek stimuleringskansen zorginnovatie Welke condities kunnen de gemeente Rotterdam en haar partners veranderen of creëren om de ontwikkeling, implementatie en verspreiding van innovaties in de zorg te stimuleren? Deze vraag ligt ten grondslag aan het onderzoek dat in 2009 in opdracht van het programma ER is voorbereid door het Instituut Beleid en Management Gezondheidszorg van de Erasmus Universiteit. Het onderzoek is van belang omdat de gemeente Rotterdam zich wil profileren als stad voor zorginnovatie en -ondernemers. Met een groot Academisch ziekenhuis, een topklinisch ziekenhuis, het enige gespecialiseerde oogziekenhuis in Nederland en sterkte partners in de care sector zoals Humanitas, Laurens en De Stromen Opmaat Groep is in potentie een grote innovatie kracht in de stad aanwezig. Dat leverde in het verleden ook al de nodige innovaties op, waarvan verschillende zijn doorgevoerd of zelfs in patenten/octrooien zijn vastgelegd. Rotterdam wil deze potentie nog

20 38 jaarverslag 2009 Economische ontwikkeling Rotterdamse gezondheidszorg 39 beter gaan benutten. Het streven is om een dusdanig klimaat te creëren dat zorgondernemers en zorgprofessionals met een goed idee dit ook kunnen verwezenlijken en zo mogelijk verspreiden. Voorbeelden van succes en falen Het onderzoek bestaat uit een literatuurstudie en een aantal case studies naar geslaagde en mislukte voorbeelden van innovaties in de zorg. Omdat het streven is de resultaten van het onderzoek te gebruiken voor verbetering van het instrumentarium om innovatie en kennisvalorisatie te stimuleren, wordt een begeleidingscommissie van experts ingesteld. Experts op het gebied van innovatie worden benaderd om te reflecteren op de bevindingen van het onderzoek en bij te dragen aan concrete adviezen. Gemeente en Erasmus MC pakken gezondheidsachterstand Rotterdammers aan 14 september 2009 organiseerden de gemeente Rotterdam en het Erasmus MC het minisymposium Gezonder Rotterdam. Die dag werd ook de gelijknamige brochure gepresenteerd en werd duidelijk dat de gemeente en het Erasmus MC een nieuwe coalitie vormen in de aanpak van de Rotterdamse gezondheidsachterstand. Die gezondheidsverbetering in Rotterdam is hard nodig. Onderzoeken wijzen uit dat Rotterdam in vergelijking met Nederland een hoger sterftecijfer heeft, met als belangrijkste oorzaken hart- en vaatziekten, kanker, ademhalings wegen, diabetes en dementie. Onder de Rotterdamse bevolking zijn er jaarlijks zes procent meer ziekenhuisopnamen en is het aantal inwoners dat hun gezondheid als matig of slecht beoordeelt dertig procent hoger dan in Nederland. De academische coalitie tussen de gemeentelijke diensten en het Erasmus MC heeft twee doelen. Het Erasmus MC kan wetenschappelijk onderzoek verbinden aan concrete activiteiten om de gezondheidsachterstand aan te pakken. De gemeente Rotterdam kan beschikken over de nieuwste wetenschappelijke inzichten die ondersteuning bieden aan de integrale aanpak tot de gezondheidsverbetering. Speerpunten van beleid zijn: preventieve gezondheidszorg voor ouderen, versterking van de huisartsenzorg (eerstelijnsgezondheidszorg) en wijk gerichte aanpak van de gezondheidsachterstanden. Een voorbeeld van het laatste punt is de aanpak van perinatale sterfte. Van perinatale sterfte is sprake als een baby in de periode van 22 weken zwangerschap tot in de eerste week na de geboorte overlijdt. In Rotterdam komen perinatale sterfte en een slechte start van baby s meer voor dan in de rest van Nederland. Afgelopen jaar is gebleken dat er ook verschillen zijn per wijk. Het aanvalsplan Klaar voor een Kind bevat een reeks van maatregelen om perinatale sterfte te vermin deren en de start van baby s te verbeteren. Zorgverleners zoals verlos kundigen, huisartsen en gynaecologen, de (deel)gemeenten en wijkorganisaties werken samen om bewoners met een kinderwens tot en met de jeugdgezondheidszorg beter te bedienen. In het kader van het aanvalsplan is een geboorte centrum bij het Erasmus MC gerealiseerd en wordt in 2011 bij het Maasstad Ziekenhuis een geboortecentrum geopend. Pressure Cooker Rotterdam telt een groot aantal kennisinstellingen en (creatieve) bedrijven dat kan bijdragen aan de ontwikkeling van een innovatieve medische en zorgsector. In de praktijk komt gezamenlijk optrekken zelden voor. Het project Pressure Cooker biedt een innovatieve oplossing voor deze problematiek door het organiseren van een intensieve projectweek met dertig topstudenten en twintig docenten en creatieve en zorgprofessionals. Pressure Cooker is een samenwerkings verband van de Hogeschool Rotterdam, Nieuwe Garde en het programma ER. De Pressure Cooker werd inhoudelijk en financieel ondersteund vanuit het programma. Ook JOS stelde een bedrag ter beschikking voor dit initiatief. In de week van 6 tot en met 10 juli (vijf dagen en vijf nachten) gingen de deelnemers aan de slag met één doel: slimme, nieuwe oplossingen bedenken voor toekomstige problemen in de zorg. De resultaten uit de Pressure Cooker 2009 geven één duidelijk beeld. Innovatie van de zorg op basis van de huidige uitgangspunten is ingewikkeld en niet optimaal. In de eindpresentaties werden de contouren van het fundament van de zorg anno 2029 duidelijk zichtbaar. Centraal daarin staan begrippen als: de mens centraal, authenticiteit, het sociaal netwerk als basis voor eigen regie, zelfbeschikking, vertrouwen en verantwoordelijkheid. In 2029 heeft men het model van ziek versus gezond verlaten en worden ziekten beschouwd als onderdeel van ons unieke zijn. Er is geen reden tot paniek voor de groei van het

21 40 jaarverslag 2009 Economische ontwikkeling Rotterdamse gezondheidszorg 41 aantal chronisch zieken. Door de verschuiving in het denken over het lichaam accepteren we in 2029 dat er soms een (tijdelijk) manke ment is en concentreren we ons op wat we wel kunnen. Uit de leer zame en inspannende week kwam een aantal mooie ideeën voort voor de zorg anno Hieronder enkele voorbeelden. Slim EPD Het EPD (Elektronisch Patiënten Dossier) ontwikkelt zich tot een handig hulpje van de mens, die zelf zijn dossier bestuurt en beheert. Dit dossier linkt hem aan zijn artsen, maakt zijn afspraken en regelt het bezoek. Het vertaalt het artsenjargon naar gewone-mensentaal en kuist deze informatie voor de buitenwacht. Niet iedereen hoeft immers alle details van iemands ziekte te kennen. Natuurlijk vormt het dossier ook een naslagwerk en legt het contact met relevante andere partijen. Heeft men een zeldzame ziekte en weet alleen een arts aan de andere kant van de wereld daar meer van, dan wordt de patiënt indien gewenst direct gelinkt aan deze arts en aan lotgenoten. Marktwerking versus merkwerking Marktwerking wordt vervangen door merkwerking. Omdat mensen verschillen en in verschillende situaties en levensfasen ook verschil lende behoeften hebben, toont de zorg een meer divers aanbod. Net zoals dit gebeurt in het onderwijs met stromingen zoals Montessori, Dalton of Ieder wijs. Op dezelfde wijze vermerkt ook de zorg met verschillende sferen en belevingen voor verschillende mensen in verschillende situ aties. Voor de senior die hecht aan thuiswonen komen er carestations, units die aan het huis kunnen worden gekoppeld. En bij fastfoodketens kan men medicijnen kopen tegen brandend maagzuur. Deze ketens zien trouwens in dat zorg en gezondheid een hogere meer waarde hebben dan fastfood en maken de omslag naar slowfood. Bedrijven die ongezonde voeding produceren betalen hiervoor een vet-tax. Zorg in het lespakket In 2029 is zorg ook een vast onderdeel van het lespakket. Ieder kind vanaf twaalf jaar leert de basisbeginselen voor het geven van een injectie of reanimatie. In datzelfde jaar start ook het programma PC2 waarin Preventie, Cure en Care uiteengerafeld worden. Preventie vertaalt zich naar een zelfvoorzienend systeem waarin gedrag dat het maatschappelijk nut ten goede komt, wordt beloond, terwijl gedrag dat het maatschappelijk nut niet dient juist geld gaat kosten. Happy zorgwerker De zorgprofessional is in 2009 ongelukkig, gevangen in een web van bureaucratie waarbij regels en invulformulieren bepalen wat hij moet doen. De zorgprofessional in 2020 wordt gematcht aan een zorgvrager op basis van specifieke kennis, karaktereigenschappen en wens voor werktijden-zorgbehoefte. Zorgorganisaties zijn ondersteunend aan de zorgprofessionals die een belangrijke taak hebben bij het empoweren van patiënten door hen te voorzien van adequate informatie. Instituut voor Communicatie, Media & Informatietechnologie, Bureau Externe Betrekkingen Erasmus Medisch Centrum Incubator De Erasmus Medisch Centrum (Life Science) Incubator is opgericht in 2003 om ondernemerschap en jonge biomedisch technologische bedrijven in het Erasmus Medisch Centrum (Erasmus MC) te stimuleren en te ondersteunen. De Incubator is opgericht door het Erasmus MC met financiële steun van de gemeente Rotterdam, de Erasmus Universiteit Rotterdam (EUR) en het ministerie van Economische Zaken. Een belangrijke eerste stap voor het succesvol transformeren van weten schappelijke kennis in maatschappelijke toepassingen is het beschermen van die kennis. Vervolgens kan door middel van het afsluiten van licentiecontracten met de industrie de kennis ook daadwerkelijk worden overgedragen. In de praktijk blijkt echter dat een licentiecontract vaak nog niet haalbaar is of niet de meest optimale manier is. In die gevallen zijn door de Erasmus MC Holding eigen dochtermaatschappijen opgericht waarin de beschermde kennis werd ondergebracht. De Erasmus MC Incubator biedt (potentiële) ondernemers advies, coaching, training, toegang tot een netwerk van professionals, een documentatiecentrum, financieringsmogelijkheden en natuurlijk laben kantoorruimte. De Erasmus MC Incubator heeft de beschikking over ongeveer 850 m 2 in het hart van de medische faculteit van het Erasmus MC. De Incubator bood tot 2009 bijna 30 bedrijven de mogelijkheid voor het starten van een spin-off bedrijf gebaseerd op intellectueel eigendom van het Erasmus MC. Fortress en Parc Makelaars ontwikkelen op het

22 42 jaarverslag 2009 Economische ontwikkeling Rotterdamse gezondheidszorg 43 Marconiplein de Rotterdam Science Tower met faciliteiten voor (bio) medische bedrijvigheid waaronder Incubator bedrijven. Succesvolle resultaten Uit een evaluatieonderzoek naar zes jaar Erasmus MC Incubator blijkt dat de echte groeifase van de Incubator voorbij is en de situatie zich stabiliseert. De eerste bedrijven hebben de fysieke ruimte van de Incu bator verlaten en zijn elders in de stad gehuisvest. Nieuwe (en kwalitatief betere) starters dienen zich met enige regelmaat aan, waarmee tevens de behoefte aan goed geütiliseerde laboratoriumruimte toeneemt. Volstond de Incubator in de beginfase nog met voornamelijk kantoorruimte, inmiddels ligt de verhouding labruimte versus kantoorruimte nagenoeg gelijk. Terugkijkend kan gesteld worden dat de Incubator succesvolle resultaten heeft behaald. Highlights uit de rappor tage zijn: De Incubator heeft 29 bedrijven en initiatieven ondersteund met subsidies; Geen van deze bedrijven is failliet gegaan; Eén bedrijf is overgenomen door een beursgenoteerde onderneming, diverse andere bedrijven zijn verkocht en bij enkele bedrijven lopen serieuze gesprekken over overnames; Enkele bedrijven zijn reeds cashflow-positief; Diverse bedrijven hebben een product op de markt, of zijn daar dichtbij; Gezamenlijk zijn de bedrijven goed voor zo n 175 arbeidsplaatsen, waarvan het merendeel in de regio Rotterdam; Het valorisatieproces binnen het Erasmus MC is professioneel opgezet; De aandacht binnen de organisatie voor het belang van het beschermen van kennis is vergroot. Rotterdam Werkt Ter verbetering van haar huidige valorisatiepraktijk startte het Erasmus MC in januari 2008 het project Rotterdam Werkt. Gemeente Rotterdam is één van de partners. Dit project loopt tot en met december 2011 en richt zich op startende ondernemingen in de life sciences. Rotterdam Werkt biedt scouting en screening van commercieel interessante ontwikke lingen, licenseren van octrooien, gebruik van apparatuur, coaching en financiering. Dit project is tot stand gekomen met subsidie van het ministerie van EZ. B2P Rotterdam is via het programma ER sinds 2008 ook co-financier van Business to Science Portal (B2SP). B2SP brengt ondernemers en wetenschappers in Leiden, Delft en Rotterdam bij elkaar met als doel de innovatie in het bedrijfsleven te vergroten. Vervolg Incubator In 2009 ontving het programmateam ER opnieuw een verzoek van de afdeling Kennistransfer van de Holding van het Erasmus MC tot cofinanciering op een EFRO subsidieaanvraag. Met de cofinanciering worden nieuwe en reeds bestaande Incubator bedrijven ondersteund in de Rotterdam Science Tower. Deze aanvraag leidde tot een onderzoek uitgevoerd door Deloitte naar de verhouding tussen de maat schap pelijke kosten betaald in subsidies en maatschappelijke opbrengsten zoals groei van economie, nieuwe bedrijvigheid en creëren van arbeidsplaatsen. Erasmus Medisch Centrum Biomedical Fund Het Erasmus MC Biomedical Fund werd in 2007 opgericht op initiatief van de gemeente Rotterdam, Erasmus MC en de Rabobank ter stimu lering van kennisvalorisatie. Dit fonds heeft een capaciteit van 11 miljoen euro en investeert in start-ups in de (bio)medische sector, vaak Erasmus MC spin-off bedrijven. De doelstellingen van het fonds zijn: Het verstrekken van risicodragend kapitaal aan kansrijke, hoogwaardige, vernieuwende bedrijfsactiviteiten binnen het medischen zorgcluster in de regio Rijnmond; Het stimuleren van ondernemerschap in het medisch- en zorgcluster in de regio Rijnmond om daarmee een aanzuigende werking te realiseren op wetenschappers en (startende) ondernemers en daarmee hoogwaardige werkgelegenheid te creëren in de regio; Het realiseren van een rendement op het geïnvesteerde vermogen, met daarbij het besef dat er een reëel risico is dat de investering zonder rendement blijft en afgeschreven moet worden. De verwachting is dat tot en met medio 2010 in tien startende bedrijven geparticipeerd kan worden.