Een handreiking voor gemeente!

Transcriptie

1 HANDHAVING OVERLAST IN HET PUBLIEKE DOMEIN: BE STUURLIJKE BOETE, STRAFBE SCHIKKING, OF? Een handreiking voor gemeente! Versie 2.0, oktober 2008 Handreiking Handhaving overlast in het publieke domein" 1

2 Voorwoord Deze handreiking is een uitgave van het netwerk handhavingsregisseurs in samenwerking met het Servicecentrum Handhaving van het Ministerie van Justitie. De volgende mensen hebben bijgedragen aan de totstandkoming van de tekst van deze hand! reiking: Hans Slot "Gemeente Leeuwarden#, Jan!Willem van Borselen "Ministerie van Binnen! landse zaken en Koninkrijksrelaties#, Mirjam van Ewijk "Gemeente Zutphen#, Philip Boer "Mi! nisterie van Justitie#, Ronald Kersbergen "Gemeente Amsterdam#, Ron van Wieringen "Ge! meente Haarlemmermeer# en Yolanda van Setten "Servicecentrum Handhaving / Ministerie van Justitie#. Op is een digitaal exemplaar van deze handreiking beschik! baar. Reacties op deze uitgave zijn welkom bij het Servicecentrum Handhaving: Ministerie van Justitie T.a.v. Servicecentrum Handhaving "H18.35# Postbus EH Den Haag E!mail: servicecentrum@minjus.nl Handreiking Handhaving overlast in het publieke domein" 2

3 Woord vooraf Een schone, hele en veilige leefomgeving, is een doel van elk gemeentebestuur. Maar helaas, dat lijkt voor veel gemeenten een brug te ver. Er zijn nu eenmaal mensen die het niet zo nauw ne! men met de regels: wildplassers bijvoorbeeld of mensen die vuil op straat achterlaten. Dat is vervelend, want voor de burger zijn het juist dit soort overtredingen die tot ergernis leiden en een gevoel van onveiligheid geven. In sommige gemeenten blijken de bestaande middelen onvoldoende om tegen deze overtredin! gen op te kunnen treden. Zo legt de aanpak van deze vormen van overtredingen een groot be! slag op de politie. En die hebben het druk met grotere zaken. Om er voor te zorgen dat je als gemeente e$ectief kunt optreden tegen deze overtreders, zijn er nieuwe instrumenten ontwikkeld: de bestuurlijke boete en de bestuurlijke stra%eschikking. Gemeenten krijgen zo zelf meer bevoegdheden, maar wél altijd in samenwerking met de poli! tie. De nieuwe aanpak past in een e$ectief handhavingsbeleid van gemeenten. Zo komt een schone, hele en veilige leefomgeving toch weer een stapje dichterbij. De voorliggende handreiking beschrijft de ontwikkelingen en geeft de keuzes weer die een ge! meente heeft ten aanzien van de aanpak van de overlast. De handreiking dient hiermee als on! dersteuning bij het voeren van de discussie over welk instrument voor uw gemeente het beste past bij de aanpak van deze overlastfeiten. Deze handreiking is ontstaan op initiatief van gemeenten en is ontwikkeld en geschreven in samenwerking met de gemeenten Haarlemmermeer, Leeuwarden, Amsterdam en Zutphen. De tekst van deze uitgave is met de grootste zorgvuldigheid tot stand gebracht. Desalniettemin kunnen er nog steeds onjuistheden in de tekst staan en kunnen nieuwe ontwikkelingen de be! schreven stand van zaken op punten beïnvloeden. De handreiking is opgebouwd uit zeven bouwstenen die samen de voor de discussie relevante onderwerpen aan de orde stellen. Na een korte inleiding over de geschiedenis en achtergrond van de bestuurlijke boete en de stra%eschikking beschrijft de eerste bouwsteen manieren om een analyse neer te zetten van de omvang van het probleem en de huidige aanpak. De tweede bouwsteen gaat in op de rollen die de verschillende betrokken partners hebben in de handha! ving. De derde bouwsteen is een overzicht van de overeenkomsten en verschillen tussen de be! stuurlijke boete en de bestuurlijke stra%eschikking. In de daaropvolgende bouwstenen wordt deze tabel uitgewerkt en toegelicht. Op basis van deze bouwstenen kan elke gemeente de dis! cussie voeren over hoe de handhaving in het publieke domein het beste kan worden vormgege! ven. U kunt zelf kiezen of u dit breed wilt doen door alle bouwstenen te gebruiken of dat u het wilt beperken tot een feitelijke beschrijving van de twee nieuwe instrumenten. Handreiking Handhaving overlast in het publieke domein" 3

4 A!ortingenlijst AMvB&& APV& & algemene maatregel van bestuur algemene plaatselijke verordening AV& & afvalsto$enverordening BBO& & BOA& & besluit buitengewoon opsporingsambtenaar buitengewoon opsporingsambtenaar BSB& & bestuurlijke stra%eschikking CJIB& & CVOM& centraal justitieel incassobureau centrale verwerking openbaar ministerie OM& & openbaar ministerie psb& & politiestra%eschikking RTGB&& Regeling toetsing geweldbeheersing buitengewoon opsporingsambtenaar en & & ambtenaren van bijzondere opsporingsdiensten SH& & Servicecentrum Handhaving Sv& & Wetboek van Strafvordering T11& & Tafel van elf WAHV& Wet administratiefrechtelijke handhaving verkeersvoorschriften Handreiking Handhaving overlast in het publieke domein" 4

5 Inhoudsopgave Geschiedenis en achtergrond" 7 Een korte geschiedenis" 7 Gefaseerde invoering stra#eschikking" 10 Invoering bestuurlijke boete" 11 Naar een keuze" 11 Bouwsteen 1: De inleiding van de discussienota" 13 Handhaving in het publieke domein" 13 Coalitieprogramma, raadsprogramma, co$egeprogramma" 13 Resultaten veiligheidsmonitor" 14 Cijfers van het CJIB" 15 Huidige handhavingsinspanning" 16 Doelste$ing van de gemeente bij handhaving" 16 Handhavingsstijlen" 17 Doelgroepanalyse en gedragsmotieven" 18 Bouwsteen 2: Buitengewoon opsporingsambtenaren" 22 Buitengewoon opsporingsambtenaren %BOA s&" 22 BOA s noodzakelijk voor boete en stra#eschikking" 23 Noodzaak, betrouwbaarheid en bekwaamheid" 23 Bouwsteen 3: Samenwerking met de partners" 25 Politie" 25 Gevolgen voor de samenwerking" 26 Openbaar ministerie" 28 Bouwsteen 4: Vergelijking boete en stra#eschikking" 31 Schematische weergave stra#eschikking" 31 Handreiking Handhaving overlast in het publieke domein" 5

6 Schematische weergave bestuurlijke boete" 33 Keuzematrix" 35 Bouwsteen 5: Feiten en tarieven" 38 Feiten en tarieven bij de bestuurlijke boete" 38 Feiten en tarieven bij de stra#eschikking" 39 Bouwsteen 6: Financiën" 41 Kosten bij beide instrumenten" 41 Kosten bestuurlijke boete" 45 Kosten stra#eschikking" 47 Inkomsten %bestuurlijke& stra#eschikking" 47 Vergelijkingstabel financiën" 48 Bouwsteen 7: Evaluatie" 49 Gemeenten" 49 Rijksoverheid" 49 Nawoord" 50 Bijlage 1: BOA'functielijst" 52 Bijlage 2: Concept feitenlijst stra#eschikking" 53 Bijlage 3 Concept Besluit Bestuurlijke Boete overlast" Handreiking Handhaving overlast in het publieke domein" 6

7 Geschiedenis en achtergrond In de huidige praktijk hebben veel gemeenten buitengewone opsporingsambtenaren "BOA s# in dienst die al naar gelang hun daartoe strekkende bevoegdheid proces!verbaal kunnen opmaken, transacties kunnen aanbieden en WAHV!beschikkingen kunnen uitvaardigen. 1 De BOA s leve! ren hun processen!verbaal aan bij de politie die a'ankelijk van de ernst van de geconstateerde feiten zorgdraagt voor verdere a'andeling van het aangeleverde, richting ofwel het Centraal Justitieel Incassobureau "CJIB# voor inning van de boetes, ofwel het Openbaar Ministerie "OM# voor verdere beoordeling en a'andeling. De gemeenten die geen BOA s in dienst heb! ben, laten de gehele strafrechtelijke handhaving over aan de politie. In deze praktijk gaan wijzigingen in de bestaande handhaving optreden door de komst van twee nieuwe instrumenten: de bestuurlijke boete en de "bestuurlijke# stra%eschikking. EEN KORTE GESCHIEDENIS In de afgelopen twintig jaar is er op meerdere terreinen sprake van een verschuiving van "al! leen# strafrechtelijke naar "ook# bestuursrechtelijke handhaving. 2 Onderdeel van deze verschui! ving is onder andere de invoering van bestuurlijke boetes. Deze boetes houden verband met de grotere aandacht voor handhaving en de constatering dat op sommige beleidsterreinen sprake is van een handhavingstekort. Het kabinet zag vooral een rol weggelegd voor bestuurlijke boe! tes aan de randen van de harde kern van het strafrecht. 3 De grote gemeenten pleiten sinds eind jaren voor een bestuurlijke boete voor gemeenten. In 2003 verwoordt de VNG deze wens voor de invoering van de bestuurlijke boete als volgt: Gemeenten willen voortvarend op kunnen treden in het publieke domein en hierbij niet wor! den tegengehouden door beperkingen in regelgeving en bevoegdheden. Wanneer ze de be! schikking krijgen over de mogelijkheid tot een bestuurlijke boete, kunnen gemeenten verder invulling geven aan hun verantwoordelijkheid om te zorgen voor een zo groot mogelijke veilig! heid en lee%aarheid in de wijken. 4 In de optiek van veel gemeenten laten politie en openbaar 1 WAHV staat voor Wet administratiefrechtelijke handhaving verkeersvoorschriften, tevens bekend als de Wet Mulder 2 J. Terpstra, T. Havinga, Gemeenten, boetes en kleine ergernissen, in Het stra$ende bestuur, Justitiële Verkenningen, 2005! 6, p Y. van Setten en P.W.S. Boer, Bestuurlijke boete en stra%eschikking: de oplossing voor de overlastproblematiek in uw ge! meente?, De Gemeentestem, juli 2008, nr. 7298, p. 345! Bestuurlijke handhaving versterkt! VNG!pleidooi voor invoering van de bestuurlijke boete, Den Haag, VNG uitgeverij Handreiking Handhaving overlast in het publieke domein" 7

8 ministerie belangrijke zaken liggen als het gaat om de lokale handhavingsproblematiek. Politie en openbaar ministerie treden onvoldoende handhavend op tegen kleine ergernissen en lichte verkeersovertredingen. In het licht van de regierol van de gemeente bij het lokale veiligheids! beleid werd de mogelijkheid een boete op te leggen gemist. Het wetsvoorstel bestuurlijke boete overlast in openbare ruimte 5 biedt gemeenten de moge! lijkheid om een bestuurlijke boete op te leggen voor overtredingen van een aantal voorschrif! ten bepaald in de APV en de Afvalsto$enverordening. Het tweede wetsvoorstel bestuurlijke boete betreft het fout parkeren en andere lichte verkeersovertredingen. 6 Op 18 december 2007 is door de Eerste Kamer het wetsvoorstel voor de overlast wel, maar dat voor het fout parkeren niet aangenomen. De Algemene maatregel van Bestuur 7 waarin de feiten worden opgesomd waarvoor de boete inzetbaar zal zijn, ligt nog bij de Tweede Kamer. Over het besluit zijn enkele vragen gesteld. De verwachting is dat het Besluit eind 2008 definitief wordt vastgesteld. Wetsvoorstel bestuurlijke boete overlast Dit wetsvoorstel biedt gemeenten een nieuw instrument om zelfstandig op te treden tegen veel voorkomende en overlast veroorzakende overtredingen van de APV. De bestuurlijke boe! te gaat gelden voor de gehele APV minus een beperkt aantal APV!overtredingen die bij AMvB worden uitgezonderd, de zogeheten negatieve lijst. Uitgezonderd zijn zwaardere, gevaarzet! tende gedragingen en overtredingen die onderdeel uitmaken van de ordehandhavingsbevoegd! heden van de politie "samenscholingen, ongeregeldheden, betogingen en demonstraties#. Het! zelfde geldt voor gedragingen die sterk aan het strafrecht zijn gerelateerd, zoals handel in drugs, heling en het meevoeren van inbrekerswerktuigen of steekwapens. De afvalsto$enver! ordening valt ook onder de bestuurlijke boete, voor zover de desbetre$ende voorschriften zijn opgenomen in de AMvB "positieve lijst#. Gemeenten die kiezen voor de bestuurlijke boete overlast in openbare ruimte zijn integraal verantwoordelijk voor zowel het opstellen van de normen betre$ende overlast in de openbare ruimte, het toezicht houden op de naleving ervan als voor het sanctioneren van overtredingen ervan. De gemeente is 24 uur per dag verant! woordelijk voor de handhaving. APV!overtredingen die onder dit wetsvoorstel vallen kunnen met een bestuurlijke boete worden afgedaan door het college van burgemeester en wethouders of door de burgemeester, maar alleen bij gemeenten die daarvoor kiezen en dit bij verordening regelen. 5 Kamerstukken Kamerstukken Kamerstukken , nr. 23. Handreiking Handhaving overlast in het publieke domein" 8

9 In dezelfde tijd dat werd gesproken over de bestuurlijke boetewetsvoorstellen, werd in de Tweede Kamer gesproken over het wetsvoorstel OM!afdoening. 8 In juli 2006 is deze wet door de Eerste Kamer aangenomen. De implementatie van deze wet zorgt er voor dat het openbaar ministerie zelf tot straf kan beschikken door middel van stra%eschikkingen "artikel 257a Sv#. In deze wet is daarnaast bepaald dat ook "buitengewoon# opsporingsambtenaren "artikel 257b Sv# en bestuursorganen "artikel 257ba Sv# de bevoegdheid kunnen krijgen om stra%eschikkingen uit te vaardigen. Deze drie vormen van de OM!afdoening worden veelal respectievelijk de OM! stra%eschikking, de politiestra%eschikking en de bestuurlijke stra%eschikking genoemd. Een belangrijk gevolg van de Wet OM!afdoening is dat op termijn praktisch al de huidige transac! ties van openbaar ministerie en "buitengewoon# opsporingsambtenaren vervangen zullen wor! den door stra%eschikkingen. De Wet OM"afdoening De wet biedt de o(cier van justitie, en benoemde anderen zoals opsporingsambtenaren en bestuursorganen, de mogelijkheid een stra%eschikking uit te vaardigen. Deze bevoegdheid bestaat in beginsel in alle gevallen waarin de o(cier van justitie vaststelt dat een overtreding is begaan dan wel een misdrijf waarop naar de wettelijke omschrijving een gevangenisstraf is ge! steld van maximaal zes jaar. Opsporingsambtenaren kunnen voor misdrijven stra%eschikkin! gen uitvaardigen waarin maximaal een geldboete van )350 wordt opgelegd. Ook bestuursor! ganen kunnen de bevoegdheid krijgen om stra%eschikkingen uit te vaardigen. De bevoegd! heid zorgt voor het buitengerechtelijk afdoen van stra%are feiten. Belangrijk hierbij is dat waar de transactiebevoegdheid nog instemming van de verdachte nodig had, de stra%eschik! king eenzijdig kan worden opgelegd. De o(cier legt op en kan de stra%eschikking tegen de wil van de verdachte e$ectueren. Het procesinitiatief is daarmee ook bij de verdachte komen te liggen. Indien een verdachte het niet eens is met de opgelegde stra%eschikking, dient hij in verzet te komen bij het openbaar ministerie. De nieuwe instrumenten van de bestuurlijke boete en de stra%eschikking zijn gelijkwaardig en zijn beiden geschikt om voor gemeenten in aanmerking te komen voor de handhaving van veel voorkomende en overlastgevende overtredingen in de publieke ruimte. De introductie van de instrumenten geeft de gemeente de gelegenheid om het huidige handhavingsbeleid met be! trekking tot de overlast in de publieke ruimte, te heroverwegen, met als uiteindelijke vraag welk instrument de gemeente zal gaan inzetten. De instrumenten stra%eschikking en bestuur! lijke boete kunnen niet beiden door gemeentelijke BOA s worden ingezet voor dezelfde feiten. E$ectiviteit van het instrument, evenals de consequenties van de keuze voor één van de in! strumenten zullen bepalend moeten zijn voor de uiteindelijke keuze. 8 Stb. 2006, 330. Handreiking Handhaving overlast in het publieke domein" 9

10 GEFASEERDE INVOERING STRAFBESCHIKKING Gemeenten kunnen vanaf januari 2009 gefaseerd aan de slag met de stra%eschikking voor overlastfeiten. Hieronder treft u informatie over de verschillende stappen in het implementa! tietraject. Elementen van implementatie De stra%eschikking is opgebouwd uit de volgende vier elementen: 1. Feiten die vallen binnen het bereik van de overlast in de openbare ruimte en voor bepaalde feiten die in de afvalsto$enverordening staan.** 2. De*verruimde vergoedingsregeling; om vooral de bestrijding van overlastfeiten te stimule! ren "kabinetsbeleid# is, met het oog op de gemiddelde boeteopbrengst van ) voor over! last c.q. fout parkeren, gekozen voor een relatief hoge vergoeding voor overlastfeiten. De vergoeding voor door gemeentelijke boa s geschreven processen!verbaal voor overlast wordt per 2009 verhoogd van )15 naar )40. De vergoeding voor door gemeentelijke boa s uitge! schreven beschikkingen voor fout parkeren wordt vanaf 2009 verhoogd van )7,50 naar )25.* 3. Het werken onder het regime van de OM!beleidsregels inzake stra%eschikkingen overlast, die ertoe strekken dat de prioriteiten bij de bestrijding van overlast met behulp van de stra%eschikking door het gemeentebestuur worden bepaald. Het openbaar ministerie zal slechts om juridisch!technische redenen kunnen besluiten tot intrekking van stra%eschik! kingen; zij zal geen beleidssepots uitvaardigen tenzij rechterlijke uitspraken daarvoor aan! leiding geven. 4. De rechtstreekse + zonder tussenkomst van de politie + en geautomatiseerde aanlevering van stra%eschikkingen door gemeenten bij het CJIB. Tijdpad implementatie stra#eschikking Om een beheersbaar invoeringstraject te starten is besloten om de stra%eschikking in drie stappen in te voeren.** 1. Vanaf 1 januari 2009 zullen voor alle gemeenten met boa s de eerste twee elementen van toepassing zijn: het feitenbereik overlast en de verruimde vergoedingsregeling voor overlast "en fout parkeren#.** 2. De vier grote steden "G4# krijgen de mogelijkheid om per 1 januari 2009 ook te starten met de twee andere elementen van de stra%eschikking:het werken onder het regiem van de OM!beleidsregels en het geautomatiseerd aanleveren van stra%eschikkingen overlast bij het CJIB. De redenen voor Justitie om eerst de G4 de mogelijkheid te bieden met de straf! beschikking te beginnen zijn uitvoeringstechnisch, pragmatisch en beleidsmatig van aard. Handreiking Handhaving overlast in het publieke domein" 10

11 Het betreft een beperkte groep gemeenten, die zich al goed voorbereid heeft op de invoe! ring van de nieuwe handhavinginstrumenten en waar bovendien bijna de helft van de pro! blematiek inzake overlastzaken is geconcentreerd.* 3. Andere gemeenten krijgen vanaf 1 januari 2010 de mogelijkheid om met de andere aspecten van de stra%eschikking aan de slag te kunnen gaan. Met de vergoeding die deze gemeenten gedurende 2009 ontvangen, kunnen alvast de voorbereidingen getro$en worden op een in! voering in Gemeenten kunnen ervaringen die de G4 in 2009 opdoen, benutten bij de inrichting van hun eigen werkprocessen en handhavingarrangementen met politie en Justi! tie. INVOERING BESTUURLIJKE BOETE Zodra het Besluit bestuurlijke boete vastgesteld is, kunnen gemeenten aan de slag met de in! voering van de bestuurlijke boete. Het wijzigen van de eigen APV is de eerste stap. Op moment van schrijven lag het Besluit nog bij de Tweede Kamer. Vaststelling wordt verwacht eind 2008, zodat de bestuurlijke boete nog in het eerste kwartaal van 2009 kan worden ingezet. NAAR EEN KEUZE In deze handreiking willen wij gemeenten bij het maken van een keuze ondersteunen met bouwstenen. Dit zijn teksten en tips die gebruikt kunnen worden bij het opstellen van een discussienota voor de gemeenteraad, voor het college van burgemeester en wethouders, of voor de collega s binnen de gemeente of de regio. Deze discussie kan ook in de vorm van een work! shop gegoten worden. 9 Nadrukkelijk bestaat ook de keuze om voorlopig noch voor de bestuurlijke boete, noch voor de "bestuurlijke# stra%eschikking te kiezen en eerst de ervaringen van andere gemeenten af te wachten. In de tussentijd kan met het bestaande instrumentarium voorzien worden in het toe! zicht op en de handhaving van de publieke ruimte. Bij het voorbereiden van de keuze zal na! drukkelijk aan de orde moeten komen welk probleem in de openbare buitenruimte opgelost moet worden en of de bestuurlijke boete of de "bestuurlijke# stra%eschikking daarbij het meest geschikte instrument is. Anders bestaat er het risico dat de bestuurlijke boete en de "bestuur! lijke# stra%eschikking een doel op zich worden, terwijl het instrumenten zijn die gebruikt kunnen, maar niet moeten worden. Met een gecombineerde inzet van het reguliere strafrecht 9 Desgewenst kan het Servicecentrum Handhaving u hierbij ondersteuning bieden. Handreiking Handhaving overlast in het publieke domein" 11

12 en bekende instrumenten als bestuursrechtelijke handhaving, handhavingcommunicatie, con! venanten, e.d. kunnen wellicht veel van de bestaande problemen reeds opgelost worden. 10 Geen keuze Een gemeente hóeft geen keuze te maken. U bent niet verplicht om een van beide instrumen! ten te kiezen. De huidige situatie zal echter toch wijzigingen kennen. De al eerder genoemde Wet OM!afdoening betreft namelijk een omzetting van de transactiebevoegdheid in een stra%eschikkingsbevoegdheid. Alle overtredingen die nu met een transactie door de politie of BOA s worden afgedaan, zullen in de toekomst met een zogenoemde politiestra%eschikking worden afgehandeld. Dit betekent dat de gemeentelijke BOA s, indien zij niet werken voor de gemeente met een bestuurlijke stra%eschikking, en niet werken met de bestuurlijke boete, zullen werken met de zogenoemde politiestra%eschikking. Wanneer een keuze? Met de inwerkingtreding van de bestuurlijke boete en de gefaseerde invoering van de stra%e! schikking voor BOA s van gemeenten per 2009, ligt het voor de hand deze discussie te voeren vanaf eind Y. van Setten en P.W.S. Boer, Bestuurlijke boete en stra%eschikking: de oplossing voor de overlastproblematiek in uw ge! meente?, De Gemeentestem, juli 2008, nr. 7298, p. 345!350. Handreiking Handhaving overlast in het publieke domein" 12

13 Bouwsteen 1: De inleiding van de discussienota Deze bouwsteen heeft als doel informatie aan te reiken om tot een goede inleiding te komen van de discussienota. In de inleiding wordt aandacht gegeven aan de volgende onderwerpen: Handhaving in het publieke domein "huidige situatie#; Doelstelling van de gemeente met de handhaving in het publieke domein "gewenste situatie#; Komst van nieuwe instrumenten: bestuurlijke boete en stra%eschikking. HANDHAVING IN HET PUBLIEKE DOMEIN Bij het maken van een keuze tussen de twee handhavingsinstrumenten, is het allereerst van be! lang zicht te krijgen op de omvang van het probleem in uw gemeente. Om hoeveel zaken gaat het eigenlijk? Hoe groot is het probleem met de overlast in het publieke domein? Is er sprake van een continue overlast in het weekeinde, of is het slechts bij bijzondere evenementen het geval? En hoe wordt nu opgetreden tegen niet!nalevers? Speelt de politie momenteel juist wel of niet een "belangrijke# rol in de handhaving? De vragen naar de problematiek zijn van belang om alles in perspectief te kunnen blijven zien. Indien het probleem in de openbare ruimte beperkt is, ligt het immers minder voor de hand om vanuit de gemeente een grote eigen organisatie neer te zetten. COALITIEPROGRAMMA, RAADSPROGRAMMA, COLLEGEPROGRAMMA In de verschillende programma s die gelden binnen uw gemeente staan zaken die de handha! ving van de overlast in het publieke domein betre$en. In deze programma s staan namelijk de prioriteiten aangegeven en de gewenste rol die de gemeente wil vervullen en wat zij verwacht van andere partijen in de samenwerking. Handreiking Handhaving overlast in het publieke domein" 13

14 Voorbeeld coalitieprogramma 2006 $ 2010 gemeente Landerd Het gemeentebestuur moet druk blijven uitoefenen om de politie zichtbaar aanwezig te hou! den in de gemeente. We denken hierbij met name aan de taken van de politie op het gebied van criminaliteitsbestrijding en handhaving van landelijke en gemeentelijke regels. Er dient aandacht te zijn voor merkbare onveiligheid en criminaliteit door voorlichting en gerichte maatregelen. Ook veiligheids! en lee%aarheidsbevorderende initiatieven die door burgers "bij! voorbeeld via buurtverenigingen# worden aangedragen, dienen door de gemeente te worden ondersteund en gestimuleerd. Lee%aarheid en openbare veiligheid behoren tot de kerntaken van de gemeente. Een succes! volle aanpak kan alleen tot stand komen via een integrale beleidsmatige benadering. De ge! meente is voor de bevolking het eerste aanspreekpunt wanneer het gaat om de lee%aarheid van een wijk of kern. Bij lee%aarheid gaat het o.a. om wonen, inrichting van de wijk, voorzie! ningen in de wijk en veiligheid. Belangrijk is om de bewoners van de kernen of wijk invloed te geven om de lee%aarheid op een zo optimaal mogelijk niveau te realiseren en/of te behouden. RESULTATEN VEILIGHEIDSMONITOR Ook instrumenten zoals de veiligheidsmonitor geven een goede indicatie van de problematiek in de gemeente. Voorbeeld Monitor Lee#aarheid: Gemeente Haarlemmermeer Uit de lee%aarheidmonitor blijkt dat de inwoners de meeste overlast ervaren van ver! vuiling en verkeer. Di$erentiatie naar wijken laat wel kleine verschillen zien. Bij vervuiling is een verslechtering te zien ten opzichte van 2004 en bij verkeersoverlast een kleine verbete! ring. Toch scoort de gemeente op beide punten lager dan de landelijke cijfers uit In 2007 is in het pilotproject een schonere openbare buitenruimte naast gerichte handhaving! communicatie 24 keer een proces!verbaal opgemaakt door de BOA' s voor het verkeerd aan! bieden van huisvuil. Een communicatiecampagne voor hondenbezitters is in 2007 ingezet om de regels uit te leggen. In 2008 zal daar het strafrechtelijke traject door de BOA's bij komen. Op het gebied van criminaliteit, veiligheidsgevoel en overlast van personen is een lichte daling te zien. In het bijzonder het cijfer voor criminaliteit is er op achteruit gegaan. De gemeente scoort echter wel boven het landelijke gemiddelde. Met politie en openbaar ministerie worden in verband met het programma Integrale Veiligheid in 2008 maatwerkafspraken gemaakt. Handreiking Handhaving overlast in het publieke domein" 14

15 Voorbeeld Monitor Lee#aarheid: Gemeente Dordrecht Hondenpoep op straat staat met stip op de eerste plaats. Ruim vier op de tien Dordtenaren zeggen dat dit vaak voorkomt in de eigen buurt, iets meer dan in Op de tweede plaats staat te hard rijden. Ruim een derde van de Dordtenaren zegt dat dit in hun buurt vaak voor! komt. Het buurtprobleem dat op de derde plaats staat is rommel op straat. Een derde van de bewoners zegt dat dit vaak voorkomt in hun buurt en hiermee is dit aandeel met 5, toege! nomen ten opzichte van Vernieling van telefooncellen of bushokjes is volgens de Dord! tenaren ook in omvang toegenomen "+6,# en staat nu op de vierde plaats. Parkeeroverlast staat op de vijfde plaats en de top!zes wordt afgesloten met het buurtprobleem geluidsoverlast door verkeer dat volgens één op de vijf Dordtenaren vaak voorkomt. Duidelijk is ook dat niet alle wijken in gelijke mate te kampen hebben met dezelfde problemen. In bepaalde wijken scoren namelijk fietsendiefstal, inbraak in woningen, geweldsdelicten, overlast door omwo! nenden, drugsoverlast en handel in soft! of harddrugs op straat hoger. De problematiek in het voorbeeld van de gemeenten Dordrecht en Haarlemmermeer laat zien dat de omvang van de lokale omstandigheden van belang is voor een keuze tussen bestuurlijke boete, stra%eschikking of de handhaving in goed overleg met de politie vormgeven. Het be! paalt ook de inzet die uiteindelijk gepleegd zal moeten worden door de gemeente, en daaruit voortvloeiende het aantal bezwaarschriften of, in geval van de stra%eschikking, het aantal ver! zetszaken. De problematiek is dus van belang voor het bepalen van de benodigde capaciteit. CIJFERS VAN HET CJIB Het CJIB kent de cijfers die betrekking hebben op het aantal overlastfeiten "APV en Afvalstof! fenverordening# in een gemeente. Het gaat hierbij om het aantal processen!verbaal dat binnen een gemeente wordt geschreven door politie en gemeentelijke BOA samen. Deze cijfers wor! den ter beschikking gesteld op aanvraag, zodat u niet zelf het uitzoekwerk hoeft te doen bin! nen de gemeente De aanvraag kan per e!mail worden gedaan bij het Servicecentrum Handhaving. Handreiking Handhaving overlast in het publieke domein" 15

16 Landelijk beeld aantallen processen"verbaal voor kleine ergernissen Totaal alle gemeenten HUIDIGE HANDHAVINGSINSPANNING U staat met uw gemeente uiteraard niet op nul in de aanpak van overlast. Alle gemeenten voe! ren in meer of mindere mate handhavingsactiviteiten in het publieke domein uit, veelal in goe! de samenwerking met de politie. Het is van belang daar zicht op te hebben. De keuze voor in! voering van het instrument bestuurlijke boete of stra%eschikking is interessant op het mo! ment u een duidelijk tekort signaleert in de huidige handhavingsinspanning. Het kan ook zijn dat u samen met de inwoners en politie een andere succesvolle manier heeft om de overlast aan te pakken. Dan zou de invoering van een van de nieuwe instrumenten overbodig kunnen zijn. DOELSTELLING VAN DE GEMEENTE BIJ HANDHAVING Elk beleidstuk over interventies zou een beschrijving moeten bevatten van wat het bestuur ei! genlijk wil bereiken met de handhaving. Daarbij speelt de manier waarop het bestuur dat wil bereiken een belangrijke rol. In de coalitieakkoorden en in de raadsprogramma s staan vele aanknopingspunten voor het antwoord op deze vragen. Voorbeeld Een gemeentebestuur of een gemeenteraad kan van mening zijn dat het zwerfafval bij evene! menten prioriteit moet krijgen. De gemeente wil namelijk een groene gemeente zijn met zorg en aandacht voor natuur! en recreatiegebieden. De gemeente wil bewustwording kweken bij de organisatoren. De gemeente hanteert verschillende interventies. Er wordt gezorgd voor voldoende afvalbakken bij evenementen om mensen te verleiden tot naleving, met de organi! sator wordt een afspraak gemaakt over het opruimen van het evenemententerrein en na afloop van het evenement worden de looproutes schoongeveegd. Bij constatering van overtredingen, het weggooien van afval in de bermen, parken e.d., wordt direct procesverbaal opgemaakt door de toezichthoudende BOA van de gemeente. In dit voorbeeld komen verschillende vor! men van interventies naar voren. Deze interventies houden mede verband met de handha! vingsstijl die een gemeente hanteert. Handreiking Handhaving overlast in het publieke domein" 16

17 HANDHAVINGSSTIJLEN Met handhavingsstijl wordt gedoeld op de verschillende manieren van optreden in de handha! ving. De stijl hangt af van organisatiecultuur, het onderwerp van overtreding, de norm die over! treden wordt, de mate van naleving, de doelgroep en allerlei omgevingsfactoren. Een stijl van optreden moet passen binnen de visie op de handhaving en het gewenste e$ect. De volgende drie vraagstukken kunnen u helpen bij het bepalen van welke handhavingsstijl voor uw ge! meente de voorkeur geniet: Handhavingsstijlen Verleiden of afschrikken? Principieel of pragmatisch? Overheid of nevenheid? Verleiden of afschrikken? Verleiden ligt meer in de preventieve sfeer "belonen van goed gedrag, stimuleren van nalevings! gedrag#. Bij afschrikken gaat het meer om het afdwingen van naleving door "het dreigen met# bestra(ng van slecht gedrag. Afschrikken hangt sterk samen met repressie. Het optreden met boetes bij geconstateerde overtredingen is een voorbeeld. Principieel of pragmatisch? Bij principieel handelt de overheid vanuit de filosofie: overtreders van regels moeten bestraft worden, koste wat het kost. Vergelding staat daarbij centraal. Een principiële aanpak is vaak erg uniform, in de zin dat op overtreding altijd eenzelfde straf volgt, ongeacht dader of om! standigheden. Bij een pragmatische benadering gaat het om het praktisch haalbare, het meest zinvolle, binnen de gegeven omstandigheden. Hier is maatwerk de aangewezen weg. Overheid of nevenheid? Bij dit dilemma gaat het om een bovengeschikte of nevengeschikte opstelling van de overheid. Staat de overheid als sturend orgaan boven de burger, kan en moet zij de naleving van wet en regelgeving afdwingen? En is zij ook als enige bevoegd om stra$en op te leggen? Of staat zij als nevenheid naast de burger om wetten en regels uit te leggen en naleving beter mogelijk te ma! Handreiking Handhaving overlast in het publieke domein" 17

18 ken? Bij nevenheid is het beleidsdoel meer een gezamenlijke verantwoordelijkheid van over! heid en samenleving, of zelfs een eigen verantwoordelijkheid van burgers binnen de door de overheid gestelde bredere kaders. Het bepalen van de stijl aan de hand van deze dilemma s is niet een kwestie van het één of het ander. De stijlen zijn geschetst als uitersten. A'ankelijk van de omstandigheden zal men in de handhaving moeten kunnen laveren tussen het ene en het andere uiterste. Dit is tijd, domein én plaats a'ankelijk. 12 Voorbeeld gemeente Gorinchem: afschrikken en nevenheid In het coalitieprogramma van de gemeente Gorinchem staat het volgende: Een rommelige, onverzorgde leefomgeving geeft een slecht "veiligheids#gevoel. De gemeente besteedt samen met ondernemers in de binnenstad, maar ook in andere winkelgebieden, extra aandacht aan een schone, hele en veilige omgeving. Dat begint met een goed uitstallingenbeleid: niet te veel losstaande borden op straat. En als afspraken niet werken dan moet er streng gehandhaafd worden. DOELGROEPANALYSE EN GEDRAGSMOTIEVEN Om rechtsbelangen te beschermen, verwacht de overheid een bepaald gedrag van mensen. De norm is algemeen, maar burgers die zich aan deze norm moeten houden gedragen zich verschil! lend. Bij iedere doelgroep bestaan diverse motieven om na te leven of te overtreden. Pas als u beeld heeft waarom mensen regels niet naleven, kunt u schatten wat u moet doen om ze tot naleving te bewegen. Bovendien, als u weet wat de dominante motieven zijn om regels wél na te leven, weet u ook welk gedrag u moet stimuleren en welke doelgroepen u moet koesteren. Een doelgroepenanalyse geeft inzicht in de gedragsmotieven van de diverse doelgroepen en in de omvang van het probleem, zodat u vervolgens kunt bepalen wat nodig is om de gewenste situatie te bereiken en met welke interventies dat het beste kan worden gedaan. Er bestaan diverse methoden om de motieven voor gedrag te analyseren. Het Expertisecen! trum Rechtspleging en Rechtshandhaving van het Ministerie van Justitie hanteert de Tafel van elf'. Dit is een model voor gedragsanalyse dat specifiek is ontwikkeld voor naleving en handha! ving. De Tafel van elf "T11# gaat uit van de veronderstelling dat handhaving pas e$ectief is, 12 Laveren tussen Scylla en Charybdis, over de toekomst van handhaving, Expertisecentrum Rechtspleging en Rechtshandha! ving van het ministerie van Justitie, mei Handreiking Handhaving overlast in het publieke domein" 18

19 wanneer men de motieven voor niet!nalevingsgedrag kent en weet te beïnvloeden. Met behulp van de elf dimensies van de Tafel van elf kunnen deze motieven worden achterhaald. Deze ge! dragsmotieven zijn gezamenlijk bepalend voor de mate van naleving. 13 Voorbeelden Een gra(ti!spuiter brengt gra(ti aan op een kale muur. Hij wordt op heterdaad betrapt en krijgt van de BOA een proces!verbaal. Het blijkt dat hij in de onjuiste "maar niet!verontschul! digbare# veronderstelling was dat de betre$ende muur een legale gra(tiplaats was. Het pro! ces!verbaal heeft nu wel zijn werking voor deze gra(ti!artiest, maar wellicht zijn er meer men! sen die in deze veronderstelling verkeren. In een dergelijk geval kan voorlichting een belang! rijke rol spelen. Een eigenaar is aan het klussen in zijn nieuwe woning. Hij wil echter het huisvuil direct buiten zetten en niet de normale procedure volgen die de gemeente hanteert. Hij zet het huisvuil bui! ten na uur in de veronderstelling dat na dit tijdstip geen controle meer plaatsvindt. In dit geval gaat het om de feitelijke pakkans en de beleving van de eigenaar. Indien de eigenaar had geweten dat ook "of zelfs juist# na uur wordt gecontroleerd, had hij zich wellicht onthouden van deze overtreding. Nieuwe instrumenten Zowel de bestuurlijke boete en de stra%eschikking zijn interventies die een sterk lik!op!stuk karakter kennen. Een gemeentelijke BOA overhandigt op straat bij beide instrumenten direct na de constatering van de overtreding de aankondiging dat er een geldboete wordt opgelegd. De middelen bestuurlijke boete en stra%eschikking passen vooral binnen de handhavingsstij! len van afschrikken, overheid en principieel. De manier waarop deze interventies in com! binatie met andere middelen ingezet worden, is bepalend voor de totale e$ectiviteit. 13 Meer informatie over de Tafel van elf kunt u opvragen via het Servicecentrum Handhaving. Een digitale versie van de Tafel van elf kunt u vinden op Handreiking Handhaving overlast in het publieke domein" 19

20 Checklist voor de inleiding Geef een beschrijving van het probleem met overlast in uw gemeente. Wat staat er in het coalitieprogramma, het raadsprogramma en/of het collegeprogramma over handhaving en de overlast in de publieke ruimte? Wat zijn de resultaten van de veiligheidsmonitor? Hoeveel processen!verbaal zijn er in de afgelopen jaren opgemaakt? Is er sprake van gebrekkige of onvoldoende handhaving in de publieke ruimte? Wat zegt dat over het probleem in uw gemeente? Wat is de doelstelling in de handhaving van de gemeente? Welke instrumenten zet u momenteel in tegen de overlast? Geef een korte omschrijving van de twee nieuwe instrumenten van bestuurlijke boete en stra%eschikking. Let op: De in deze bouwsteen weergegeven informatie over het vastleggen van de huidige situatie in de handhaving in de gemeente, het bepalen van de doelstelling van de gemeente en de aard van de nieuwe instrumenten is zeer beknopt van aard en bedoeld om u handvatten te bieden bij het opzetten van een onderbouwde keuze. Het doel van het voeren van een discussie in de gemeen! te over het al dan niet kiezen voor een van beide instrumenten gaat ten slotte niet enkel om deze interventies zelf, maar vooral om de aanpak van het probleem van het niet naleven van de regels die door uw gemeente gesteld zijn voor de openbare ruimte. Indien u enkel een nota wil schrijven over het verschil tussen de nieuwe instrumenten in de aanpak van overlast kunt u dit deel uiteraard overslaan. Handreiking Handhaving overlast in het publieke domein" 20

21 Voorbeeldtekst In het collegeprogramma van de gemeente staat dat de gemeente het veiligheidsgevoel bij in! woners wenst te verbeteren. Dit wil de gemeente doen door in overleg met de politie en ande! re handhavingorganisaties te zorgen voor meer zichtbaar toezicht. De gemeente wil dat de wijkagent en wijkcontactambtenaren geregeld contact onderhouden met de inwoners. Ze moeten zich zo profileren als aanspreekpunt voor de inwoners. Voorlichting speelt een belang! rijke rol bij de aanpak van overlast. Daarnaast wil de gemeente een strikte handhaving ten aanzien van de kleine ergernissen. De overtreders moeten met een hard lik!op!stuk beleid met hun daden worden geconfronteerd. In de veiligheidsmonitor van de gemeente komt duidelijk naar voren dat de inwoners vooral last hebben van onveiligheidsgevoelens door gra(ti, wildplassen en zwerfvuil. Voor overlast! feiten zoals deze werden door de BOA s en politie in 2006 in totaal twintig processenverbaal opgemaakt. Uit andere gegevens van de gemeente blijkt echter dat niet tegen alle overtredin! gen wordt opgetreden. De omvang van de overlast is groter dan het aantal processen!verbaal. De politie geeft momenteel weinig prioriteit aan de overlastfeiten. Zij heeft als primair doel de jeugdcriminaliteit aan te pakken en de overlast door alcohol en drugs terug te dringen. Er bestaat nu een handhavingstekort op het gebied van de overlastfeiten, met name in de avon! duren en in de weekenden als de BOA s niet meer werken en de politie de andere prioriteiten aanpakt. In de huidige praktijk kunnen BOA s al naar gelang de daartoe strekkende bevoegdheid pro! ces!verbaal opmaken, transacties aanbieden en Mulderbeschikkingen uitvaardigen. De BOA s leveren hun processen!verbaal aan bij de politie die a'ankelijk van ernst van de geconstateer! de feiten zorgdraagt voor verdere a'andeling richting ofwel het Centraal Justitieel Incassobu! reau "CJIB# voor inning van de boetes, ofwel het Openbaar Ministerie "OM# voor de verdere vervolging. In deze praktijk gaan wijzigingen optreden door de komst van twee nieuwe instrumenten: de bestuurlijke boete en de stra%eschikking. De bestuurlijke boete is een bestuursrechtelijk in! strument waarbij de gemeente alles in eigen beheer doet. Oplegging, inning en bezwaar en be! roep worden door de gemeente zelf gedaan. De "bestuurlijke# stra%eschikking is een straf! rechtelijk instrument waarbij de gemeente de oplegging doet en de inning en verzetszaken respectievelijk door het CJIB en door het Openbaar Ministerie worden gedaan. Door BOA s bevoegd te krijgen voor het toepassen van één van beide instrumenten kan het handha! vingstekort mogelijk worden gevuld. Handreiking Handhaving overlast in het publieke domein" 21

22 Bouwsteen 2: Buitengewoon opsporingsambtenaren U hebt als het goed is "op basis van de informatie uit de eerste bouwsteen# een toereikend beeld van de problematiek in de openbare ruimte van uw gemeente. De volgende vraag die u zich als gemeente kunt stellen is of u zelf buitengewoon opsporingsambtenaren in dienst wilt hebben om samen met de politie in het publieke domein te werken aan het tegengaan van overlast "voor zover u dat nog niet doet#. BUITENGEWOON OPSPORINGSAMBTENAREN %BOA S& Op grond van het Wetboek van Strafvordering "artikel 142 lid 1 onder c# kunnen "a# functiona! rissen die op grond van een bijzondere wet worden belast met de opsporing van de bij die wet stra%aar gestelde feiten en "b# functionarissen die belast zijn met het toezicht op de naleving van bij verordening stra%aar gestelde feiten, worden beëdigd tot buitengewoon opsporings! ambtenaar. Het College van Burgemeester en Wethouders kan op grond van de Gemeentewet personen aanwijzen als toezichthouder. Als voor de handhaving van feiten, stra%aar gesteld in verorde! ningen zoals de APV een bevoegdheid als buitengewoon opsporingsambtenaar noodzakelijk is, kan hiervoor een verzoek bij Justitie worden ingediend. Na toetsing van noodzaak, betrouw! baarheid en bekwaamheid zal beëdiging kunnen plaatsvinden. De opsporingsbevoegdheid be! perkt zich dan tot de verordeningen waarvoor deze personen zijn aangewezen door het be! voegde gezag op grond van de Gemeentewet. APV!controleurs kunnen als ambtenaar in dienst zijn van een gemeente of door de gemeente worden ingehuurd bij een particulier bedrijf. 14 Naast de APV!controleurs zijn er ook andere BOA!categorieën, zoals de Flora! en Faunabe! heerder, de parkeercontroleur, de milieuopsporingsambtenaar, de controleur openbare ruimte en de gemeentelijke opsporingsambtenaar. Elke categorie kent eigen opsporingsbevoegdheden. De problematiek in uw gemeente is leidend voor de keuze welk soort BOA ingezet wordt. 15 Elke gemeente moet zelf de afweging maken of zij wel of niet BOA s wil inzetten. Deze inzet wordt allereerst bepaald door de behoefte om meer invloed uit te oefenen op de aanpak van de overlast. Het kan zijn dat de gemeente ondanks een goede samenwerking met de politie een grotere inzet wil op de door het gemeentebestuur bepaalde prioriteiten. Ook kan het gemeen! tebestuur wensen slagvaardiger op te kunnen treden tegen de overlast in uw gemeente en daar! 14 Dit laatste binnen de begrenzingen van de Aanvulling Circulaire functielijst buitengewoon opsporingsambtenaar "zie wetten.overheid.nl#. 15 Voor 2009 is een herziening van deze functieprofielen voorzien. Zie t.z.t. de website van het Servicecentrum Handhaving voor de laatste ontwikkelingen. Handreiking Handhaving overlast in het publieke domein" 22

23 bij minder a'ankelijk te zijn van de politie. Kleine ergernissen worden vaak geregeld in de lo! kale verordeningen en vallen momenteel onder het strafrechtelijke regime. De gemeente heeft weinig invloed op het verdere verloop van de strafrechtsketen. De inzet van BOA s in het pu! blieke domein door de gemeente heeft enerzijds als voordeel dat de strafrechtketen wordt ont! last, zodat politie en justitie meer capaciteit hebben om zwaardere zaken te behandelen. An! derzijds verschaft het aan het gemeentebestuur een grotere invloed op de aanpak van kleine ergernissen in de openbare ruimte. Een tweede belangrijke factor zijn de kosten. Een BOA zal nooit door het uitschrijven van geldboetes kostendekkend kunnen werken in de aanpak van de overlast in het publieke domein. Meer hierover leest u in Bouwsteen 6: Financiën. BOA S NOODZAKELIJK VOOR BOETE EN STRAFBESCHIKKING De gemeente moet BOA s in dienst hebben om een bestuurlijke boete 16 of een "bestuurlijke# stra%eschikking op straat aan te kondigen. 17 Indien de gemeente besluit om BOA s in te zetten, zal een aanvraag voor het verkrijgen van de gewenste opsporingsbevoegdheid moeten worden ingediend bij het Ministerie van Justitie. Op de website van het Ministerie van Justitie staat de BOA!aanvraagprocedure beschreven: NOODZAAK, BETROUWBAARHEID EN BEKWAAMHEID Onderdeel van de procedure is een toets naar de noodzaak, betrouwbaarheid en bekwaamheid van de BOA. De bekwaamheid blijkt uit het met goed gevolg hebben afgelegd van een door de Minister van Justitie goedgekeurd examen. Het examen bestaat uit een theoriedeel "meerkeu! zevragen# en uit een praktijkdeel "het schrijven van een eenvoudig proces!verbaal#. Het examen dient elke vijf jaar te worden herhaald, voorafgaand aan de aanvraag van een akte van opsporingsbevoegdheid.*de betrouwbaarheid van een "beoogd# buitengewoon opsporings! ambtenaar wordt getoetst aan de verklaring omtrent het gedrag en aan het uittreksel uit de Justitiële documentatiedienst. Is betrokkene betrouwbaar dan wordt er advies gevraagd aan de Hoofdo(cier van Justitie "toezichthouder# en de korpschef van de regiopolitie "direct toe! zichthouder# om de noodzaak te toetsen. Opsporingsbevoegdheid wordt namelijk slechts ver! leend indien wordt aangetoond dat de gevraagde opsporingsbevoegdheid noodzakelijk is voor de uitoefening van de functie van de desbetre$ende persoon of de dienst en een beroep op de reguliere politie voor het uitoefenen van de opsporingsbevoegdheden bezwaarlijk, niet moge! 16 Nieuw artikel 154b, vijfde lid van de Gemeentewet. 17 De BOA die ingezet wordt voor handhaving met de bestuurlijke boete is toezichthouder en alleen voor de bevoegdheid om de identificatieplicht te mogen controleren BOA. Hiervoor wordt een nieuw functieprofiel gemaakt. Handreiking Handhaving overlast in het publieke domein" 23

24 lijk of niet wenselijk is. 18 De problematiek die u met bouwsteen 1 heeft beschreven vormt een goede basis voor de onderbouwing van de noodzaak. Als op basis van de adviezen en toetsen de beoordeling van de aanvraag positief uitvalt dan wordt een akte van opsporingsbevoegdheid/beëdiging opgesteld. De Dienst Justis, de instantie van het Ministerie van Justitie die voor de uitvoering van deze procedure verantwoordelijk is, stelt dat verzoeken binnen vier maanden moeten zijn afgehandeld. U dient daarom rekening te houden met een minimale doorlooptijd van een half jaar tussen moment van aanvraag en beë! diging. Checklist voor bouwsteen 2 Wilt u als gemeente "extra# BOA s inzetten voor handhaving van kleine ergernissen in de openbare ruimte? Hoeveel "extra# BOA s zijn er "dan# gewenst of noodzakelijk? Per wanneer wilt u deze "extra# BOA s inzetten? Passen de kosten die deze "extra# BOA s met zich meebrengen binnen de begroting "voor 2009#? Voorbeeldtekst Voor een gemeenteambtenaar is de BOA!bevoegdheid noodzakelijk om bestuurlijke boetes of stra%eschikkingen uit te mogen schrijven. Op basis van de voorgaande probleemanalyse is het gewenst om vijf "extra# BOA s in dienst te nemen voor het versterken van de handhaving in de openbare ruimte. De BOA!aanvraagprocedure omvat toetsen voor noodzaak, betrouwbaar! heid en bekwaamheid. In combinatie met de sollicitatieprocedure neemt het minimaal een half jaar in beslag voordat deze BOA s aan de slag kunnen. Om te kunnen starten met de inzet van de nieuwe instrumenten van boete en stra%eschikking moet dus zes maanden daarvoor de aanvraagprocedure "en de begroting voor de kosten die de inzet van BOA s met zich mee! brengt# in gang gezet worden. 18 Artikel 4, eerste lid, van het Besluit buitengewoon opsporingsambtenaar. Handreiking Handhaving overlast in het publieke domein" 24

25 Bouwsteen 3: Samenwerking met de partners Bij de aanpak van overlast in het publieke domein is de gemeente niet de enige partij. De regie! rol voor de aanpak van de overlast ligt bij de gemeenten. Uiteraard zal de uitvoering in nauwe samenwerking met de politie moeten gebeuren en zal, óók bij de keuze voor de bestuurlijke boete, afstemming dienen plaats te vinden met het openbaar ministerie. Het gemeentelijke driehoeksoverleg "specifiek de beleidsdriehoek tussen de burgemeester"s#, de "gebieds!#o(cier van justitie en de politiechef# is de plek bij uitstek om afspraken die zijn gemaakt in het kader van een handhavingsprogramma te bekrachtigen. Het nieuwe artikel 154b, zesde lid, van de Gemeentewet schrijft met betrekking tot de bestuurlijke boete ook voor dat in het overleg be! doeld in artikel 14 Politiewet de afstemming plaatsvindt over de inzet en werkwijze met be! trekking tot de aanpak van overlast in de openbare ruimte door politie en de BOA s. POLITIE Indien de politie optreedt ter strafrechtelijke handhaving van de rechtsorde of taken verricht ten dienste van justitie, staat zij onder gezag van de o(cier van justitie. De politieambtenaar die in een bepaalde gemeente optreedt ter handhaving van de openbare orde en ter uitvoering van de hulpverleningstaak staat onder gezag van de burgemeester. Voor de beide nieuwe instrumenten voor de aanpak van overlast "boete en stra%eschikking# geldt dat enkel een BOA bevoegd kan zijn. De korpschef van de politie is direct toezichthou! der voor BOA s en ziet toe op de juiste taakuitoefening "bijvoorbeeld naleving van de gewelds! instructie#. Hij ziet daarnaast ook toe op de samenwerking met de politie en hij ziet er op toe dat de werkgever van de BOA "de gemeente# voorziet in het benodigde onderricht van de BOA. Bij het aanvragen van een BOA door de gemeente wordt de politie om advies gevraagd. Op grond van het Besluit Buitengewoon Opsporingsambtenaren "BBO# wordt een akte van op! sporingsbevoegdheid verleend of een aanvullende opsporingsbevoegdheid toegekend, indien die opsporingsbevoegdheid noodzakelijk is voor de uitoefening van de functie van de desbetref! fende persoon of de dienst waarbij hij werkzaam is, en een beroep op de politie voor het uitoe! fenen van opsporingsbevoegdheden bezwaarlijk, niet mogelijk of niet wenselijk is. De BOA werkt dus altijd complementair aan de politie op het gebied van kleine ergernissen en op be! paalde expertisegebieden waar de politie!ambtenaren niet over "voldoende en/of specialisti! sche# kennis beschikken. Handreiking Handhaving overlast in het publieke domein" 25