Veiligheid 1 jaar na Ghislenghien : Veel verbeteringen in aantocht - Doorduwen nu. 1. Résumé

Transcriptie

1 Gezamelijk Persdossier Belgische Federatie van Aannemers van Wegenwerken Confédération Construction Wallonne Vlaamse Confederatie Bouw Confederatie Bouw Brussel-Hoofdstad Veiligheid 1 jaar na Ghislenghien : Veel verbeteringen in aantocht - Doorduwen nu 1. Résumé De triestige gebeurtenissen in de zomer van 2004 in Ghislenghien hebben iedereen wakker gemaakt. De vragen van aannemers om meer maatregelen die de gevaren van de ondergrondse leidingen inperken, bestaan sinds lange tijd. Na de ramp in Ghislenghien zijn ze bovenaan de agenda geplaatst. De Confederatie Bouw heeft het afgelopen jaar nauw samengewerkt met de gewestelijke overheden en de nutsbedrijven. Aangezien veel voorstellen al geformuleerd waren, is er snel wezenlijke vooruitgang geboekt. De bouwsector juicht de opgedreven veiligheid op de werven toe. Alleen is er de vrees dat, naarmate de gasramp een minder prominente plaats inneemt, de inspanningen zullen afnemen om de maatregelen tot de laatste letter door te voeren. De discipline moet behouden blijven, vragen de gewestelijke afdelingen van de Confederatie Bouw. Want op het vlak van de cartografie en de vereiste decreten is het werk zeker nog niet af. Verre van zelfs. Het is een werk van lange adem en doorduwen is vereist zodat de resultaten binnenkort zichtbaar worden in de cijfers van de schadegevallen. Dit is nog niet het geval. Met betrekking tot de gasramp wijst de Confederatie Bouw erop dat in vele gevallen transport per pijplijn aangewezen blijft. Uit cijfers van de Navo blijkt dat transport per pijplijn van gas goedkoper en veiliger is dan per binnenschip (3 keer duurder, 3 keer meer risico), per spoor (5 keer duurder, 40 keer meer risico) of via de weg (17 keer duurder, 300 keer meer risico). 2. Achtergrond De chaos in de openbare ondergrond ligt aan de basis van de problemen. Die chaos heeft verschillende oorzaken: - een vermenigvuldiging van operatoren (telecom, elektriciteit, water, tvdistributie, gas, ) - een persistente onnauwkeurigheid in de cartografische informatie die de bouwondernemers toegespeeld krijgen - de onduidelijkheid over wie de verantwoordelijkheid van de werken draagt (de bouwheer, projectontwikkelaar, de uitvoerende ondernemer, de concessiehouders, ) 1

2 - de registratie voor nutsbedrijven van hun ondergrondse installaties moet gemakkelijk en eenduidig gebeuren. In de afgelopen jaren werden al verschillende maatregelen opgezet om de kans op een ongeval te minimaliseren maar in de praktijk werden die niet genoeg toegepast. De juridische basis was niet waterdicht en te veel partijen ontliepen hun verantwoordelijkheid. Het risico op een ongeval kwam altijd bij de aannemer en zijn personeel. 3. Cartografie De problemen met de kaarten zijn een oud zeer. Er is bijlange niet altijd nauwkeurig opgetekend waar de leidingen gelegd werden leidingen maken soms lussen die niet aangeduid staan en als dat wel het geval was, dan ontbraken vaak vaste referentiepunten. Een indicatie als een meter links van die boom kan op een gegeven moment precies geweest zijn. Twintig jaar later is de boom echter verdwenen. Of het was puzzelen met verschillende kaarten en met verschillende indexen. Dat de bouwsector vragende partij is voor een betere cartografie, spreekt voor zich. Waaraan moet een systeem voldoen? - Een uniforme registratiemethode zodat alle nutsmaatschappijen volgens eenzelfde index aangeven wat waar ligt - Alle nutsbedrijven moeten verplicht worden deel te nemen - Alle gegevens moeten in een centrale database samengebracht worden, zodat het risico verdwijnt dat de aannemer iemand vergeet aan te schrijven. - De databank met gegevens moet up-to-date zijn - De bedoeling is dat alles web based is, dat de aannemer met enkele muisklikken de nodige plannen kan bekomen. Nu zijn het vaak honderden aanvragen die een aannemer wegenwerken moet versturen, vaak moet hij te lang wachten vooraleer hij antwoord krijgt. De Waalse minister van Binnenlandse Zaken Philippe Courard beloofde om verder werk te maken van een uitgebouwde cartografische dienst die de nutsbedrijven responsabiliseert voldoende gegevens te verstrekken. Het Ministerie van Infrastructuur en Transport plaatste de website met ondergrondse leidingen online. Dit past in de administratieve vereenvoudiging waar het Waals Gewest werk van maakt. Als een onderneming vroeger plannen vroeg aan het Ministerie, dan moest het zich richten tot verschillende directies die met leidingen bezig zijn, en tot verschillende territoriale afdelingen. Die procedures zijn met de website op het adres vereenvoudigd. Bovendien kan een aannemer online de vorderingen van zijn dossier volgen. GIS Vlaanderen (Geografische Informatie Vlaanderen) maakt werk van een Grootschalig Referentie Bestand (GRB), dat over acht jaar volledig klaar zou zijn. Op korte termijn moet een oplossing komen. In 2006 moet KLIP operationeel zijn (Kabels- en Leidingen Informatie Portaal) als het 2

3 gemeenschappelijke aanspreekpunt. Via deze portaalsite zullen aannemers kunnen nagaan welke beheerders kabels en leidingen hebben in welke straten. Maar de site zal niet de precieze ligging van kabels en leidingen kunnen aangeven. In het uitvoeringsbesluit (28/06/2005) van de Vlaamse regering (minister Peeters) is de wijze van toegang en de gebruiksvoorwaarden voor de deelnemers vastgelegd. Als medebeheerders en financierders krijgen de deelnemende partijen kosteloos toegang tot het GRB. Kris Peeters, Vlaams minister van Openbare Werken, Energie, Leefmilieu en Natuur maakt op korte termijn werk van een informatieportaal KLIP. Tussen nu en 2013 wil de minister een grootschalig referentiebestand (GRB) beschikbaar stellen. In 2006 moet KLIP operationeel zijn (Kabels en Leidingen Informatie Portaal) als het gemeenschappelijk aanspreekpunt. Op dat portaal zal de aannemer met één druk op de knop een zicht krijgen welk nutsbedrijf waar leidingen of kabels heeft liggen. Hij kan deze nutsbedrijven dan consulteren om hun plannen in te kijken. Tevens onderzoekt men of er een interactieve module aan het portaal kan worden toegevoegd, zodat ook kan ingebracht worden waar er werken aan de gang zijn, bijvoorbeeld in het kader van de Minder Hinder aanpak. Tegen 2013 ten laatste richt minister Peeters een grootschalig referentiebestand (GRB) op. De volgende acht jaar zal elke gemeente van Vlaanderen gedetailleerd in kaart worden gebracht. Met het GRB zal men beschikken over een zeer gedetailleerde plattegrond van het gewest, met één standaard en één schaal. Met het GRB wordt dus één referentiekader aangereikt, waar de netbeheerders en nutsbedrijven hun plannen kunnen inbrengen. KLIP en GRB zijn in eerste instantie dus complementair aan elkaar, maar zouden op termijn wel kunnen samenvallen. 4. Decreten Een degelijke juridische omkadering om ongevallen met ondergrondse leidingen en kabels te voorkomen, ontbrak. Het nieuwe Waalse decreet Travaux subsidiés zal zeker bijdragen om de verschillende spelers beter op elkaar af te stemmen. Er wordt voorzien dat alle betrokkenen van een aangeduide nieuwe werf, waaronder de nutsbedrijven, vooraf samenkomen. Tijdens deze vergadering kan alle nuttige en noodzakelijke informatie uitgewisseld worden, en dit van bij het begin van het project. Iedereen moet van het begin af zijn verantwoordelijkheden opnemen zodat de veiligheid opgedreven wordt en het risico van gebeurlijke ongevallen niet volledig op de schouders van de aannemer terecht komt. Spijtig genoeg is dit decreet enkel van toepassing op de gemeentelijke wegen en regelt het niet specifiek de problemen van het beheer van de ondergrond. Daarom moet het decreet aangepast worden en rekening houden met een 3

4 samenspraak tussen de verschillende actoren in het bouwproces en op een gedetailleerde informatie van de concessiehouders. Parallel hiermee moeten strenge regels opgelegd worden wat de plaatsing betreft van de ondergrondse installaties met het oog op het verhogen van de veiligheid. Zeer positief is dat verschillende Waalse overheidsinstellingen het afgelopen jaar de koppen samen hebben gestoken om te zien hoe verschillende inspanningen geïntegreerd kunnen worden. 5. Praktische leiddraad De eerste praktische leidraad ter preventie van schade aan ondergrondse leidingen dateert van De bouwheer, de projectontwikkelaar, de eigenaars van kabels en leidingen, de aannemers en de verzekeraars werden hun respectievelijke verantwoordelijkheid aangewezen. De gedragscode bevatte een lexicon met te gebruiken termen, richtlijnen met wat dient te gebeuren voor en tijdens de werken (bijvoorbeeld over hoe de plannen te lezen), maatregelen die genomen moeten worden als een ongeval zich voordoet, briefmodellen die de aannemer moet versturen, De gedragscode erkende dat de preventie van schade aan ondergrondse installaties in de eerste plaats een adequate kennis vereist van de aanwezigheid en de ligging van de installaties. De gedragscode werd echter lang niet algemeen toegepast. Bovendien ondermijnden andere teksten een correcte interpretatie van de gedragscode, en werd die niet toegepast bij alle openbare werken. Voor de aannemer die alle voorschriften in acht nam, was er geen vorm van beloning voorzien. 6. Lastenboeken In lastenboeken kunnen bijkomende veiligheidsmaatregelen opgelegd worden. Deze maatregelen zijn zeker noodzakelijk als de veiligheidscoördinator een risico met betrekking tot de leidingen waarneemt. Als de maatregelen vereist worden, dan kan de bouwheer niet meer kiezen voor de aannemer die misschien de goedkoopste is omdat hij minder veiligheidsvoorzorgen neemt. De bouwheer moet vergoedingen voorzien voor de aannemer opdat die in staat gesteld zou worden alle veiligheidsaspecten in acht te nemen. KB 2001 stipuleert trouwens dat de bouwheer zijn verantwoordelijkheden moet nemen. Er bestaan bijvoorbeeld superzuigers die op een risicoloze manier grond rondom ondergrondse leidingen kunnen opzuigen. De aanschaf van een superzuiger vergt een investering van euro. De machine kan tot 15m³ grond per uur verwijderen, maar dat blijft veel minder dan een traditionele graafmachine die tot 300m³ kan gaan. Maar als het in de lastenboeken opgegeven zou staan dat een aannemer voor een bepaalde werf op de gevaarlijkste plaatsen een superzuiger moet inzetten, dan kan de veiligheid verder opgedreven worden. Andere voorbeelden: het uitvoeren van peilingen in de ondergrond, het beschermen van ondergrondse leidingen door er een metalen rooster boven 4

5 te plaatsen, detectie-apparatuur verplichten, instaan voor het op plan aanbrengen van de huisaansluitingen, 7. Verantwoordelijkheid De manier waarop de kosten en de risico s nu verdeeld worden, is niet logisch en valt in het nadeel uit van de Bouwondernemers. De kosten bijvoorbeeld voor onderhoud en reparatie van de ondergrondse installaties moeten in principe betaald worden door de eigenaars ervan, omdat zij er de inkomsten van opstrijken. De federale overheid legde echter nog geen realistische normen inzake bescherming en vereiste diepte voor de ondergrondse installaties aan de concessiehouders op. Zo legt de wetgever voor de aanleg van leidingen voor het telefoon- en distributienet geen enkele minimale verplichting op: noch op het vlak van minimale ingravingsdiepte, noch op het vlak van bescherming of markering en al evenmin wat betreft de aanduiding van de leidingen op de plannen. Dit maakt dat de onderhoudskosten te vaak op derden (de gemeenschap, verzekeringen, aannemers) afgeschoven worden. Enkele cijfers: Het Bureau voor de Coördinatie van Expertises (BCE) is belast met het beheer van de schadedossiers waarin een onderneming van openbaar nut betrokken is. Als we de cijfers van het BCE voor 2005 extrapoleren naar een volledig jaar, dan komen we voor 2005 uit op schadedossiers. 67 procent van de dossiers werd ingeleid door een telefoonoperator. De schade bestaat meestal uit een bij wegwerkzaamheden doorgesneden telefoonkabel. 22 procent van de dossiers hebben te maken met beschadigde elektriciteitskabels en 4 procent komt van gasdistributiemaatschappijen. 5