Gebiedsvisie Sportvisserij Oost-Brabant

Transcriptie

1 Gebiedsvisie Sportvisserij OostBrabant SPORTVISSERIJ EN VISWATER IN OOSTBRABANT

2 Gebiedsvisie Sportvisserij OostBrabant Naast de Gebiedsvisie Sportvisserij OostBrabant zijn tevens een achtergronddocument en een brochure opgesteld. Opgesteld in opdracht van: Federatie van hengelsportverenigingen Zuidwest Nederland Door: J.H. Kamman / NVVS Federatie van hengelsportverenigingen Zuidwest Nederland Valeriaan DA Kerkdriel tel: (0418) info@sportvisserijbelangen.nl Nederlandse Vereniging van Sportvissersfederaties (NVVS) Postbus AG Amersfoort tel: (033) nvvs@tip.nl GEBIEDSVISIE SPORTVISSERIJ OOST BRABANT

3 2 GEBIEDSVISIE SPORTVISSERIJ OOST BRABANT

4 3 INHOUDSOPGAVE Voorwoord 5 Samenvatting 7 1. Inleiding Algemeen Aanleiding, uitgangspunten en doelstelling Leeswijzer 9 2. Gebiedsbeschrijving Sportvisserij in OostBrabant OostBrabant actief in visstandbeheer Huidige visstandbeheerplannen Voorstel overlegstructuur visstandbeheer Uitwerking per watertype Scheepvaartkanalen Oude kanalen Weteringen en sloten 22 Quickscan; een snel beeld van viswater en visstand Beken Afgesloten meanders Stadswateren Wielen Zandwinplassen Visvijvers Viswateren in OostBrabant en sportvisserij Projecten Organisatie 37 Communicatie & stimulering vrijwilligers 6.2 Visrechten, vergunningen en controle 37 Inventarisatie visrechten Visvergunning(en) Controleproject 6.3 Promotie en voorlichting 39 Visplanner Boek Visvijvers in Brabant 6.4 Sportvisserijprojecten 40 Spiegelkarperproject Wedstrijdtrajecten Salmoniden in OostBrabant 6.5 Aalscholvers 43 Aalscholvers en inrichting visvijvers Verklarende woordenlijst en afkortingen 44 Bijlagen I Aangesloten hengelsportverenigingen 45 II Geschiktheid van het watertype en viswatertype per sportvistype 46 III a Viswatertypering stilstaande ondiepe wateren 47 III b Viswatertypering stilstaande diepe wateren 48 IV Indeling van zandbeken op basis van menselijke beïnvloeding 49 V Standaardisatie visvergunning 50 Colofon 52 GEBIEDSVISIE SPORTVISSERIJ OOST BRABANT

5 GEBIEDSVISIE SPORTVISSERIJ OOST BRABANT

6 5 VOORWOORD V oor de Federatie van hengelsportverenigingen Zuidwest Nederland is integraal en planmatig visstandbeheer één van de belangrijkste beleidspunten. Voor de oprichting van de federatie in 2002 is een notitie opgesteld over de mogelijke organisatie en structuur van het visstandbeheer. Deze notitie Structuur Visstandbeheer Zuidwest Nederland zet in op effectiviteit, maatwerk en samenwerking op het schaalniveau van de regionale waterbeheerder. Om dit beleid in de praktijk verder vorm te kunnen geven, is besloten om een voorbeeldproject te starten voor het District NoordBrabantOost en daarom subsidie aan te vragen in het kader van de Subsidieregeling Sport en Beroepsbinnenvisserij (SSBregeling). Bij de keuze van het gebied heeft meegespeeld dat dit gebied qua visstandbeheer overzichtelijk is opgebouwd met relatief weinig viswater en reeds vele lokale en regionale samenwerkingsinitiatieven. Belangrijk voor de uitvoering van het project is draagvlak bij de eigen verenigingen. Dit bleek in ruime mate aanwezig. Bij meerdere adviesbureaus is offerte gevraagd (vereist volgens SSBregeling), waaronder bij de NVVS. Dit laatste is op zich heel bijzonder, omdat mijns inziens nooit eerder door een federatie aan de landelijke koepelorganisatie NVVS is gedacht om betaald uitvoering te geven aan een dergelijk project. De NVVS is onder meer gevraagd vanwege haar kennis van de sportvisserij, het sportvissen, de ambitie van de federatie en het werken met vrijwilligers. De inmiddels ingestelde begeleidingscommissie beoordeelde het projectvoorstel van de NVVS als beste. Op datzelfde moment werd ons echter duidelijk, dat de beoogde projectleider bij de NVVS deze organisatie zou gaan verlaten. Dat was aanvankelijk een domper. De NVVS verzekerde de federatie echter dat voor een gelijkwaardige vervanging zou worden gezorgd. Ik mag vaststellen dat deze toezegging volledig is waargemaakt in de persoon van de heer Jan Kamman. Jan heeft het project met veel vakkennis en enthousiasme uitgevoerd en het resultaat mag er zijn. In het rapport zijn de prioriteiten voor de sportvisserij en het visstandbeheer in het oostelijk deel van Brabant op duidelijke en overzichtelijke wijze voor de komende jaren vastgelegd. Tevens wordt hieraan richting gegeven met voorstellen voor de uitwerking van verschillende praktische projecten. Niet alleen sportvissers hebben meegewerkt aan het tot stand komen van deze gebiedsvisie, ook andere partijen, zoals de water en natuurbeheerders zijn geraadpleegd en hebben positief bijgedragen aan de visie. Nieuw is ook de inbreng van de specialistenverenigingen: de Karperstudiegroep, de Snoekstudiegroep en de Vereniging Nederlandse Vliegvissers. Deze organisaties zullen een steeds duidelijkere rol gaan vervullen in de hengelsport. De volgende belangrijke stap is te komen tot de vorming van een visstandbeheercommissie, die wij direct na de afronding van dit project zullen gaan realiseren. Ook ten aanzien van de structuur hiervan zijn goede voorstellen gedaan in de visie. Tot slot wil ik iedereen danken die aan het opstellen van deze visie hebben meegewerkt, uiteraard in het bijzonder de verenigingen in OostBrabant. Ik spreek de hoop uit, dat bij de verdere uitwerking van de projecten eveneens op constructieve wijze kan worden samengewerkt. Jos van den Broek Voorzitter begeleidingscommissie GEBIEDSVISIE SPORTVISSERIJ OOST BRABANT

7 6 GEBIEDSVISIE SPORTVISSERIJ OOST BRABANT

8 7 SAMENVATTING I n opdracht van Federatie van hengelsportverenigingen Zuidwest Nederland is door de Nederlandse Vereniging Van Sportvissersfederaties (NVVS) een regionale sportvisserijvisie opgesteld. Het plangebied is de provincie Noord Brabant ten oosten van de lijn RielWaalwijk. Dit gebied komt overeen met de beheergebieden van de waterschappen Aa & Maas en De Dommel. Aanleidingen voor de federatie om een gebiedsvisie op te laten stellen zijn: de steeds verdergaande regionalisering van het visstandbeheer, aansluiting bij de beheersgebieden van de waterschappen en herstructurering en professionalisering van de sportvisserijorganisatie. Uitgangspunten voor de visie zijn de wensen van de aangesloten sportvissers, visstandbeheer en de natuurlijke mogelijkheden die de wateren in OostBrabant hebben. Het doel van de Gebiedsvisie Sportvisserij OostBrabant is het beschikken over een eigen visie wat betreft de sportvisserij, het watermilieu en de visstand. Tevens dient de visie richting te geven aan het handelen van de sportvisserijorganisaties en geeft de visie aan waar mogelijkheden voor visstand en sportvisserij zijn en bevat deze voorstellen voor projecten. Voor de gebiedsvisie is een grote hoeveelheid informatie verzameld. Onder meer zijn enquêtes uitgevoerd onder hengelsportverenigingen en sportvissers. Met specialistengroepen (karpervissers, vliegvissers en snoekvissers) heeft overleg plaatsgevonden. Het overheidsbeleid is geïnventariseerd en er zijn gesprekken gevoerd met de waterbeheerders en natuurbeheerders. Verder zijn op meer dan 120 punten veldinventarisaties uitgevoerd waarmee de situatie van het viswater is vastgelegd, gezien vanuit het oogpunt van vis en sportvisserij. Bij de ongeveer 90 hengelsportverenigingen in OostBrabant zijn plusminus sportvissers aangesloten. Zij geven gemiddeld 391 euro per jaar uit aan hun hobby. In totaal gaat het om bedrag van meer dan 11,5 miljoen euro. De sportvissers zijn ingedeeld in zes sportvistypen. Per type wordt beschreven wat het gebruik is en worden de wensen met betrekking tot visstand, viswater en omgeving weergegeven. De verenigingen organiseren een grote verscheidenheid aan activiteiten. Bijvoorbeeld jeugdcursussen, vuilruimacties en controles langs de waterkant. Ook worden jaarlijks zo n viswedstrijden georganiseerd. Bij de verenigingen zijn meer dan 500 vrijwilligers actief betrokken. Om het visstandbeheer in OostBrabant te structureren wordt een voorstel gedaan, waarbij een jaarlijks overleg plaatsvindt tussen waterbeheerders, natuurbeheerders en visstandbeheerders. Tevens wordt voorgesteld dat overleg plaats zal hebben met de twee waterschappen, zowel centraal als op districtsniveau. Per overleg staat aangegeven wie de deelnemers zijn en welke onderwerpen aan de orde komen. De wateren in OostBrabant zijn ingedeeld in negen verschillende typen: scheepvaartkanalen, oude kanalen, weteringen en sloten, beken, afgesloten meanders, stadswateren, wielen, zandwinplassen en visvijvers. Per watertype wordt een korte algemene beschrijving gegeven, de viswatertypen, het visstandbeheer, de sportvisserijfuncties en de kansen en bedreigingen. De visie wordt afgesloten met de formulering van een aantal projecten, waarin de sportvisserij het voortouw neemt: Communicatie en stimulering vrijwilligers Inventarisatie visrechten Visvergunning(en) Controleproject Visplanner Boek Visvijvers in Brabant Spiegelkarperproject Inventarisatie wedstrijdtrajecten Salmoniden in OostBrabant Aalscholvers en inrichting visvijvers Per project worden, naast de algemene beschrijving, de prioriteit, kosten en participanten aangegeven. GEBIEDSVISIE SPORTVISSERIJ OOST BRABANT

9 8 1. INLEIDING 1.1 Algemeen Als je het over OostBrabant hebt, ontstaat al snel een beeld van een relatief droog stuk Nederland met bossen en natuurgebieden, landbouwgebieden en enkele grote steden. Zodra echter verder wordt gekeken, geeft OostBrabant een grote variatie aan gebieden, gebruik en wateren te zien. Vanuit het zuiden zoeken beken zich al slingerend een weg richting de Maas. In de beekdalen en langs de Maas is nog een groot aantal oude, afgesloten rivierarmen te vinden. De gegraven kanalen zijn als kaarsrechte strepen herkenbaar in het landschap. Vooral in de lagere delen, langs de Maas, ligt een labyrint aan weteringen. In de steden en dorpen zijn schitterende sierwateren te vinden. Als pareltjes liggen in het landschap tientallen visvijvers verstopt. Al deze wateren hebben hun eigen kenmerken met de daarbij behorende flora en fauna en een grote variatie aan visstanden. Doelstelling Daarmee heeft de sportvisser in Gebiedsvisie Sportvisserij OostBrabant OostBrabant een scala aan Het beschikken over een eigen visie wat betreft mogelijkheden tot zijn of haar de gewenste ontwikkeling van de sportvisserij, beschikking. het watermilieu en de visstand. De visie geeft richting aan het handelen van de sportvisserij Elke stad en bijna elk dorp in voor de komende jaren op het gebied van OostBrabant heeft een eigen visstandbeheer en belangenbehartiging. De hengelsportvereniging. Door lid te gebiedsvisie geeft aan waar ontwikkelingsmogelijkheden liggen en bevat projectvoorstellen. nen sportvissers de vereiste ver worden van zo n vereniging kungunning krijgen om te mogen vissen. Maar deze verenigingen spelen ook een belangrijke sociale rol. Vrijwel alle verenigingen organiseren wedstrijden voor hun leden, cursussen voor jeugdigen, vuilruimacties langs oevers, informatieavonden voor gespecialiseerde sportvissers; kortom een verscheidenheid aan activiteiten die de betrokkenheid van deze verenigingen weergeeft. Specifiek voor OostBrabant zijn de vele visvijvers. Deze vijvers zijn van groot belang voor de sportvissers en worden met veel zorg onderhouden door de beherende verenigingen. Een groot verschil tussen sportvissers en veel andere recreanten is de directe afhankelijkheid van de natuur en specifiek de natuur onder de waterspiegel. De sportvisser is een deelnemer aan de natuur, terwijl de wandelaar, de kanoër enzovoorts toeschouwer zijn. De hengelaar dringt door in de geheimzinnige wereld van het water. Hij haalt een deel van die natuur (de vis) tijdelijk boven water, bewondert deze om hem daarna zo ongeschonden mogelijk weer terug te zetten. Een enkele keer wordt vis meegenomen voor eigen consumptie. Het is de combinatie van spanning en ontspanning die de hengelaar naar de waterkant lokt. Een moment weg uit de dagelijkse werkelijkheid, de drukte, de stress. Lekker ontspannen en genieten langs de oevers van een mooi water. Iedere sportvisser heeft zijn eigen wensen, afhankelijk van de persoonlijke omstandigheden en mogelijkheden. De één wil het allemaal zo gemakkelijk mogelijk: de auto vlak naast het water parkeren, direct daarnaast op een stoeltje zitten en afwachten wat er gaat gebeuren. De ander is een actieve vliegvisser die kilometers langs een beek struint op zoek naar vis. Daartussen zit een snoekvisser die zijn bootje ergens te water laat en al varende op zoek gaat naar snoek. Terwijl een karpervisser dagen en nachten langs een water bivakkeert, wachtend op die ene grote vis. De grote verscheidenheid aan sportvissers geeft tegelijkertijd de moeilijkheid aan waarmee de hengelsportorganisaties te kampen hebben. Op welke wijze kunnen de aangesloten sportvissers het best worden bediend? Gelukkig is de verscheidenheid waarin de natuur zich manifesteert nog veel groter. Het is aan de hengelsportorganisaties om deze verscheidenheid aan natuur zo optimaal mogelijk te benutten. Hiervoor dienen de potenties die aanwezig zijn in OostBrabant te worden benut. In ons kleine land met relatief veel inwoners spelen in elk gebied en bij elk viswater meerdere belangen: zoveel mensen, zoveel belangen. De sportvisserij dient voor zijn eigen belangen op te komen, duidelijk maken om welke belangen het precies gaat en om deze vervolgens actief uit te dragen. 1.2 Aanleiding, uitgangspunten en doelstelling Aanleidingen voor Federatie Zuidwest Nederland om een regionale visie voor het gebied OostBrabant op te stellen zijn: Herstructurering en professionalisering van de sportvisserijorganisatie. In 2002 is door de fusie van een drietal federaties één grote regionale hengelsportfederatie (Zuidwest Nederland) ontstaan. De nieuwe federatie heeft haar werkgebied ingedeeld in een vijftal visstandbeheerdistricten, waarvan OostBrabant er één is. Per district wordt een regionale visie opgesteld. Visstandbeheer krijgt steeds meer een regionaal karakter. In plaats van het beheer heel specifiek op elk individueel water te richten, wordt eerst het totale gebied bekeken zodat een totaalbeleid kan worden vastgesteld. Hiermee kunnen de beperkt aanwezige middelen en menskracht optimaal worden ingezet. Aansluitend op de gebiedsvisie kan zonodig op individuele wateren of watersystemen worden ingezoomd. Bij het regionale visstandbeheer wordt aangesloten op de beheergebieden van de waterschappen. Zij beheren het huis van de vis en hebben daarmee grote invloed op de visstand. Door fusies worden waterschappen steeds groter waardoor individuele verenigingen steeds moeilijker ingangen hebben. Ook verzoeken steeds meer waterschappen om één gesprekspartner, terwijl er per district soms wel tientallen visrechthebbende verenigingen zijn. In OostBrabant zijn in het verleden al diverse visstandbeheerplannen voor wateren en watersystemen opgesteld. Deze plannen gaan zeer gedetailleerd in op beheer van de visstand en de sportvisserijmogelijkheden. Deze gebiedsvisie neemt niet de plaats in van deze plannen, maar biedt juist een overzicht over het totale gebied. Uitgangspunten Bij het opstellen van de Gebiedsvisie Sportvisserij OostBrabant is uitgegaan van de volgende drie punten: GEBIEDSVISIE SPORTVISSERIJ OOST BRABANT

10 Sportvisserij / Recreatie. De sportvissers, aangesloten bij één van de bijna 90 plaatselijke hengelsportverenigingen in OostBrabant. Elke sportvisser is anders en heeft zo zijn eigen wensen. Toch zijn er wel overeenkomsten te vinden waardoor de sportvissers in groepen zijn in te delen. Om al de sportvissers aan hun trekken te laten komen is het belangrijk dat er een grote diversiteit aan mogelijkheden (viswateren) wordt aangeboden. Deze diversiteit is (in potentie) in OostBrabant aanwezig; Visstandbeheer. De verenigingen en de federatie huren visrechten en zijn daarmee gerechtigd om aan haar leden vergunningen te verstrekken om te mogen vissen. Daarnaast zijn de visrechthebbenden wettelijk verantwoordelijk voor het te voeren visstandbeheer. Visstandbeheer staat niet op zichzelf, maar zal samen met andere beheerders (met name de waterbeheerders) vorm moeten krijgen. Hiervoor geldt een gedeelde verantwoordelijkheid; De (natuurlijk) aanwezige omgeving. De natuurlijke omgeving is voorwaarde scheppend voor de aanwezige visstand en de sportvisserijmogelijkheden. Het water, de oevers, de bodem en andere omgevingsfactoren vormen het huis van de vis en het decor voor de sportvisser. Deze factoren bepalen het te voeren beheer. 1.3 Leeswijzer Het totale plan is opgebouwd uit zes hoofdstukken, plus samenvatting en voorwoord. Waarbij de eerste hoofdstukken wat algemener van karakter zijn en het laatste hoofdstuk het meest concreet. In het begin van elk hoofdstuk wordt kort de inhoud beschreven. In hoofdstuk 2 wordt een beschrijving gegeven van het plangebied, zoals de begrenzing en andere factoren die van belang zijn voor vis en (sport)visserij. Tevens wordt beknopt het overheidsbeleid beschreven en wordt ingegaan op de Europese Kaderrichtlijn Water. Een beschrijving van de sociale en economische aspecten van sportvisserij in OostBrabant staat in hoofdstuk 3. Ook worden de verschillende typen sportvissers nader toegelicht. In hoofdstuk 4 wordt ingegaan op het huidige visstandbeheer en wordt een voorstel gedaan voor een overlegstructuur. De verschillende watertypen in OostBrabant worden in hoofdstuk 5 beschreven, wederom vanuit het oogpunt van vis en (sport)visserij. Onder meer wordt ingegaan op visstandbeheer, viswatertypen, sportvisserijfuncties en worden er OOSTBRABANT EN LIMBURG smetteloos water en prachtig land A. van Onck en P.J. Steegers, 1966 De man die zijn gezin minstens even lief heeft als zijn hengel, neemt het mee naar de streken, welke in dit boek worden beschreven. Ongerept natuurschoon en rust voor ieder, die het niet al te veel in de drukke toeristenoorden zoekt. En bovendien de gelegenheid om in onbekend water de daar ruimschoots aanwezige vis aan de schubben te komen. In veel meer water dan men over het algemeen denkt of zelfs maar vermoedt. En dit is nog lang niet alles. Onze zuidelijke landgenoten zijn van kansen en bedreigingen beschreven. In hoofdstuk 6 wordt een elflen dan ook de sportvisser en de zijnen gaarne aard en aanleg vriendelijk en gastvrij. Zij zultal concrete projectvoorstellen wegwijs maken in hun mooie dreven. gedaan, waarbij de verschillende projecten geclusterd zijn. Per project worden het doel, de betrokkenen en de financiën beschreven en is tevens een prioriteit toegekend. Bij het opstellen van de gebiedsvisie is gebruik gemaakt van een grote hoeveelheid nota s, plannen en websites. Verwijzingen naar literatuur zijn voor de leesbaarheid niet in de tekst opgenomen. In het achtergronddocument staat een uitgebreide literatuurlijst. GEBIEDSVISIE SPORTVISSERIJ OOST BRABANT

11 10 2. GEBIEDSBESCHRIJVING PLANGEBIED OOSTBRABANT OPPERVLAKTE B ij de beschrijving van het plangebied OostBrabant is uitgegaan van de factoren die invloed hebben op en van belang zijn voor de visstand en het sportvisserijgebruik. De beschrijving is daarbij niet uitputtend. Ook in het achtergronddocument is nadere informatie te vinden, met name over het beleid van de verschillende overheden. Wel is een aparte paragraaf over de Europese Kaderrichtlijn Water opgenomen, omdat deze richtlijn waarschijnlijk de komende jaren een centrale rol zal gaan spelen bij het te voeren visstandbeheer en het overleg tussen visrechthebbenden, waterbeheerders en natuurbeheerders. Bij het te voeren visstandbeheer vormt de actuele natuurlijke omgeving het uitgangspunt. Dit geldt ook bij het opstellen van een regionale visie. Voor wateren die direct met elkaar in verbinding staan is dit logisch. Vis ha INWONERS AGRARISCH GEBIED 62,5 % BEBOUWD GEBIED 18,5 % BOS EN NATUURGEBIED 18 % WATER 1 % Tabel 2.1: plangebied OostBrabant in cijfers kan heen en weer zwemmen en vernaderingen in waterkwaliteit, waterkwantiteit, oevers of de visstand hebben invloed op de visstand in het totale water. Daarom vormen stroomgebieden de logische afbakening voor het visstandbeheer. Ook de werkgebieden van waterschappen komen steeds meer overeen met stroomgebieden. In beginsel zijn alle oppervlaktewateren binnen het plangebied betrokken in de gebiedsvisie. Begrenzing plangebied Het plangebied betreft de oostelijke helft van de provincie Noord Brabant en wordt begrensd door: de rivier de Maas in het noorden, de provinciegrens met Limburg in het oosten, de landsgrens in het zuiden en de globale lijn RielWaalwijk in het westen. Het gebied komt overeen met de werkgebieden van de twee waterschappen in OostBrabant. De rivier de Maas zelf behoort niet tot het plangebied. De Maas behoort tot een andere visserijkundige eenheid waarvoor een eigen plan wordt gemaakt. Wel worden eventuele relaties, op het gebied van vis en sportvisserij, aangegeven. Bodem en grondsoort Het totale hoogteverschil in het plangebied bedraagt meer dan 40 meter. Op de grens met België ligt het maaiveld op NAP 44 meter. Langs de Maas in de buurt van shertogenbosch is het gebied vlakker en ligt rond NAP 3 meter. In het oostelijk deel van het plangebied loopt van zuid naar noord de Peelrandbreuk. Ten oosten van de Peelrandbreuk ligt de Peelhorst (inclusief Slenk van Venlo), ten westen hiervan ligt de Centale Slenk. In het zuidwesten van het plangebied, ten westen van de Feldbissbreuk, ligt een uitloper van het Kempisch plateau. Langs de rivier de Maas ligt de geologische eenheid Rivierengebied. Deze eenheden hebben grote invloed op het grondwater (stroming en kwaliteit) en daarmee indirect op het oppervlaktewater. De aanwezige grondsoort heeft invloed op de visstand. Zo is klei veel vruchtbaarder dan zand. In wateren met een kleibodem zal daarom een veel hogere dichtheid aan vis voorkomen. Verder zijn bijvoorbeeld grindbanken nodig voor de voortplanting van salmoniden. Een venige bodem zorgt ervoor dat het water een lagere phwaarde heeft, waar bepaalde vissoorten slecht tegen bestand zijn (in het ergste geval sterven ze aan zuurgraadvergiftiging). Ook het verschillend (agrarisch) gebruik ervan heeft invloed op bodem en water. De meest voorkomende grondsoort in OostBrabant is zand. In het rivierengebied komen jonge rivierkleigronden voor. Verder zijn er enkele plekken met oude rivierkleigronden en plaatselijk zijn er venige gronden. In de Peelhorst waren vroeger grote stukken hoogveen, tegenwoordig zijn hiervan nog slechts enkele restanten over. Ten zuiden van Valkenswaard komen plaatselijk nog grindhoudende bodems voor (Formatie van Sterksel). Verschillende ontwikkelingen, waaronder ruilverkavelingen, hebben ertoe geleid dat veel van de landschappelijke variatie verloren is gegaan. Watertypen in OostBrabant De hoeveelheid oppervlaktewater in OostBrabant vertoont grote regionale verschillen. Zo bestaat het oppervlakte van de gemeente shertogenbosch voor ongeveer 6,25 % uit water, terwijl de gemeente Boekel slechts 0,03 % oppervlaktewater op haar grondgebied heeft. In het plangebied komen verschillende watertypen voor. Het meest voorkomende type is de laaglandbeek. Deze laaglandbeken zijn de haarvaten van het oppervlaktewatersysteem. De belangrijke beeksystemen zijn de Dommel, de Aa (die bij shertogenbosch samenkomen in de Dieze), de Zandleij en de Raam. Van deze beken heeft de Dommel het grootste stroomgebied. Een aantal beken vindt haar oorsprong in België. Het overgrote deel van de beken is in het verleden genormaliseerd, waardoor veel van de oorspronkelijke kwaliteit verloren is gegaan. Een groot aantal afgesneden meanders is nog wel aanwezig. De kanalen zijn gegraven voor het transport van goederen en voor defensie. De scheepvaartkanalen krijgen hun water voornamelijk aangevoerd vanuit de Maas. In de visie wordt een onderscheid gemaakt tussen scheepvaartkanalen en oude kanalen. De oude kanalen zijn de defensiekanalen en de kanalen waar geen scheepvaart meer is. Dit onderscheid wordt gemaakt omdat de visstand en het sportvisserijgebruik van deze twee typen wateren verschilt. Op een aantal plaatsen vindt wateruitwisseling plaats tussen de kanalen en de beken. Met name in de lagere delen zijn voor waterafvoer weteringen en sloten gegraven. In de verschillende steden en dorpen liggen singels, vijvers en grachten. Deze hebben veelal een bergende (ook riooloverstorten) en een afvoerende functie. Ze vormen echter ook een belangrijke waarde voor de GEBIEDSVISIE SPORTVISSERIJ OOST BRABANT

12 Tabel 2.2: watertypen in OostBrabant BEKEN WIELEN SCHEEPVAARTKANALEN STADSWATEREN OUDE KANALEN ZANDWINPLASSEN WETERINGEN EN SLOTEN VISVIJVERS AFGESNEDEN MEANDERS burgers, in de vorm van beleving en gebruik. In het verleden heeft de Maas op verschillende plekken de dijk doorbroken, daardoor zijn wielen ontstaan. Door zandwinning, veelal voor infrastructurele werken, zijn verspreid over het plangebied zandwinplassen ontstaan. Vanwege het specifieke sportvisserijbelang worden de vele visvijvers in Oost Brabant apart behandeld. In hoofdstuk 4 wordt dieper ingegaan op de verschillende watertypen. Overheidsbeleid Het overheidsbeleid is gelaagd opgebouwd. Er kunnen vijf lagen worden onderscheiden. De eerst laag is Europees. Steeds meer wetgeving wordt door de Europese Unie vastgesteld, waarna de verschillende lidstaten Het Wilhelminakanaal, ondanks scheepvaart populair bij sportvissers.. deze moeten implementeren in de landelijke plannen en wetgeving. Hierbij zijn de landelijke Plangebied beleidsnota s het meest algemeen van karakter, de provinciale nota s zijn specifieker. De regionale en gemeentelijke nota s zijn volgend op deze plannen die door de hogere overheden zijn opgesteld en hebben het grootste detailniveau. Gemeenten en waterschappen zijn ook verantwoordelijk voor de uitvoering van het beleid. visserij, van een aantal overheidsplannen zijn opgenomen in het achtergronddocument. Naast bovengenoemde plannen zijn er ook nog diverse andere overheidsplannen die grote invloed hebben op de inrichting en het beheer van het landelijk gebied, een voorbeeld hiervan zijn herinrichtingsplannen. Beknopte beschrijvingen, gezien vanuit het oogpunt van vis en sport WATER RUIMTELIJKE ORDENING MILIEU NATUUR EUROPEES Kaderrichtlijn Water Habitatrichtlijn Vogelrichtlijn o.a. Nitraatrichtlijn Habitatrichtlijn Vogelrichtlijn LANDELIJK 4e nota waterhuishouding 4e nota ruimtelijke ordening Nationaal Milieubeleidsplan 4 Mensen voor natuur, natuur voor mensen PROVINCIAAL waterhuishoudingsplan: Verder met Water streekplan: Brabant in balans provinciaal milieubeleidsplan provinciaal natuurbeleidsplan REGIONAAL waterbeheersplan o.a. reconstructieplan PLAATSELIJK gemeentelijk waterplan bestemmingsplan gemeentelijk milieuplan gemeentelijk landschapsplan Tabel 2.3: overzicht overheidsplannen GEBIEDSVISIE SPORTVISSERIJ OOST BRABANT

13 Snoek profiteert van betere waterkwaliteit. Waterbeheer Verantwoordelijk voor het (oppervlakte)waterbeheer in OostBrabant zijn twee waterschappen en Rijkswaterstaat. Het beheer van het grondwater valt onder de verantwoordelijkheid van de provincie. Vroeger was het waterbeheer beperkt tot kwaliteits en kwantiteitsbeheer. Dat hield in de zorg voor het zuiveren van afvalwater en de aanen afvoer van water. Tegenwoordig worden de taken breder opgepakt en wordt gesproken over integraal waterbeheer. Hierbij worden oppervlaktewater, grondwater, waterbodem en oevers in onderlinge samenhang beheerd. Ook is de ecologie een steeds belangrijkere rol gaan spelen en is recreatief medegebruik van water en oevers een onderwerp dat steeds meer aandacht van de waterschappen krijgt. De begrenzingen van het plangebied komen overeen met de werkgebieden van twee waterschappen. Het betreft de waterschappen: Aa en Maas (ontstaan uit de fusie tussen de waterschappen De Aa en De Maaskant in 2004) De Dommel In het achtergronddocument is een beknopt overzicht opgenomen van de drie waterbeheersplannen, gezien vanuit het oogpunt van vis(stand) en sportvisserij. 2.1 Europese Kaderrichtlijn Water Een onderwerp dat de komende jaren grote invloed zal hebben op het te voeren waterbeheer en het visstandbeheer is de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW). In december 2000 is de procedure van de KRW door de EU vastgesteld. Momenteel zijn de EUlidstaten bezig de kaderrichtlijn in eigen beleid en wetten in te voeren. Het doel van de KRW is: Het beschermen en het behoeden voor verdere achteruitgang van oppervlaktewater en grondwater; Een verbetering van de waterkwaliteit door het stopzetten of geleidelijk verminderen van lozingen van milieubelastende stoffen; Het bevorderen van een duurzaam gebruik van water; Het verminderen van grondwatervervuiling; Het beperken van de gevolgen van overstroming en droogte; Het streven naar een eenduidige Europese waterwetgeving. Uitgangspunt voor het waterbeheer worden stroomgebieden. In Nederland zijn vier stroomgebieden, OostBrabant ligt in het internationale stroomgebied Maas. Dit is opgedeeld in vijf werkgebieden. Het Nederlandse deelstroomgebied ligt het meest stroomafwaarts. Het Coördinatiebureau Rijn en Maas (CRM) coördineert de activiteiten voor de Kaderrichtlijn Water in het deelstroomgebied Maas. Een belangrijk tussenproduct van de KRW is de rapportage aan de Europese Commissie over de gebiedsanalyse van het stroomgebied voor 22 december In 2009 dient het internationaal stroomgebiedsbeheersplan gereed te zijn, met daarin onder meer chemische en ecologische doelstellingen. De doelstellingen van de Kaderrichtlijn moeten op 22 december 2015 zijn bereikt. Deze datum kan worden verlengd met twee periodes van 6 jaar. De uiteindelijke deadline is De KRW volgt een aantal stappen voor het opstellen van de ecologische doelstellingen van alle Nederlandse oppervlaktewateren. Eerst worden de wateren opgedeeld in aparte waterlichamen. Alle wateren worden vervolgens ingedeeld in een type (meren, rivieren, overgangswater en kustwater) welke verder zijn opgedeeld in 55 ecologische typen. Voor alle watertypen worden zogenaamde maatlatten ontwikkeld. Elk waterlichaam wordt, afhankelijk van de menselijke beïnvloeding, ingedeeld in een categorie; natuurlijk, niet natuurlijke en sterk veranderd. Voor de natuurlijke wateren geldt een doelstelling van goede ecologische toestand. Voor de niet natuurlijke en sterk veranderde wateren een doelstelling van goed ecologisch potentieel. De doelstelling voor elk water wordt geformuleerd op basis van een ecologische referentie. Voor de ecologische toestand van het water wordt, naast fytoplankton, waterplanten en macrofauna, de visstand beoordeeld. Dat betekent dat de waterbeheerder mede verantwoordelijk wordt voor de visstand en bij het beheer moet streven naar een zo optimaal mogelijke visstand die kenmerkend is voor het betreffende water. Voor de sportvisserijorganisaties ligt er een belangrijke taak om betrokken te worden bij de invulling van de KRW. Op landelijk niveau is hier invulling aan gegeven. In februari 2004 is een symposium getiteld Waterbeheer, visstandbeheer en de Europese Kaderrichtlijn Water gehouden en er wordt door NVVS, STOWA en Unie van Waterschappen gewerkt aan een beleidsnota over de visstand en de Europese Kaderrichtlijn Water. Ook in het deelstroomgebied OostBrabant dient de georganiseerde sportvisserij een plaats te krijgen bij de (regionale) invulling van de KRW. GEBIEDSVISIE SPORTVISSERIJ OOST BRABANT

14 13 3. SPORTVISSERIJ IN OOSTBRABANT E r zijn ongeveer 100 hengelsportverenigingen in OostBrabant, water in OostBrabant, is aangesloten bij de Federatie Zuidwest hiervan zijn er zo n 90 aangesloten bij de Federatie van hengelsportverenigingen Zuidwest Nederland. In bijlage I staan de bij de Nederland. federatie aangesloten hengelsportverenigingen in OostBrabant vermeld. Gegevens over de sportvissers en de hengelsportverenigingen in OostBrabant zijn verzameld door middel van twee enquêtes, één gericht aan de verenigingen en één gericht aan de sportvissers. De uitgebreide resultaten van deze enquêtes zijn opgenomen in een achtergronddocument. Economisch belang De aangesloten sportvissers in OostBrabant geven ieder gemiddeld 391 euro per jaar uit aan de sportvisserij. In totaal gaat het dan om meer dan 11,5 miljoen euro op jaarbasis. Dit geld wordt uitgegeven aan een verscheidenheid aan hengelsportmaterialen, Contributie Bij de hengelsportverenigingen in OostBrabant zijn ongeveer sportvissers aangesloten. De jaarlijkse contributie (seniorleden) bedraagt grofweg 15 à 20 euro. Voor leden van 14 jaar en jonger bedraagt de contributie veelal de helft hiervan. Van de betaalde contributie wordt door de vereniging een deel afgedragen aan de federatie (voor regionale dienstverlening en belangenbehartiging), die op haar beurt ook weer een deel afdraagt aan de landelijke organisatie, dit alles naar rato van het aantal aangesloten leden. magazines, voer en aas, visboten, visreizen enzovoorts. Uit NIPOonderzoek is bekend dat er ongeveer 30% zogenaamde zwartvissers zijn. Deze vissers vissen zonder de benodigde visdocumenten. Zij geven echter wel geld uit aan hengelsportmaterialen, dat betekent dat de totale bestedingen nog hoger liggen. Federatie van hengelsportverenigingen Zuidwest Nederland In februari 2002 is de Federatie van hengelsportverenigingen Zuidwest Nederland ontstaan uit de fusie van drie federaties (De Randstad, Delta, NoordBrabant). Hiermee overkoepelt de federatie ongeveer 275 hengelsportverenigingen en ruim sportvissers. Federatie Zuidwest Nederland heeft een werkgebied dat zich uitstrekt vanaf de grens met Limburg tot aan Katwijk aan Zee Verenigingen Het sociale belang van de georganiseerde sportvisserij is groot. Uit een enquête onder de verenigingen in OostBrabant bleek dat bij 60 hengelsportverenigingen bijna 500 vrijwilligers actief zijn. De 90 verenigingen organiseren een verscheidenheid aan activiteiten. Een groot aantal verenigingen heeft een jeugdcommissie om jongeren (verantwoord) te leren vissen. Een andere belangrijke activiteit is de organisatie van viswedstrijden. Vrijwel alle verenigingen hebben een Sportvisserij mogelijkheden in OostBrabant Sportvissers zijn te gast in de natuur en maken gebruik van de mogelijkheden die wateren bieden (recreatief medegebruik). Deze mogelijkheden zijn veelal min of meer toevallig aanwezig. Soms en beslaat de provincies NoordBrabant, Zeeland en een groot deel van ZuidHolland. Voor de uitvoering van het visstandbeheer heeft de federatie haar gebied ingedeeld in vijf beheerdistricten. OostBrabant is één van deze districten. speciale commissie die belast is met de organisatie van deze wedstrijden. In totaal worden er jaarlijks zo n viswedstrijden gevist in OostBrabant. Veel van die wedstrijden worden in de weekenden gehouden. Dat geeft het belang weer van de wedstrijdvisserij in het gebied. Verder houden de verenigingen zich actief bezig met controle, zijn specifieke voorzieningen voor sportvissers aanwezig. Hieronder worden verstaan vissteigers, visstoepen, hekoverstapjes enzovoorts. Deze zijn slechts sporadisch te vinden en vaak ook niet nodig. Men zit liever in de natuur, op het gras tussen het riet dan op een vissteiger. Dit betekent dat in de meeste gevallen geen voorzieningen gewenst zijn, maar er wel een grote vraag is naar Tabel 3.1: georganiseerde sportvisserij in Nederland mogelijkheden zoals open plekken langs de oever. Deze zouden gemaakt kunnen De georganiseerde sportvisserij in Nederland is gelaagd opgebouwd. Een sportvisser is lid van een plaatselijke hengelsportvereniging. Deze verenigingen worden regionaal overkoepeld door hengelsportfederaties. Landelijk worden de federaties overkoepeld door de Nederlandse Vereniging van Sportvissersfederaties (NVVS). NVVS Federaties Verenigingen Georganiseerde sportvissers aantal worden door middel van een aangepast maaibeleid van de oevers. De aangesloten sportvissers en de niet georganiseerde sportvissers zoeken een eigen plekje langs de waterkant dat voldoet aan hun persoonlijke eisen. Hierdoor zijn sportvissers veelal zeer verspreid in het gebied aanwezig. Slechts op zeer specifieke punten zullen meerdere sportvissers bijeen zitten. Deze specifieke onderhoud van viswateren en het beheer van de visstand. Uit dit alles blijkt dat de betrokkenheid van de hengelsportverenigingen bij hun leden en het viswater groot is. Een viertal verenigingen uit NoordBrabant is aangesloten bij een andere federatie (Limburg). Één vereniging gevestigd in Limburg, met vis punten bevinden zich daar waar veel vis wordt gevangen en waar goede mogelijkheden aanwezig zijn. Verder kunnen de sportvissers aan een viswedstrijd deelnemen, waardoor ze redelijk dicht bijeen zitten. Omdat sportvissers te gast zijn in de natuur dient de vismethode en het gedrag daarop te zijn afgestemd. Zo zal bijvoorbeeld langs de boven GEBIEDSVISIE SPORTVISSERIJ OOST BRABANT

15 Natuurbeleving en ontspanning zijn belangrijke motieven voor de recreatievisser In OostBrabant is een aantal samenwerkingsverbanden van hengelsportverenigingen. Deze zijn met name gericht op het onderling uitwisselen van viswateren en het gezamenlijk beheren hiervan. Beheerseenheid BTO (Boxtel / Tilburg / Oisterwijk) Beheerseenheid Sportvisserij Agglomeratie Eindhoven (BSAE) Dommelvisrecht Beheerseenheid De Aa Beheerseenheid Groote Wetering, Nieuwe Aa en Leijgraaf Tabel 3.2: samenwerkingsverbanden in OostBrabant heid. Hoewel men de kwaliteit matig vindt, kiest men er toch voor om relatief dicht bij huis te gaan vissen. Voor de sportvissers is het dus van het grootste belang dat er met name aan de kwalitatieve aspecten van de viswateren wordt gewerkt. In het achtergronddocument wordt dieper ingegaan op de sportvisserij in OostBrabant. Sportvisserijdocumenten Om in de Nederlandse binnenwateren te mogen vissen zijn twee documenten van belang: de sportvisakte (publiek document) en de visvergunning (privaat document). Om in het binnenwater te mogen vissen heeft elke hengelaar een schriftelijke vergunning nodig van de visrechthebbende en als hij/zij 15 jaar of ouder is tevens een sportvisakte. Onder de 15 jaar heeft men alleen een sportvisakte nodig wanneer men met twee hengels of met andere dan door de Minister aangewezen aassoorten vist (in de volksmond: als men vist op roofvis). Een uitzondering hierop zijn de zogenaamde openbare vaarwateren (water waar geregeld beroepsvaart plaatsvindt). Hier mag jeugd (tot 15 jaar) met één hengel, met aangewezen aassoorten, zonder akte en vergunning vissen. Vanaf 15 jaar is in deze wateren alleen een akte vereist wanneer men vist met één hengel beaasd met aangewezen aassoorten. loop van de beken, met hoge natuurwaarden, een andere wijze van hengelsport plaatsvinden dan aan de visvijvers en kanalen. De meest beviste wateren in Oost Brabant zijn de kanalen gevolgd door de visvijvers. Met name de vijvervisserij is zeer typerend voor de sportvisserij in dit gebied. Voor het vervoer naar de visstek wordt voor meer dan driekwart van de gevallen de auto gebruikt. Terwijl de afstand naar het favoriete viswater in de meeste gevallen beperkt is, in 70% van de gevallen minder dan 10 kilometer. Opvallend is dat bijna 40% van de sportvissers de kwaliteit van het eigen viswater als matig beschrijft. De belangrijkste knelpunten zijn: teveel oeverbegroeiing, slechte visstand en slechte bereikbaar Sportvistypen (in OostBrabant) Ten behoeve van het beheer worden verschillende sportvistypen onderscheiden. Hiermee is het mogelijk om tot op waterniveau eisen en wensen te formuleren. Het is moeilijk om over dé Nederlandse (of OostBrabantse) sportvisser te spreken. Sportvissers vissen op veel verschillende manieren en op verschillende vissoorten. Het is wel mogelijk om bepaalde typen te onderscheiden. Op grond van gedragskenmerken, de vismethode en vissoorten kunnen zes verschillende sportvistypen worden onderscheiden. Naast deze typen worden nog jeugd en minder valide sportvissers onderscheiden. Voor jeugd is met name veiligheid een belangrijk aspect, voor minder valide sportvissers de toegankelijkheid en bevisbaarheid van een water. Per type kan worden beschreven welke wensen men heeft ten aanzien van visstand, viswater en de omgeving daarvan. Hieronder worden de zes verschillende sportvistypen kort beschreven, tevens wordt vermeld welk percentage sportvissers in OostBrabant tot dit type behoort (resultaten uit enquête onder sportvissers). Omdat sommige sportvissers tot meerdere typen behoren, komt het totale percentage boven de 100%. Recreatievissers (69 % in OostBrabant) De recreatievissers vormen de grootste groep sportvissers. Dit type hengelaar maakt gebruik van een vaste hengel of werphengel en vist op allerlei soorten witvis (brasem, blankvoorn etc.). Natuurbeleving en ontspanning zijn belangrijke motieven, naast het vangen van vis. Recreatievissers maken van alle watertypen gebruik. Belangrijkere eisen dan watertype en visstand zijn goede bereikbaarheid en bevisbaarheid. Hierbij kan gedacht worden aan parkeermogelijkheden in de directe omgeving van het water en plekken om te kunnen vissen. Bij overheidsplannen en bij projecten, zowel in de stad als in het buitengebied, dient voor de sportvisserij het medegebruik dus te worden gewaarborgd. In het kader van het beheer van de visstand worden geen specifieke eisen gesteld. GEBIEDSVISIE SPORTVISSERIJ OOST BRABANT

16 15 Wedstrijdvissers (22 % in OostBrabant) Het competitieelement is een belangrijke reden voor sportvissers om mee te doen aan viswedstrijden. Een goede toegankelijkheid en bevisbaarheid van een water en uniforme omstandigheden zijn belangrijke voorwaarden die aan wedstrijdwateren worden gesteld. Verder is het wenselijk dat er een relatief groot bestand aan blankvoorn en brasem aanwezig is. Met name de kanalen zijn voor de wedstrijdvisserij van het grootste belang, daarnaast wordt in de (benedenlopen van) beken wedstrijden gevist. Verder worden er wedstrijden gevist langs de Maas. Karpervissers (15 % in OostBrabant) Het gericht vissen op karper neemt de laatste jaren sterk in populariteit toe, dit uit zich ook in de enorme toename van gespecialiseerde karpervismaterialen. Grofweg zijn er twee groepen karpervissers: een gespecialiseerde groep die gericht vist op grote karper en een groep die graag veel karper vangt, onafhankelijk van de grootte. De eisen aan de toegankelijkheid en bevisbaarheid van het viswater zijn over het algemeen beperkt, zolang er maar mogelijkheden om te vissen aanwezig zijn is het vaak al goed. De laatste jaren is er een tendens gaande dat karpervissers zich steeds meer richten op de grotere wateren, zoals zandwinplassen en kanalen. Deze groep besteedt veel tijd aan de karpervisserij, waarbij dag en nacht wordt gevist. Helaas zijn er regelmatig problemen met nachtvisserij en het achterlaten van rommel. Het gaat hier om een kleine groep die het voor veel karpervissers verpest. Een mogelijke oplossing is het instellen van speciale nachtvisvergunningen, in combinatie met strenge controle. Met dit soort maatregelen zijn elders in het land positieve resultaten behaald. Snoekbaarsvissers (14 % in OostBrabant) Snoekbaars is een gewilde sportvis (en consumptievis) die zowel vanaf de kant als vanuit bootjes bevist wordt. Snoekbaars is vooral te vinden in de troebele en diepere wateren. De snoekbaarsvisser richt zich dus op dit soort wateren. Vanuit visstandbeheer zijn er weinig specifieke eisen. De aanleg van (openbare) trailerhellingen is op een aantal wateren wenselijk. Verder kunnen eenduidige meeneemlimieten en controle belangrijke aspecten in het beheer zijn. Vliegvissers (2 % in OostBrabant) De beleving van het vissen en de specifieke vistechniek zijn de belangrijkste motieven voor de vliegvisser. Men vist actief langs beken en weteringen. Van belang is dat het viswater helder is omdat gevist wordt met imitaties van insecten en vis(larven) die door de vis op zicht worden genomen. Het visstandbeheer dient dus gericht te zijn op helder (plantenrijk) water en toegankelijkheid van het viswater. OostBrabant biedt een aantal uitgesproken kansen voor de vliegvisserij. Zo komt in de beken een aantal zeer interessante vissoorten voor zoals kopvoorn, winde en een enkele serpeling. In sommige beken is zelfs forel te vangen. Het vliegvissen speelt zich vooral af op plaatsen met een hoge natuurwaarde. Het gebruik heeft echter een zeer extensief karakter, zelfs zodanig dat men bij uitzondering een (vlieg)visser langs één van de beken aantreft. Door dit extensieve gebruik levert dit geen noemenswaardige problemen op voor die natuurwaarden. Door natuurorganisaties wordt dit gebruik soms wel als probleem gezien, goed overleg en afstemming zijn dus noodzakelijk. Ofwel onbekend maakt onbemind. Vliegvissers kiezen graag voor gebieden met een hoge natuurwaarde. Snoekvissers (14 % in OostBrabant) Snoek spreekt veel sportvissers aan. Het is een vissoort die een groot formaat kan bereiken, verder heeft hij een markant uiterlijk en is het een felle jager. De snoekvisser is een actieve visser. Lopend langs de oever (of varend) gaat men op zoek naar de snoek. Hiermee dient bij de inrichting van een water rekening te worden gehouden. Oevers dienen toegankelijk te zijn over grote lengtes. Kleine obstakels zijn over het algemeen geen probleem. Wel problematisch zijn zeer sterke begroeiing en prikkeldraad. Met name de grotere wateren zijn interessant voor bootvissers, maar er dient wel een trailerhelling of ligplaats aanwezig te zijn. In OostBrabant zijn vooral de beken en de weteringen interessant voor de snoekvissers. Een gezonde snoekstand is dé voorwaarde voor de snoekvisser. Deze gezonde snoekstand kan alleen bereikt worden met een gevarieerd watermilieu met voldoende waterplanten. GEBIEDSVISIE SPORTVISSERIJ OOST BRABANT

17 16 4. OOSTBRABANT ACTIEF IN VISSTANDBEHEER V an het overgrote deel van het oppervlaktewater in OostBrabant worden de visrechten gehuurd door een hengelsportorganisatie (zie achtergronddocument). Hiermee hebben ze het recht om aan de leden een vergunning te verstrekken om te vissen. Tevens zijn ze verantwoordelijk voor het beheer van de visstand in die wateren. De wettelijke bevoegdheden qua bevissing en beheer zijn geregeld in de Visserijwet. De mogelijkheden die de visrechthebbende heeft om de visstand te beïnvloeden zijn beperkt. Uitzetten en onttrekken van vis zijn maatregelen die slechts een tijdelijk effect hebben. Als de visstand niet past bij het water (het huis van de vis) dan zal deze door natuurlijke selectie na verloop van tijd weer terug naar de oorspronkelijke visstand. Om een structurele, langdurige verandering van de visstand te bewerkstelligen zal het huis van de vis geoptimaliseerd moeten worden. Voorbeelden hiervan zijn herstel van migratieroutes door de aanleg van vispassages en de aanleg van overwinteringsplekken door te baggeren (minimaal 1 meter diep). De natuurlijke situatie van een water is hierbij de referentie. Dit soort maatregelen kunnen en mogen niet door de visrechthebbende worden uitgevoerd, maar liggen binnen het werkterrein van voornamelijk de waterbeheerder. Voor het opstellen van deze gebiedsvisie is uitgegaan van de stroomgebieden die samenkomen in de Dieze. Dit komt overeen met de begrenzingen van de twee waterschappen De Dommel en Aa & Maas. Het geografische district OostBrabant van de hengelsportfederatie loopt niet geheel gelijk aan het visstandbeheerdistrict OostBrabant. Voor de indeling van de geografische districten zou het uitgangspunt moeten zijn op welke wijze de Visserijwet De Visserijwet (1963) vormt de wettelijke basis voor het vissen en het visstandbeheer. In beginsel berust het visrecht bij de eigenaar van het water. Deze visrechten kunnen worden verhuurd aan bijvoorbeeld een hengelsportvereniging, die daarmee visrechthebbende wordt. De visrechthebbende kan vergunningen belangen van de sportvisserij het beste behartigd kunnen worden. Al deze districten zouden onder de paraplu van de Federatie Zuidwest Nederland op een eenduidige manier moeten werken (visstandbeheer, bestuurlijk, wedstrijden, financiën enzovoort). uitgeven aan haar leden om te mogen vissen (binnen de wettelijke kaders). Eventueel kunnen extra (vergunning)voorwaarden 4.1 Huidige visstandbeheerplannehebbende worden opgenomen. De visrecht is verantwoordelijk voor de visstand en kan het visstandbeheer actief (afvissen / uitzetten) en passief (vergunningsvoorwaarden) uitoefenen. In het recente verleden zijn voor verschillende wateren en watersystemen in OostBrabant gedetailleerde visstandbeheerplannen gemaakt. Ten behoeve van deze plannen zijn uitgebreide onderzoeken uitgevoerd naar milieu, visstand en sportvisserijgebruik. In het onderstaande kader staan vijf beheerplannen voor grotere wateren en watersystemen. Daarnaast zijn nog verschillende visstandbeheerplannen gemaakt voor individuele wateren, onder meer verschillende visvijvers. Ook is een groot aantal visserijkundige onderzoeken uitgevoerd in OostBrabant. Een lijst hiervan is opgenomen in het achtergronddocument. De looptijd van twee plannen is reeds verlopen, één plan verloopt dit jaar. De praktijk leert dat een looptijd van vijf jaar voor een visstandbeheerplan in de regel kort is. Zeker als het een uitgewerkt en gedetail VISSTANDBEHEERPLANNEN VOOR DE STROMENDE WATEREN Visstandbeheerplan Kempensche beken Visstandbeheerplan Beerze/Reusel en Beneden Dommel Visstandbeheerplan voor het stroomgebied van de Aa VISSTANDBEHEERPLAN VOOR DE KANALEN Sportvisserijplan en visstandbeheerplan Brabantse kanalen (1998) VISSTANDBEHEERPLAN VOOR EEN WATERSCHAPSGEBIED Visstandbeheer en sportvisserijgebruiksplan De Maaskant Tabel 4.1: bestaande visstandbeheerplannen leerd plan betreft. In plaats van nieuwe plannen op te stellen voor de verschillende beeksystemen is het waarschijnlijk verstandiger om in één keer alle plannen te evalueren. Aan de hand van deze evaluatie kan worden bepaald of actualisatie van deze plannen noodzakelijk is. In de tabel op pagina 17 wordt een grove beoordeling gegeven van de mate van uitvoering van de verschillende acties en maatregelen uit de vijf visstandbeheerplannen. Uit gesprekken met vertegenwoordigers van de beheerseenheden blijkt dat de gebruikswaarde van de visstandbeheerplannen door de visrechthebbenden niet erg hoog wordt ingeschat, hoewel men de plannen inhoudelijk wel waardeert. Voor het opstellen van de plannen, met name voor de beken, is zeer veel en zeer gedetailleerde informatie verzameld. Als echter naar het overzicht van te nemen acties en maatregelen wordt gekeken, dan komt deze gedetailleerdheid niet terug en worden voornamelijk algemene zaken genoemd. Ook de wijze waarop de verschillende acties moeten worden uitgevoerd worden globaal en niet projectmatig weergegeven. Een belangrijke oorzaak waarom het ter hand nemen van de bestaande visstandbeheerplannen zo weinig van de grond is gekomen kan zijn dat er niet daadwerkelijk een Visstandbeheercommissie (VBC) per waterschap is opgericht die de uitvoering ter hand neemt en de voortgang controleert. Dat er geen VBC is opgericht komt waarschijnlijk doordat, nadat de plannen zijn afgerond de verdere begeleiding onvoldoende was. Een betere structurering van het visstandbeheer in de regio en ondersteuning vanuit de federatie kan hieraan invulling geven. Dit betekent echter niet dat de opgestelde visstandbeheerplannen geen nut hebben gehad. In algemene zin zijn ze zeer belangrijk geweest voor de bewustwording van vis en het watermilieu bij waterschappen en ook bij de visrechthebbende hengelsportverenigingen zelf. De te nemen acties en maatregelen zoals verwoord in de visstandbeheerplannen zijn niet letterlijk overgenomen in opgenomen tabel, maar zijn vereenvoudigd en gerubriceerd. Dit is gedaan om de verschillende punten in één tabel te kunnen opnemen. GEBIEDSVISIE SPORTVISSERIJ OOST BRABANT

18 17 Tabel 4.2: beoordeling bestaande visstandbeheerplannen VISSTANDBEHEERPLAN KEMPENSCHE BEKEN VISSTANDBEHEERPLAN BEERZE/REUSELSYSTEEM EN BENEDEN DOMMEL VISSTANDBEHEERPLAN VOOR HET STROOMGEBIED VAN DE DE AA SPORTVISSERIJPLAN EN VISSTANDBEHEERPLAN BRABANTSE KANALEN VISSTANDBEHEERPLAN EN SPORTVISSERIJGEBRUIKSPLAN DE MAASKANT VISSTANDBEHEERCOMMISSIE Geregeld overleg met waterbeheerder Structureel overleg, instellen VBC Overleg met andere organisaties 0 0 nvt 0 VISRECHTEN EN LOOPRECHTEN Inventarisatie nvt nvt Nieuw te verwerven rechten nvt nvt VISSTAND Monitoring visstand 0 Uitzetten specifieke vissoorten nvt nvt Inventarisatie paaimogelijkheden rheofielen nvt nvt VISVERGUNNING Nieuwe vergunningsvoorwaarden 0 nvt VOORLICHTING Via clubbladen nvt nvt Voorlichtingsavonden CONTROLE nvt Volledig uitgevoerd / wordt uitgevoerd: Volgen cursus controle Opstellen en uitvoeren controleprogramma nvt nvt nvt Aanzet toe gegeven / beperkt uitgevoerd: 0 SPORTVISSERIJ Niet uitgevoerd: Verbeteren sportvisserijmogelijkheden Houden enquête / onderzoek nvt nvt Niet van toepassing / niet in plan EVALUATIE BEHEERPLAN opgenomen: nvt 4.2 Voorstel overlegstructuur visstandbeheer Voorgesteld wordt om in de structuur van het visstandbeheer drie lagen te onderscheiden. De laag die zich met het praktische visstandbeheer bezighoudt functioneert op het niveau van de waterschapsdistricten. Dit komt overeen met een paar VBC s die momenteel al in het gebied actief zijn. Tevens zal per waterschap jaarlijks overleg worden gevoerd op een meer beleidsmatig niveau. Voor het totale gebied zal jaarlijks éénmaal overleg worden gevoerd met alle overkoepelende partijen die betrokken zijn bij vis, visstandbeheer en sportvisserij, het zogeheten Vis & Sportvisserijoverleg OostBrabant. De drie lagen worden in de tabel op de volgende pagina weergegeven. Vis & Sportvisserijoverleg OostBrabant In het Vis & Sportvisserijoverleg OostBrabant komen alle partijen bijeen die iets te maken hebben met vis, visstand en sportvisserij in het gebied. Doelstelling van dit overleg is om te komen tot informatieuitwisseling en onderlinge afstemming op regionaal niveau. Van de deelnemende partijen wordt verwacht dat zij informatie aanleveren over projecten die spelen binnen de eigen organisatie, eventuele problemen aan de orde stellen en proberen te komen tot onderlinge overeenstemming en wellicht gezamenlijke acties. De federatie zal het voortouw nemen voor dit overleg dat éénmaal per jaar zal plaatsvinden. GEBIEDSVISIE SPORTVISSERIJ OOST BRABANT

19 18 Tabel 4.4: overlegstructuur visstandbeheer en sportvisserij WS DE DOMMEL Gebied: Frequentie: Deelnemers: Beheergebied Ws De Dommel 1 maal per jaar Waterschap De Dommel Federatie Zuidwest Nederland Beheerseenheid BTO Dommelvisrecht Beheerseenheid Sportvisserij Agglomeratie Eindhoven DE DOMMEL DISTRICT NOORD Frequentie: Deelnemers: 1 maal per jaar Waterschap De Dommel (district) Beheerseenheid BTO Afvaardiging andere hengelsportvereniging(en) DE DOMMEL DISTRICT ZUID Frequentie: Deelnemers: VIS & SPORTVISSERIJOVERLEG OOSTBRABANT Gebiedsbegrenzing: Beheergebieden van waterschap Aa en Maas en Waterschap De Dommel. Frequentie: 1 maal per jaar Deelnemers: Waterschap Aa en Maas Waterschap De Dommel Rijkswaterstaat, directie NoordBrabant Natuurmonumenten Staatsbosbeheer Stichting Brabants Landschap Federatie Zuidwest Nederland WATERSCHAPSOVERLEG VIS & SPORTVISSERIJ (VISSTANDBEHEERCOMMISSIE) WS AA EN MAAS Gebied: Frequentie: Deelnemers: DISTRICTSOVERLEG VIS & SPORTVISSERIJ Beheergebied Ws Aa en Maas 1 maal per jaar Waterschap Aa en Maas Federatie Zuidwest Nederland Beheerseenheid De Aa Beheerseenheid Groote Wetering, Nieuwe Aa en Leijgraaf AA EN MAAS DISTRICTEN RAAM EN HER TOGSWETERING Frequentie: Deelnemers: 1 maal per jaar Waterschap Aa en Maas (district) Federatie Zuidwest Nederland Afvaardiging andere hengelsportvereniging(en) AA EN MAAS DISTRICT BOVEN AA Waterschapsoverleg Vis & sportvisserij Als eigenaar van veel oppervlaktewateren worden door de waterschappen visrechten verhuurd aan hengelsportorganisaties. In de waterbeheersplannen van de waterschappen staan diverse onderwerpen en projecten die invloed hebben op visstand en sportvisserij. Deze beide zaken maken dat het waterschap een belangrijke positie heeft bij het beheer van vis en de sportvisserij(mogelijkheden). Aan de waterschappen wordt gevraagd om een duidelijk beleid met betrekking tot visstandbeheer, sportvisserij en visrechten te ontwikkelen. Beleidsmatige onderwerpen die daarbij onder meer aan de orde zouden kunnen komen zijn: Verhuur van visrechten; eenduidigheid huurovereenkomsten pachtvergoedingen visstandbeheer Structureel overleg waterschap / sportvisserij; waterbeheersplan vismigratie visstandbeheer sportvisserijmogelijkheden Vismonitoring (in het kader van de Europese Kaderrichtlijn Water). 1 maal per jaar Frequentie: 1 maal per jaar Waterschap De Dommel Deelnemers: Waterschap Aa en (district) Maas district Dommelvisrecht Beheerseenheid De Aa Beheerseenheid Sportvisserij Afvaardiging andere hengelsportvereniging(en) Agglomeratie Eindhoven Afvaardiging andere hengelsportvereniging(en) AA EN MAAS DISTRICT BENEDEN AA Districtsoverleg Vis & sportvisserij Frequentie: 1 maal per jaar In het districtsoverleg bespreken de visrechthebbende hengelsportverenigingen en beheerseenheden Deelnemers: Waterschap Aa en Maas (district) Beheerseenheid Groote Wetering, Nieuwe Aa en met de waterschapsdistricten het praktische visstandbeheer. In een aantal waterschapsdistricten Leijgraaf vindt al een dergelijk overleg plaats. Waar deze nog Afvaardiging andere hengelsportvereniging(en) niet zijn ingesteld zal de hengelsport hiertoe het initiatief nemen. In het districtsoverleg komen zaken aan de orde tot op het waterniveau, onder meer: Onderwerpen die in dit regionale overleg aan de orde kunnen komen zijn onder meer: Europese Kaderrichtlijn Water (KRW); Monitoring visstand, bijzondere vissoorten; Vismigratie in de beken, vanaf de Maas tot in de bovenlopen; Sportvisserijgebruik; Toegankelijkheid van (natuur)gebieden en met name oevers; Handhaving; Voortgang van de projecten uit de gebiedsvisie; Droogteproblematiek; Onderhoud aan watergangen en kunstwerken; Aanleg van natuurvriendelijke oevers; Aanleg vispassages; Baggerplannen; Vissterfte(s). Voor dit laatste onderwerp kan per waterschapsdistrict een soort draaiboek worden opgesteld over hoe te handelen bij een vissterfte, met informatie over contactpersonen bij het waterschap, brandweer en eventueel gemeenten met telefoonnummers (ook buiten kantooruren), met mogelijk te nemen acties enzovoorts. Voortgang projecten (die een relatie hebben met vis en/of sportvisserij) van waterbeheerders en natuurbeheerders. GEBIEDSVISIE SPORTVISSERIJ OOST BRABANT

20 19 5. UITWERKING PER WATERTYPE I n OostBrabant kunnen verschillende watertypen worden onderscheiden (zie hoofdstuk 2). In dit hoofdstuk wordt nader ingegaan op deze typen. Onder meer wordt elk watertype beschreven vanuit het oogpunt van sportvisserij en vis(stand). Tevens zullen kansen en mogelijkheden worden aangegeven. In de laatste paragraaf van dit hoofdstuk wordt een totaaloverzicht gegeven van watertypen versus sportvistypen. Een groot deel van de gegevens van de verschillende wateren is verzameld door middel van een zogenaamde quickscan. 5.1 Scheepvaartkanalen Kaarsrechte kerven. Door de mens geschapen ten behoeve van vervoer, maar bovenal een luid verwelkomde uitbreiding voor de beperkte sportvisserijmogelijkheden in het droge OostBrabant! Algemeen Binnen het plangebied OostBrabant ligt ongeveer 120 km aan scheepvaartkanalen. Deze veelal Rijkskanalen worden intensief gebruikt voor het vervoer van goederen, verder vindt er pleziervaart plaats. Kenmerkend is dat de oevers voor het overgrote deel zijn voorzien van stalen damwanden, verder zijn oeverdelen van steenstort en zijn enkele natuurvriendelijke oevers aangelegd. Aan grote delen van de kanalen is door de provincie een ecologische verbindingsfunctie toegekend. De scheepvaartkanalen vormen een welkome aanvulling aan oppervlaktewater en daarmee viswater in dit gebied en zijn daarom van zeer groot belang voor de sportvisserij. Het waterkwaliteitsbeheer van de kanalen valt onder de verantwoordelijkheid van de waterschappen. Het waterkwantiteitsbeheer valt onder Rijkswaterstaat. Het zogenoemde bakbeheer (beheer van oevers en waterbodem) ligt voornamelijk bij Rijkswaterstaat, maar ook bij gemeente(n). Viswatertype(n) Door het intensieve gebruik van de kanalen voor vrachtvervoer blijft het water troebel met als gevolg weinig tot geen waterplanten. Het viswatertype behoort dan ook in alle gevallen tot het zogenaamde brasemsnoekbaars viswatertype. In bijlage III staat een overzicht van de verschillende OVBviswatertypen. Het brasemsnoekbaars viswatertype biedt slechts een beperkt aantal vissoorten goede levensomstandigheden. De aanwezige visstand past bij de aanwezige sportvistypen. De laatste jaren is er wel een gestage daling in hengelvangsten waarneembaar, wat zou kunnen duiden op een lagere visbezetting. Visstandbeheer In 1998 is in opdracht van de toenmalige Federatie OostBrabant een Sportvisserijplan en Visstandbeheerplan Brabantse kanalen opgesteld. In dit plan wordt de voorgestane ontwikkeling beschreven ten aanzien van sportvisserij en visstand. Veel van de in dit plan beschreven maatregelen zijn nog steeds actueel. Bij het beheer van de visstand in de scheepvaartkanalen wordt uitgegaan van een zichzelf instandhoudende visstand. Dit houdt in dat nauwelijks of geen vis wordt uitgezet, een uitzondering hierop is het uitzetten van kleine hoeveelheden (spiegel)karper in een paar kanaalpanden. Sportvisserijfunctie(s) Uit de enquête onder sportvissers in OostBrabant bleek dat de kanalen het belangrijkste viswater zijn. Hierbij werd geen onderscheid gemaakt tussen de scheepvaartkanalen en andere kanalen. Maar de belangrijkheid van de scheepvaartkanalen voor de sportvisserij is overduidelijk. Veel van de sportvissers die te vinden zijn langs de oevers van de kanalen kunnen onderscheiden worden in drie groepen: recreatievissers, wedstrijdvissers en een groeiende groep karpervissers. Belangrijke pluspunten zijn de bereikbaarheid van het kanaal per auto en de bevisbaarheid van de oevers. Dit is vooral belangrijk voor de eerste twee groepen, waarbij voor de wedstrijdvissers de gelijkvormigheid van het kanaal ervoor zorgt dat de kansen redelijk verdeeld zijn. Dat het aantal karpervissers dat op de scheepvaartkanalen vist stijgt, komt vooral door het feit dat men steeds meer gericht op grote karper gaat vissen. Deze grote karpers zwemmen rond in de kanalen omdat daar aan een aantal randvoorwaarden wordt voldaan zoals: wel karper aanwezig, maar een niet te hoog bestand, ruimte en veel visvoedsel om te groeien. Sportvisserijfuncties van scheepvaartkanalen Wedstrijdvisserij Karpervisserij Snoekbaarsvisserij Recreatievisserij Kansen en bedreigingen Toegankelijkheid en bevisbaarheid Voor de sportvissers zijn de goede toegankelijkheid en bevisbaarheid de belangrijkste kwaliteiten van scheepvaart GEBIEDSVISIE SPORTVISSERIJ

21 20 kanalen. De grootste bedreiging is dan ook dat toegankelijkheid en bevisbaarheid afnemen. Natuurvriendelijke oevers De sportvisserij is voorstander van natuurvriendelijke oevers, mits rekening wordt gehouden met de wensen van de sportvissers. Dit zijn wensen op het vlak van bereikbaarheid en bevisbaarheid. In de huidige situatie zijn bepaalde kanaaldelen slecht te bereiken, andere delen zijn goed bereikbaar en worden druk bevist. Langs de goed bereikbare oevers dienen geen natuurvriendelijke oevers te worden aangelegd. Door de aanleg van natuurvriendelijke oevers zal ter plaatse de visstand veranderen (meer plantenminnende soorten), maar dit zal geen invloed hebben op de totale visstand in het kanaal. Daarvoor zijn de oppervlakten van deze oevers te klein. Omleiding ZuidWillemsvaart bij shertogenbosch en Verbreding Wilhelminakanaal bij Tilburg De aanleg van deze omleiding en de verbreding biedt de sportvisserij grote kansen, bijvoorbeeld door de aanleg van specifieke wedstrijdtrajecten. In de plannen is hier tot nu toe te weinig aandacht aan besteed. Het is aan de sportvisserijsector om zelf met voorstellen te komen waarbij deze kansen worden benut. Afsluiting wegen Langs een aantal delen van de ZuidWillemsvaart zijn wegen afgesloten voor auto s door middel van slagbomen. Hierdoor worden de sportvisserijmogelijkheden sterk beperkt. Een oplossing om de kanaaldijk wel toegankelijk te maken voor auto s, maar om het doorgaande verkeer tegen te houden is door simpel een paaltje midden op het traject in het midden van de weg te plaatsen. Hierdoor kan men met de auto overal langs het kanaal komen, maar wordt doorgaand verkeer onmogelijk gemaakt. Karperbestand Het huidige bestand aan karpers op de kanalen is laag. Door een uitgekiend uitzetbeleid kan dit iets worden vergroot zonder dat andere functies of de waterkwaliteit daaronder te leiden hebben. Om dit uit te voeren wordt in 6.4 een voorstel gedaan voor een zogeheten spiegelkarperproject. Wedstrijdtrajecten De kanalen hebben een bijzondere waarde voor de wedstrijdvisserij. Hiervoor zijn lange, eenvormige oevers noodzakelijk die goed bereikbaar zijn. De beschikbaarheid van dit soort oevers staat onder druk. In 6.4 wordt een voorstel gedaan om deze problematiek projectmatig aan te pakken. Omleiding ZuidWillemsvaart bij Helmond Van dit stuk nieuw kanaal is het visrecht (nog) niet verhuurd. Er mag wel met één hengel en aangewezen aassoorten worden gevist, omdat het openbaar vaarwater is. Om dit stuk kanaal onder een eenduidig visstandbeheer te laten vallen en om de sportvisserijmogelijkheden te vergroten (vissen met twee hengels en op roofvis) zal aan Rijkswaterstaat worden verzocht om het visrecht zo spoedig mogelijk aan de federatie te verhuren. Scheepvaartkanalen in OostBrabant (cursief: quick scan uitgevoerd) ZuidWillemsvaart Beatrixkanaal Wilhelminakanaal Burgemeester Deelenkanaal Gekanaliseerde Dieze Toekomstbeeld scheepvaartkanalen Het goederenvervoer over het water is toegenomen. Dit hindert echter de hengelsport niet. Overal zijn individuele hengelaars te vinden die een hengeltje uitwerpen. Minimaal twee trajecten zijn geschikt om internationale wedstrijden met meer dan 150 deelnemers te vissen. Verder zijn verspreid over de kanalen trajecten voor kleinere wedstrijden aanwezig. Verschillende wegen langs het kanaal zijn verkeersluw gemaakt, maar niet afgesloten. Door natuurvriendelijke oevers zijn verbindingen tot stand gekomen tussen natuurgebieden aan weerszijde van het kanaal, door vroegtijdig overleg hinderen deze oevers geen sportvissers. Bepaalde kanaalpanden zijn door een uitgekiend beheer van de (spiegel)karperstand bijzonder in trek bij karpervissers. GEBIEDSVISIE SPORTVISSERIJ OOST BRABANT

22 Het onderhoud van de oevers van de oude kanalen is voor bijvoorbeeld de wedstrijdvisser van groot belang. 5.2 Oude kanalen Onttrokken aan de scheepvaart en oude defensiekanalen, langzaam overwoekerd en voor onoplettende voorbijgangers onzichtbaar verzonken in het landschap. Voor de dorstige sportvisser echter langgerekte oases. Algemeen Oude kanalen is een verzamelbegrip voor de oude defensiekanalen, voormalige scheepvaartkanalen en afwateringskanalen. Het zijn allemaal door de mens gegraven lijnvormige wateren. Gemeenschappelijk aspect van al die kanalen is dat er geen gemotoriseerde scheepvaart (meer) plaatsvindt. Afhankelijk van een aantal factoren zoals diepte en doorzicht vindt er een ontwikkeling plaats waarbij er meer waterplanten komen en de daarbij horende visstand. Tussen de verschillende oude kanalen in OostBrabant zijn wel behoorlijke verschillen aanwezig. Deze verschillen worden veroorzaakt door stroming en (aanvoer van) voedingsstoffen. Al deze wateren worden gebruikt voor afvoer van water in natte perioden en in de droge perioden voor de aanvoer van water. De kwaliteit van het water is daarvan afhankelijk en kan daardoor sterk wisselend zijn. De oevers zijn veelal beschoeid waardoor er een harde overgang is tussen oever en water. Viswatertype(n) In de meeste oude kanalen is nog niet veel begroeiing aanwezig. Deze wateren behoren dan ook tot het brasemsnoekbaars viswatertype. Wel zijn al veranderingen zichtbaar in de vorm van drijfbladplanten, echter nog in zulke lage hoeveelheden dat ze nog geen significante invloed hebben op de aanwezige visstand. Het Peelkanaal heeft bepaalde delen met grotere hoeveelheden waterplanten. Deze delen van het water behoren tot het snoekblankvoorn viswatertype. Visstandbeheer Bij het beheer van de visstand in de oude kanalen wordt uitgegaan van een zichzelf instandhoudende visstand. De visstand is een afspiegeling van de heersende omstandigheden. Één van deze omstandigheden in dit type water is de sterk wisselende waterkwaliteit, welke een negatief effect heeft op de aanwezige visstand. Zowel tijdelijk als op langere termijn door de aanvoer van voedingsstoffen die zich ophopen in het systeem. Omdat deze wateren een aan en afvoerfunctie houden zal dit in stand blijven. Opvallend was dat het water op sommige plekken sterk rood verkleurd was door de aanwezigheid van ijzeroer. Dit kan bij hoge gehalten tot problemen leiden wanneer ijzerhydroxide, door bacteriën omgezet, zich afzet op de kieuwen met mogelijk als uiteindelijk gevolg verstikking. Sportvisserijfunctie(s) De kanalen in OostBrabant worden door de sportvissers sterk gewaardeerd. Met name de groep recreatievissers is veel te vinden langs de oevers van deze oude kanalen. Gewaardeerd worden de rust en de mooie omgeving. Bepaalde oevertrajecten worden intensief gebruikt door wedstrijdvissers, bijvoorbeeld in het Drongelens kanaal worden zeer veel wedstrijden gevist. Verder zijn er in kleinere aantallen karpervissers en snoekvissers te vinden. Sportvisserijfuncties van oude kanalen Recreatievisserij Wedstrijdvisserij Karpervisserij Snoekvisserij Kansen en bedreigingen Waterkwaliteit Door de wateraan en waterafvoerfunctie van deze wateren blijft de waterkwaliteit een probleem. Met het water worden onder meer voedingsstoffen aangevoerd. Zonder structurele aanpak hiervan zal de visstand hier altijd de gevolgen van blijven ondervinden. Recreatief medegebruik De kanalen worden momenteel voornamelijk extensief gebruikt door recreanten, waaronder de sportvissers. De rust is ook één van de pluspunten van deze kanalen. Belangrijk is dat dit gebruik in de meeste oude kanalen extensief blijft. Bevisbaarheid oever Voor de sportvisser is het belangrijk dat er mogelijkheden blijven bestaan om te kunnen vissen. Hiervoor dienen oevers bevisbaar te zijn, bijvoorbeeld door open plekken tussen de oeverbegroeiing. Eventueel kunnen op specifieke plekken kleine steigertjes worden aangelegd. In de directe omgeving van bruggen kunnen voorzieningen worden aangelegd zoals parkeerplaatsen en hekoverstapjes. Onderhoud Omdat deze kanalen niet meer een functie hebben voor de scheepvaart bestaat de kans dat ze niet meer onderhouden worden met als gevolg verondieping van het water en verruiging van de oevers met alle negatieve gevolgen voor visstand en sportvisserij(mogelijkheden). Wedstrijdvissen In bijvoorbeeld het Drongelens kanaal worden zeer veel viswedstrijden gevist. Deze mogelijkheden dienen behouden te blijven, hiervoor is toegespitst onderhoud van oevers noodzakelijk. Bijvoorbeeld het maaien van bepaalde oeverdelen waardoor open, bevisbare oeverdelen ontstaan. GEBIEDSVISIE SPORTVISSERIJ OOST BRABANT

23 22 Natuurvriendelijke oevers De ontwikkelingsmogelijkheden van waterplanten in kanalen zijn veelal beperkt. Door de aanleg van natuurvriendelijke oevers kunnen plaatselijk verbeteringen worden bereikt. Deze oevers dienen dan wel op plaatsen te worden aangelegd waar de sportvisserijmogelijkheden niet worden beperkt. Deze plekken zijn voldoende aanwezig. Bagger Een aantal kanalen heeft slechts een beperkte diepte. Hierdoor kunnen in de winter problemen optreden doordat er te weinig water(volume) aanwezig is met zuurstof. Voor de overwintering van vis zijn plaatsen met een minimale diepte van 1 meter noodzakelijk. Oude kanalen in OostBrabant kanalen onttrokken aan (beroeps)scheepvaart en de defensiekanalen (cursief: quick scan uitgevoerd) Drongelens Kanaal Peelkanaal / Defensiekanaal Afwateringskanaal GestelStrijp Eindhovenskanaal Kanaal van Deurne Helenavaart Oude traject van de ZuidWillemsvaart door Helmond Toekomstbeeld oude kanalen De oude kanalen ondergaan een langzame ontwikkeling, waarbij meer plantenrijke zones ontstaan. De visstand verandert mee en bestaat uit een grote variatie aan vissoorten. Op de meeste plekken kunnen sportvissers terecht. Bij goed toegankelijke plekken, zoals bij bruggen zijn kleinschalige voorzieningen zoals parkeerplaatsen, visplekken en waar nodig taludtrappen aanwezig. Met name de grootste groep sportvissers, de recreatievissers, zijn langs deze landschappelijk mooie wateren te vinden. Hoewel er geen scheepvaart is of ander grootschalig gebruik, worden deze kanalen toch onderhouden. Bijvoorbeeld de aanwezige kunstwerken, maar zonodig wordt er ook gebaggerd. 5.3 Weteringen en sloten Kunstmatig en toch natuur! Aangelegd in de eindeloze drang tot het beheer van het water, tot op de centimeter Beheren en beheersen, gelukkig laat de natuur niet alles beheersen! Algemeen De meeste weteringen en sloten in OostBrabant zijn gelegen in het noordelijke deel van het plangebied. Het zijn lijnvormige door de mens gegraven wateren veelal bedoeld voor de aan en afvoer van water. Deze functie hebben ze tegenwoordig nog steeds. In natte perioden wordt water opgevangen en afgevoerd richting Maas. In droge perioden kan water worden ingelaten om te worden vervoerd naar het achterland. De waterkwaliteit is daardoor sterk wisselend en in sommige weteringen kunnen hoge stroomsnelheden optreden. Viswatertype(n) Veel van de in de zomer geïnventariseerde weteringen en sloten hadden een behoorlijk oppervlak bedekt met (ondergedoken) waterplanten. Ook het water was over het algemeen helder met zelfs in veel gevallen bodemzicht. Opvallend was echter dat in meerdere weteringen, ondanks het heldere water, geen vis te zien was. Wellicht dat dit door uitspoeling of (tijdelijk) slechte waterkwaliteit is veroorzaakt. In de weteringen en sloten komen alle vier de viswatertypen van het ondiepe water voor. Van het sterk begroeide ruisvoornsnoek viswatertype tot het onbegroeide troebele brasemsnoekbaars viswatertype. Vanwege de soms sterke stroming is het verstandig om een aantal weteringen als stromend water te beschouwen met de bijbehorende visstand.

24 23 Visstandbeheer Direct visstandbeheer in de vorm van vis uitzetten of onttrekken is in de weteringen en sloten niet noodzakelijk of gewenst. In beginsel dienen de omstandigheden zo te zijn dat een gezonde zichzelf instandhoudende visstand voorkomt. Belangrijke aandachtspunten hierbij zijn: Dat vis kan migreren tussen de verschillende deelleefgebieden zoals paaiplaatsen, opgroeigebieden en overwinteringsplekken. Knelpunten zijn stuwen en gemalen; Dat de stroomsnelheid niet te hoog wordt en dat er mogelijkheden zijn voor vis om luwe plekken op te zoeken; Dat de waterkwaliteit voldoende is; Dat de inrichting van oevers natuurvriendelijk is. Sportvisserijfunctie(s) De weteringen en sloten vormen een belangrijk deel van de sportvisserijmogelijkheden in OostBrabant. Met name de recreatieve hengelaars kunnen diverse mooie stekken vinden, hoewel het totaal aantal stekken in relatie tot de grote hoeveelheid wateren beperkt is. Dit komt doordat veel wateren alleen in de directe omgeving van bruggen te bevissen zijn. Door het heldere water en de aanwezigheid van veel waterplanten zijn er ook goede mogelijkheden voor vliegvissers en snoekvissers. Sportvisserijfuncties van weteringen en sloten Recreatievisserij Snoekvisserij Vliegvisserij Kansen en bedreigingen In het Visstandbeheer en Sportvisserijgebruiksplan de Maaskant wordt een groot aantal voorstellen en maatregelen verder uitgewerkt. Waterkwaliteit Omdat de weteringen en sloten worden gebruikt voor de aan en afvoer van water kan de waterkwaliteit sterk variëren. Hoewel de waterkwaliteit over het algemeen goed is, kan éénmaal een hoeveelheid slecht water de visstand decimeren. Als door droogte het waterpeil sterk gedaald is, dient schoon water langzaam te worden toegevoerd en niet ineens. Vismigratie Veel van de weteringen zijn verstuwd waardoor de migratiemogelijkheden voor vis sterk beperkt worden. Voor een gezonde visstand is migratie noodzakelijk. Ook als een water door een calamiteit is getroffen zal in de huidige situatie geen vis van aansluitende wateren de gaten kunnen vullen. Overwintering Voor de overwintering van vis is een zekere waterdiepte (ongeveer 1,5 meter) noodzakelijk. Zodat in geval van ijsgang voldoende watervolume met opgelost zuurstof beschikbaar is voor de aanwezige vissen. Bevisbaarheid oevers Veel van de weteringen zijn in principe geschikt om met de vliegenhengel te bevissen. Echter de toegankelijkheid van veel oevers is beperkt door hekken, prikkeldraad en particulier terrein. Dit dient te worden verbeterd. Stroming Een aantal weteringen heeft een dusdanige stroming en inrichting dat vissen (met name broed) uitspoelen, waardoor deze wateren een zeer laag visbestand hebben. Om dit op te lossen dient variatie in de inrichting van de weteringen te worden gemaakt. Paaiplaatsen Hoewel er veelal voldoende waterplanten aanwezig zijn, zijn er weinig paaiplaatsen. Dit zijn plaatsen in de luwte en ondieper, zodat ze sneller opwarmen. Ook kunnen deze plekken dienen als rustplaats wanneer de stroomsnelheid in de wetering te hoog is. Deze luwe plekken kunnen bijvoorbeeld worden gemaakt door het graven van inhammen. Maaibeheer Het gevoerde maaibeheer kan zeer grote gevolgen hebben voor de aanwezige visstand. Wanneer dit te rigoureus gebeurt, verdwijnen alle paaiplaatsen, opgroeiplaatsen en schuilplaatsen voor vis in een water. Een visvriendelijk maaibeheer is noodzakelijk. Zo dient tijdens de paaiperiode van de vissen niet gemaaid te worden, verder kan eenzijdig worden gemaaid of kan een deel van de waterplanten langs de oever blijven staan. Weteringen en sloten in OostBrabant (cursief: quick scan uitgevoerd) Hertogswetering Herpse aanvoersloot Harense aanvoersloot Groenendaalse wetering Deurse aanvoersloot Hoefgraaf Luisbroeksche wetering Nieuwe vliet (Empel) Roode wetering Sloot door de Hoeven Teefffelensche wetering Ulpersloot Gewande Wetering noord van Rosmalenseplas Toekomstbeeld weteringen en sloten De weteringen en sloten vertonen een grote variatie met de daarbij behorende gevarieerde visstand. Door waterconserverende maatregelen in het gebied hoeft het (gebiedseigen) water niet meer zo snel te worden afgevoerd en om vervolgens gebiedsvreemd water aan te voeren in droge periodes. Door inrichtingsmaatregelen is meer variatie ontstaan in de morfologie van de weteringen en sloten, waardoor overwinterings en paaiplekken zijn ontstaan. Verder kan vis, met name het broed, luwe plekken vinden zodat er niet meer zoveel vis uitspoelt. Voor sportvissers is het prettig toeven langs één van de vele weteringen of sloten. Met name in de directe omgeving van toegangswegen zijn veel visstekken aanwezig. Op een klein aantal plekken worden (kleinere) viswedstrijden gehouden. Verder zijn vliegvissers en snoekvissers actief, lopend langs de waterkant op zoek naar vis. GEBIEDSVISIE SPORTVISSERIJ OOST BRABANT

25 24 QUICKSCAN; EEN SNEL BEELD VAN VISWATER EN VISSTAND Kaart 1: monsterpunten monsterpunten M et behulp van een zogenaamde quickscan wordt een aantal basisgegevens verzameld van een water, waarmee snel een beeld kan worden verkregen van het water, gezien vanuit de visstand en het sportvisserijgebruik. Een ecologisch onderbouwde aanname hierbij is dat de samenstelling van de visstand wordt bepaald door de toestand van het watermilieu. Per water, of deel van een water, is een aantal kenmerken genoteerd waarmee in grote lijnen de toestand van een water, gezien vanuit de vis en de (sport)visser, wordt vastgelegd. Belangrijke kenmerken zijn onder meer: het type water; stroming; de diepte; hoeveelheid waterplanten; lengte en breedte; bereikbaarheid en bevisbaarheid. In totaal gaat het om zo n 25 kenmerken die per water genoteerd worden. De inventarisaties moeten worden uitgevoerd in de zomermaanden om de aanwezigheid van de waterplanten te kunnen vaststellen. Aan de hand van de hoeveelheid planten kunnen de wateren in verschillende viswatertypen worden ingedeeld (zie bijlage III). In het achtergronddocument zijn het quickscan formulier en de bijbehorende toelichting opgenomen. BORVIS Over sportvisserij en voor het visstandbeheer worden door de federatie en de verenigingen veel gegevens verzameld. De bruikbaarheid van al deze gegevens is beperkt omdat het heel ongeordend en verspreid bewaard wordt. Dat is erg jammer omdat het veel tijd en moeite heeft gekost om aan deze gegevens te komen. Verder zijn deze gegevens erg waardevol voor de belangenbehartiging. Om alle informatie inzichtelijk te maken heeft Federatie ZWN een eigen Geografisch Informatie Systeem (GIS) laten ontwikkelen, genaamd BORVIS. Kaart 2: sportvistypen recreatievisser karpervisser vliegvisser wedstrijdvisser BORVIS is bijvoorbeeld handig om een goed inzicht te krijgen in de visrechtensituatie. Zodra er dan een vraag over een bepaald water binnenkomt, is direct duidelijk welke visrechthebbende daarvoor benaderd moet worden. Ook kunnen alle wedstrijdtrajecten binnen het federatieve werkgebied op kaart worden weergegeven. Zo n kaart kan bijvoorbeeld gebruikt worden wanneer de waterbeheerder een oever gaat herinrichten. Met één druk op de knop is te zien of dit problemen gaat opleveren met de wedstrijdtrajecten. Verder wordt duidelijk in welke gebieden er voldoende wedstrijdtrajecten beschikbaar zijn en waar eventuele tekorten zijn. Vervolgens kan daar op worden ingezet. BOR VIS kan dus een belangrijk hulpmiddel zijn voor de federatie om zo efficiënt mogelijk de beperkte menskracht (beroepskrachten en vrijwilligers) en financiën in te zetten. Hiervoor is het wel noodzakelijk dat eerst alle gegevens worden ingevoerd. snoekvisser GEBIEDSVISIE SPORTVISSERIJ OOST BRABANT

26 25 Gebiedsvisie In de zomer van 2003 zijn voor het opstellen van de gebiedsvisie op meer dan 125 plekken in OostBrabant veldinventarisaties uitgevoerd. Dit is voor een groot deel gebeurd door vrijwilligers van de plaatselijke hengelsportverenigingen. Voor deze vrijwilligers zijn twee speciale instructieavonden georganiseerd. Tijdens deze avonden is uitleg gegeven over de gebiedsvisie, de quickscan en wat met de verzamelde gegevens gedaan kan worden. Tevens zijn van ongeveer 100 wateren, of delen daarvan, gegevens uit de bestaande visstandbeheerplannen gehaald. Van al deze wateren zijn de gegevens ingevoerd in Geografisch Informatie Systeem van Federatie ZWN. In BORVIS kunnen bepaalde selecties worden gemaakt waarmee de gevraagde informatie op kaart zichtbaar kan worden gemaakt. Een viertal kaartjes staat op deze pagina s. Kaart 3: bevisbaarheid goed matig slecht Kaart 4: probleemwateren GEBIEDSVISIE SPORTVISSERIJ OOST BRABANT

27 De Dommel, schoolvoorbeeld van een Brabantse laaglandbeek. heeft sterk te lijden gehad onder al deze rigoureuze ingrepen. Typische beekvissoorten zijn sterk in aantal achteruit gegaan en in sommige beken zelfs geheel verdwenen. Bij de beschrijving van het beheer en het gebruik van de beken dient verschil te worden gemaakt tussen de boven en middenlopen en de benedenlopen. Dit heeft te maken met de grootte en de kwetsbaarheid van de wateren. De Dommel bij shertogenbosch valt niet te vergelijken met de Keersop bij Valkenswaard. Ook de visstanden in deze wateren verschillen sterk. 5.4 Beken Kwikzilveren stromen. In hellend gebied hoort natuurlijk afstromend water. Vrij slingerend een weg zoekend, met eigen ecologische kwaliteiten, boven en onder water! Voor een kleine groep specialistische sportvissers en natuurliefhebbers het summum. Algemeen In OostBrabant is een groot aantal beken (beeksystemen) aanwezig. Deze beken zijn zeer karakteristiek voor dit hellende gebied en hebben een groot deel van het landschap gevormd. De beken in OostBrabant behoren tot het type laaglandbeek. Er is geen sprake van een bron of bronnen, maar van een oorspronggebied. Een aantal van de bovenloopjes staat in de zomer droog. De hoeveelheid water is voornamelijk afhankelijk van neerslag en uittredend grondwater. Diverse bovenlopen van de Dommel hebben hun oorsprong in België. Verder vindt er (beperkt) wateraanvoer plaats van Maaswater via een aantal kanalen en wordt door een aantal rioolwaterzuiveringsinstallaties (gezuiverd) water geloosd. Negatieve effecten op de waterkwaliteit worden onder meer veroorzaakt door overmatige bemesting van landerijen en rioolwateroverstorten. Door grootschalige veranderingen in het landschap, bijvoorbeeld ruilverkavelingen, hebben de meeste beken in OostBrabant veel van de oude glorie verloren. Ook de bijbehorende natuurwaarden zijn sterk verminderd. Van nature meanderende beken zijn recht getrokken (genormaliseerd), waarmee tevens de variatie in stroomsnelheden en dieptes is verdwenen. Om het waterpeil te beheersen zijn stuwen aangelegd, waardoor de eenheid in stukjes is verdeeld. Door het regenwater steeds sneller af te voeren ontstaan zowel problemen in het benedenstrooms gebied (overstroming) als in de bovenlopen waarvan een groter aantal droog komt te staan in perioden met weinig regenval. Het dynamische karakter van de beken is verloren gegaan. Ook de visstand Viswatertype(n) Bij de toekenning van viswatertypen dient een verschil te worden gemaakt tussen de stromende boven en middenlopen en bredere benedenlopen. De boven en middenlopen vallen het meest onder een typering die hoort bij stromende wateren. De benedenlopen hebben meer kenmerken van stilstaande wateren. Ook omdat door verstuwing de stroming er voor een groot deel uit is gehaald. Bij de viswatertypering worden voor de stilstaande, ondiepe wateren vier typen onderscheiden. Bij de stromende wateren zijn dit er veel meer, namelijk 20 verschillende typen. Twee milieufactoren zijn bepalend voor het viswatertype van het betreffende stromende water. Dit zijn de breedte (ingedeeld in vier klassen) en het substraattype (vijf typen, vanaf slib tot grof grind). Naast de twee hoofdfactoren heeft een groot aantal andere factoren invloed op de visstand, deze zijn: Stroming(snelheid); Maximale watertemperatuur; Vegetatie; Obstakels / structuren; Stroomkommen; Inundatiegebieden; Migratiemogelijkheden (lokaal en naar zee). Deze factoren, behalve de watertemperatuur, zijn bepaald tijdens de quickscan. In de visstandbeheerplannen voor de beken zijn deze op basis van de geïnventariseerde milieufactoren ingedeeld in één van deze 20 typen. Deze typering is zeer gedetailleerd. Ook is het mogelijk om zandbeken (eigenlijk alle beken in OostBrabant) in te delen in drie typen en wel op basis van menselijke beïnvloeding (zie bijlage IV). Deze indeling is veel grover van karakter maar geeft wel weer welke veranderingen er optreden in de visstand indien de menselijke beïnvloeding toeneemt. In grote lijnen kan gezegd worden dat de hoeveelheid stromingsminnende soorten (rheofielen) afnemen bij grotere menselijke beïnvloeding, zoals normalisatie en verstuwing, en dat de generalisten (eurytopen) en plantenminnende soorten (limnofielen) toenemen. Aan de rheofiele vissoorten wordt de hoogste natuurwaarde toegekend. Visstandbeheer Voor verschillende beeksystemen zijn in het recente verleden uitgebreide visstandbeheerplannen opgesteld, zie paragraaf 4.1. Voor elk van deze plannen is uitgebreid onderzoek gedaan naar de visstand in de verschillende beken en beekjes. Verder is er een milieuinventarisa GEBIEDSVISIE SPORTVISSERIJ OOST BRABANT

28 27 tie uitgevoerd en onderzoek gedaan naar het sportvisserijgebruik. In de drie plannen staat een groot aantal maatregelen. Een aantal daarvan is uitgevoerd, maar het grootste deel niet en deze zijn veelal nog steeds van toepassing. Uitgangspunt bij het beheer van de beken is het streven naar een zo groot mogelijke natuurlijke variatie, ofwel een natuurlijke beek. Deze variatie is door allerlei ingrepen sterk verminderd. Bij beekherstel zal vervolgens tevens visherstel optreden. In een aantal beken in OostBrabant heersen zodanig goede milieuomstandigheden dat deze geschikt zijn voor salmoniden, zoals beekforel en vlagzalm. In het verleden is hiermee op diverse beektrajecten al ervaring opgedaan, met positieve resultaten. Echter door verschillende externe factoren zoals waterverontreiniging en het (verkeerd) maaien van waterplanten is dit niet volledig ontwikkeld. Van deze potentie kan gebruik worden gemaakt, waarvan zowel natuur als sportvisserij profiteren. In 6.4 wordt hier nader op ingegaan. Sportvisserijfuncties In de boven en middenlopen struint een klein aantal vliegvissers langs de beek, genietend van de typerende ambiance, op zoek naar vis. Met name typische beekvissen zoals kopvoorn, winde en serpeling zijn gewild. Ook actieve snoekvissers zijn langs diverse beken te vinden. In de lagere, bredere delen van de beek zijn meer verschillende sportvistypen te vinden. Op toegankelijke plekken zijn recreatievissers te vinden en worden er (kleine) viswedstrijden gevist. Langs diverse boven en middenlopen van de beken in OostBrabant zijn hoge natuurwaarden aanwezig. De houding en het gedrag van de sportvissers dient hierop te zijn afgestemd. Tevens zal de bereik en bevisbaarheid van deze wateren niet optimaal zijn. Maar dit is een natuurlijk gegeven bij beken en andere wateren met hoge natuurwaarden. Sportvisserijfunctie van beken Vliegvisserij Snoekvisserij Recreatievisserij Kansen en bedreigingen Vismigratie In de beken in OostBrabant liggen vele tientallen stuwen die het water in verschillende compartimenten verdelen. Deze stuwen zijn veelal voor vis (en macrofauna) niet passeerbaar Alleen bij hoog water wanneer de stuwen volledig onder water liggen kunnen vissen stroomopwaarts trekken. Dit geldt echter alleen voor grotere vissen die hogere stroomsnelheden kunnen overwinnen. Stroomafwaartse trek is in principe wel mogelijk, vissen kunnen zich met het stromende water over de stuw heen laten vallen. De compartimentering van beken heeft sterk negatieve gevolgen voor de aanwezige visstand. Niet alleen vanwege de versnippering van het leefgebied van vissen, maar ook omdat stuwen een dynamisch stromende beek veranderen in een aaneenschakeling van (nagenoeg) stilstaande stukken sloot. Vanaf de jaren 80 zijn hengelsportorganisaties actief met het promoten van vispassages en andere inrichtingsmaatregelen om beken weer in de oude glorie te herstellen. Dit streven geldt nog steeds. Begin jaren negentig is door de provincie NoordBrabant aan verschillende beken de functie waternatuur en/of viswater toegekend. Deze beken dienen hersteld en vrij migreerbaar gemaakt te worden. Een belangrijk migratieknelpunt is de monding van de (oude) Dieze in de Maas. In de Dieze bij shertogenbosch komen diverse stromen vanuit het achterland bijeen. Voor een vrije migratie vanuit de Maas naar de OostBrabantse beken dient dit punt vrij passeerbaar gemaakt te worden. In de werkgebieden van de twee waterschappen in OostBrabant liggen nog meer dan 150 stuwen die passeerbaar gemaakt dienen te worden. De waterschappen hebben het grootste deel van de migratiebelemmeringen reeds in kaart gebracht en zijn bezig de migratiemogelijkheden te herstellen. Het herstellen van een migratiemogelijkheid betekent niet automatisch dat de visstand verbetert. Daarvoor zijn meer verbeteringen noodzakelijk, een totaal aanpak van het gehele beeksysteem is daarvoor noodzakelijk. De aanleg van een vispassage is in beginsel een gekunstelde oplossing. Wanneer er weinig ruimte is kan dit de enige mogelijkheid zijn. Beter is het om de beekloop te verlengen, door middel van hermeandering, met een geleidelijk bodemverhang. Recreatie (extensief) Dat natuurlijke beken een aantrekkingskracht hebben op recreanten is duidelijk. Stromend water, het landschap en de natuur zijn aspecten die velen aanspreken. Een extensief recreatief gebruik van de beken vormt geen probleem, dat zorgt zelfs voor draagvlak voor natuurontwikkeling. Het recreatieve gebruik dient echter wel extensief te blijven. Intensief recreatief gebruik gaat ten koste van de natuurwaarden. Uitgangspunt is dat waar andere vormen van recreatie zijn toegestaan dit ook voor de sportvisserij geldt, omgekeerd geldt dit ook voor de gebieden die voor alle publiek gesloten zijn. Kanovaart. Op een aantal beken (en weteringen) neemt de kanovaart sterk in intensiteit toe. Deze intensiteit kan een probleem worden. Vanuit de sportvisserij is het streven dat het recreatieve gebruik van de bovenen middenlopen van de beken extensief blijft. Een uitbreiding van de groepsgewijze kanovaart wordt door ons afgewezen. Visstand In de Brabantse beken komt een aantal beekvissoorten voor die zeer geliefd zijn bij sportvissers. Bijvoorbeeld de winde, kopvoorn en op een enkele plek zelfs beekforel. Door gericht visstandbeheer kunnen de aanwezige potenties wellicht verder worden benut (zie 6.4). Waterplanten Waterplanten vormen een natuurlijk onderdeel van het leven in een beek. Het totaal dichtgroeien van een stromende beek is echter niet natuurlijk. Overdadige plantengroei kan worden veroorzaakt door te hoge gehalten aan voedingsstoffen. Aanplanten van bomen (bijvoorbeeld zwarte elzen), langs één zijde van de beek zorgt voor beschaduwing, waardoor de temperatuur van het water niet te snel oploopt, GEBIEDSVISIE SPORTVISSERIJ OOST BRABANT

29 28 verder stabiliseren boomwortels ter plaatse de oevers. Om de doorstroming te bevorderen worden waterplanten gemaaid. Wanneer dit te rigoureus gebeurt, heeft dit enorme negatieve effecten zoals beschadiging van oever en bodem waardoor erosie optreedt, schuilplaatsen verdwijnen en grindbedden dichtslibben. Herprofilering Door erosie en herinrichting van beken is een profiel ontstaan van een relatief brede, ondiepe watergang. Dit kan verbeterd worden door de aanleg van een getrapt profiel. Hierdoor ontstaat een smaller en dieper stroombed waarbij toch een piekafvoer aan water afgevoerd kan worden (soort uiterwaard). Tevens ontstaan in het winterbed bij hoogwater schuilplaatsen voor vis en macrofauna, zodat uitspoeling wordt voorkomen. Wanneer de bedding ook nog de vrijheid krijgt om binnen het winterbed vrij de eigen weg te kiezen, wordt optimaal gebruik gemaakt van de mogelijkheden. Beken (beeksystemen) in OostBrabant (cursief: quick scan uitgevoerd) De Raam met zijbeken De Aa met zijbeken Dommel met zijbeken Zandleij met zijbeken Toekomstbeeld beken In veel afgesloten meanders heeft zich een dikke baggerlaag opgehoopt. Veel van de OostBrabantse beken zijn weer in de oude luister hersteld. Het dynamische karakter is hersteld. Grote delen van de beken hebben weer de vrijheid gekregen om te meanderen. In natte perioden treden de beken buiten de oevers. In droge periodes is er nog voldoende waterafvoer doordat regenwater wordt vastgehouden en langzaam vrijkomt. Migratieroutes voor vis zijn hersteld. Vanuit de Maas kunnen vissen vrij de beken intrekken tot ver in de bovenlopen. Specifieke beek en trekvissen, onder meer kopvoorn, serpeling, kwabaal en beekprik, komen algemeen voor. In een klein aantal beken is zelfs een bestand aan vlagzalm en forel aanwezig. Doordat grote delen van beken zijn heringericht zijn robuuste natuurgebieden ontstaan waarin extensieve recreatie, zoals de sportvisserij, op het overgrote deel probleemloos kan plaatsvinden. 5.5 Afgesloten meanders Afgesneden, maar niet afgestorven. Onttrokken aan de hoofdstroom heeft de afgesloten meander een eigen ontwikkeling doorlopen met soms wonderbaarlijke kwaliteiten. Algemeen In OostBrabant zijn op diverse plaatsen nog oude, afgesloten meanders te vinden. Een paar langs de Maas, enkele langs de Aa, maar vooral langs de Dommel zijn nog oude delen van beken te vinden die nu een op zichzelf staand water vormen. Deze zijn ontstaan in de tijd dat de beken werden genormaliseerd. Een vreemde term voor rechttrekken van beken en andere aanpassingen om ervoor te zorgen dat het water sneller wordt afgevoerd. Tegenwoordig wordt anders tegen dergelijke ingrepen aangekeken en er worden zelfs weer beken gehermeanderd. De afgesloten beek en rivierdelen hebben in de loop van de jaren een drastische verandering ondergaan. In plaats van stromende wateren werden het stilstaande wateren, uitwisseling van vis was niet meer mogelijk. In de loop van de jaren is in veel van de afgesloten meanders een dikke sliblaag ontstaan met alle negatieve gevolgen van dien. Bijvoorbeeld dat het water troebel wordt door algenbloei of woekering van gele plomp die het grootste deel van het wateroppervlak bedekt. De meeste afgesloten meanders liggen in een agrarische omgeving. Viswatertype(n) Bij de meeste afgesloten meanders is een redelijke hoeveelheid oevervegetatie aanwezig. Ondergedoken waterplanten zijn slechts in enkele afgesloten meanders aangetroffen, maar in sommige wateren wel meer dan 80% bedekking door drijfbladplanten. Dit kan negatieve effecten hebben op ondergedoken waterplanten (door beschaduwing).

30 29 Door afsluiting van het wateroppervlak kunnen zelfs zuurstoftekorten ontstaan. Van de afgesloten meanders waar een quickscan is uitgevoerd behoort meer dan de helft tot het ruisvoornsnoek viswatertype, waarbij de grote hoeveelheden drijfbladplanten negatieve effecten hebben op het watermilieu en de visstand. Verder zijn het snoekblankvoorn viswatertype en in één water het brasemsnoekbaars viswatertype aangetroffen. Visstandbeheer Afgesloten meanders met weinig invloed van buitenaf kunnen zich ontwikkelen tot een plantenrijk viswater waarin snoek, zeelt en ruisvoorn zich thuis voelen. Wanneer deze wateren echter gedurende lange tijd niet worden onderhouden dan kan zich een dikke baggerlaag opbouwen. Met als gevolg dat de hoeveelheid waterplanten afneemt en de visstand verslechtert. Ook kan een waterplant als gele plomp gaan woekeren waardoor het wateroppervlak wordt afgesloten. Door middel van dikke wortelstokken overwintert deze plant om in het voorjaar weer massaal uit te schieten richting wateroppervlak. Beheer en onderhoud blijven noodzakelijk om deze wateren gezond te houden. Sportvisserijfunctie(s) De aanwezige visstand en de mooie omgeving van de afgesloten meanders zijn bij uitstek geschikt voor de recreatievisserij. Grote hoeveelheden gele plomp kunnen nadelig zijn voor de sportvisserijmogelijkheden. Met name in de winter wordt gevist op snoek, de planten zijn dan afgestorven en het gehele water is dan bevisbaar. Sportvisserijfuncties van afgesloten meanders Recreatievisserij Snoekvisserij Kansen en bedreigingen Woekering gele plomp In diverse afgesloten meanders heeft de woekering van de gele plomp een dusdanige omvang gekregen dat dit slecht is voor watermilieu, visstand en sportvisserijmogelijkheden. Drastische ingrepen zijn noodzakelijk om dit een halt toe te roepen. Bagger In de loop van de jaren kan zich een dikke baggerlaag ontwikkelen op de bodem met alle negatieve gevolgen van dien voor het water en de visstand. Wanneer dit doorzet dan kunnen er in het uiterste geval zelfs wateren verlanden. Baggeren om de meanders op diepte te houden is noodzakelijk. Toegankelijkheid Door begroeiing en afsluiting kunnen bepaalde oeverdelen ontoegankelijk of onbevisbaar worden. Dit dient te worden voorkomen. Aansluiting op hoofdstroom Het wederom aansluiten van een afgesloten meander op de hoofdstroom kan zowel positief als negatief worden beschouwd. Het weer in de oude staat brengen van een beek is zeer positief. Ook voor de vis en dus ook voor de sportvisserij. De specifieke kwaliteiten van een afgesloten meander, met vissoorten zoals zeelt en kroeskarper, gaan echter verloren. Afgesloten meanders in OostBrabant (cursief: quick scan uitgevoerd) Bobbenagelse Dommel Hedikhuizensche Maas Kromme Wiel Aa meander Heeswijk Oude Aa meander Hersend Oude Aa meander Oude Aa meander Middelrode, Moeskaol Middelrode, Wilmink Oude Maasje (bij Doeveren) Toekomstbeeld afgesloten meanders Een aantal van deze afgesloten meanders zal weer worden aangesloten op het stromende water. Soms weer als onderdeel van de beek, waardoor de meander weer een integraal onderdeel gaat uitmaken van het beeksysteem. Soms eenzijdig, waardoor uitwisseling kan plaatsvinden met de beek, maar het water wel stilstaand blijft. Andere afgesloten meanders blijven in de huidige gedaante bestaan. De sportvisserijmogelijkheden variëren per mogelijke verandering. Zeker voor de recreatievissers zijn het schitterende wateren, met een keur aan sportvisserijmogelijkheden. Zo komen er veel vissoorten voor die gebonden zijn aan plantenrijk water zoals zeelt en kroeskarper. 5.6 Stadswateren Water en natuurvingers midden tussen bebouwing. De mens komt steeds verder van de natuur te staan. Stadswateren brengen natuur de stad in, als vingers die naar binnen grijpen. Algemeen Stadswateren zijn van groot belang voor de sportvisserij. Deze wateren brengen sportvisserijmogelijkheden dicht bij de mensen. Veel sportvissers zijn in hun jeugd begonnen met vissen in een stadswater. Recreatievissers, met name jeugd en ouderen, zijn langs de oevers aan te treffen. Een gezond viswater brengt de levende natuur in de stad, dichtbij mensen. Vaak is bij stadswateren een (natuurlijke) ontwikkeling zichtbaar vanaf de aanleg. De sierwateren worden gegraven, lopen vol met water en natuur begint zich te vestigen. Het water is veelal helder en waterplanten beginnen te groeien. De visstand bestaat voor een groot deel uit pioniersoorten zoals baars. Jonge stadswateren hebben vaak een goed bestand aan snoek en ruisvoorn. Gedurende de jaren neemt de voedselrijkdom toe door invallende bladeren en instromend regenwater. Eenden worden gevoerd en bij zware regenbuien storten riolen over in GEBIEDSVISIE SPORTVISSERIJ OOST BRABANT

31 den uitgezet. Grote aantallen watervogels zorgen voor toevoer van voedingsstoffen waardoor eutrofiëring wordt versneld. Sportvisserijfunctie(s) Zoals al aangegeven zijn de stadswateren zeer belangrijk voor de sportvisserij. Grote groepen sportvissers maken gebruik van deze goed toegankelijke vismogelijkheden, vlak bij huis. Daarbij is de visstand in deze wateren vaak nog redelijk goed. Omdat ook veel jeugd en ouderen in deze wateren vissen dient ook op de veiligheid te worden gelet. Bijvoorbeeld niet te steile oevers en niet te diep langs de oevers, zodat kinderen eenvoudig uit het water kunnen als ze er per ongeluk in zijn gevallen. Indien gewenst kunnen aangepaste visplaatsen voor minder validen worden aangelegd. Sportvisserijfuncties van stadswateren Recreatievisserij Karpervisserij Snoekvisserij Stadswateren zijn erg belangrijk voor jeugdige vissers. de stadsvijvers. In eerste instantie ontstaat er door de toevoer van nutriënten een uitbundige plantengroei. Wanneer deze eutrofiëring doorgaat slaat het systeem opeens om. Algen nemen de rol van de hogere planten over en het water vertroebelt, wat een verdergaand negatief effect heeft op de plantengroei. De visstand volgt het eutrofiëringsproces. Waar eerst plantenminnende vissoorten zoals snoek, ruisvoorn en zeelt zwommen, zijn in het troebele water brasem en snoekbaars dominant aanwezig. Wanneer de eutrofiëring nog verder doorgaat en de baggerlaag met de jaren dikker wordt, kan verbraseming optreden, waarbij de overdaad aan brasem dun en klein blijft. Het laatste stadium waar nog enkele vissoorten kunnen overleven laat een water zien dat zeer ondiep is met een dikke, stinkende baggerlaag, waarbij alleen enkele vissen overleven die tegen lage zuurstofgehaltes bestand zijn. Om weer een mooi natuurlijk levend water te krijgen dient onderhoud gepleegd te worden. Met name geregeld baggeren is essentieel voor een gezond water. Viswatertype(n) De geïnventariseerde wateren gaven een grote variatie te zien aan hoeveelheden waterplanten, doorzicht en diepte. Waarbij echter al wel te zien was dat diverse wateren al redelijk ver in het bovenstaande proces zijn. Er zijn twee viswatertypen aangetroffen: het ruisvoornsnoek viswatertype en het brasemsnoekbaars viswatertype. Visstandbeheer Voor het beheer van de visstand in de stadswateren is onderhoud en met name baggeren van cruciaal belang. Als dit niet gebeurt zal na verloop van jaren de eutrofiëring toeslaan met een eenzijdige visstand als gevolg. In stadswateren met een groot oppervlak, of een systeem van meerdere verbonden vijvers kunnen kleine hoeveelheden karper wor Kansen en bedreigingen Riooloverstorten Veel van de stedelijke wateren zijn aangelegd voor de noodopvang van rioolwater en als bron voor bluswater. De eerste functie kan enorme negatieve effecten hebben op het aquatisch milieu en moet zoveel mogelijk worden vermeden. Bijvoorbeeld door de aanleg van bufferbassins en het verplaatsen van riooloverstorten van kleine kwetsbare wateren naar grotere wateren. Gemeentelijke waterplannen De waterschappen willen samenwerken met de gemeenten aan gemeentelijke waterplannen. De sportvisserij wil graag meedoen en meedenken bij dit proces vanwege het grote belang van de stedelijke wateren voor de sportvisserij. Hiermee kan tevens draagvlak worden verkregen voor eventuele maatregelen. Afkoppeling verhard oppervlak Om de riolen te ontlasten en gebiedseigen water te behouden wordt de afvoer van regenwater van verhard oppervlak steeds vaker afgekoppeld van het riool. Dit kan nadelige bijeffecten hebben. Bijvoorbeeld in de winter na een vorstperiode kan een groot deel van het strooizout met het regenwater in het oppervlaktewater terecht komen. Ook olie en andere stoffen kunnen meespoelen. Overwinteringsplekken Voor de overwintering van vis zijn diepere plaatsen noodzakelijk of plekken die ijsvrij blijven. Voor overwinteringsplekken wordt een minimale diepte aangehouden van 1,5 meter. Plekken die zelfs bij strenge vorst niet dichtvriezen zijn langere duikers. Bagger Door bladinval, inspoeling etc. vindt een ophoping van bagger plaats. Om het stadswater gezond te houden is regulier onderhoud noodzakelijk. De beste tijd om te baggeren is het najaar, dan is het water weer op diepte voor de winter begint. GEBIEDSVISIE SPORTVISSERIJ OOST BRABANT

32 31 Watervogels Als er veel watervogels, zoals eenden en ganzen, in de vijvers aanwezig zijn dan zorgt dit voor een grote toevoer van voedingsstoffen en versnelde baggergroei. Onder meer doordat deze vogels gras van de gazons eten en vervolgens in het water poepen. Ook kan de ontwikkeling van water en oeverplanten worden geremd door vraat van watervogels. De aantallen watervogels dienen daarom beperkt te blijven. Natuurvriendelijke oevers Om natuurwaarden van stadswateren te verhogen kunnen natuurvriendelijke oevers worden aangelegd. Ook voor vis kunnen deze belangrijk zijn, mits ze een minimale diepte hebben van 30 cm en worden onderhouden. Natuurbeleving Gezonde mooie stadswateren brengen de natuur de stad in. Hiermee wordt de leefomgeving van de mensen verfraaid en kan betrokkenheid en draagvlak voor natuur worden verkregen. Deze natuurwaarden en de betrokkenheid van mensen dient gestimuleerd te worden. Stadswateren in OostBrabant (cursief: quick scan uitgevoerd) Vijvers in Oss Vijvers in Boxtel Leemkuilen in Best Waterlaat te Bergeijk Gracht Ravensteijn Stadsgracht te Heusden Stadsvijvers De Bunders, Veghel Stadswateren Den Bosch Toekomstbeeld stadswateren De stadswateren vormen groenomrande natte paradijsjes binnen de bebouwde kom. Door geregeld onderhoud is er een goede waterkwaliteit met de bijbehorende goede visstand. De aanwezige duikers zijn zo groot dat vis zonder problemen kan passeren. Ook kunnen ze in de winter als overwinteringsplek fungeren. Overwinteringsplekken zijn ruimschoots aanwezig. Riooloverstorten zijn tot een minimum teruggebracht, de ontvangende wateren hebben een dusdanig groot volume dat vissterfte niet direct optreedt. De wateren nodigen de lokale sportvissers uit om een hengeltje uit te werpen en te genieten van de mooie omgeving, vlakbij huis. De oevers zijn natuurvriendelijk, maar op veel plekken nog goed bevisbaar. De sportvissers zijn betrokken en bereid om zich in te zetten voor de eigen viswateren. 5.7 Wielen Cultuurdoorbraken. De mens bedenkt. De natuur beschikt. Dijken boden schijnzekerheid, totdat de natuur met donderend geweld er diepe gaten in sloeg. De wielen zijn achteloos achtergelaten en verworden tot groen omrande briljantjes. Algemeen Wielen zijn altijd gelegen naast een dijk. Ze zijn ontstaan doordat er in het verleden er een dijkdoorbraak is geweest, waarbij het stromende water een diep gat heeft uitgesleten. Vervolgens werd een nieuwe dijk om het gat heen gelegd waardoor een wiel ontstond. Wielen zijn meestal beperkt van oppervlak. In de loop van de jaren zijn de wielen langzaam dichtgeslibd waardoor van de oorspronkelijke diepte veelal nog maar weinig over is. Veel van de wielen hebben hoge natuurwaarden en bieden een fraai decor voor recreanten zoals sportvissers. Via de wegen op de dijken zijn de wielen goed bereikbaar. Viswatertype(n) Één wiel, Fransche Wielen, heeft nog een dusdanige diepte dat er een spronglaag in kan ontstaan. Het behoort qua viswatertypering tot de diepe wateren. Ook in dit water zijn echter grote oppervlakten ondiep, wat zijn invloed heeft op de aanwezige visstand. Twee wielen (Doornkamperwiel en Groote Wiel) liggen qua viswatertypering op de grens van diep water en ondiep water. De andere wielen zijn ondieper. Één van de Heinis wielen gaat zelfs richting verlanding. Alleen langs de randen van de meeste wielen zijn bedden met drijfbladplanten aanwezig, maar het totale bedekkingspercentage is laag. De diepe wateren

33 32 behoren tot het brasemsnoekbaars diepwatertype en het blankvoornbrasem diepwatertype. Het meest voorkomende viswatertype in de ondiepere wielen is het brasemsnoekbaars viswatertype, één van de wateren behoort tot het blankvoornbrasem type en één tot het snoekblankvoorn type. Visstandbeheer De wielen tonen een enorme verscheidenheid. Een eenduidig visstandbeheer voor deze wateren is dus niet mogelijk. In grote lijnen zijn de mogelijkheden voor de visstand afhankelijk van: diep of ondiep water (ofwel komt er een spronglaag voor); voedselrijkdom van het water, mede afhankelijk van bodemsoort. Indien er een spronglaag voorkomt (diep water) dan is een deel van het water gedurende de helft van het jaar beschikbaar voor de productie van (vis)voedsel, hetgeen een lager bestand aan vis tot gevolg heeft. De voedselrijkdom heeft invloed op de productie van algen, waarbij troebel water veelal een hogere visbezetting heeft. Een water met een kleibodem is in het algemeen voedselrijker dan een water met een zandbodem. In het Visstand en Sportvisserijgebruiksplan de Maaskant wordt een aantal maatregelen voorgesteld die een verbetering kunnen zijn voor de visstand. De belangrijkste maatregel voor de diepe wateren is het creëren van ondieptes voor paai en opgroeigebieden. Sportvisserijfunctie(s) De wielen zijn landschappelijk bijzonder fraaie wateren, die dan ook zeer worden gewaardeerd door sportvissers. Over het algemeen zijn ze goed bereikbaar en zijn meerdere visstekken te vinden langs de oevers. Met name recreatievissers die in een mooie omgeving willen vissen zullen hier te vinden zijn. Een paar van de grote wielen zoals de Fransche wielen en het Groote Wiel bij Empel zijn ook interessant voor karpervissers. Sportvisserijfuncties van wielen Recreatievisserij Karpervisserij Kansen en bedreigingen Bagger / verlanding Wielen zijn van oorsprong diep. In de loop van vele jaren kan zich zoveel bagger ophopen dat de diepte volledig gevuld wordt en er zelfs weer verlanding optreedt. Wanneer het proces zover gevorderd is, is dit desastreus voor de visstand en daarmee ook voor de sportvisserij. Tevens gaat hiermee het historische karakter van een wiel verloren. Een voorbeeld hiervan zijn de Heinis Wielen in shertogenbosch. Baggeren is noodzakelijk om deze wielen te behouden. Bevisbaarheid Omdat de wielen erg oud zijn heeft zich een forse begroeiing ontwikkeld met grote bomen, struiken en oeverplanten. Deze vormen de speciale entourage die hoort bij deze historische wielen. Veelal zijn er voldoende open plekken om te kunnen vissen. Wanneer dit niet het geval is kunnen deze plekken door beperkte ingrepen gemaakt worden. Natuurontwikkeling De wielen hebben een hoge natuurwaarde. Om de wielen te beschermen bestaat de kans dat er beperkingen worden gesteld aan het recreatieve medegebruik. Dat deze beperkingen zeer negatieve gevolgen hebben voor het sportvisserijgebruik is duidelijk, dit moet worden voorkomen. Daarbij is het zo dat draagvlak voor natuurontwikkeling bij dergelijke maatregelen wegvalt. Oevers In de diepere wielen zijn met name de oeverzones belangrijk voor vis. Op deze plekken is voedsel te vinden en zijn er paaimogelijkheden. Waar mogelijk dienen deze plekken te worden uitgebreid, bijvoorbeeld door de aanleg van ondiepe oeverzones. Wielen in OostBrabant (cursief: quick scan uitgevoerd) Alverwiel Doornkamperwiel Fransche wielen Groote Wiel Hienis wielen Toekomstbeeld wielen Wielen blijven als voormalige dijkdoorbraak zichtbaar in het landschap. Wanneer ze te ondiep worden, wordt er gebaggerd om ze open te houden. Vanwege de hoge natuurwaarden zijn het geliefde visstekken voor sportvissers die op zoek zijn naar rust en een mooie, natuurlijke omgeving. Via de nabij gelegen dijk zijn de wielen goed bereikbaar, ook per auto. Zonodig worden er vrije plekken gecreëerd langs de waterkant om vanaf te vissen. Actief visstandbeheer vindt niet of nauwelijks plaats, op een enkele zeer lage bezetting van karper na. 5.8 Zandwinplassen Grandioze gaten. Onze tomeloze bouwlust vergt grote hoeveelheden grondstoffen. De achtergebleven gaten zijn gevuld met water en vis! Algemeen Het kenmerk van een zandwinplas is de grote diepte. Voor de winning van zand, ten behoeve van wegen en stedenbouw, is tot op grote diepte de grond weggezogen, soms tot meer dan 25 meter. Veelal is het water in deze plassen helder. De meeste plassen zijn geïsoleerd van het omliggende oppervlaktewater. Langs de Maas liggen meerdere zandwinplassen die een open verbinding hebben met de rivier. Het (onderwater)talud is vaak erg steil en er is een beperkte oeverzone aanwezig. De plantengroei beperkt zich tot de oeverzone. Ondanks het feit dat deze diepe wateren enkele negatieve aspecten hebben voor de GEBIEDSVISIE SPORTVISSERIJ OOST BRABANT

34 33 visstand zijn het populaire viswateren. De vis die gevangen kan worden is over het algemeen sterk, groot en gezond. Viswatertype(n) De zandwinplassen behoren qua viswatertypering tot de zogenaamde diepe wateren. Dit zijn wateren die van nature niet voorkomen in Nederland. Kenmerkend voor de diepe wateren is dat er, in het zomerseizoen, een spronglaag of temperatuursstratificatie ontstaat met een warmere bovenlaag die zich niet meer mengt met de koudere onderlaag als het gevolg van dichtheidsverschillen. Dit ontstaat in het voorjaar als het water begint op te warmen. De overgang tussen deze twee lagen wordt de spronglaag genoemd. In deze tussenlaag neemt de temperatuur zeer snel af met de toenemende diepte. In de bovenste waterlaag vindt onder invloed van zonlicht zuurstofproductie plaats en groeien algen. In de onderste laag vindt alleen zuurstofconsumptie plaats door de baggerlaag en het inregenen van organisch materiaal uit de bovenste laag. Dit kan ertoe leiden dat de koudere onderlaag zuurstofloos wordt. Alleen de bovenste waterlaag produceert visvoedsel. In het najaar koelt het water af tot beide lagen ongeveer gelijk van temperatuur zijn waarna de beide lagen mengen. Of deze najaarsomkering negatieve effecten heeft op de visstand is afhankelijk van de verhouding tussen het zuurstofloze deel en het zuurstofrijke deel van het water. In de praktijk valt dit gelukkig erg mee. De diepte waarop de spronglaag ontstaat is afhankelijk van de grootte van het water. Bij een groot water zorgt de wind voor meer stroming waardoor de spronglaag dieper komt te liggen. Normaal gesproken ligt de spronglaag op een diepte vanaf ongeveer vier, vijf meter. De typering in de verschillende diep water viswatertypen vindt plaats aan de hand van de helderheid van het water. De zandwinplassen in OostBrabant behoren veelal tot het blankvoornbrasem diepwatertype. Visstandbeheer Door de grote diepte van zandwinplassen en de beperkende effecten die dit heeft voor de visstand is het te voeren visstandbeheer beperkt van omvang. Belangrijk is dat de geïsoleerde plassen niet worden belast met eutrofiërende stoffen, omdat dit tot algenbloei kan leiden en tot een eenzijdige visstand. Voor de visstand zijn de ondiepere delen van de plas belangrijk en dan niet alleen de zeer ondiepe delen langs de oevers, maar ook mogelijke plateau s op twee tot drie meter diep. Bij de aanleg kan beter een paar meter dieper worden gezogen, waarna met dit zand dergelijke plateau s worden aangelegd dan dat de plas direct bij de oever een scherp talud heeft tot onder de spronglaag. Deze maatregel kan ook bij bestaande zandwinplassen worden uitgevoerd. De zandwinplassen die in open verbinding staan met de rivieren hebben een belangrijke functie als overwinteringsplek. In de winter trekken grote hoeveelheden vis vanaf de rivier deze plassen op, op zoek naar een rustige, luwe plek. Voor de karpervisserij kunnen kleine hoeveelheden karper worden uitgezet, die in deze wateren kunnen uitgroeien tot bijzonder grote exemplaren. Sportvisserijfunctie(s) Zandwinplassen zijn belangrijke en populaire wateren voor de sportvisserij. Dankzij de lagere visdichtheid kunnen de vissen uitgroeien tot forse exemplaren. Verder heeft het vissen op deze grotere wateren zijn eigen charme. De grootte, de diepte, het onbekende van dit soort wateren maakt hier deel van uit. Het sportvisserijgebruik is divers. De goed toegankelijke delen worden bevist door recreatievissers. Karpervissers zijn overal te vinden waar ze kans maken op een grote vis. De taluds en begroeide ondiepere delen zijn aantrekkelijk voor de snoek en haar belagers de snoekvissers en in de diepere delen wordt, vanuit de boot, gevist op snoekbaars. Voor de bootvisserij dienen (openbare) trailerhellingen aanwezig te zijn. Sportvisserijfuncties van zandwinplassen Recreatievisserij Karpervisserij Snoekbaarsvisserij Snoekvisserij Kansen en bedreigingen Waterkwaliteit De goede waterkwaliteit is belangrijk voor de geïsoleerde zandwinplassen. Eutrofiëring heeft negatieve effecten op de waterkwaliteit en op de visstand en moet dus worden voorkomen. Trailerhellingen Zandwinplassen zijn een gewild viswater voor snoekvissers en snoekbaarsvissers die vanuit de boot vissen. Daarvoor dienen deze wateren dan wel toegankelijk te zijn voor boten. Bijvoorbeeld via een trailerhelling, deze zijn nu zeer beperkt aanwezig. De trailerhelling bij de Lithse Ham, is zelfs enkele jaren geleden afgesloten. Trailerhellingen zijn onder meer gewenst bij de Lithse Ham, Ertveld plas en het Engelermeer. De huidige trailerhelling bij de Kraaijenbergse plas is voor eenvoudig en veilig gebruik eigenlijk te steil.

35 34 Uitgangspunt is dat trailerhellingen niet worden aangelegd aan plassen met een natuurfunctie. Karperstand De visstand in zandwinplassen bestaat veelal uit snel groeiende gezonde exemplaren. Een beperkte uitzet van karpers, zodanig dat deze geen negatieve effecten hebben op de waterkwaliteit, kan grote positieve effecten hebben voor de karpervisserij. Beroepsvisserij De zandwinplassen langs de grote rivieren zijn zeer belangrijk voor de visstand op de rivier zelf. Beroepsmatige bevissing van degelijke plassen kan grote negatieve effecten hebben op de visstand in de gehele rivier. Oeverzones en ondiepe delen In de diepe zandwinplassen spelen de oeverzones en eigenlijk alle delen die boven de spronglaag liggen een belangrijke rol voor de visstand. Bij de aanleg dient er rekening mee te worden gehouden dat de ondiepe oeverzones een zo groot mogelijk oppervlak (bij voorkeur 20%) van de plas beslaan. Als deze weinig of niet aanwezig zijn, dan kunnen ze worden aangelegd. Zandwinplassen in OostBrabant (cursief: quick scan uitgevoerd) IJzeren Vrouw te shertogenbosch Meerse Plas Noorderplas Oosterse Plas Putwielen Rosmalense Plas Diedense Kleiput Lithse Ham noordelijke (kleiwinning) Kraaijenbergse Plassen Diedense Kleiput Ekkersweijer zuidelijke (kleiwinning) Toekomstbeeld zandwinplassen Veel visvijvers zijn voorzien van aangepaste visplaatsen. De zandwinplassen zijn belangrijke viswateren. Met name voor de sportvissers die de entourage van het grote water weten te waarderen. Bij een aantal plassen zijn trailerhellingen aangelegd waar snoek en snoekbaarsvissers dankbaar gebruik van maken. Door een aantal inrichtingsmaatregelen, zoals grotere oeverzones (ondieptes) kan de visstand zich goed ontwikkelen. De aanwezige visstand bestaat vooral uit grote exemplaren, waar dan wel wat minder in aantal van worden gevangen. 5.9 Visvijvers Pareltjes in het landschap. Beschermd en gekoesterd door hengelsportverenigingen en door zorgvuldig beheer omgevormd tot een prachtig stukje natuur en recreatiegebied met vele bewonderaars. Algemeen Typerend voor de sportvisserij in OostBrabant zijn de vele visvijvers die met veel zorg en aandacht worden beheerd door hengelsportverenigingen. Deze vijvers zijn met name in het zuidelijke en oostelijke deel van het plangebied gelegen. In deze gebieden zijn de hengelsportmogelijkheden van nature beperkt, wat is opgelost door het graven van specifieke visvijvers. Door sportvissers wordt veel van deze visvijvers gebruik gemaakt. De beherende hengelsportverenigingen steken veel tijd, geld en energie in onderhoud en beheer. Oevers worden gemaaid, parkeerplaatsen en visstekken onderhouden, bomen worden gesnoeid, het watermilieu en de visstand worden gemonitord. Bij diverse visvijvers zijn clubhuizen gelegen. Behalve een grote waarde voor de sportvisserij hebben verschillende visvijvers ook hoge natuurwaarden. Viswatertype(n) De meeste visvijvers hebben een diepte tussen de twee en de vier meter en behoren tot de ondiepwater viswatertypen. Enkele hebben een diepte van vier tot zes meter waar s zomers een spronglaag kan ontstaan. Deze wateren behoren tot de diepwater viswatertypen. Van de visvijvers waar een quickscan is uitgevoerd behoren de meeste tot het brasemsnoekbaars viswatertype, een paar tot het blankvoornbrasem viswatertype en één tot het snoekblankvoorn viswatertype. De GEBIEDSVISIE SPORTVISSERIJ OOST BRABANT

36 35 diepe wateren behoren allemaal tot het snoekbaarsbrasem diepwatertype. Visstandbeheer De visvijvers worden door de hengelsportverenigingen intensief beheerd. Omdat deze vijvers veelal alleen een sportvisserijfunctie hebben is dit ook geen probleem. Door de geregelde uitzet van vis hebben de vijvers een hoog bestand aan vis, wat natuurlijke predators als de aalscholver aantrekt. Het hogere bestand aan vis heeft wel als gevolg dat de groei van de vissen over het algemeen langzaam is. Sportvisserijfunctie(s) De visvijvers zijn eigenlijk geschikt voor alle typen sportvisserij. Hoewel dat wel per viswater kan verschillen. Bij uitstek zijn deze wateren geschikt voor de recreatievissers, vanwege de aanwezigheid van voorzieningen, zoals parkeerplaatsen en onderhouden visstekken. Echter ook voor karpervissers zijn er prachtige vijvers met een goed bestand aan karpers. In vele vijvers vissen de verenigingen de onderlinge viswedstrijden. Zelfs snoek en vliegvissers kunnen visvijvers vinden waar ze aan hun trekken kunnen komen. Sportvisserijfuncties van visvijvers Recreatievisserij Wedstrijdvisserij Karpervisserij Snoekvisserij Vliegvisserij Kansen en bedreigingen Voedselrijkdom De bodem van de meeste visvijvers bestaat uit schraal zand dat slechts een beperkte hoeveelheid voedsel produceert voor vissen. Hierdoor is de draagkracht beperkt. De oeverzone is het meest productief. Door de oever grillig (schiereilanden) aan te leggen kan meer oeverlengte worden verkregen. Eventueel kan langs de ondiepere delen teelaarde worden verwerkt. Zuurgraad In enkele vijvers is de zuurgraad aan de lage kant. Dit heeft negatieve invloed op de visstand. Wanneer er geen andere functies aan het water zijn toegekend kan bekalken de phwaarde verhogen tot boven de 7. Bekendheid / informatie Ondanks het feit dat er werkelijk schitterende visvijvers zijn, zijn deze wateren slechts beperkt bekend. Door middel van promotie kan bekendheid worden gegeven aan deze viswateren, zie 6.3. Diversiteit in visstanden Een aantal verenigingen beschikt over meerdere (vis)vijvers. Bij het beheer van deze vijvers kunnen verschillende vormen van beheer worden nagestreefd om de aangesloten sportvissers meer keus te bieden. Bijvoorbeeld een vijver met een hoog bestand aan (kleinere) karper. Waterdiepte Een aantal vijvers heeft een kritische diepte wat betreft het voorkomen van een spronglaag. Wanneer dit voorkomt dan wordt een groot deel van de bodem onttrokken aan het leefgebied van de vis. Met name de hoeveelheid visvoedsel in een water kan daardoor sterk afnemen. Een verondieping van het water tot net boven die grens (de spronglaag) kan een oplossing zijn. Aalscholvers Door de hoge concentraties aan vis en inrichting zijn de visvijvers interessant voor aalscholvers. Hierdoor neemt het visbestand sterk af waardoor de sportvisserij geschaad wordt. Tevens kost het de beherende vereniging veel geld om het visbestand weer op orde te krijgen. Dit probleem speelt bij diverse visvijvers, aanbevolen wordt om dit projectmatig aan te pakken, zie 6.5. Visvijvers in OostBrabant (cursief: quick scan uitgevoerd) Visvijver t Lisje te Oirschot Buffervijver naast t Burg. Lindersvijver te Bergeyk Lisje te Oirschot Burg. Schaepmanvijver te Bergeyk IJsbaanvijver te Bergeyk Gelopen Wiel te Berlicum t Ven te Middelrode Het Grootven te Boekel Kampse Plas te Haps Klotbeek te Heeswijk Dinter Meeuwel te Nistelrode Visvijver De Kleuter te Uden Radiovijver te Stevensbeek Visvijver De Bus te Mill Visvijver De Waterspin te De Witte Bergen te Asten Riethoven Visvijver De Neul Visvijver De Boekhorst Visvijver Turkaa te Diessen te Venhorst t Polderke te Leende Biesven te Eersel Gemeentelijke hengelsportvijver Visvijver Rielse Velden te te Westerhoven Heeze Molenwiel Lemelvelden te Hapert Vijvers De IJzeren Man Visvijver Het Ven te te Geldrop Veghel Visvijver De Vlasroot Visvijver De Dribbelei te Veldhoven te Gemert Visvijver Molenheide te Schijndel Visvijver t Luytelaar te Lieshout Toekomstbeeld visvijvers De OostBrabantse visvijvers blijven de hoogwaardige viswateren die het al vele jaren zijn. Door onderling overleg is er ook diversiteit tussen de verschillende visvijvers, zodat de sportvissers een ruime keus aan mogelijkheden hebben. Schitterend gelegen, met zorg beheerd, goede visstand en voorzieningen: met recht hengelsportparadijsjes. De beherende verenigingen dragen hier zorg voor. Inrichtingsmaatregelen en waar mogelijk aangepast visstandbeheer zorgen ervoor dat de problemen met aalscholvers beperkt blijven. GEBIEDSVISIE SPORTVISSERIJ OOST BRABANT

37 VLIEGVISSER SNOEKBAARSVISSER SNOEKVISSER KARPERVISSER WEDSTRIJDVISSER RECREATIEVISSER SCHEEPVAARTKANALEN OUDE KANALEN WETERINGEN EN SLOTEN BEKEN AFGESNEDEN MEANDERS STADSWATEREN WIELEN De Reusel, deels ongerept. ZANDWINPLASSEN VISVIJVERS 5.10 Viswateren in OostBrabant en sportvisserij Uit de quickscan en gesprekken met sportvissers komt een beeld naar voren dat door de grote diversiteit aan wateren in OostBrabant eigenlijk voor alle typen sportvissers wel een visstek te vinden is. Dit is ook op te maken uit bovenstaande tabel. Dit geeft echter een vertekend beeld, omdat het slechts een kwalitatief beeld betreft. Waarschijnlijk is er kwantitatief een tekort aan sportvisserijmogelijkheden, zeker voor de snoekbaarsvissers. Maar ook voor de snoekvissers en voor de organisatie van viswedstrijden zijn de mogelijkheden in OostBrabant wel aanwezig, maar beperkt. Omdat OostBrabant relatief weinig oppervlaktewater heeft wijken sportvissers uit naar omliggende gebieden. Bijvoorbeeld naar de grote rivieren en aanliggende plassen, of verder naar de polders, kanalen en plassen van ZuidHolland en Utrecht. De betrokkenheid bij het eigen viswater is groot, het wordt dan ook met zorg beheerd door de visrechthebbende verenigingen. Dit heeft echter als bijeffect dat veel verenigingen alleen daarop gericht zijn. Met als gevolg weinig betrokkenheid bij regionale en federatieve zaken. Ook een onderwerp als de inbreng van viswateren in een gezamenlijk vergunning stuit (nog) op weerstand bij de verenigingen. GEBIEDSVISIE SPORTVISSERIJ OOST BRABANT

38 37 6. PROJECTEN N aast een algemene visie per watertype en het opstarten van een overlegstructuur voor het visstandbeheer in OostBrabant is een aantal projecten in deze visie opgenomen. De huidige begeleidingscommissie van de gebiedsvisie zal verder gaan om de voortgang van de verschillende projecten uit de visie te bewaken. 6.1 Organisatie Voor het bereiken van de in dit plan gepresenteerde visie en het uitvoeren van de verschillende projecten is samenwerking noodzakelijk met waterbeheerders, natuurbeheerders en niet in de laatste plaats met de aangesloten hengelsportverenigingen. Dit kan alleen bereikt worden wanneer de communicatie tussen de verschillende partijen goed verloopt. De federatie zal een aantal activiteiten organiseren om dit te stimuleren. Een belangrijk aspect van goede communicatie is het persoonlijke contact, er zal veel tijd in geïnvesteerd moeten worden om dit op te bouwen. De federatie zal hiertoe het voortouw nemen. Om met name de contacten met de externe organisaties te structuren is in hoofdstuk 4 een schema opgenomen. Communicatie & stimulering vrijwilligers Steekwoorden: Vrijwilligers, cursussen, begeleiding Doel / product: Voldoende, gemotiveerde en goed opgeleide vrijwilligers Trekker: Federatie Participanten: Verenigingen, specialistenorganisaties, VBC s, NVVS, OVB Kosteninschatting: Prioriteit: Uit de enquête onder de hengelsport Communicatie en verenigingen in OostBrabant bleek stimulering vrijwilligers dat veel vrijwilligers actief zijn bij de Communicatie, een modieus verenigingen. De betrokkenheid bij woord, noodzakelijk voor het activiteiten buiten de vereniging, goed functioneren. federatief en regionaal, is echter Vrijwilligers zijn de kurk gering. Voor een goede belangenbehartiging is dit echter zeer belangrijk. waarop de georganiseerde hengelsport drijft. Ondanks de Voor de aangesloten verenigingen en professionalisering een de specialistenorganisaties zullen onmisbare factor. verschillende activiteiten worden ontwikkeld om het kennisniveau en de betrokkenheid te verhogen. Hierbij wordt gedacht aan: Specifieke gebiedsgerichte visstandbeheercursussen. Twee typerende wateren in OostBrabant met elk het eigen type visstandbeheer zijn de beken en de visvijvers. De betrokkenheid van de verenigingen en de sportvissers bij deze wateren is groot. In overleg met de landelijke (sport)visserijorganisaties zullen hiervoor speciale eendagscursussen worden ontwikkeld. Welke in het gebied zelf zullen worden gehouden om de drempel voor deelnemers laag te houden. Jaarlijkse informatieavond. Het gereed komen van de gebiedsvisie is niet de afronding van maar de start van het regionale visstandbeheer in OostBrabant. Om de verenigingen te informeren over de voortgang en om de betrokkenheid te stimuleren zal jaarlijks een informatieavond worden georganiseerd. Nieuwsbrief OostBrabant. De nieuwsbrief die tijdens het opstellen van de gebiedsvisie een drietal keren is rondgestuurd zal worden gehandhaafd en jaarlijks aan alle betrokken partijen worden toegezonden. Hierin zal onder meer informatie staan over de voortgang van de verschillende projecten, de laatste ontwikkelingen in het gebied, de informatieavond en de cursussen. Behalve de aangesloten hengelsportverenigingen zijn ook specialistenorganisaties (vliegvissers, snoekvissers en karpervissers) actief in OostBrabant. Bij deze clubs is veel informatie beschikbaar over de regio en daarbuiten. Om ook deze groepen betrokken te houden bij het regionale visstandbeheer zal jaarlijks met hen worden overlegd. Of dit alleen voor OostBrabant zal zijn of voor de gehele provincie zal nog nader worden bekeken. De specialistenorganisaties zullen ook worden uitgenodigd voor de jaarlijkse informatieavond. 6.2 Visrechten, vergunningen en controle Voor het goed kunnen uitvoeren van belangenbehartiging is een duidelijk overzicht noodzakelijk van alle visrechten in een gebied. Als er een vraag binnenkomt van een sportvisser, waterschap, politie of natuurorganisatie over een bepaald water, dan dient hier zonder problemen snel op geantwoord te kunnen worden. project Inventarisatie visrechten Steekwoorden: Voorlichting, controle Doel / product: Totaal overzicht visrechten, GISkaart Trekken: Federatie Visrechten Participanten: Hengelsportverenigingen Een belangrijke basis voor veel Kosteninschatting: verenigingen. Prioriteit: Wettelijk verplicht om te mogen vissen in een water, De wettelijke regels omtrent huur en verhuur van maar de vis die er zwemt is visrechten zijn geregeld in de Visserijwet. Een van niemand goed overzicht van alle visrechten is een basisvoorwaarde om de belangen van de sportvissers goed en vooral volledig te kunnen behartigen. Het is uitdrukkelijk niet de bedoeling dat de federatie het initiatief neemt om deze rechten over te nemen. Alle bestaande rechten worden gerespecteerd. Dit betekent ook dat de visrechthebbenden eindverantwoordelijk zijn en blijven voor het te voeren visstandbeheer. Bijvoorbeeld bij visstandbeheer is het soms noodzakelijk, vaak is het erg verstandig, om alle visrechthebbenden te betrekken. Dit geldt niet alleen bij het visstandbeheer in wateren die direct met elkaar in verbinding staan, maar ook voor wateren die binnen het beheergebied van GEBIEDSVISIE SPORTVISSERIJ OOST BRABANT

39 Project Visvergunning Steekwoorden: Voorlichting, controle Doel / product: Vereenvoudiging visvergunningen & standaard visvergunning. Trekker: Federatie Participanten: Verenigingen Kosteninschatting: Nihil Prioriteit: Visvergunning Tezamen met de sportvisakte het document om een hengeltje te mogen uitwerpen. Voor veel hengelaars is de visvergunning net zo ondoorzichtig één waterschap liggen. Bij aaneengesloten als troebel water. wateren is dit logisch omdat vis niet gebonden is aan grenzen van het visstandbeheer, maar aan de grenzen van een water. Het te voeren visstandbeheer heeft dan ook gevolgen voor een geheel water en niet een stukje daarvan. Maar ook bij losstaande wateren is het verstandig samenwerking te zoeken met visrechthebbende verenigingen in de directe omgeving. Vanuit het waterschap wordt steeds vaker verzocht dat het visstandbeheer gezamenlijk gebeurt, zodat er één aanspreekpunt binnen de sportvisserij is. Bij het beheer van meerdere wateren in een gebied kunnen, gebruikmakend van de natuurlijke variatie, de potenties beter worden benut wat in het voordeel is van vis en sportvissers. Voor het uitvoeren van controles langs de waterkant op visserijdocumenten is in de eerste plaats duidelijkheid in visrechten en visvergunningen noodzakelijk. Ook voor sportvissers is het van groot belang om duidelijkheid te hebben waar met welke vergunning mag worden gevist. Voor de Gebiedsvisie Sportvisserij OostBrabant is al veel informatie omtrent visrechten, visrechthebbenden en verhuurders verzameld. Deze gegevens zullen worden verwerkt in het GISsysteem van de federatie. De gegevens zijn echter verre van compleet. Met behulp van de GISkaarten kan bepaald worden waar de witte vlekken zijn. De verenigingen in de directe omgeving zullen benaderd worden of zij hierover informatie hebben. Eventueel zal hiervoor ook het waterschap worden benaderd. Van wateren waarvan de visrechten niet verhuurd zijn en die wel mogelijkheden bieden voor de sportvisserij zal de federatie trachten deze visrechten te huren. Om te mogen vissen is een schriftelijke vergunning (de visvergunning) van de rechthebbende vereist. In de meeste gevallen is die visrechthebbende een hengelsportvereniging. Aan deze visvergunning worden in de Visserijwet een aantal wettelijke eisen gesteld. In de Visserijwet staat een aantal voorwaarden waarmee een basisbescherming van de visstanden in heel Nederland wordt gewaarborgd. Daarnaast mag de visrechthebbende aanvullende eisen stellen, zogenaamde vergunningvoorwaarden. Bij het stellen van deze aanvullende vergunningvoorwaarden zou het uitgangspunt moeten zijn: zo min mogelijk! Elke aanvullende voorwaarde is namelijk een beperking van de visserijmogelijkheden voor de leden. Ook zullen beknoptere vergunningvoorwaarden sneller door de sportvisser gelezen worden en is de kans op naleving het grootst. De diversiteit aan visvergunningen is enorm groot, zowel qua opmaak, formaat als inhoud. Hierdoor is het voor sportvissers en controlerende instanties moeilijk te doorgronden. Om meer uniformiteit in visvergunningen te verkrijgen stelt de federatie voor om een aantal zaken te standaardiseren, een toelichting hierop en een voorstel voor een gestandaardiseerde visvergunning is opgenomen in Bijlage V. Uit de enquête onder hengelsportverenigingen blijkt dat er meer dan 40 visvergunningen worden uitgegeven in OostBrabant. Uit een enquête onder sportvissers blijkt dat de grootste wens is dat er één visvergunning voor heel Nederland komt. Dit is echter niet realiseerbaar, zeker niet op korte termijn. Een eerste aanzet tot het komen van meer water in één vergunning is wel goed mogelijk. Een doelstelling zou kunnen zijn om alle openbaar toegankelijke viswateren in OostBrabant in één vergunning op te nemen, met uitzondering van de visvijvers. In het gebied is al een aantal kleinere regionale vergunningen. Wanneer deze worden samengevoegd dan is het doel al bijna bereikt. Tegelijkertijd zou er een regeling moeten komen waardoor alle vergunninghouders meebetalen aan de huur (en het beheer) van de ingebrachte viswateren. Één gezamenlijke visvergunning heeft verschillende voordelen: Het is kosteneffectief. Het laten drukken van één vergunning is goedkoper dan het drukken van meerdere vergunningen. De kosten worden opgebracht door meer sportvissers. De visrechthebbenden die water inbrengen krijgen de pachtgelden en een deel van de beheerkosten vergoed, dit kan worden uitgewerkt in een regeling. GEBIEDSVISIE SPORTVISSERIJ OOST BRABANT

40 39 Aan de wens van de leden wordt gehoor gegeven. Het is duidelijker waar men mag vissen en er zijn gestandaardiseerde vergunningvoorwaarden. Voor de controlerende instanties is er eenheid en duidelijkheid. Controleproject Steekwoorden: Controle, voorlichting Doel / product: Documentenbezit onder sportvissers verhogen Trekker: Federatie Participanten: Verenigingen, regiopolitie, BOA s Kosteninschatting: Prioriteit: Uit de sportvisserijenquête (zie ach Controle visserijdocumenten Zwart en grijsvissers. Een groot deel van de sportvissers behoort helaas tot deze gekleurde groepen. Maar ze zijn niet direct als zodanig herkenbaar. tergronddocument) blijkt dat veel hengelaars vinden dat er te weinig gecontroleerd wordt. Naast het feit dat hengelsportverenigingen nadeel ondervinden als er zonder vergunning wordt gevist is dit ook voor het visstandbeheer een ongunstige situatie. Deze hengelaars zijn niet bereikbaar voor voorlichting en voor aanvullende regels/voorwaarden. Het is tevens een vorm van normvervaging. Om hieraan een halt toe te roepen wil de federatie een nieuwe impuls geven aan de controle op visserijdocumenten, dit in samenwerking met de controle instanties en personen die actief zijn in het gebied. Hierbij wordt gedacht aan de verschillende politieregio s en aan de Bijzondere Opsporingsambtenaren (BOA s). Uit een enquête van de federatie van een paar jaar geleden blijkt dat er vijf BOA s in het gebied actief zijn. Het plangebied OostBrabant valt binnen een drietal politieregio s, te weten: Brabant Midden en West, 4 districten (waarvan één deels in het plangebied) Brabant Noord, 5 districten Brabant ZuidOost, 18 afdelingen Binnen deze politieregio s zal contact worden gezocht met de verantwoordelijke ambtenaar voor de controle op groene wetten, waartoe de Visserijwet behoort. Aangedrongen zal worden op een projectmatige aanpak. Vanuit de federatie kan hiervoor de benodigde kennis en informatie worden aangeleverd. Een voorbeeld hiervan is de aanpak zoals het gebeurt in het ZuidHollandse deel van de federatie. De basis hierbij is het opstellen van een Handboek Controle Sportvisserij. In dit handboek wordt, per politiedistrict, alle beschikbare informatie omtrent sportvisserij en vergunningen gebundeld. Op GISkaarten worden de verschillende visrechten zichtbaar gemaakt. Wanneer een sportvisser bij een water wordt aangetroffen is in één oogopslag duidelijk welke visvergunning hij/zij in bezit dient te hebben. Inhoud Handboek Controle Sportvisserij Viswaterkaarten Viswateren per vereniging Verenigingscontroleurs Adressen verkoop visvergunningen Visserijwetgeving in het kort Gesloten tijd aassoorten Gesloten tijd vissoorten Beschermde vissoorten Minimummaten Feitnummers Visserijwetgeving Matrix benodigde papieren t/m 14 jaar Matrix benodigde papieren 15 jaar en ouder Adressenlijst Visvergunningen Het doel van projectmatige aanpak van controle is dat er geregeld langs de waterkant sportvissers worden gecontroleerd en zonodig worden bekeurd. Door hieraan de nodige publiciteit te geven dient er een gevoel te ontstaan dat de pakkans relatief groot is waardoor men zelf de visvergunning koopt. Doel is dus niet zoveel mogelijk bekeuringen, maar wel een zo hoog mogelijk documentenbezit. 6.3 Promotie en voorlichting OostBrabant biedt de sportvisser een keur aan mogelijkheden. Momenteel zijn veel van deze mogelijkheden niet bekend onder de sportvissers. Ook is het belangrijk om de niet vissers en niet aangesloten sportvissers te informeren over de hengelsport in zijn algemeenheid en over de vele activiteiten die door verenigingen en de federatie worden uitgevoerd. Er moet worden duidelijk gemaakt welk voordeel het lidmaatschap van een hengelsportvereniging biedt. Een ander belangrijk onderwerp voor voorlichting aan de hengelaars is, hoe om te gaan met de vis en de natuur. Een mogelijkheid die nu al door de federatie wordt gebruikt is de website ( Het bezoekersaantal en de algehele bekendheid van deze website kan worden verhoogd. Bijvoorbeeld door korte artikeltjes te schrijven in de hengelsportbladen, links op andere websites. Maar ook door het verzamelen van adressen van sportvissers en deze een aantal maal per jaar een digitaal bericht te sturen met de belangrijkste updates op de website. Hieronder worden een tweetal projecten op het vlak van promotie en voorlichting nader uitgewerkt. Project Visplanner Steekwoorden: Voorlichting, internet Doel / product: Website met info over alle (vis)wateren Trekker: Federatie Participanten: Verenigingen, NVVS Kosteninschatting: Prioriteit: GEBIEDSVISIE SPORTVISSERIJ OOST BRABANT

41 40 Visplanner De moderne hengelaar is al surfend op zoek naar info over Internet wordt een steeds belangrijker medium vismogelijkheden, om al dan voor het inwinnen van informatie. Ook sportvissers niet digitaal een hengeltje te maken gebruik hiervan. Er zijn al vele gespecialiseerde hengelsportwebsites die intensief worden kunnen uitwerpen. bezocht. Één van de onduidelijkheden waar sportvissers mee te maken hebben is welke visvergunning voor welk water nodig is. Dit geldt niet alleen voor OostBrabant, maar voor geheel Nederland. Internet is het ideale middel om deze informatie toegankelijk te maken. Door de landelijke organisatie is samen met de regionale federaties hiervoor een internetprogramma gemaakt, getiteld visplanner. Via dit programma kan informatie worden ingewonnen over viswateren en: de te vangen vissoorten; het type viswater; de aanwezige voorzieningen; welke visvergunning nodig is; aanvullende vergunningsvoorwaarden; een foto van het water. Om visplanner goed te kunnen laten functioneren, zodat het daadwerkelijke meerwaarde is voor de sportvisser, dienen eigenlijk alle viswateren te worden ingevoerd. Door de enquête onder hengelsportverenigingen en de quickscan is al veel informatie verzameld die gebruikt kan worden voor visplanner. Deze informatie is echter nog niet volledig dekkend voor OostBrabant, dit dient wel het uiteindelijke doel te zijn. Hiervoor zal een nadere inventarisatie moeten worden uitgevoerd. Deze inventarisatie kan tegelijkertijd gebeuren met een aantal andere projecten zoals inventarisatie visrechten. Project: Boek Visvijvers in Brabant Steekwoorden: Promotie, voorlichting Doel /product: Boek met informatie over visvijvers in OostBrabant Trekker: Federatie Participanten: Verenigingen, VVV s, winkeliers Kosteninschatting: Prioriteit: Zeer karakteristiek voor de sportvisserij in Brabant Visvijvers in Brabant: (en Limburg) zijn de vele speciaal ingerichte en als verborgen parels beheerde visvijvers. Deze vaak schitterende wateren worden met veel zorg beheerd door vrijwilligers Vaak verborgen als een parel in een oester. De schelp dient van de diverse verenigingen. Voor zover een algemene beoordeling van deze wateren mogelijk is, geopend te worden, zodat de schoonheid voor de sportvissers zijn ze vaak van uitstekende kwaliteit. Niet alleen zichtbaar wordt gemaakt. qua visstand, maar ook qua toegankelijkheid en bevisbaarheid. Uit onderzoek onder sportvissers in OostBrabant kwam het belang van de visvijvers duidelijk naar voren. Bijna de helft van de sportvissers geeft aan wel eens te vissen in een visvijver. Het exacte aantal visvijvers in OostBrabant is niet bekend. Waarschijnlijk gaat het om tussen de 30 en 50 vijvers, verspreid in het gebied. Aan deze typerende viswateren kan meer bekendheid worden gegeven. Bijvoorbeeld door het samenstellen van een rijk geïllustreerd boekwerk, in samenwerking met de hengelsportverenigingen, met daarin een overzicht van de visvijvers in het gebied. Per vijver is opgenomen: een kaartje met de ligging; een kaartje van de vijver; meerdere foto s; beschrijving van het water en de omgeving en informatie omtrent vergunningen (verkoopadressen en voorwaarden). Uitvoering: Inventarisatie van alle visvijvers in OostBrabant. Deze gegevens worden verzameld door een enquête onder alle hengelsportverenigingen en reeds bekende gegevens. Deze visvijvers worden stuk voor stuk bezocht, nader in kaart gebracht, gefotografeerd en beschreven. Voor het benodigde kaartmateriaal wordt gebruik gemaakt van het eigen GISsysteem van de federatie. De resultaten worden gebundeld in een boek. Het boek wordt verkocht aan geïnteresseerde sportvissers. 6.4 Sportvisserijprojecten In deze paragraaf worden een drietal projecten beschreven die specifiek voor de sportvisserij van grote waarde kunnen zijn. Ze zijn alle drie gekoppeld aan een specifieke manier van sportvisserij, te weten de karpervisserij, de wedstrijdvisserij en de vliegvisserij. De specialisatie in de sportvisserij neemt de laatste jaren toe. De gespecialiseerde sportvissers steken veel tijd, energie en geld in hun hobby en zijn veelal sterk betrokken bij allerlei zaken rondom hun hobby. Spiegelkarperproject Steekwoorden: Product: Trekker: Participanten: Kosteninschatting: Prioriteit: Visstandbeheer Evenwichtige spiegelkarperstand in twee kanaalpanden Federatie KSN Grofweg zijn er twee typen karpervissers. Een groep die gewoon kar Spiegelkarpers Zwemmende schilderijen, elk per wil vangen, onafhankelijk van de exemplaar heeft een uniek grootte en een groep die gespecialiseerd is in het vissen op grote kar uiterlijk waardoor ze herkenbaar zijn. Karpervissers per. Onder grotere karpers worden hebben een grote emotionele vissen van meer dan 20 pond of langer dan 80 cm verstaan. Echt grote betrokkenheid bij deze bijzondere vissen. vissen, waarvoor karpervissers bereid zijn om veel geld, tijd en moeite te investeren zijn zwaarder dan 30 pond. Voor deze groep die zich speciaal richt op de grotere karpers zijn de mogelijkheden momenteel erg beperkt in OostBrabant. Deze groep is tevens erg GEBIEDSVISIE SPORTVISSERIJ OOST BRABANT

42 gecharmeerd van een bepaald soort karper: de spiegelkarper. Deze deels beschubde karpervariëteit is in staat om tot zeer grote formaten uit te groeien. Hiervoor is wel noodzakelijk dat er een relatief laag karperbestand aanwezig is. Hierdoor wordt voedselconcurrentie vermeden en kunnen de vissen hun maximale groeipotentie benutten. Deze lage bezetting heeft ook geen negatieve gevolgen voor de overige vissoorten of de waterkwaliteit. Het bijzondere aan de spiegelkarper is verder zijn eigen unieke beschubbingspatroon, waaraan hij zijn gehele leven herkenbaar is. Hierdoor is het mogelijk om individuele vissen te herkennen, zelfs na vele jaren. In 1998 is er een Sportvisserijplan en visstandbeheerplan Brabantse Kanalen opgesteld. Uit dit plan blijkt dat met name de kanalen (Zuid Willemsvaart en Wilhelminakanaal) goede mogelijkheden bieden voor een spiegelkarperproject. Deze beide kanalen worden door verschillende sluizen in meerdere panden onderverdeeld. Voorgesteld wordt om in twee van deze kanaalpanden van start te gaan met de projectmatige uitzet van spiegelkarpers. Kanaalpanden die hiervoor in aanmerking komen zijn de ZuidWillemsvaart bij Veghel (tussen sluis 3 en 4) en het Wilhelminakanaal bij Lieshout (tussen sluis 4 en 5). Ook een aantal van de grotere zandwinplassen komt in aanmerking voor de uitzet van een klein aantal spiegelkarpers. Voor het slagen van een spiegelkarperproject is nauwe samenwerking met lokale karpervissers van groot belang. Hiervoor is al een gesprek gevoerd met een aantal karpervissers, verenigd in de Karperstudiegroep Nederland en Karperclub 25 Veghel. Deze karpervissers zorgen voor de monitoring van het karperbestand. Voor de uitzetting wordt van elke karper de linkerzijde gefotografeerd, de lengte en het gewicht genoteerd. Deze foto s worden gerangschikt opgeborgen in een fotoarchief. Bij terugvangst wordt wederom de linkerzijde gefotografeerd, de lengte en het gewicht gemeten. Deze foto wordt vergeleken met de foto s van de uitgezette karpers. Voor het uitvoeren van het spiegelkarperproject Brabantse Kanalen zal een projectplan worden opgesteld. Onderwerpen die in een dergelijk plan onder meer aan de orde moeten komen zijn: beschrijving van het water (oa grootte, lengte, diepte, waterkwaliteit); huidig karperbestand; OostBrabant telt hoeveelheden uit te zetten karper; relatief veel opzet hengelvangstregistratie, monitoring; wedstrijdvissers. rapportering voortgang. Een uitgebreide handleiding voor de aanpak van een dergelijk project is opgesteld door Karperstudiegroep Nederland (KSN). Project Inventarisatie wedstrijdtrajecten Steekwoorden: Beheer, inrichting, viswedstrijden Doel /product: Rapport met inrichtingsvoorstellen Kaarten met daarop aangegeven wedstrijdtrajecten Minimaal twee parkoersen geschikt voor internationale wedstrijden (>200 deelnemers) Trekker: Federatie Participanten: Verenigingen, wedstrijdcommissie Kosteninschatting: Prioriteit: Viswedstrijden De menselijke drang om zich De wedstrijdvisserij is een belangrijke tak van de te meten met anderen. Zet sportvisserij. Ieder weekend worden in heel twee sportvissers naast elkaar Nederland vele tientallen wedstrijden georganiseerd. Veelal klein (10 tot 25 personen), maar ook vragen ze elkaar hoeveel de en aan het eind van de dag hele grote wedstrijden waar meer dan 100 personen aan deelnemen. Bijna elke hengelsportvereni viswedstrijd in miniformaat. ander gevangen heeft, een ging organiseert viswedstrijden voor haar leden. Verder worden er federatieve en landelijke viswedstrijden georganiseerd. Ook winkeliers organiseren viswedstrijden waarbij soms behoorlijke prijzen te winnen zijn. Viswedstrijden worden volgens bepaalde reglementen gevist. De deelnemers zitten op vaste afstand van elkaar langs de waterkant. Veelal wordt een tussenruimte van 15 tot 20 meter aangehouden. Voor een grote wedstrijd met meer dan 150 deelnemers is dan ook een totale parcourslengte van meer dan drie kilometer nodig. Voor de wedstrijdvisserij is het belangrijk dat de deelnemers een redelijk gelijkwaardige visplek hebben. Hiervoor zijn oevertrajecten nodig die aan een aantal eisen voldoet: GEBIEDSVISIE SPORTVISSERIJ OOST BRABANT

43 Salmoniden In ons vlakke Nederland zijn stromende beken met daarin edele vetvindragende vissen uitzonderlijk, uniek en wonderbaarlijk. Vissoorten om zich met hart en ziel voor in te zetten. Goede parkeervoorzieningen Éénvormige oever Goed bevisbare oever Geen hindernissen Voldoende visstand De laatste jaren is er vanuit het waterbeheer steeds meer aandacht voor een meer natuurlijke inrichting van wateren. Zo worden er langs vele watergangen zogenaamde natuurvriendelijke oevers aangelegd. Deze kunnen een positief effect hebben op de visstand, maar kunnen ook sterk negatieve effecten hebben op de bevisbaarheid van oevers. Met name veel oevers waar in het verleden wedstrijden werden gehouden kunnen tegenwoordig niet meer worden bevist. Het is daarom van groot belang dat de beschikbare wedstrijdtrajecten behouden blijven en zo mogelijk nieuwe wedstrijdtrajecten te ontwikkelen. Uitvoering: Inventarisatie naar alle huidige en mogelijke wedstrijdtrajecten (voor meer dan 20 personen) in OostBrabant. Eventueel kan het plangebied worden uitgebreid met de Maas. Hoewel de Maas buiten het plangebied van dit project valt, vervult het wel een belangrijke rol voor de wedstrijdvissers in het gebied. De gegevens over de wedstrijdtrajecten worden verzameld door een enquête onder alle hengelsportverenigingen en een interview met de federatieve wedstrijdcommissie. Deze wedstrijdtrajecten worden stuk voor stuk bezocht, nader in kaart gebracht, gefotografeerd en beschreven. Het beleid wordt doorgenomen op bedreigingen voor de wedstrijdtrajecten. Voor het benodigde kaartmateriaal wordt gebruik gemaakt van het eigen GISsysteem van de federatie. Zonodig worden per wedstrijdtraject concrete voorstellen ter verbetering gedaan. Project Salmoniden in OostBrabant Steekwoorden: Visstandbeheer Doel /product: In geschikte beken een salmonidenbestand realiseren Trekker: Federatie Participanten: Verenigingen, vliegvissers (VNV), waterschappen, natuurorganisaties Kosteninschatting: Prioriteit: Vliegvissen en stromend water zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. De oorsprong van het vliegvissen ligt bij deze wateren en het vissen op verschillende salmoniden, zoals zalm, forel en vlagzalm. In Nederland is een gebiedseigen vliegvisserij ontwikkeld op soorten zoals snoek en ruisvoorn. In ieder geval is helder water noodzakelijk om effectief met de vlieg te kunnen vissen. Natuurbeleving is een belangrijk aspect van de vliegvisserij, daarom is bij uitstek een tak van de sportvisserij die prima samengaat met natuurherstel en behoud. Een aantal van de beken in NoordBrabant is geschikt voor salmoniden. Deze soorten kwamen er hoogstwaarschijnlijk van nature voor en zijn door allerlei menselijke oorzaken uitgestorven. Een tweetal beken (Keersop en Beekloop) heeft de kwaliteitsdoelstelling water voor salmoniden toegekend gekregen. Uit een landelijke inventarisatie (Analyse ecologisch potentieel van beken voor salmoniden) kwamen de Keersop en de Rovertsche Leij als geschikte beken naar voren. Verder zijn er een paar beken die bijna aan alle criteria voldoen. GEBIEDSVISIE SPORTVISSERIJ OOST BRABANT

44 43 In één beek is momenteel een salmonidenbestand aanwezig. Bepaald zal worden of er nog een andere beek is waar dit ook mogelijk is, wellicht meer gericht op vlagzalm. De ontwikkeling van het bestand zal worden gevolgd door regelmatige monitoring (hengelvangstregistratie en visserijkundig onderzoek). Bij de uitzetting worden alleen broedjes en vingerlingen uitgezet. Tevens kunnen experimenten met de uitzet van eieren worden uitgevoerd. Voor aanvang van dit project zal een kort projectplan worden opgesteld met daarin de verschillende activiteiten, locaties, kosten, participanten en verantwoordelijkheden. 6.5 Aalscholvers In de jaren zestig werd de aalscholver nog met uitsterven bedreigd. Door verminderd gebruik van pesticiden, bescherming en een toename van de hoeveelheid vis (door eutrofiëring) nam het aantal broedparen gestaag toe tot ongeveer in Daarna stabiliseerde het aantal in Nederland. Van een zeldzame verschijning is de aalscholver veranderd in een algemeen voorkomende vogel. In OostBrabant zijn de verschillende visvijvers erg belangrijk voor de hengelsport. De visvijvers zijn in veel gevallen speciaal voor de hengelsport gegraven en worden intensief en met veel zorg beheerd. Het visbestand in de meeste vijvers is hoog. Het belang van deze visvijvers voor de sportvisserij is erg groot, dit bleek ook uit de enquête onder sportvissers uit het gebied. Dat deze wateren bijzonder prettige viswateren zijn is niet alleen bij sportvissers bekend, maar ook bij aalscholvers. Een enkele aalscholver is geen probleem, zodra er echter meer vogels verschijnen en de vangsten teruglopen, wordt het problematisch. zijn een rijker begroeide oeverzone, voldoende waterplanten en kunstmatige schuilmogelijkheden voor de vis. Ook het uitzetten van grotere vissoorten als karper en brasem kan een (deel van de) oplossing zijn. Met het uitkomen van het NVVSrapport is geen einde gekomen aan de problematiek rond de aalscholvers. Om te kijken of de voorgestelde maatregelen toe te passen zijn kan een proef worden gedaan in een aantal vijvers met verschillende schuilmogelijkheden en aangepast visstandbeheer. Door deze vijvers onderling te vergelijken en resultaten van andere visvijvers in het land mee te nemen kan bepaald worden welke maatregelen wel werken en welke niet. Een dergelijk project kan door de federatie in samenwerking met een aantal verenigingen (en de OVB) worden opgezet, voor de uitvoering kunnen mogelijkheden voor subsidie worden onderzocht (bijvoorbeeld SSBsubsidie). Project Aalscholvers en inrichting visvijvers Steekwoorden: Visstandbeheer Doel / product: Een lagere predatie door aalscholvers Trekker: Federatie Participanten: Verenigingen, OVB Kosteninschatting: Prioriteit: Aalscholvers In een nog niet zo ver In 2001 is door de NVVS een rapport verleden, een gewaardeerde en geschreven getiteld Aalscholvers en sportvisserij waarin aanbevelingen worden bewonderde vogel. Nu zijn de emoties van sportvissers bij gedaan om de overlast van aalscholvers te het zien veelal minder beperken. Dit als onderdeel van een gezamenlijk project met de OVB en Vogel positief bescherming Nederland. Als duurzame oplossing worden een natuurlijke(r) leefomgeving en een natuurlijke(r) visstand gepromoot. Mogelijke maatregelen die worden voorgesteld GEBIEDSVISIE SPORTVISSERIJ OOST BRABANT

45 44 VERKLARENDE WOORDENLIJST EN AFKORTINGEN Effluent Eurytoop Eutrofiëring Inundatie Kwel Limnofiel Macrofauna Meander Morfologie Overwinteringsplek Planktivoor Piscivoor Rheofiel Riooloverstort Salmoniden Streefbeeld Stuw Substraat Gezuiverd rioolwater dat op het oppervlaktewater wordt geloosd. Een vissoort behoort tot de eurytopen wanneer levensstadia zowel in stromend water als in stilstaand water voorkomen. Ook wel generalisten genoemd. Voedselverrijking van het water door de toevoer van voedingsstoffen (nitraat en fosfaat). Terrein dat bij hoog water onderloopt. Het uittreden van grondwater aan het grondoppervlak of in waterlopen. Een vissoort behoort tot de limnofielen wanneer één of meerdere levensstadia gebonden zijn aan plantenrijk water. Waterinsecten en andere in het water levende ongewervelden. Kronkeling in rivier of beek. Kenmerken van landschap en bodem. Veelal een verdieping van het water waar vissen in relatieve rust de winter doorbrengen en waar bij ijsgang voldoende zuurstof aanwezig blijft. Een overwinteringsplek dient minimaal 1,5 meter diep te zijn. Ook onder bruggen en in duikers overwinteren vaak vissen. Planktonetend. Visetend. Een vissoort behoort tot de rheofielen wanneer één of meerdere levensstadia gebonden zijn aan stromend water. Open uitlaat van een rioolstelsel op het oppervlaktewater, die in werking treedt wanneer de hoeveelheid neerslag te groot is om door het rioolstelsel te kunnen worden verwerkt. Vissoort behorende tot de familie van zalmachtigen (bijv. forel en vlagzalm). Een beschrijving van de gewenste situatie. De inspanningen zijn erop gericht om het streefbeeld te bereiken. Vaste of beweegbare constructie die dient om de waterstand bovenstrooms op een bepaald peil te houden. Het materiaal dat op de bodem ligt. BSAE BTO GIS HSV KRW NVVS OVB SSB VBC Beheerseenheid Sportvisserij Agglomeratie Eindhoven Beheerseenheid Boxtel, Tilburg en Oisterwijk Geografisch Informatie Systeem Hengelsportvereniging Europese Kaderrichtlijn Water Nederlandse Vereniging van Sportvissersfederaties Organisatie ter Verbetering van de Binnenvisserij Subsidieregeling Sport en Beroepsbinnenvisserij Visstandbeheercommissie GEBIEDSVISIE SPORTVISSERIJ OOST BRABANT

46 BIJLAGE I 45 AANGESLOTEN HENGELSPORTVERENIGINGEN IN HET PLANGEBIED OOSTBRABANT H.S.V. Altijd Beet H.S.V. Sint Anthonis H.S.V. De Bergen H.S.V. De Berm Visclub De Bleeken H.S.V. Het Blinkertje H.S.V. De Boekhorst Boskantse H.S.V. H.S.V. De Brasem H.S.V. t Dobbertje H.S.V. Dobbertje Onder E.B.H.V. Eerste Dungense H.S.V. Eerste Gemondse H.S.V. Eerste Rooise H.S.V. Eindhovense H.S.V. Erpse H.S.V. H.S.V. Flying Fish H.S.V. Het Geduld H.S.V. De Gender H.S.V. De Gezellige Vissers H.S.V. De Goede Hoop K.E. H.S.V. De Goudbaars H.S.V. De Grevelingen Vissers H.S.V. De Grote Karper H.S.V. Haal Op H.S.V. Heineken H.S.V. Helmondse Sportvissers H.S.V. t Hengeltje H.S.V. Het Hoefijzer H.S.V. De IJzeren Man H.S.V. Het Kanaal H.S.V. De Kanjers H.S.V. De Karreputters H.S.V. De Kleuter H.S.V. t Koppeltje H.S.V. De Kreek H.S.V. De Laatste Kans H.S.V. De Lichtstad H.S.V. De Maas Beugen H.S.V. De Maas Cuijk H.S.V. De Maaskant H.S.V. De Maasvissers H.S.V. De Middenpeel Nistelrodese H.S.V. H.S.V. Nooit Gedacht Schijndel Sint Anthonis Rosmalen Boxmeer Nuland Brakel Venhorst St. Oedenrode Lith Lieshout St. Oedenrode Berlicum Den Dungen St. Michielsgestel St. Oedenrode Eindhoven Lieshout Grave Beek en Donk Eersel Reusel Volkel Reusel Rha shertogenbosch Bladel shertogenbosch Helmond Gassel St. Oedenrode Geldrop Mill Schijndel Vinkel Uden Eindhoven Well Liempde Eindhoven Beugen Cuijk Beers Helmond Deurne Nistelrode Ravenstein H.S.V. Oirschotse Sportvissers Oirschot H.S.V. Ons Genoegen Asten H.S.V. Ons Genoegen Boxtel H.S.V. Ons Genoegen Helmond H.S.V. Ons Genoegen Oss H.S.V. Ons Genoegen shertogenbosch H.S.V. Ons Vermaak Bergeijk H.S.V. De Oude Maas shertogenbosch H.S.V. De Overdrijvers Bergeijk Philips H.S.V. Eindhoven H.S.V. De Polder Haps H.S.V. De Polder Vessem H.S.V. t Polderke Leende H.S.V. PTT afdeling hengelsport shertogenbosch H.S.V. De Rietvoorn Eindhoven H.S.V. De Rietvoorn Mill H.S.V. De Rietvoorn Goirle H.S.V. t Rietvoorntje Hapert KEHV De Ruischvoorn Tilburg H.S.V. De Ruisvoorn shertogenbosch H.S.V. De Samenwerking Heeze OHSV De Sportvissers Oisterwijk H.S.V. shertogenbosch shertogenbosch H.S.V. t Sluisje Lieshout H.S.V. Son en Breugel Breugel H.S.V. t Sonneke Riethoven H.S.V. De Stekelbaars Overasselt H.S.V. T.U.E. Eindhoven Eindhoven H.S.V. t Tipke Maarheeze H.S.V. U.V.G. Berghem H.S.V. V.B. Gennep Gennep H.S.V. Valentinus Westerhoven H.S.V. Veghel Veghel H.S.V. Veldhoven Veldhoven H.S.V. De Verenigde Hengelaars Someren H.S.V. De Vijf Wielen shertogenbosch H.S.V. De Vislust Oyen H.S.V. De Visotter Asten H.S.V. t Voorntje Son en Breugel H.S.V. Vorstenbosch Heeswijk Dinther H.S.V. De Vriendschap Best H.S.V. De Vrolijke Vissers Hintham H.S.V. De Vrolijke Vissers Nooit Gedacht Veldhoven H.S.V. De Zalm Wanroy K. H.S.V. Zwanenberg/Organon Oss GEBIEDSVISIE SPORTVISSERIJ OOST BRABANT

47 46 BIJLAGE II GESCHIKTHEID VAN HET WATERTYPE EN VISWATERTYPE PER SPORTVISTYPE Geschiktheid van het watertype per sportvistype NATUUR/RUST/RECREATIEVISSER WEDSTRIJDVISSER KARPERVISSER SNOEKBAARSVISSER SNOEKVISSER VLIEGVISSER BEEK RIVIER KANAAL POLDERWATER VEN/HOOGVEENPLAS WIEL/KOLK ZAND/KLEI/GRINDGAT MEER/PLAS PETGAT STADSWATER VISVIJVER KREEK Geschiktheid viswatertype per sportvisserstype Ondiep stilstaand water minder dan 4 meter RUISVOORNSNOEK VISWATERTYPE SNOEKBLANKVOORN VISWATERTYPE BLANKVOORNBRASEM VISWATERTYPE BRASEMSNOEKBAARS VISWATERTYPE Geschiktheid viswatertype per sportvisserstype Diep stilstaand water meer dan 4 meter COREGONEN DIEPWATERTYPE BAARSBLANKVOORN DIEPWATERTYPE BLANKVOORNBRASEM DIEPWATERTYPE BRASEMSNOEKBAARS DIEPWATERTYPE GEBIEDSVISIE SPORTVISSERIJ OOST BRABANT

48 BIJLAGE III a 47 INDELING VAN DE NEDERLANDSE <4 M ONDIEPE, STILSTAANDE WATEREN AAN DE HAND VAN VISGEMEENSCHAPPEN (OVB) RUISVOORNSNOEK SNOEKBLANKVOORN BLANKVOORNBRASEM BRASEMSNOEKBAARS KENMERKENDE VISSTAND Ruisvoorn, zeelt en Blankvoorn, baars, Brasem, blankvoorn en Brasem, pos en sterke snoekpopulatie kolblei en in mindere baars. Snoekpopulatie snoekbaars voor een groot deel mate ruisvoorn en zeelt. klein, opkomende bestaand uit 1jarige Snoekpopulatie vnl. uit snoekbaarspopulatie. exemplaren (1515cm) meerjarige exemplaren, veel 1jarige reeds in loop van zomer weggevreten KENMERKENDE VISSOORTEN Snoek Ruisvoorn Zeelt Baars Blankvoorn Kolblei Brasem Snoekbaars Pos Karper () () () Aal GEMIDDELDE GROEI DOMINANTE VISSOORTEN * gemiddeld tot snel gemiddeld tot snel gemiddeld tot snel gemiddeld tot zeer langzaam visbiomassa incl. roofvis kg/ha kg/ha kg/ha kg/ha visbiomassa baars 15 kg/ha 1030 kg/ha 210 kg/ha nihil visbiomassa snoek 1050 kg/ha kg/ha 3050 kg/ha 330 kg/ha visbiomassa snoekbaars geen nihil 010 kg/ha 1050 kg/ha gemiddelde zichtdiepte > 1m (bodemzicht) 4070 cm 4060 cm 1040 cm (april oktober) groenalgen nihil veel bloei bloei blauwalgen nihil nihil bloei (incidenteel) bloei waterplanten % % % 0 10 % submers veel weinig nihil geen drijfblad veel matig veel weinig matig geen weinig emergent veel matig matig geen matig vissoorten aanwezig in grote aantallen * groei volgens OVBnormen vissoorten aanwezig in kleinere aantallen GEBIEDSVISIE SPORTVISSERIJ OOST BRABANT

49 48 BIJLAGE III b INDELING VAN DE NEDERLANDSE >4 M DIEPE, STILSTAANDE WATEREN AAN DE HAND VAN VISGEMEENSCHAPPEN (OVB) COREGONEN BAARSBLANKVOORN BLANKVOORNBRASEM BRASEMSNOEKBAARS KENMERKENDE VISSTAND Houtingachtigen die Blankvoorn en baars en Blankvoorn, brasem, pos Brasem, pos en snoek planktivoor en/of benthi in mindere mate snoek, en baars (en karper en baars (en karper en aal). voor zijn; als roofvissen ruisvoorn en zeelt (en aal); slechts een klein spelen salmoniden en aal); baarspopulatie is deel van de baarspopu ook snoek een rol. voor een groot deel pis latie piscivoor, snoek civoor, snoekpopulatie populatie klein, opko vnl uit meerjarige ex mende snoekbaars (>50 cm). populatie. KENMERKENDE VISSOORTEN Salmoniden Coregonen Snoek Ruisvoorn Zeelt Baars Blankvoorn Kolblei Brasem Snoekbaars Pos Karper () () () Aal GEMIDDELDE GROEI DOMINANTE VISSOORTEN * geen OVBnorm gemiddeld tot snel gemiddeld, gemiddeld tot snel gemiddeld tot zeer langzaam visbiomassa incl. roofvis kg/ha kg/ha kg/ha kg/ha visbiomassa baars niet bekend 2050 kg/ha 310 kg/ha nihil visbiomassa snoek niet bekend 1030 kg/ha 1030 kg/ha 320 kg/ha visbiomassa snoekbaars geen nihil 525 kg/ha 1040 kg/ha gemiddelde zichtdiepte > 4m 37 m 12,5 m 4070 cm (april oktober) groenalgen nihil nihil weinig, incidenteel bloei veel, regelmatig bloei blauwalgen nihil nihil weinig veel, regelmatig bloei waterplanten % % 5 20 % 0 10 % submers veel veel matig geen drijfblad nihil weinig weinig geen weinig emergent weinig matig matig geen matig vissoorten aanwezig in grote aantallen * groei volgens OVBnormen vissoorten aanwezig in kleinere aantallen GEBIEDSVISIE SPORTVISSERIJ OOST BRABANT

50 BIJLAGE IV 49 INDELING VAN ZANDBEKEN OP BASIS VAN MENSELIJKE BEÏNVLOEDING (uit: Visstandbeheer en sportvisserijgebruiksplan De Maaskant, 2002) SYSTEEMKENMERK BEEKTYPE NATUURLIJK HALFNATUURLIJK GENORMALISEERD WATERVOERING VERSTUWING EN PEILBEHEER VISMIGRATIEMOGELIJKHEDEN STROOMKARAKTERISTIEK BODEMSUBSTRAAT OEVERS BESCHUTTINGSKARAKTERISTIEK HABITATDIVERSITEIT BEHEER NAASTLIGGEND GRONDGEBRUIK permanent, bovenlopen vallen s zomers droog geen, peilbeheer is niet mogelijk vistrekvoorzieningen niet nodig sterke meandering, langzaam tot matig stromend, geringe afvoerfluctuaties. Veel inundaties mozaïekstructuur van bodemsoorten (zand, detritus, slib, kiezel, grind) natuurlijk (spontaan) stroomkommen, doorgroeide en overhangende oevers, dood hout en waterplanten zeer groot niet of zeer kleinschalig (handmatig) woeste grond gedurende korte periode stagnant matig, vrij afstromende trajecten aanwezig, peilbeheer mogelijk vispassages aanwezig beperkte meandering, langzaam stromend, matige afvoerfluctuaties, inundaties sporadisch matige variatie aan bodemsoorten natuurlijk (aangelegd) stroomkommen, doorgroeide en overhangende oevers, dood hout en waterplanten groot beperkt, alleen indien noodzakelijk en natuurvriendelijk afwisselend natuur en landbouwgebied gedurende zomer stagnant sterk, geen vrije afstromende trajecten aanwezig, sterk gereguleerd peilbeheer geen vispassages aanwezig geen meandering, langzaam stromend tot stagnant, grote peil en afvoerfluctuaties, geen inundaties nagenoeg geen variatie aan bodemsoorten nietnatuurlijk waterplanten gering zeer intensief en rigoureus, niet natuurvriendelijk landbouwgebied en stedelijke bebouwing KENMERKENDE VISSOORTEN RHEOFIEL Rivierprik Beekprik Winde Kopvoorn Serpeling Alver Riviergrondel Rivierdonderpad Bermpje Kleine modderkruiper Kwabaal EURYTOOP Baars 3doornige stekelbaars Aal Blankvoorn Brasem Karper Kolblei Snoekbaars Pos LIMNOFIEL Snoek Ruisvoorn Zeelt Kroeskarper Grote modderkruiper a a a a a a ab a ab a a karakteristieke soort belangrijke begeleidende soort begeleidende soort komt niet of nauwelijks voor a b mate van voorkomen sterk afhankelijk van waterkwaliteit mate van voorkomen sterk afhankelijk van uitzet in het verleden GEBIEDSVISIE SPORTVISSERIJ OOST BRABANT

51 50 BIJLAGE V STANDAARDISATIE VISVERGUNNING Voor de visvergunning zijn in de Visserijwet minimumeisen vastgelegd (artikel 23 lid 1,2 en 3). Deze minimumeisen gelden voor alle soorten vergunningen. De Visserijwet stelt aan de visvergunning de volgende eisen: de visvergunning moet schriftelijk toestemming geven; opgesteld in duidelijk niet te wissen schrift; Verder moet vermeld worden: waarmee gevist mag worden; de viswateren; de geldigheidsduur van de vergunning (maximaal drie jaar); de naam, de voorletters en woonplaats van de visrechthebbende; de naam, de voorletters, woonplaats en geboortedatum van de houder; de dagtekening van afgifte; de aanschafprijs (vanaf nihil tot ). Hoewel niet wettelijk verplicht, is het verstandig om de vergunning te laten voorzien van een handtekening van de houder. Voor de uitgifte van een visvergunning voor maximaal twee hengels door de visrechthebbende is geen toestemming van de Kamer voor de Binnenvisserij nodig. Voor uitgifte van een visvergunning voor drie hengels of andere vistuigen is wel toestemming nodig van de Kamer voor de Binnenvisserij en moet de visvergunning voorzien zijn van een goedkeuringsstempel van de kamer. Naast de wettelijk vereiste informatie zijn in de meeste visvergunningen aanvullende vergunningvoorwaarden opgenomen. De Visserijwet geeft de vergunninggever de volledige vrijheid ten aanzien van de vergunningvoorwaarden. Door middel van de vergunningvoorwaarden kan richting worden gegeven aan het bestaande en/of voorgenomen visstandbeheer. Uitgangspunt is dat er zo min mogelijk vergunningvoorwaarden worden opgenomen en dat gestreefd wordt naar een zo groot mogelijke eenheid in vergunningvoorwaarden, uitzonderingen daargelaten. Hieronder worden enkele vergunningvoorwaarden op een rij gezet: Minimummaten Er zijn wettelijk geldende minimummaten. Deze gelden overal. Afwijkingen hierop, in de zin van hogere maten, zijn mogelijk. In verband met de handhaving is het echter verstandig om vast te houden aan de wettelijke maten. Verkoop van vis Sportvissers verkopen geen vis. Neem voor de volledigheid op: Het is ten strengste verboden de gevangen vis te verkopen. Beschrijving van het water Let erop dat de beschrijving duidelijk en volledig is. Gebruik waar mogelijk begrenzingen die door een sportvisser en opsporingsambtenaar in het veld gezien kunnen worden. Neem indien mogelijk een kaartje op. Meeneemlimieten Een aantal vissen is voor de visstand en de sportvisserij van groot belang. Hiervoor kan een meeneemlimiet worden opgenomen. Het meenemen van een beperkt aantal vissen voor eigen consumptie is geen probleem. Om stroperij tegen te gaan, het viswater gezond te houden en een voor de sportvisserij aantrekkelijke visstand te houden, wordt geadviseerd om de meeneemlimiet voor snoek te stellen op 0 exemplaren, de meeneemlimiet voor karper te stellen op 0 exemplaren en voor snoekbaars op maximaal 2 exemplaren. Dit conform de regionale visvergunning van Federatie Zuidwest Nederland. Formaat vergunning Houd voor het formaat van de visvergunning hetzelfde formaat aan als de Federatieve visvergunning en de Grote Vergunning. Veelal is dit het standaardformaat A6. Neem tevens als voorwaarde op dat indien men één van de vergunningsvoorwaarden overtreedt, dit gelijk staat aan het vissen zonder vergunning. Eventueel kunnen een aantal gedragsregels en informatie over een meldpunt stroperij of een meldpunt vissterfte in de visvergunning worden opgenomen. GEBIEDSVISIE SPORTVISSERIJ OOST BRABANT

52 51 VOORBEELD VISVERGUNNING VISVERGUNNING HENGELSPORTVERENIGING VISSEN IS FIJN 2004 (tevens lidmaatschap) Het bestuur van hengelsportvereniging ViF, huurster van het visrecht in onderstaande wateren, verleent hierbij vergunning voor het vissen met ten hoogste twee hengels voor het tijdvak 1 januari t/m 31 december 2004 in: VISVIJVER DE PUT VISVIJVER DE KUIL DE SCHOONEBEEK DE NOORDELIJKE VAART Naam:... Adres:... Woonplaats:... Geboortedatum:... Secretaris van hengelsportvereniging ViF. G.R. Snoek G.R. Snoek Snoekstraat AA Snoekenstad Handtekening: Deze vergunning is alleen geldig indien volledig onuitwisbaar ingevuld en ondertekend. Kosten: 17, BEPALINGEN VISVERGUNNING HSV VIF Algemeen 1. De vergunning is strikt persoonlijk. 2. De vergunninghouder dient zich te houden aan de wettelijke bepalingen. 3. De vergunninghouder is persoonlijk aansprakelijk voor zijn handelingen. 4. De vergunning is slechts geldig in combinatie met een sportvisakte. Het is verboden: 5. Afval op de visplaats achter te laten. 6. Gekleurde maden te gebruiken. 7. Walkanten, beschoeiingen, rietwallen of andere begroeiing te beschadigen. 8. Karper moet worden terug gezet in hetzelfde water waar ze gevangen is. 9. Snoek moet worden terug gezet in hetzelfde water waar ze gevangen is. 10. Per visdag meer dan 2 snoekbaarzen voor handen te hebben. 11. De gevangen vis te verkopen. Meldpunt stroperij: AID Meldpunt vissterfte: Waterschap Vergunninghouder wordt geacht zonder vergunning te vissen indien hij/zij één van de bepalingen in deze vergunning, overtreedt. GEBIEDSVISIE SPORTVISSERIJ OOST BRABANT

53 52 COLOFON GEBIEDSVISIE SPORTVISSERIJ OOSTBRABANT EEN UITGAVE VAN: Federatie van hengelsportverenigingen Zuidwest Nederland Valeriaan DA Kerkdriel tel: (0418) SAMENGESTELD DOOR: Nederlandse Vereniging van Sportvissersfederaties (NVVS) Postbus AG Amersfoort tel: (033) BIBLIOGRAFISCHE REFERENTIE Kamman, J.H. (2004) Gebiedsvisie Sportvisserij OostBrabant NVVS in opdracht van Federatie Zuidwest Nederland PRODUCTIE EN VORMGEVING Wanders Creatieve Communicatie, Utrecht Bij dit rapport hoort een achtergronddocument en de brochure Vissen tussen de coulissen. BEGELEIDINGSCOMMISSIE: Louis Antonis Hans den Bakker Henk Bankers Jos van den Broek (vz) Herman Holla Jan Kamman Wim van de Ven Ard Verheijen Antoon Verstraten Cees van Zoest Theo van Zoggel NAJAAR 2004 COPYRIGHT Uit dit rapport mag vrijelijk worden geciteerd, onder vermelding van de bron. De Gebiedsvisie Sportvisserij OostBrabant is mede mogelijk gemaakt dankzij subsidie uit de Subsidieregeling Sport en Beroepsbinnenvisserij (SSBregeling). GEBIEDSVISIE SPORTVISSERIJ OOST BRABANT

54 GEBIEDSVISIE SPORTVISSERIJ OOSTBRABANT EEN UITGAVE VAN: Federatie van hengelsportverenigingen Zuidwest Nederland Valeriaan DA Kerkdriel tel: (0418) SAMENGESTELD DOOR: Nederlandse Vereniging van Sportvissersfederaties (NVVS) Postbus AG Amersfoort tel: (033)