WAT U MOET DOEN. WAT U MOET WETEN. KINDEREN SLACHTOFFER VAN HET VERKEER

Transcriptie

1 WAT U MOET DOEN. WAT U MOET WETEN. KINDEREN SLACHTOFFER VAN HET VERKEER

2 KINDEREN SLACHTOFFER VAN HET VERKEER WAT U MOET DOEN. WAT U MOET WETEN. Informatie en raadgevingen aan de verwanten van verkeersslachtoffers

3

4 ) Het ergste wat je kan overkomen is een kind verliezen. Vorig jaar werden er kinderen zwaar gewond of gedood in het verkeer. Dat zijn meer dan 6 jonge levens per dag. Onder hen 180 dodelijke slachtoffers. De cijfers gaan in dalende lijn, gelukkig maar. Zo telde België in 1990 nog zware verkeerslachtoffers onder de 18 jaar, van wie 307 dodelijke slachtoffers. Maar het verkeer blijft nog al te vaak een moordmachine, onvoldoende beheerst door de persoon achter het stuur of onderschat door een argeloos kind dat de straat oversteekt. Deze onveiligheid blijft een belangrijke bedreiging voor de kwaliteit van ons leven. Ouders, familieleden, in vele gevallen ook de chauffeur achter het stuur, zijn getraumatiseerd voor de rest van hun dagen. Uit de evolutie van de cijfers blijkt dat we er wat kunnen aan doen. Om die reden hebben wij in het Veiligheidsplan de verkeersveiligheid uitgeroepen tot één van de maatschappelijke problemen die prioritair moeten worden aangepakt. Bedoeling is het aantal verkeersdoden en zwaargewonden drastisch te reduceren door middel van een aantal doelgerichte preventieve en repressieve maatregelen en een kwalitatief uitgebouwde nazorg. Elementair is dat de slachtoffers van het verkeer en hun familie hun rechten kennen. Vaak weten zij niet onmiddellijk wat zij moeten doen, waar zij met hun vragen en problemen terecht kunnen en welke instantie hen het juiste advies kan geven. Deze brochure wil daarbij een leidraad zijn. Ze is een initiatief van de VZW Ouders van Verongelukte Kinderen die hun eigen pijnlijke ervaring hebben aangewend opdat anderen leed bespaard zou blijven. De brochure bevat essentiële informatie over wat te doen in de dramatische omstandigheden vlak na een verkeersongeval. Het is mijn diepste hoop dat u zo weinig mogelijk een beroep zal moeten doen op deze brochure. Maar indien u of iemand uit uw onmiddellijke omgeving dan toch slachtoffer zou worden van een verkeersongeval, laat deze informatie dan een eerste stap zijn in het verwerkingsproces. Marc Verwilghen Minister van Justitie 3) 2

5 ( INHOUDSTAFEL Voorwoord 6 DEEL 1 : HET ONGEVAL 8 I. Wat gebeurt er ter plaatse? 8 A. Interventie van de politiediensten 8 B. Hulp aan gewonden 9 C. In geval van overlijden 10 D. De vaststellingen 12 II. De tussenkomst van medische diensten 16 A. Vervoer van gewonde slachtoffers 16 B. Werking van de urgentiediensten 16 C. Werking van het mortuarium 16 D. Opvang van de ouders van slachtoffers 17 E. Wegnemen van organen 18 III. Tussenkomst van de begrafenisondernemer 20 A. Kosten van het medische transport 20 DEEL 2 : GERECHTELIJKE PROCEDURES 21 IV. Het begin van het onderzoek 21 A. Onderzoeksmaatregelen 21 B. Intrekking van het rijbewijs 21 C. Mogelijke onderzoeksprocedures 22 D. Burgerlijke partijstelling 23 E. Vervolg van de procedure 24 F. Contacten tussen de ouders van het slachtoffer en het parket 26 (4

6 ) V. Strafrechtelijke gevolgen 28 A. Strafsancties in geval van een dodelijk ongeval 28 B. Strafsancties in geval van zware verwondingen 30 C. Opschorting van uitspraak, uitstel en alternatieve straffen 30 VI. Burgerrechtelijke gevolgen 32 A. Procedures 32 B. Aansprakelijkheid en schadevergoeding 34 C. Materiële, lichamelijke, morele en economische schade 36 D. Houding van de verzekeringsmaatschappijen 46 Epiloog : kritisch commentaar door de slachtofferverenigingen 47 Bijlage I : lexicon 50 Bijlage II : overzicht van de procedure 57 Bijlage III : tabellen (straffen per inbreuk) 58 Bijlage IV : schadevergoeding bij overlijden 61 Bijlage V : nuttige adressen 62 5) 2

7 ( Informatie en raadgevingen aan de verwanten van verkeersslachtoffers VOORWOORD een dierbare of geliefde, die plots weggerukt werd, levendig te houden. U hebt er nooit aan gedacht dat het u zou overkomen dat een geliefde door een verkeersongeval zwaargewond of gedood zou worden maar soms gebeurt het onherroepelijke. In onze maatschappij worden verkeersongevallen vaak gebanaliseerd, maar uw ganse leven wordt er in een mum van tijd door overhoop gehaald. Dan volgt een periode van ontreddering, van emoties die tijd vragen om hun bedding te vinden. Het is doorgaans een lange weg om zo n ommekeer te verwerken en de herinnering aan U krijgt te maken met de administratieve en juridische gevolgen van het ongeval. Onmiddellijk na de gebeurtenissen wordt van u gevraagd snel beslissingen te nemen met belangrijke financiële gevolgen. U ontmoet vertegenwoordigers van instellingen, diensten of ondernemingen waarvan u niet altijd de preciese rol of taak begrijpt. Anderen hebben het meegemaakt vóór u : angst, ontreddering, het op korte termijn toch beslissingen moeten nemen. Begin 1994 hebben zij zich gegroepeerd in de vereniging Ouders van Verongelukte Kinderen, een groep van ouders die elkaar en ieder die in dergelijke situatie terechtkomt, wil bijstaan. (6

8 ) Aan deze brochure hebben Ouders van Verongelukte Kinderen (OVK) en de vereniging Ouders voor de bescherming van Kinderen op de weg (VOBKW) samengewerkt. De redactie is slechts mogelijk geweest met de hulp van een aantal deskundige personen uit de magistratuur, de balie, de rijkswacht en de administratie 1. We hopen u via deze brochure te kunnen steunen met concrete informatie en raad. Misschien kunnen ze uw ontreddering iets draaglijker maken. u achteraan uitgelegd. Daar vindt u tevens een lijst met nuttige adressen. Reacties, opmerkingen en suggesties op deze brochure zijn welkom, en kunnen op hun beurt weer anderen helpen. In deel 1 vindt u, in chronologische volgorde van tussenkomst, iets over de verschillende diensten en instellingen waarmee u na het ongeval waarschijnlijk te maken zult krijgen. Deel 2 geeft informatie over mogelijke gerechtelijke procedures. Een aantal technische termen - in de brochure in cursief en vetjes gedrukt - vindt (1) R. Constant, (Vrederechter). R. Dalcq, (Advocaat). P. Deblaere, (Kapitein, Rijkswacht, Provinciale Verkeerseenheid van Brabant). A. De Brouwer, (Vrederechter, vertegenwoordiger van de Belgische Sectie van de Internationale Unie van de Magistraten). B. Dewit, (Advocaat). J. Duhayon, (Voorzitter VOBKW Henegouwen). G. Halsberghe, (Ere Vice-Voorzitter van de rechtbank van eerste aanleg te Brussel). F. Herbert, (Voorzitter OVK). T. Papart, (Politierechter, vertegenwoordiger van de Koninklijke Bond van Vrederechters en Politierechters). F. Sergeant, (Voorzitter VOBKW). J. Spreutels, (Brigadecommissaris voor Vlaams Brabant). P. vander Straeten, (eerste Substituut van de Procureur des Konings). H. Verlinden, (ere-ondervoorzitter OVK, politierechter). (Met de medewerking van professor W. Buylaert, Diensthoofd, U.Z. Gent, dienst spoedgevallen). 7) 2

9 ( Informatie en raadgevingen aan de verwanten van verkeersslachtoffers DEEL1 : HET ONGEVAL I.WAT GEBEURT ER TER PLAATSE? "A. Interventie van de politiediensten (2) 1 Bij lichamelijke verwondingen of een ongeval met dodelijke slachtoffers zijn de politiediensten en de medische hulpverleningsdiensten (brandweer, dienst 100, medische urgentie-teams) de eersten die zich ter plekke begeven. Hier bespreken we de interventie van de politiediensten, die onmiddellijk op de hoogte gebracht moeten worden bij verwondingen of overlijdens op de weg. De medische hulpverlening komt in het volgende hoofdstuk aan bod. De politiediensten moeten vanzelfsprekend zo snel mogelijk vaststellingen kunnen doen. Het is daarbij van groot belang dat ze de toestand ter plekke precies kunnen beschrijven aan de hand van schetsen, foto s, opmetingen, getuigenissen, verklaringen, enzovoort. Al deze elementen worden opgenomen in het proces-verbaal, later vaak het belangrijkste stuk - soms zelfs het enige stuk - waarop de verantwoordelijkheid voor het ongeval zal worden beoordeeld. Om correcte vaststellingen te doen, blijven de betrokken voertuigen best in hun oorspronkelijke positie. Een verplaatsing kan de wedersamenstelling van de feiten bemoeilijken. Betrokkenen bij of getuigen van een ongeval zijn verplicht ter plaatse te blijven om de politiediensten de nodige informatie te geven. Wie toch onmiddellijk weg moet, bijvoorbeeld om gewonden te helpen of om de politie te verwittigen, moet aan de andere aanwezigen zijn naam en adres geven. Overigens verplicht de wet al wie aanwezig is bij een ongeval, of later ter plaatse toekomt, hulp en bijstand te verlenen aan de gewonden, bijvoorbeeld door hulpdiensten te verwittigen. Hij of zij (8 (2) Met politiediensten worden alle betrokken diensten bedoeld, zowel van de gemeentelijke politie als de Rijkswacht en de gerechtelijke politie.

10 ) moet bovendien het ongeval signaleren aan de andere weggebruikers. 2 De opgeroepen politiediensten moeten hulp verlenen aan de gewonden indien de medische diensten op dat ogenblik nog niet aangekomen zijn, het verkeer regelen en beginnen met de vaststellingen betreffende het ongeval. Bovendien moeten ze de magistraat van dienst van het parket op de hoogte brengen. Deze kan beslissen om zelf ter plaatse te komen of om een expert te zenden. Hij kan ook verdere instructies geven aan de politiediensten, zoals we verderop zullen zien. Indien de magistraat beslist om zelf ter plaatse te komen of een expert te zenden, moeten de politiediensten er zorg voor dragen dat niets gewijzigd wordt op de plaats van het ongeval. "B. Hulp aan gewonden 4 Nadat de zwaargewonden verzorgd en naar een ziekenhuis gebracht zijn, verzamelen de politiediensten, de gegevens van de weggevoerde personen : hun identiteit, waar ze vandaan kwamen, op welke wijze ze precies bij het ongeval betrokken waren, hun toestand, en door wie ze naar welk ziekenhuis gebracht werden. 5 De politie doet vervolgens alles wat ze kan om diefstal te verhinderen van voorwerpen die het slachtoffer ter plekke achterliet. Ze vertrouwen die voorwerpen bijvoorbeeld aan iemand toe, of vragen de familie deze zo snel mogelijk op te halen. 6 Vaak wordt de familie door de gewonde zelf of door het ziekenhuispersoneel op de hoogte gebracht. Bij levensgevaar, verwittigt de politie van de gemeente van het slachtoffer de familie. 3 Bij zware verwondingen zijn de politiediensten niet bevoegd om gewonden te verzorgen en te vervoeren. Indien dit nog niet gebeurd is, zullen zij de nodige medische assistentie oproepen. 9) 2

11 ( Informatie en raadgevingen aan de verwanten van verkeersslachtoffers 7 Heeft het slachtoffer lichte verwondingen opgelopen, dan heeft deze toch alle belang bij een medisch onderzoek : een verwonding kan niet alleen ernstiger zijn dan op het eerste gezicht lijkt, maar een nauwkeurig medisch attest kan ook belangrijk zijn in een eventuele latere gerechtelijke procedure. "C. In geval van overlijden. 8 Een overlijden moet door een geneesheer vastgesteld worden. Indien er tussen het ongeval en het overlijden een ziekenwagen opgeroepen werd, mag deze de overledene niet vervoeren. Ziekenwagens mogen immers geen overledenen vervoeren. Een aantal gemeenten hebben daarom met een begrafenisondernemer een overeenkomst afgesloten om de overledene naar het mortuarium te brengen dat door het parket werd aangeduid, of naar een privé-funerarium. 9 Na de identificatie van het slachtoffer, wacht de politie de moeilijke taak de familie op een tactvolle wijze op de hoogte te brengen. In de praktijk gebeurt dit vaak door het ziekenhuis waarnaar het slachtoffer vervoerd werd of persoonlijk, aan huis, door twee agenten. Ze trachten de familie te beschermen tegen een traumatische confrontatie. Dat is ook de reden dat politiediensten familieleden vaak niet toelaten onmiddellijk naar de plaats van het ongeval te gaan indien het slachtoffer zich daar nog bevindt 3. Gewoonlijk moet het lichaam van de overledene nog een poosje ter plaatse blijven om alle bewijselementen te verzamelen en preciese vaststellingen te doen. Omdat de opgeroepen parketmagistraat of deskundige niet altijd onmiddellijk beschikbaar is, kan hier enige tijd overheen gaan. Vertraging in de overbrenging naar het mortuarium kan ook te wijten zijn aan het treffen van veiligheidsvoorzieningen op de plaats van het ongeval. Uit bezorgdheid voor een waardige opvang van de nabestaanden bepaalt een ministeriële omzendbrief van 16 september 1998 de voorwaarden voor het verwittigen van (10 (3) Zie Kritische commentaar door de slachtofferverenigingen in het Epiloog.

12 ) de familieleden en het begroeten van de overledene. Ze bevat onder andere de volgende richtlijnen : - Van zodra het onderzoek dit toelaat, moet het lichaam van het slachtoffer overgebracht worden naar een aangepaste plaats ; - indien het lichaam ter plaatse moet blijven, moet de noodzaak hiertoe op een duidelijke wijze uitgelegd worden; - het overlijden moet zo snel mogelijk gemeld worden door leden van de politie die hiervoor vorming gehad hebben, en best door twee personen; - de nabestaanden moeten tijdens dit gesprek informatie krijgen over de mogelijkheden tot het begroeten van de overledene. Na de overbrenging van de overledene naar het mortuarium, kan het parket aan een wetsgeneesheer opdragen bijkomend onderzoek te doen, en eventueel een autopsie uit te voeren om de juiste oorzaak van het overlijden te achterhalen. De omstandigheden waarin dat gebeurde, waren in het verleden vaak alles behalve optimaal. Daarom heeft de ministeriële omzendbrief uitdrukkelijke richtlijnen geformuleerd voor een waardige opvang van overledene en nabestaanden : - op vraag van de magistraat zullen justitieassistenten bijstand organiseren voor de nabestaanden voor, tijdens en na het bezoek aan de overledene; - de overledene dient opgebaard te worden in een lokaal dat de waardigheid van het slachtoffer en van de nabestaanden respecteert ; - indien er een autopsie uitgevoerd wordt, zal ook op die plaats een aangepast ontvangstlokaal moeten zijn; - de geneesheer die de autopsie uitvoert, dient de sporen daarvan zo veel mogelijk te verwijderen, met bijzondere zorg voor het gelaat. Wanneer hiervoor zo goed mogelijk zorg gedragen is, zal de procureur des Konings 2 11)

13 ( Informatie en raadgevingen aan de verwanten van verkeersslachtoffers het lichaam van de overledene vrijgeven aan de familie. De politie moet elk overlijden op de openbare weg ook aangeven bij de lokale gemeentelijke administratie. Deze bewaart de identiteitskaart van de overledene en moet de gemeente van woonplaats verwittigen. 10 In geval de gewonde overlijdt tijdens zijn of haar overbrenging naar het ziekenhuis, dienen de diensten van het ziekenhuis de familie en de gemeente van de overledene te verwittigen. "D. De vaststellingen 11 De politiediensten moeten bij hun vaststellingen een aantal gegevens opnemen : - een nauwkeurige schets van de plaats van het ongeval (opmetingen) met vermelding van de plaats van de voertuigen; - identificatiegegevens van de slachtoffers en de getuigen; - hun verklaringen; - vaststellingen betreffende de voertuigen, de bestuurders en omstandigheden van het ongeval. Wanneer er minderjarigen bij het ongeval betrokken zijn, dan zal de burgerlijk aansprakelijke persoon - doorgaans de ouders of de voogd - binnen de kortst mogelijke termijn verhoord worden. 12 De politiediensten maken het proces-verbaal met hun vaststellingen over aan de bevoegde parketmagistraat. Ze moeten tevens aan de betrokken partijen een aantal inlichtingen geven : - het adres, het telefoonnummer en de openingsuren van hun dienst; - het dossiernummer; - de identiteit van de betrokken partijen en verzekeringsgegevens; - de naam en het administratief adres van de procureur des Konings bij wie het p.v. in handen terechtkomt. (12

14 ) De betrokken partijen moeten deze inlichtingen doorgeven aan hun verzekeringsmaatschappij, zo mogelijk via het Europees aanrijdingsformulier. geen tijd te verliezen. Wie naderhand nog denkt aan bijkomende elementen die belangrijk kunnen zijn, kan het verhoor laten aanvullen met een bijkomend p.v.. 13 Het opgestelde proces-verbaal wordt enkel naar het parket verzonden, en bevat onder andere : Het nummer van het p.v. is belangrijk om het dossier later ook bij de gerechtelijke diensten te kunnen volgen. - datum, uur en plaats van de feiten; - de materiële vaststellingen van de politiediensten ( verbalisanten ) en een door hen opgestelde plaatsbeschrijving; - de volledige identiteit van de betrokken partijen en hun verklaringen; 14 Indien er sprake of een vermoeden is van alcoholintoxicatie ( alcoolemie ) of dronkenschap kan de politie volgende maatregelen uitvoeren op elke persoon die het ongeval mee zou kunnen veroorzaakt hebben, zelfs indien het om het slachtoffer gaat : 1) een ademtest (de ethylotest ); - de omstandigheden van het ongeval (plaats, weersomstandigheden,..). Het is belangrijk dat de partijen zelf hun verklaringen laten opnemen in een procesverbaal. Kan dat niet ter plaatse, dan moet de politie hen zo snel mogelijk verhoren. Kunnen de slachtoffers slechts na hospitalisatie ondervraagd worden, dan contacteren ze best zelf de politiediensten om 2) indien het resultaat hiervan hoger is of gelijk aan 0,22 mg/ liter uitgeademde lucht (maximum alcoholgehalte van 0,5 mg/liter bloed), doet men een ademana- 2 13)

15 ( Informatie en raadgevingen aan de verwanten van verkeersslachtoffers lyse met een tweede apparaat, de ethylometer, die het exacte alcoholgehalte bepaalt. Dit geldt voor elke persoon die het ongeval zou kunnen veroorzaakt hebben, zelfs indien het gaat om het slachtoffer; 3) in geval de betrokkene ondanks ogenschijnlijke staat van dronkenschap weigert mee te werken met de controle, dan moet een dokter opgeroepen worden om een bloedstaal te nemen. Er kan ook een dokter opgeroepen worden indien een ademanalyse onmogelijk is; 4) bevat de ademanalyse een concentratie van minstens 0,35 mg/ liter lucht (= 0,8 mg/ liter bloed), dan kan de gecontroleerde persoon op eigen kosten een bloedstaal als tegenexpertise vragen; 5) zonder geldig motief is het weigeren van de ademtest, de ademanalyse of een bloedstaal strafbaar; 6) wanneer uit de controle een alcoholconcentratie van minstens 0,35 mg/ liter uitgeademde lucht (= 0,8 mg/ liter bloed) blijkt, of de gecontroleerde persoon in staat van dronkenschap is of weigert mee te werken, dan kunnen de politiediensten de parketmagistraat informeren. Deze kan de onmiddellijke intrekking van het rijbewijs bevelen. Een advies van de parketmagistraat is verplicht indien het alcoholgehalte minstens 0,7 mg/ liter uitgeademde lucht bevat. 7) De magistraat kan eveneens beslissen de persoon die het ongeluk heeft veroorzaakt, aan te houden. De betrokkene moet dan zo snel mogelijk naar het parket worden overgebracht, en eventueel binnen de 24 uren in voorlopige hechtenis geplaatst worden. 8) Wanneer de betrokkene naar het ziekenhuis overgebracht werd, kan dezelfde procedure gevolgd worden, tenzij de aanwezige artsen een tegenadvies uitbrengen. 15 Niet enkel rijden onder invloed van alcohol is strafbaar. Volgens de wet van 16 maart 1999 horen ook andere drugs of geneesmiddelen (bijvoorbeeld amfetamines, morfine, cocaïne) thuis onder het lijstje van de stoffen die de rijvaar- (14

16 ) digheid beïnvloeden. De vermoedelijke dader van een verkeersongeval kan ook hierop gecontroleerd worden door middel van een gestandaardiseerde testbatterij en, bij positief resultaat hiervan, een urinemonster met sneltest. Is de urinetest eveneens positief, of weigert de betrokkene medewerking of is hij in de onmogelijkheid van zo n test, dan kan een opgeroepen geneesheer een bloedproef doen. 16 Praktische raadgevingen. a) Controleer of u alle inlichtingen gekregen hebt van de politiediensten die de vaststellingen deden, en neem zo nodig contact op met hen. Controleer aandachtig al deze inlichtingen of laat deze controleren. Indien er vergissingen zijn of weglatingen, maak deze dan onmiddellijk over aan het parket en aan uw verzekeringsmaatschappij. b) Deel onmiddellijk alle inlichtingen mee aan uw verzekeringsmaatschappij. c) Rechtstreeks contact nemen met de verantwoordelijke chauffeur valt in de meeste gevallen erg zwaar. Indien u daar toch behoefte aan hebt, kan een vertrouwenspersoon of iemand van een slachtoffervereniging later die ontmoeting regelen. d) Het is nuttig zo veel mogelijk inlichtingen te verzamelen over : - de preciese omstandigheden op de dag van het ongeval, eventuele sporen van het ongeval, foto s van de plaats van het ongeval (hetzij op de dag van het ongeval, hetzij op een later moment). Let er op, als u foto s laat maken, dat de weersomstandigheden (regen, mist, sneeuw, zonnestand, lichtintensiteit,...) zo nauwkeurig mogelijk deze van het tijdstip van het ongeval benaderen; - eventuele getuigenissen van personen die aanwezig waren op het ogenblik van het ongeval, en hun identiteit. 2 15)

17 ( Informatie en raadgevingen aan de verwanten van verkeersslachtoffers II. DE TUSSENKOMST VAN MEDISCHE DIENSTEN "A. Vervoer van gewonde slachtoffers 17 Door een oproep aan het hulpcentrum 100 wordt de medische hulpverlening ingeschakeld. De persoon die de oproep beantwoordt, noteert zoveel mogelijk informatie over de plaats en de aard van het ongeval, het aantal slachtoffers en de ernst van hun toestand. Afhankelijk van de situatie zal een ziekenhuiswagen met twee ambulanciers of met een medische urgentiegroep (MUG) -die bestaat uit een arts en een verpleegkundige- uitgestuurd worden. Zelfs indien het slachtoffer geen teken van leven vertoont, worden kunstmatige beademing en hartmassage ingezet als laatste redmiddelen. Indien dit alles niet mag baten, zal een arts - enkel een arts is hiertoe gemachtigd - het overlijden vaststellen. Het slachtoffer wordt normaal gezien steeds naar het dichtstbij gelegen ziekenhuis met een erkende spoedgevallendienst gevoerd. De arts van de MUG kan echter om medische redenen beslissen naar een ander ziekenhuis te rijden, bijvoorbeeld wanneer een hersenverwonding een neurochirurgische ingreep vergt. "B. Werking van de urgentiediensten 18 De spoedgevallendienst wordt op de hoogte gebracht van de komst van de gewonde. Na aankomst krijgen eerst en vooral de levensbelangrijke functies van ademhaling en bloedsomloop alle aandacht, maar het team zal ook snel overgaan tot onderzoek van de specifieke letsels. Indien nodig wordt er onmiddellijk geopereerd of met een andere behandeling gestart. "C. Werking van het mortuarium 19 Wanneer het slachtoffer overleden is op de plaats van het ongeval, dan wordt hij of zij naar een mortuarium of een privé-funerarium overgebracht. De bestemming hangt af van de beschikbare ruimte en van plaatselijke verordeningen. Indien de gewonde in het ziekenhuis overlijdt, dan wordt het lichaam opgebaard in het mortuarium van het ziekenhuis. (16

18 ) Het kan gebeuren dat het lichaam van de overledene niet onmiddellijk vrijgegeven wordt door de gerechtelijke diensten. In dat geval mag hij of zij wel gezien, maar nog niet aangeraakt worden. Bovendien mag de overledene nog niet gewassen worden, mogen er geen verbanden aangelegd worden en moeten ook persoonlijke voorwerpen, zoals kettingen of ringen, onaangeroerd blijven. Voor de nabestaanden is het vaak moeilijk afscheid nemen in deze omstandigheden. Groeten kan en mag tijdens de openingsuren van het mortuarium en zo vaak de familie het wenst. In geval de ouders op de spoedgevallendienst nog geen kans tot groeten kregen, kunnen ze na aankomst in het ziekenhuis en in overleg met het personeel ook buiten de openingsuren in het mortuarium terecht. "D. Opvang van de ouders van slachtoffers Van zodra het lichaam echter is vrijgegeven, kan de overledene gewassen en aangekleed worden. Dit kan zowel met persoonlijke kledij als met kledij van het ziekenhuis. Van nu af kunnen de ouders en familie zonder beperking de overledene aanraken en afscheid nemen. Foto s nemen of een haarlokje afsnijden, kan dan ook. Kinderen kunnen de overledene nu een laatste groet brengen, en het is goed hen toe te laten als ze erbij willen zijn. Het kan hen immers helpen in het rouwproces. Ook een tekening of knutselwerkje maken voor de overledene kunnen het afscheid makkelijker maken. Wenst een kind echter de overledene niet terug te zien, dan wordt het daartoe best niet gedwongen. 20 De opvang van slachtoffers hangt sterk af van het ziekenhuis waar de gewonde of overledene is opgenomen. Gewoonlijk vangt één van de verpleegkundigen en/of een arts van de spoedgevallendienst de familie op. Op veel spoedgevallendiensten is hiervoor een speciale spreekkamer voorzien. 2 17)

19 ( Informatie en raadgevingen aan de verwanten van verkeersslachtoffers Het is een delicate taak de ouders en andere nabestaanden in te lichten, een taak die om tact en medeleven vraagt. Het is tevens belangrijk dat de medische bevindingen en handelingen in duidelijke en verstaanbare taal uitgelegd worden. In deze fase is het bij ernstig gekwetste slachtoffers vaak nog niet mogelijk om de overlevingskansen of de latere gevolgen van de letsels adequaat in te schatten. In geval de ouders eerst met vertraging aankomen in het ziekenhuis, en het slachtoffer reeds overleden is en opgebaard werd in het mortuarium, kunnen ze nog steeds contact leggen met het personeel van de spoedgevallendienst om meer te vernemen. Door de emoties wordt de informatie vaak niet volledig gevat op zo n moment. Daarom is het belangrijk op een later moment opnieuw contact op te kunnen nemen met de hulpverleners. Sommige spoedgevallendiensten nemen zelf het initiatief om de familie korte tijd na het ongeval opnieuw te contacteren en/of de huisarts op de hoogte te stellen. "E. Wegnemen van organen 21 Wettelijk gezien mag men bij elk overleden slachtoffer de organen wegnemen wanneer noch de betrokkene zelf noch zijn naaste verwanten hiertegen formeel verzet geuit hebben. Iedere meerderjarige die wilsbekwaam is, kan preventief bij de gemeentelijke administratie van zijn woonplaats een verklaring van verzet ondertekenen of zich integendeel als kandidaat-donor bekend maken. Minderjarigen die bekwaam zijn hun wil te uiten, kunnen hun verzet zelf uitdrukken of dit doen met behulp van verwanten. Verwanten kunnen dat doen voor een kind dat daartoe nog te jong of niet bekwaam is. Indien iemand omwille van zijn mentale toestand niet in staat is zijn wil uit te drukken, kan het verzet tijdens zijn leven aan- (18

20 ) getekend worden door zijn wettelijke vertegenwoordiger, zijn voorlopige bewindvoerder of zijn dichtste bloedverwant. De dokter kan in geen geval organen wegnemen indien verzet werd uitgedrukt door het slachtoffer of door een verwante, tenminste voorzover de geneesheer hiervan op de hoogte werd gesteld. Het verzet van de verwante kan echter geen voorrang hebben op de uitdrukkelijke wil van het slachtoffer zelf, wanneer deze bijvoorbeeld een uitdrukkelijke verklaring als kandidaat-donor heeft afgelegd. Als verwanten gelden in deze context : de ouders of de familieleden tot in de eerste graad (broer, zus, zoon, dochter), en de echtgenoot of echtgenote die met het slachtoffer samenleven. In de praktijk geldt de eerste bekommernis van het personeel van de spoedgevallendienst uiteraard het leven van het slachtoffer te redden. Faalt dit echter en dreigt er hersendood, dan dringt zich de vraag op naar het wegnemen van organen. Het is een laatste daad van medeleven die gesteld kan worden. Voor sommige mensen is het een ondersteuning te weten dat de dood van hun kind leidt tot verbetering van de situatie van een ander ziek kind. Om deze reden stemmen de meeste families in met de transplantatie van organen van hun gestorven kind. Organen die hiervoor in aanmerking komen zijn : het hart, de longen, de nieren, de ogen, tot zelfs de dunne darm en de pancreas toe. Voor er transplantatie kan plaatsvinden moet de hersendood bevestigd worden door drie artsen, onafhankelijk van het transplantatieteam. Daarna zal de verantwoordelijke arts de familie toestemming vragen voor de orgaandonatie. Deze beslissing wordt nooit genomen zonder toestemming van de familie, en de familie kan de toestemming dus weigeren tenzij de overledene zelf voordien uitdrukkelijk toestemming gaf. 2 19)

21 ( Informatie en raadgevingen aan de verwanten van verkeersslachtoffers III.TUSSENKOMST VAN DE BEGRAFENISONDERNEMER Eens de beslissing tot orgaandonatie genomen is, moet er een hele organisatie opgezet worden. Dit kan enkele uren in beslag nemen. Intussen wordt de donor met machines en met medicinale ondersteuning in leven gehouden tot de transplantatie uitgevoerd kan worden. In deze uren kan de familie bij hun geliefde blijven, en hem of haar aanraken of kleden. Na de ingreep wordt de betrokkene opnieuw overgebracht naar de dienst intensieve zorgen, waar er opnieuw de mogelijkheid is om afscheid te nemen. "A. Kosten van het medische transport 22 De kosten van het medische transport zijn afhankelijk van het aantal afgelegde kilometers en worden gedeeltelijk terugbetaald door het ziekenfonds. 23 De door de familie gekozen begrafenisondernemer regelt het transport van de overledene naar de plaats van de begrafenisplechtigheid of naar de woonst van de overledene en bespreekt en organiseert met de familie de begrafenisplechtigheid. Aangezien de kosten voor het vervoer en de begrafenis van een verkeersslachtoffer deel uitmaken van de economische schade die voor een latere vergoeding in aanmerking komt, is het goed alle kostenbewijzen bij te houden. Eén speciale dienst van bepaalde begrafenisondernemers is weinig bekend. Ze kan nochtans helpen bij de rouwverwerking van families met zwaar gekwetste overledenen. Het gaat om de thanatopraxie, een moderne vorm van verzorging van overleden personen. Naast het vertragen van het ontbindingsproces en het verzekeren van een goede hygiëne, is het de bedoeling de gelaatstrekken van de overledene, indien ze beschadigd werden, zoveel mogelijk te herstellen. Namen en adressen van begrafenisondernemers opgeleid in deze praktijk zijn te bekomen bij het Belgisch Instituut voor Thanatopraxie, Verwéestraat 4, 1030 Brussel, tel (20

22 ) DEEL2 : GERECHTELIJKE PROCEDURES IV.HET BEGIN VAN HET ONDERZOEK "A. Onderzoeksmaatregelen 24 De procureur des Konings moet steeds op de hoogte gebracht worden van een dodelijk ongeval. De politiediensten krijgen hun instructies van hem of van zijn substituut. Het behoort tot de bevoegdheid van de procureur of zijn substituut om één of meerdere van de volgende maatregelen te bevelen : - de plaats van het ongeval bewaren zoals de feiten zich hebben voorgedaan; - beschikken over het lichaam van het slachtoffer voor verder onderzoek; - een of meerdere deskundigen aanstellen, bijvoorbeeld experts inzake autovoertuigen, geneesheren,..; - de onmiddellijke intrekking van het rijbewijs van de betrokken chauffeur; - voertuigen in beslag nemen; - labo-deskundigen sturen, o.a. voor foto s; - de dader eventueel verhoren; - de dader ter plaatse aanhouden en eventueel in voorlopige hechtenis plaatsen ( slechts uitzonderlijk); - een autopsie vorderen; - toelating geven voor een teraardebestelling. "B. Intrekking van het rijbewijs 25 De onmiddellijke intrekking van het rijbewijs en het vervallen verklaren van het recht tot sturen zijn twee verschillende zaken. Het vervallen verklaren is een veroordeling die slechts later door een rechter kan uitgesproken worden. De onmiddellijke intrekking van het rijbewijs kan daarentegen onmiddellijk na het ongeval door de procureur des Konings bevolen worden in geval van : 2 21)

23 ( Informatie en raadgevingen aan de verwanten van verkeersslachtoffers - dronkenschap achter het stuur; - alcoholintoxicatie achter het stuur (= overschrijding van het maximum toegelaten alcoholgehalte); - vluchtmisdrijf; - doodslag of onvrijwillige verwondingen ter gelegenheid van een verkeersongeval; - sturen ondanks een vervallenverklaring van het recht tot sturen; - een ernstige verkeersovertreding (bijvoorbeeld een zware snelheidsovertreding). Bij het overwegen van het intrekken van het rijbewijs houdt de procureur des Konings rekening met de concrete situatie van de dader : houdt rijverbod bijvoorbeeld werkverlies in, zoals bij een vrachtwagenchauffeur of bij iemand die op een andere wijze niet op zijn of haar werk kan geraken? Het rijbewijs kan hooguit voor 15 dagen ingetrokken worden. Deze termijn mag echter tweemaal verlengd worden, zodat de maximumduur van de intrekking 45 dagen is. "C. Mogelijke onderzoeksprocedures 26 Wie verhoord wordt, moet sinds 1998 wettelijk ingelicht worden van het recht om een gratis kopie van het procesverbaal van zijn of haar verhoor te krijgen. 27 De procureur des Konings kan de onderzoeksrechter vragen ( vorderen ) een aantal maatregelen te nemen. Hij kan dat onmiddellijk doen of eerst zelf verantwoordelijk blijven voor het onderzoek en het op een later moment overdragen aan de onderzoeksrechter. De procureur kan eveneens op verschillende momenten besluiten tot seponering van het onderzoek, dit is het dossier zonder gevolg rangschikken. De seponering kan een logisch gevolg zijn van de omstandigheden van het ongeval. Indien de verantwoordelijke voor het ongeval zelf overleden is, kan er bijvoorbeeld geen strafvervolging meer ingesteld worden. Ook wanneer de verantwoordelijke voor het ongeval niet of niet met zekerheid kan geïdentificeerd worden, zoals vaak het geval is bij vluchtmisdrijf, volgt seponering. (22

24 ) Wanneer de verantwoordelijke voor het ongeval zelf overleden is, kunnen het slachtoffer en/of de nabestaanden via de politierechtbank nog wel vergoeding eisen voor alle schade die hun werd toegebracht. De eis tot schadevergoeding moet dan ingesteld worden tegen de erfgenamen van de verantwoordelijke en/of tegen de verzekeraar die zijn burgerlijke aansprakelijkheid dekte. Bij seponering wegens vluchtmisdrijf kan er eventueel samen met een advocaat bekeken worden of het een goed idee is een klacht tegen onbekenden in te dienen. In dat geval kan men zich burgerlijke partij stellen voor de onderzoeksrechter. Dergelijke stap heeft echter enkel zin indien bijkomende onderzoeksdaden een kans op succes hebben. "D. Burgerlijke partijstelling 28 Door zich burgerlijke partij te stellen, kunnen het slachtoffer en zijn familie reeds bij het onderzoek aangeven als een echte partij te willen deelnemen aan het gerechtelijk proces. Ze kunnen aldus verhinderen dat een beslissing genomen wordt zonder dat de burgerlijke partij hierin gehoord wordt. Een burgerlijke partijstelling kan op elk moment van het onderzoek gebeuren, zolang de procureur des Konings niet beslist heeft de zaak te seponeren of voor de politierechtbank te brengen. Een beslissing tot seponering moet voortaan gemotiveerd worden en de benadeelde persoon of de burgerlijke partij moeten hiervan ter kennis gebracht worden. Wie benadeeld werd, doet er daarom goed aan zich als benadeelde persoon (zie verder) te melden of zich burgerlijke partij te stellen. 2 23)

25 ( Informatie en raadgevingen aan de verwanten van verkeersslachtoffers Maar zelfs indien ze zich niet formeel burgerlijke partij willen stellen, kunnen de slachtoffers of hun verwanten toch een beperkt aantal rechten doen gelden (zie verder). Heel concreet kan men zich burgerlijke partij stellen door, al dan niet via een advocaat, een klacht te richten aan de onderzoeksrechter. Daarin moeten de feiten uiteengezet worden en de identiteit van het slachtoffer en van al de personen die zich burgerlijke partij stellen, aangegeven worden. De klacht moet de datum en de plaats van de feiten bevatten alsook de dienst die het proces-verbaal heeft opgesteld. Het door de politiediensten meegedeelde dossiernummer is nuttig om te vermelden. In de klacht kan de burgerlijke partij de maatregelen omschrijven die ze van de onderzoeksrechter verwacht. Met deze klacht kan men naar de griffie van de bevoegde correctionele rechtbank gaan. De griffier vraagt een waarborgsom voor te schieten. Gewoonlijk schommelt die rond de 3000 BEF maar het kan ook oplopen tot (aanzienlijk) hogere bedragen, afhankelijk van de noodzaak tot bijkomende deskundigenonderzoeken. Met het betalingsbewijs van de griffie en de klacht kan men vervolgens naar de onderzoeksrechter van dienst gaan om zich burgerlijke partij te stellen. De onderzoeksrechter stelt dan een proces-verbaal van burgerlijke partijstelling op en geeft dit aan de procureur des Konings. Deze vraagt op zijn beurt aan de onderzoeksrechter om de maatregelen uit te voeren die hij nodig acht. "E. Vervolg van de procedure De onderzoeksrechter neemt maatregelen en maakt dan zijn dossier over aan de procureur des Konings. Deze vraagt doorgaans aan de raadkamer om de zaak te verwijzen naar de politierechtbank. Maar hij kan ook een buitenvervolgingstelling vorderen, bijvoorbeeld bij gebrek aan bewijzen. De raadkamer moet beslissen of zij hier al dan niet mee akkoord gaat. De burgerlijke partijen en de verantwoordelijke voor het ongeval worden samen voor (24

26 ) de raadkamer ontboden. Ze kunnen er hun opmerkingen geven over de voorgestelde actie. Beslist de raadkamer tot buitenvervolgingstelling dan kunnen de burgerlijke partijen hiertegen beroep aantekenen. In dat geval is het zeker aangewezen om een advocaat onder de arm te nemen. 29 Sinds 1998 (wet Franchimont) is de situatie van de ouders van slachtoffers gevoelig verbeterd : De verklaring dat men zich bekendmaakt als benadeelde persoon volstaat om elk document dat men nuttig acht te laten toevoegen aan het dossier en zich te laten inlichten over het verloop van de zaak : seponering, vordering van het gerechtelijk onderzoek, vervolging, zitting van de raadkamer of van de politierechtbank. 2) Wie zich burgerlijke partij stelt, heeft een aantal bijkomende rechten : - hij of zij kan aan de onderzoeksrechter toestemming vragen om het dossier in te zien, en beroep aantekenen indien de onderzoeksrechter inzage weigert of niet antwoordt; 1) Voortaan kunnen zij op beperkte wijze tussenkomen zonder zich burgerlijke partij te moeten stellen. Het volstaat dat zij het statuut van benadeelde persoon aannemen door middel van een uitdrukkelijke aanvraag bij het bevoegde parket. - hij of zij kan vragen om bijkomende onderzoeksmaatregelen, eveneens met mogelijkheid tot beroep indien de onderzoeksrechter niet antwoordt of de gevraagde maatregelen volledig of gedeeltelijk weigert. Een eventueel beroep wordt behandeld door de kamer van inbeschuldigingstelling. 2 25)

27 ( Informatie en raadgevingen aan de verwanten van verkeersslachtoffers Praktische raadgevingen Als ouder van het slachtoffer, of indien u eenvoudigweg meent schade te hebben geleden, kunt u vragen dat de aansprakelijke persoon wordt doorverwezen naar de politierechtbank. Daar kunt u schadevergoeding eisen. Ook indien de procureur de zaak geseponeerd heeft, is dit mogelijk. "F. Contacten tussen de ouders van het slachtoffer en het parket 30 Het parket zal het initiatief nemen om de burgerlijke partij of de benadeelde persoon - tenminste, indien die zich als dusdanig hebben bekendgemaakt - in te lichten van de afsluiting van het onderzoek en van de zitting van de politierechtbank. U moet zich hiervoor burgerlijke partij stellen voor de onderzoeksrechter (zie hierboven) of de aansprakelijke persoon rechtstreeks dagvaarden voor de politierechtbank. Voor dit laatste doet u best beroep op een advocaat. Dit neemt niet weg dat men in gelijk welk stadium van de procedure inlichtingen kan inwinnen over de stand van het dossier. Het is aangewezen interventies bij het parket te vermijden om het onderzoek niet onnodig te vertragen (4). Wie meer wil weten over zijn dossier kan zich laten bijstaan door een advocaat of door iemand van de dienst slachtofferonthaal. Sinds 1996 bestaat er bij alle Belgische parketten een dienst slachtofferonthaal die te bereiken is via de justitiehuizen. Daar ontvangen en begeleiden justitieassistenten rechtzoekenden naar de bevoegde dienst of magistraat. Zij kunnen eveneens informatie geven over gespecialiseerde diensten voor slachtofferhulp. De lijst van de diensten slachtofferonthaal is achteraan in de brochure opgenomen. (26 (4) De gemiddelde duur van een opsporingsonderzoek ingesteld door de procureur des Konings of van een gerechtelijk onderzoek gevoerd door de onderzoeksrechter, bedraagt in het geval van onvrijwillige doodslag ongeveer één jaar, of meer in geval van een expertise.

28 ) 31 Praktische raadgevingen a) Aarzel niet om een beroep te doen op de dienst slachtofferonthaal bij het bevoegde parket. Zij kan u helpen bij de contacten met de substituut die met het dossier belast is. b) Vraag de naam van de substituut van de procureur die uw dossier behartigt. U kunt dit via een gewone brief doen met zoveel mogelijk informatie waardoor het dossier kan geïdentificeerd worden (het notitienummer of, bij gebrek hieraan, waar en wanneer de klacht werd ingediend). d) Indien de substituut de zaak wil seponeren en u hier niet mee akkoord gaat, kunt u schriftelijk uw argumenten hiertegen meedelen. Het kan daarbij nuttig zijn u te laten bijstaan door een advocaat. Het kan u de kommer en kwel besparen van contacten met de gerechtelijke overheid. Een advocaat kan de betekenis van gerechtelijke akten en documenten uitleggen en tussenkomen bij de bevoegde autoriteiten om informatie te verkrijgen. Hij of zij kan de substituut overtuigen toch over te gaan tot vervolging van de verantwoordelijke en u advies geven over het nut van een klacht bij een onderzoeksrechter of van een rechtstreekse vordering voor de rechtbank. c) Vraag de substituut u over het verloop van het dossier op de hoogte te houden. U kan hem of haar rechtstreeks aanschrijven of u kan beroep doen op de dienst slachtofferonthaal. 2 27)

29 ( Informatie en raadgevingen aan de verwanten van verkeersslachtoffers V. STRAFRECHTELIJKE GEVOLGEN 32 Bij een verkeersongeval met dodelijke afloop of zware verwondingen zijn er twee mogelijke juridische gevolgen : - een strafrechtelijke procedure, een mogelijkheid wanneer de bestuurder een misdrijf beging; - een burgerrechtelijke procedure, gericht op herstel van de schade. Tot de eerste soort procedure neemt het parket of de raadkamer het initiatief. Bij een veroordeling wordt er gewoonlijk een boete en/of gevangenisstraf en/of verval van het recht om te sturen, uitgesproken. De burgerrechtelijke procedure daarentegen wordt op het initiatief van het slachtoffer of zijn familie ingeleid. Ze kan leiden tot schadevergoeding. In dit hoofdstuk concentreren we ons op de strafrechtelijke procedure. In het volgende hoofdstuk komt de burgerrechtelijke procedure aan bod. "A. Strafsancties in geval van een dodelijk ongeval. 33 De wet bepaalt het minimum en maximum van mogelijke strafsancties. Binnen deze wettelijke beperkingen heeft de rechter een grote vrijheid van beoordeling. Er zijn verschillende uitspraken mogelijk : 1) Gevangenisstraf en boetes Een dodelijk ongeval wordt als volgt bestraft : Hij die onopzettelijk iemands dood veroorzaakt, wordt gestraft met een gevangenisstraf van drie maanden tot twee jaar en met een geldboete van vijftig frank tot duizend frank. (artikel 419 van het Strafwetboek) Het bedrag van de boete moet met 200 vermenigvuldigd worden, een praktijk vergelijkbaar met een indexaanpassing. (28

30 ) Een veroordeelde die een boete kreeg maar deze niet tijdig betaalt, dit is binnen twee maanden na de definitieve veroordeling, riskeert een vervangende gevangenisstraf van drie maand. Vervangende gevangenisstraffen worden in de praktijk zelden uitgevoerd. De rechter kan ook een boete én een gevangenisstraf opleggen. Effectieve gevangenisstraffen van 4 tot 7 maanden moeten echter slechts voor 30 dagen uitgezeten worden. Dit betekent dat een gevangenisstraf van 2 jaar, waarvan 18 maanden voorwaardelijk, en dus 6 maanden effectief, in de praktijk vaak tot 30 dagen beperkt blijft. Heeft de veroordeelde deze 30 dagen al uitgezeten in de vorm van een voorlopige hechtenis onmiddellijk na de feiten, dan heeft hij dus zijn gevangenisstraf volbracht. 2) Verval van het recht om een voertuig te besturen De dader kan bovendien veroordeeld worden tot verval van het recht gedurende 8 dagen tot 5 jaar een voertuig te besturen. Het verval gaat in 5 dagen na de betekening (officiële mededeling) van het vonnis door het parket. De veroordeelde moet voorafgaandelijk zijn rijbewijs afgeven aan de griffie van de rechtbank die het verval heeft uitgesproken. Wie rijdt ondanks het verval van het recht op sturen, kan bestraft worden met 15 dagen tot 6 maanden gevangenisstraf en/of met 500 tot BEF boete (te vermenigvuldigen met 200). In dat geval is de rechter verplicht een verval uit te spreken voor een duur van 15 dagen tot 2 jaar. Wanneer de betrokkene tijdens de drie jaren ervoor reeds twee veroordelingen heeft opgelopen wegens vluchtmisdrijf, alcoholintoxicatie of dronkenschap aan het stuur, dan kan de rechter een verval uitspreken voor langer dan 5 jaar, zelfs een definitief verval. Bovendien kan de rechter bepalen dat de betrokkene alle of een deel van zijn rijexamens moet herdoen (theorie, praktijk, al dan niet gepaard met psychologische en medische testen). 2 29)

31 ( Informatie en raadgevingen aan de verwanten van verkeersslachtoffers Enkele relativerende bemerkingen : a) De maximumstraf wordt in de praktijk nooit uitgesproken. Het merendeel van de personen die voor de rechter verschijnen, geniet van de kwijtschelding van (vroegere) veroordelingen. Het verstrijken van een periode van drie jaar na de veroordeling houdt immers de automatische kwijtschelding van de vroeger uitgesproken straffen in, wat ook de ernst van het ongeval is. Het gevolg is dat de rechter vaak niet op de hoogte is van eerdere, kwijtgescholden veroordelingen van de persoon in kwestie. Dat maakt het natuurlijk moeilijker om op een rechtvaardige wijze de bestuurder te bestraffen. b) De periode van verval van het recht op sturen kan samenvallen met de uitvoering van een gevangenisstraf, zodat dit verval niet meer geldt na vrijlating van de betrokkene. "B. Strafsancties in geval van zware verwondingen 34 Bij een ongeval met zware verwondingen wordt de schuldige volgens artikel 420 van het Strafwetboek bestraft met een gevangenisstraf van 8 dagen tot 6 maanden en/of met een boete van 50 tot 500 BEF, dus tot BEF. Bovendien kan de bestuurder veroordeeld worden tot verval van het recht op sturen voor de duur van 8 dagen tot 5 jaar. "C. Opschorting van uitspraak, uitstel en alternatieve straffen 35 Onder bepaalde voorwaarden kunnen de hierboven beschreven strafrechtelijke veroordelingen een aantal modaliteiten inhouden die voorzien zijn in de wet van 29 juni 1964 betreffende de opschorting, het uitstel en de proba- (30

32 ) tie, zoals gewijzigd door de wet van 10 februari Onder deze wet kan de persoon die schuldig is bevonden, niettemin aan een proeftijd worden onderworpen tijdens dewelke ofwel de veroordeling niet wordt uitgesproken (opschorting van uitspraak) ofwel de straf niet wordt uitgevoerd (uitstel van tenuitvoerlegging van de straffen), eventueel onder bijzondere voorwaarden (probatieopschorting of probatie-uitstel). Opschorting van uitspraak komt vrij zelden voor. Het betekent dat de rechtbank weliswaar vaststelt dat de betrokkene schuldig is doch beslist de uitspraak over de straf uit te stellen tot na verloop van een proeftijd (één tot vijf jaar). Verloopt de proeftijd zonder dat de betrokkene een nieuwe veroordeling oploopt, dan wordt de straf niet uitgesproken. Uitstel van tenuitvoerlegging betekent dat de rechtbank de betrokkene wel schuldig heeft bevonden en een straf heeft uitgesproken doch dat de uitvoering van de straf tijdens een proefperiode wordt uitgesteld. De uitgesproken straf wordt niet uitgevoerd indien de betrokkene tijdens de proefperiode geen nieuwe veroordeling oploopt. In beide gevallen kan de maatregel als probatiemaatregel worden opgelegd. Dit betekent dat de betrokkene bovendien aan een aantal voorwaarden, die door de probatiecommissie worden bepaald, moet voldoen tijdens de probatieperiode. Hij blijft dan onder begeleiding van een justitieassistent. Deze voorwaarden kunnen erin bestaan dat de betrokkene dienstverlening zal verrichten. Deze niet bezoldigde dienstverlening wordt verricht in de vrije tijd tussen de schoolof beroepsactiviteiten. In de specifieke context van verkeersongevallen kan deze dienstverlening erin bestaan dat de betrokkene bv. in een revalidatiecentrum voor zware verkeersslachtoffers gaat werken. De dienstverlening varieert van minimum 20 uur tot maximaal 240 uur, te volbrengen binnen de twaalf maanden na de definitieve beslissing van de rechtbank. 2 31)

33 ( Informatie en raadgevingen aan de verwanten van verkeersslachtoffers Het volgen van een ontwenningsbehandeling kan eveneens een probatievoorwaarde zijn bv. indien het gaat om een dronken bestuurder. Ook het volgen van een specifieke opleiding, bv. bij het BIVV (Belgisch Instituut voor Verkeersveiligheid), kan onder de probatiemaatregelen vallen. VI. BURGERRECHTELIJKE GEVOLGEN. Herstel van schade bekomen is vaak geen eenvoudige en vanzelfsprekende zaak. De definitie van aansprakelijkheid, het al dan niet kunnen aansluiten bij een strafrechtelijke procedure en de houding van verzekeringsmaatschappijen spelen hierin een grote rol. In de volgende bladzijden willen wij u wegwijs maken in de procedures tot het bekomen van schadevergoeding, de wettelijke bepalingen over aansprakelijkheid, en het onderscheid tussen materiële, lichamelijke, morele en economische schade. "A. Procedures 36 Om schadevergoeding te bekomen na een misdrijf kan het slachtoffer zich enerzijds aansluiten bij de strafvordering ingesteld door de bevoegde overheid (strafrechtelijke procedure) of, eerder uitzonderlijk, zelf het initiatief nemen tot een strafprocedure. De vergoeding van de schade kan ook gewoon via een burgerlijke vordering nagestreefd worden. Beide procedures volgen verschillende regels aangaande aansprakelijkheid en herstel van schade. Een kort overzicht van beide : 1) Strafrechterlijke procedure 37 Slachtoffers of de nabestaanden van een verkeersongeval kunnen voor de politierechtbank de vergoeding van alle geleden schade vragen. Deze vordering gaat op voor materiële, lichamelijke en morele schade. Wanneer de feiten echter een inbreuk inhielden op de strafwet of de wegcode, dan kan het parket eveneens het initiatief (32