NATUURBEHEER GOLFBAAN KROMME RIJN 2015

Transcriptie

1 NATUURBEHEER GOLFBAAN KROMME RIJN 2015 Bijlages: 1 Snoeiplan Kwaliteitbeoordeling Kromme Rijn Golfclub Kromme Rijn Sportlaan HP BUNNIK secretariaat@krommerijn.nl

2 Natuurbeheer Golfbaan Kromme Rijn 2015 Algemeen Na de transformatie van een stichting naar een BV in begin 2014 is er fors geïnvesteerd in verbeteringen aan de baan. Dit gaf de mogelijkheid om het management van de baan te professionaliseren en grote investeringen te doen ten behoeve van de kwaliteit van de baan waarbij de duurzaamheid van de investeringen in elke beslissing een prominente rol speelde. Na de aanleg van hypermoderne beregeningsinstallatie en LED verlichting voor de driving range in 2014, een nieuwe loods voor de greenkeepers en uitbreiding van het clubhuis in 2015 is er gedurende het hele jaar veel aandacht geweest om de kwaliteit van de baan op een hoger plan te brengen middels een intensief begeleid onderhoudsplan. Dit is gedaan door de baancommissaris, de hoofd greenkeeper en het adviesbureau Dutch Outdoor Concepts van Ir. Maurice Evers. De doelstellingen zijn vastgelegd en door zeer veel metingen en secuur onderhoud kan gesteld worden dat de baan kwaliteit op een hoger niveau is gebracht: meer en beter gras in de fairways, verbeterde greens, een nieuwe tee-box op hole 8. Door de nieuwe beregeningsinstallatie kan er veel beter gedoseerd worden met bemesting en we krijgen daardoor een betere golfbaan maar tegelijk een kleinere impact van de mest op het milieu zodat de flora en fauna daar ook van profiteren. Door deze positieve ontwikkelingen zien we de tweede her-audit voor ons GEO (Golf Environment Organization) certificaat in 2016 met vertrouwen tegemoet. De GEO is een internationaal opererende non-profit NGO, actief bezig met het op een hoger plan brengen van de economische, sociale en op het milieu gerichte voordelen van het golfspel. De GEO verbindt zich tot samenwerking met de mondiale golfgemeenschap om te komen tot verhoogde normen voor golfbaanbeheer, om daartoe praktische aanwijzingen te verschaffen en prestaties op dat gebied op een objectieve wijze te toetsen. De GEO wordt gesteund door een mondiaal netwerk van partnerorganisaties, wetenschappers, vertegenwoordigers van de industrie en belangrijke organisaties als de European Tour, de European Golf Association, het Wereld Natuurfonds, UNEP en de Vereniging van Golfclubmanagers in Europa en Amerika. In Nederland werkt de GEO samen met de Nederlandse Golf Federatie (NGF) die alle golfclubs stimuleert om ook mee te doen aan het GEO programma. Dit verloopt erg succesvol en inmiddels is een groeiend aantal verenigingen GEO gecertificeerd. Met het voldoen aan de strenge eisen van het Golf Environment Organization krijgen het greenkeepersteam, onder leiding van Wim Oskam en het Bestuur van de club erkenning voor hun goede werk. Evenals in vorige jaren komen de algemene monitorgegevens uit 2015 en de trends over de voorgaande jaren aan de orde. De vele veranderingen die de afgelopen 2 jaar zijn doorgevoerd worden op enkele punten nader behandeld. Het snoeiplan dat jaarlijks wordt geactualiseerd is als bijlage 1 toegevoegd aan dit rapport. En als voorbeeld van de zeer intensieve kwaliteitsbewaking van de baan is als voorbeeld een kwartaal rapport van Dutch Outdoor Concepts toegevoegd als bijlage 2. 1

3 Observaties van de diverse aanpassingen. 1 Dubbele ringleiding Het golfseizoen van 2015 is gebruikt om de beregeningsinstallatie mechanisch in te regelen. Deze installatie bestaat uit een computergestuurde pompinstallatie, dat water uit de Kromme Rijn onttrekt, waaraan indien gewenst met meststoffen en andere nutriënten worden toegevoegd. Zuren kunnen worden toegevoegd om de ph-waarden van het beregeningswater op het gewenste niveau te brengen. Omdat de bemestingsregimes voor Greens en Fairways verschillen werden twee separate ringleidingen aangelegd. Er zijn 200 Toro sproeikoppen geïnstalleerd, die elk afzonderlijk via een labtop, tablet of smartphone aangestuurd kunnen worden. Dit maakt het mogelijk zeer selectief te beregenen. De beslissing te beregenen wordt genomen op basis van gemeten vochtgehalte waarbij rekening wordt gehouden met de weersvoorspelling. (Er is een eigen weerstation aangelegd om zo sneller en betere data te krijgen.) Het weerstation meet de weersomstandigheden op een 7-tal criteria, op basis waarvan de beregeningsbehoefte van worden gestuurd. Het golfseizoen van 2016 zal in het teken staan van de verdere verfijning van de fertigatie van de golfbaan via het beregeningswater. Door Dutch Outdoor Concepts zijn de richtwaarden gegeven voor vocht, hoeveelheid mest en de gewenste ph. Het Waterschap stelt dagelijks gegevens beschikbaar omtrent de wateranalyse van het plaatselijke Kromme Rijnwater. Deze gegevens kunnen aanleiding zijn om de receptuur ven het beregeningswater aan te passen. Bij fluctuaties in het stikstofgehalte van het inkomende water wordt de mesttoevoeging hiermee in balans gebracht door automatische bijsturing door het regelsysteem. Zo kan er dus bespaard worden op toevoegen van meststoffen door slim om te gaan met de analyses van het Kromme Rijn water. Omdat de op de baan voorkomende grassoorten gevoelig zijn voor de zuurgraad van de grond kan er wat salpeterzuur voor de fairways of het duurdere citroenzuur voor de 2

4 greens aan het beregeningswater toegevoegd worden, aangezien het Kromme Rijnwater een ph kent van rond de 8. Een ander voordeel is dat er geen mestkorrels gestrooid worden. De meststoffen worden opgelost in het beregeningswater en daarom is er veel minder kans dat er meststoffen uitspoelen. Er zal ook op mesthoeveelheden worden bespaard. Gerekend wordt op een volumebesparing van tenminste 40%. In de komende jaren zal e.e.a. moeten inslijpen en leren we meer over het optimale gebruik van dit systeem. Een leercurve van ca. 5 jaar wordt voorzien. De beregening is met deze technologie en management toekomstbestendig geworden. 2 Rietkragen Elk jaar wordt ca 1/3 van de hoeveelheid riet weggehaald zodat er voldoende meerjarig riet is voor de vogels en andere fauna die hier beschutting zoekt en de vijvers niet verlanden. We laten het riet een beetje de kant op groeien om een goede overgang naar het water te genereren. Enkele jaren geleden zijn wat kleine graskarpers uitgezet en inmiddels zijn deze vissen zo groot geworden dat zij het management van de rietkragen grotendeels hebben overgenomen. Het uitdijende riet wordt opgevreten en we hebben nu op een natuurlijke wijze een vrij strakke rietkraag tegen de wal (zie foto). In vorige jaren groiede het riet tot diep in de vijver, nu is er een strakke rietkraag tegen de wal! 3 LED verlichting op de DR De LED verlichting van de driving range is in gebruik genomen en voldoet goed. Er zijn 3 grote verstralers en een aantal kleinere units die de bal in de vlucht verlichten. In totaal is met deze verlichting (die op een tijdklok staat) niet meer dan 1350 Watts geïnstalleerd. Dit is minder dan één van de zeer vele lichtstralers op de voetbalvelden aan de andere kant van de Sportlaan! 3

5 4 Zwanenbloem Dit jaar hebben we voor het eerst de zwanenbloem waargenomen bij een van onze sloten.het is een teken dat het krommerijn water schoon en voedselrijk is. Bij het vrijmaken van de wetering met het kromme rijn water zal rekening gehouden worden met deze zwanebloem, een soort op de rode lijst. (bron Wikipedia): De zwanenbloem (Butomus umbellatus) is een moerasplant met roze bloemen in de Zwanenbloemfamilie. Het is de enige soort in deze familie. Deze plant is in Nederland wettelijk beschermd. De bloem heet zwanenbloem omdat de stampers een vorm hebben die sterk lijkt op sierlijke zwaantjes. De zes stampers hebben aan de voet nectarklieren. De stengels van de plant bevatten overlangse luchtkanalen om de wortels van zuurstof te voorzien en zijn onderaan driehoekig van vorm, waardoor de planten stevig in het water staan. Aan de bovenkant wordt de stengel plat met een verdikt midden en scherpe randen. Het feit dat de zwanenbloem in Nederland wettelijk beschermd is betekent niet dat de plant zeldzaam is, integendeel, op de kleigebieden in Nederland is hij algemeen. De plant groeit vaak in sloten die jaarlijks worden geschoond. Hij heeft er echter niet veel van te lijden omdat deze schoonmaakbeurten zijn leefmilieu in stand houden. De zwanenbloem groeit in voedselrijk water. Wanneer de plant opduikt te midden van allerlei zeldzame planten in relatief voedselarm water, is dat het teken dat het water voedselrijk aan het worden is en dat de specialisten uit een dergelijk milieu zullen gaan verdwijnen. 4

6 5 Bijenkast Begin van 2015 hebben we een imker gevonden die een aantal bijenkasten bij onze appelgaard heeft neergezet. Hij was op zoek naar een gaard waar niet met insecticiden gewerkt werd dus dit was een echte win-win situatie! Het is tegenwoordig erg moeilijk een onbespoten boomgaard te vinden volgens deze imker. De eerste oogst van "Golfbaan Kromme Rijn honing" is door de clubleden met enthousiasme begroet! 6 Verschraling van de grond Begin 2015 zijn er enkele strips wat verschraald door maaisel af te voeren en vervolgens in te zaaien met veldbloemenzaad. Dit om insecten en met name vlinders te stimuleren en de flora en fauna verder te verrijken. Dit is een groot succes geworden, de veelkleurige bloemenpracht was mooi om te zien en door de grote diversiteit hebben we erg lang bloemen gehad. Dit moet bijgedragen hebben aan het leefmilieu voor insecten. De strips lagen links in de rough naast de tee van hole 5, in het natuurgebied rechts van de fairway van hole 5 en in het natte gebied naast de green van hole 7. 5

7 7 Dryject Enkele jaren geleden waren er problemen met onze greens. Meestal te nat en dat zorgde voor een toename van straatgras (Poa Annua). Deze grassoort is erg gevoelig voor de schimmel Fusarium, die voetrot van de grasplantjes veroorzaakt en daarmee verwoestend kan werken op de greens. Vele analyses gaven aan dat we de greens droger moesten maken zodat de Poa Annua teruggedrongen kon worden en de grasrassen Struis en Roodzwenk de overhand zouden krijgen. Er werd toen ook vastgesteld dat in de bovenlaag van de greens een capillaire breuk was ontstaan. Veel prikken hielp niet veel en de greens zijn een tijd lang moeilijk bespeelbaar na een (holle) prikbeurt. Er is toen gekozen voor een experimentele, maar volstrekt natuurlijke behandeling volgens de Dryject-methode. Goed gesorteerd zand wordt via een hogedruk pomp samen met water in de toplaag gespoten. Hierdoor ontstaan er in een regelmatig patroon zandkegels van cm die erg permeabel zijn en water goed afvoeren. Na enkele Dryjectbehandelingen de laatste paar jaar zijn onze greens aanzienlijk verbeterd. 6

8 Aan de orde komen de monitorgegevens uit 2015: Meteorologische metingen voor De Bilt. De tabel met de diverse gegevens verder in het rapport is overgenomen van de homepage van het KNMI. Met een gemiddelde jaartemperatuur van 10.9 C tegen een langjarig gemiddelde van 10,1 C was 2015 een zeer warm jaar. Daarmee eindigt 2015 op een gedeelde vijfde plaats in de rij van warmste jaren sinds Lange tijd zag het er echter niet naar uit dat het kalenderjaar als zeer warm de boeken in zou gaan. Met name was er een extreem zachte herfst en begin van de winter. Het koudegetal (alle etmaalgemiddelde temperaturen beneden het vriespunt van 1 november tot en met 31 maart opgeteld) bleef in de Bilt op één staan, wederom een zeer lage waarde. De herfst ging koud van start. September was sinds 2001 niet meer zo koud geweest. Ook oktober was een koude maand. De tweede decade van oktober (dag 11 tot en met 20) was sinds 1992 niet meer zo koud geweest. De herfst eindigde extreem zacht. November was de op één na zachtste novembermaand in ruim een eeuw. December is sinds het begin van de regelmatige temperatuurwaarnemingen in 1706 met afstand nog nooit zo zacht geweest. De gemiddelde temperatuur in december was 9,5 C, zelfs hoger dan de normale waarde voor april. Meststoffen Waar de aandacht voor mechanische ingebruikstelling van de nieuwe beregeningsinstallatie het golfseizoen 2015 tekende, kwam de integratie van het bemestingsregime via de beregening pas in het laatste maanden van het seizoen aan de orde. Als hierboven vermeld zal het bemestingsregime via het beregeningswater (de fertigatie) in het golfseizoen 2016 de volle aandacht krijgen. Een belangrijk deel van de bemesting van de golfbaan was in 2015 daarom nog op de traditionele school gestoeld. Er zijn daarom geen grote verschillen met vorige jaren. De bemesting van fairways en driving range is net als in vorige jaren zeer laag gebleven. Het advies van Dutch Outdoors Concept is zo nauwkeurig mogelijk opgevolgd en met name op de greens is er sinds 2011 iets meer Kalium en Magnesium voeding gebruikt. Dit heeft de kwaliteit van de greens veel goed gedaan. 7

9 Vogeltelling De aalscholvers doen het goed en dit jaar zagen we hun eerste jong (zie witte borst op de foto). Wij waren wederom bevoorrecht mevrouw Nicolien Drost (lid van de KNNV) bereid te vinden om enkele vogeltellingen te doen. Mede door slecht weer tijdens enkele tellingen kan een afwijkend beeld ontstaan van het aantal vogels. In de praktijk zien we het aantal en diversiteit nog steeds toenemen. De begroeiing van de baan wordt meer volwassen en beter door het systematisch snoeien en onze acties met het plaatsen van vogelkasten en bewaken van rustgebieden werpen duidelijk hun vruchten af, 15 van de 19 vogelkasten zijn bewoond geweest.. De zwanen hadden een moeilijk jaar in Uit het nest van 2014 was één jong achtergebleven. Een van de vleugels leek beschadigd, waarschijnlijk door een aanval van een vos. De vleugel herstelde maar het jong kon niet goed vliegen en het ouderpaar werd steeds agressiever naar hun jong, met name toen het broedseizoen van 2015 eraan kwam. Daarom heeft Albert Niekamp het jong laten weghalen door de dierenambulance en is er een goed tehuis voor hem gevonden bij een vogel opvang. De laatste paar jaar maakten de zwanen hun nest steeds op dezelfde plek (achter het rustgebied van hole 5) maar dit werd na enkele dagen verlaten, waarschijnlijk omdat het te vochtig was. Een ander nest werd aangelegd, nu in het stilte gebied tussen hole 5 en 9. Daar zagen we 3 eieren maar na de enorme voorjaarsstorm waren deze eieren verdwenen. Het is niet bekend of ze gestolen, door een vos opgegeten of in het water gewaaid zijn. Maar het zwanenpaar legde weer een nieuw nest aan, nu in het stilte gebied achter de greens van hole 6 en 8. Daar zijn nooit eieren gelegd want mevrouw zwaan wilde terug naar het originele nest! Pa verdedigde het nieuwe nest nog enkele dagen tegen kraaien en andere nieuwsgierige indringers maar uiteindelijk won mevrouw zwaan en legde ze 5 eieren. Die kwamen allemaal uit maar door de voorjaarskou zijn erg snel twee jonge zwaantjes gegrepen door een vos of kraai. De overige drie groeiden als kool maar 8

10 helaas werden toch nog twee van hen gegrepen door een vos. Dit jaar heeft het paar dus maar één jong grootgebracht. Paddenstoelen gordijnzwam Sinds 2012 hebben we de heer Bert Tolsma bereid gevonden om paddenstoelen te tellen op onze baan. Deze paddenstoelen expert organiseert binnen de mycologenvereniging regelmatig paddenstoelentochten voor IVN wandelingen. In september en oktober is er een excursie gemaakt door de baan en in de tabel verder in het rapport staan de namen van de soorten. Waar nodig is microscopisch gedetermineerd door de heer Tolsma. stinkende kortschildkever gordijnzwam Van diverse paddenstoelen is ook dit jaar weer een macrofoto gemaakt en deze zijn te zien via onze website Tijdens de inventarisatie zagen we nog een stinkende kortschildkever, dit is een roofkever die vooral wormen en kadavers eet. Een goed teken voor de diversiteit van de flora en fauna in onze baan. De heer Tolsma kon door andere verplichtingen slechts eenmaal gedurende anderhalf uur inventariseren op Kromme Rijn maar we vonden toch nog 24 soorten! Dit was iets minder dan vorige jaren door het koude en natte weer voorafgaand aan deze inventarisatie. Later in het najaar was duidelijk dat de soortenrijkdom nog steeds toeneemt! 9

11 Vitens bemonstering grondwater De rapporten van de bemonstering van peilbuizen 1, 2 en 3 alsmede het oppervlakte water en verzameld drainage water door Vitens zijn weergegeven aan het einde van dit rapport, voorafgegaan door een overzicht van de alle wateranalyses sinds Flora Het blijkt erg moeilijk om vrijwilligers te vinden die een inventarisatie van de flora kunnen en willen uitvoeren. Daarom is besloten dit voorlopig niet meer uit te voeren en te concentreren op met name de vogelpopulatie. Als die nog steeds toeneemt en meer divers wordt, dan moet de rest van de natuur op de golfbaan ook goed zijn. 10

12 Snoeiplan Op 7 dec 2015 is door een team het bestaande snoeiplan geactualiseerd. De resultaten van het forse snoeiwerk in de afgelopen jaren werd uitgebreid bekeken en het plan aangepast voor de komende drie jaar. De heer John de Greeff werkte wederom mee als deskundige, hij wordt door vele instanties (overheden, milieugroeperingen en beheerders van landgoederen) geraadpleegd over natuurontwikkeling en kent de baan al vele jaren. Andere deelnemers waren Hein Vader (baancommissaris Kromme Rijn), Wim Oskam (Head Greenkeeper), Hennie van der Horst, (greenkeeper) en Hans Bouman (namens de commissie GEO). Het snoeiplan voor Kromme Rijn is een succes story. Enkele jaren geleden werd de visie ontwikkeld dat de baan gaat evolueren naar een soort landgoed met bossages met daarin enkele monumentale bomen omgeven door laag struweel. Dit is goed voor de flora en fauna van de baan. Er zal altijd onderhoud nodig blijven om dit goed in stand te houden. De hoofdpunten van deze visie worden hieronder nogmaals weergegeven: 1. de zichtlijnen en beleving van de golfbaan mogen niet teveel veranderen en het jaarlijkse snoeiwerk mag amper opgemerkt worden door de spelers. 2. vele bomen zullen in de komende 10 jaar afgezet worden om zo struweel te vormen dat zeer gunstig is voor de flora en fauna in de baan. Waar nodig worden heesters bijgeplant. Diversiteit is goed voor de fauna. 3. de sterkste exemplaren laten we uitgroeien tot grote bomen die uiteindelijk als monumenten door de baan staan. 4. er kan alleen gesnoeid worden in koude periodes, liefst met vorst, om zo de schade aan de baan en andere bomen te minimaliseren. Daarom zal het snoeiplan jaarlijks herzien en geactualiseerd worden. 5. enkele gebieden laten we verruigen, ook weer voor de flora en fauna. 6. het riet langs de vijvers zal met beleid weggehaald worden zodat er steeds voldoende 2-jarig riet overblijft om zo de vogelstand nog meer te bevorderen. Op sommige plekken mag het riet enkele meters de rand opgroeien, dit zijn erg goede en gewenste overgangen tussen water en land. Inmiddels hebben graskarpers dit werk voor een belangrijk deel overgenomen. Zij houden het opkomend riet tot dicht bij de wal weg. Daarom staat het riet in de grote vijver dicht tegen de kant. Het snoeiplan is integraal toegevoegd als separate bijlage aan dit rapport. 11

13 Meteo gegevens Meteorologische metingen in De Bilt. Jaar gem Neerslag in mm Temp. Gemiddeld IJsdagen < 0 C Vorstdagen < 0 C Warme dagen> 20 C Zomerse dagen > 25 C Tropische dagen > 30 C Met een gemiddelde jaartemperatuur van 10.9 C tegen een langjarig gemiddelde van 10,1 C was 2015 een zeer warm jaar. Daarmee eindigt 2015 op een gedeelde vijfde plaats in de rij van warmste jaren sinds Lange tijd zag het er echter niet naar uit dat het kalenderjaar als zeer warm de boeken in zou gaan. Met name was er een extreem zachte herfst en begin van de winter. Het koudegetal (alle etmaalgemiddelde temperaturen beneden het vriespunt van 1 november tot en met 31 maart opgeteld) bleef in de Bilt op één staan, wederom een zeer lage waarde. De herfst ging koud van start. September was sinds 2001 niet meer zo koud geweest. Ook oktober was een koude maand. De tweede decade van oktober (dag 11 tot en met 20) was sinds 1992 niet meer zo koud geweest. De herfst eindigde extreem zacht. November was de op één na zachtste novembermaand in ruim een eeuw. December is sinds het begin van de regelmatige temperatuurwaarnemingen in 1706 met afstand nog nooit zo zacht geweest. De gemiddelde temperatuur in december was 9,5 C, zelfs hoger dan de normale waarde voor april. Bron:

14 Meststoffen Meststoffen, MCPP Meststof Norm Green (5500 m2) + foregreen ( 5000 m2) (vanaf 2012 alleen Green) Green N 160 kg/ha Green P 80 kg/ha Green K. 160 kg/ha Green Fe 10 kg/ha Green Mg 30 kg/ha Green Primer ltr foregreen ( 5000 m2) Green N 160 kg/ha Green P 80 kg/ha Green K. 160 kg/ha Green Fe 10 kg/ha Green Mg 30 kg/ha Tee's (3800m2) Tee's N 160 kg/ha Tee's P 80 kg/ha Tee's K. 160 kg/ha Tee's Fe 10 kg/ha Tee's Mg 30 kg/ha fairway's + driving range (9,5 ha) Fairway N 98 kg/ha Fairway P 25 kg/ha Fairway K. 120 kg/ha Fairway Fe 0 Fairway Mg 30 kg/ha Fairway Culterra Org. mest kg Fairway Terra Fertiel kg Fairway MCPA ltr 25 Fairway MCPP ltr Graszaad Fairw ays m Greens 5500 m Tee's 3800 m Fore greens 3000 m

15 Elk jaar wordt er ca m3 zand (m3c) ter verschraling op de fairways gestrooid. Op de greens is dit steeds ca 30 m3 goed gesorteerd zand met een M50-getal van 300. De tees worden gedressed met ca. 15 m3 T-mengsel dat bestaat uit 80% zand en 20% heidecompost. De fairways worden door-gezaaid met ca 450 kilo graszaad, vooral Engels Raaigras (Lolium Perenne). De greens worden door-gezaaid met 120 kilo van het uiterst fijne struiszaad (Jorvic). Dit wordt in een mengsel met zand gezaaid, het is te fijn om direct te strooien. De tees worden jaarlijks met 50 kilo van een mengsel, bestaande uit Struis, Roodzwenk en Veldbeemd door-gezaaid. Deze getallen zijn vrij constant door de jaren heen. Het bedrijf Dutch Outdoor Concepts ( Ir. Maurice Evers) geeft doorlopend advies voor een optimale bemesting. Dit advies wordt zo nauwkeurig mogelijk opgevolgd en dit gaf een verbetering van de kwaliteit van de baan. De greens laten daarom een iets hogere Kalium en Magnesium bemesting zien dan voorheen. 1) Bemesting wordt uitgevoerd naar advies DOC 2) Zand voor dressen op greens wordt grover (M ) 3) Door-zaaien: 6 x (3 x struisgras + 3x roodzwenk) via prikken met 8 mm vaste pen (bij struisgras) en 12 mm vaste pen bij roodzwenk en dan graszaad gemengd met zand opbrengen en inslepen. 4) Primomaxx wordt ingezet om zaadkoppen van straatgras te remmen. Starten bij serieuze opkomst straatgraszaadkoppen. Bij weinig groei/schraal weer niet toepassen! 5) Er wordt verticaal gemaaid in afwisseling met maaien i.c.m. groomen. Dit om algen, onkruid en mos in de toplaag zoveel mogelijk weg te halen. Gekeken wordt of borstels nog mogelijk zijn. 6) Er wordt gemaaid in het seizoen op 4,5 mm (gemeten zonder groomers) Verslag vogelinventarisatie Golfbaan Kromme Rijn Ook dit jaar heeft mevrouw Nicolien Drost, een gerenommeerd kenner van de vogelstand (en ook een officiële vlinderteller), weer enkele tellingen uitgevoerd. Helaas vonden we niet meer tellers en door haar werd op 8 april, 11 mei en 25 juni geteld. Na mei zijn er geen optimale tijden voor een telling, er is teveel blad aan de bomen en de jongen zijn uitgevlogen. Het liefst heb je windstil en helder weer tijdens een telling want dan laten de meeste vogels van zich horen. Helaas was het weer niet optimaal tijdens de meeste tellingen. Er mogen dus geen conclusies getrokken worden uit de getallen in de tabel. Maar we hebben weer twee nieuwelingen mogen verwelkomen: de kopmeeuw en de ringmus. Verder is het record van vorig jaar gebroken voor het aantal vogels tijdens de tellingen geteld, en staat nu op 315 in totaal. Dit kwam mede door de grotere aantallen meerkoeten, spreeuwen, wilde eenden en gierzwaluwen. Tijdens het schrijven van dit rapport kan vermeld worden dat er inmiddels drie aalscholvers op Kromme Rijn wonen, tijdens de telling werden er 7 geteld! Dit voorspelt weinig goeds voor de visstand in onze vijvers. Het verweesde zwanenjong van 2014 is aan het einde van de winter gevangen door de dierenambulance en ondergebracht in een vogel opvang centrum. De ouders werden te agressief tegen het jong toen ze met een nieuw nest begonnen. Door het zeer slechte weer in het broedseizoen hebben de zwanen 3x een nest gebouwd. Enkele eieren verdwenen na de voorjaarsstorm en uiteindelijk kwamen er 5 jonge 14

16 zwaantjes uit. Twee daarvan verdwenen zeer snel en twee andere werden enkele weken later gegrepen door een vos. Dit jaar heeft ons zwanenpaar dus maar een jong voortgebracht. Hieronder volgt het overzicht over de afgelopen jaren: Soort Aalscholver 1 7 Blauwe reiger Boeren zwaluw Bonte kraai 1 Boomklever Boomkruiper Bosrietzanger Braamsluiper Buizerd Cettis 1 Dodaars 1 1 Ekster Fazant 1 1 Fitis Fuut Gaai Gekr.roodstaart 1 1 Gierzwaluw Glanskop 1 1 Goudvink 3 Grasmus Grauwe Fitis 1 Grauwe gans Grauwe 1 Klauwier Groene Specht Groenling Grote B. specht Grote lijster 1 1 Heggemus Holenduif Houtduif Huiskraai 1 4 Huismus 2 9 Huiszwaluw 8 IJsvogel Kauw Keep 1 Kievit Kl. karekiet Kleine B. 1 Specht Kleine 6 1 Mantelmeeuw Knobbelzwaan

17 Koekoek Kokmeeuw 1 Koolmees Krakeend Kuifeend Lijster 2 Matkop Meerkoet Merel Middelste 1 bonte specht Nijlgans Ooievaar 1 Pimpelmees Putter Rietgors 1 Rietzanger Ringmus 2 Roodborst Scholekster Sijs 25 Soepeend Sperwer 1 1 Spotvogel Spreeuw Staartmees Tjiftjaf Torenvalk 1 Tuinfluiter Turkse tortel Vink Vlaamse Gaai Waterhoen Wilde eend Wilde Zwaan 2 Winterkoning Witte kwikstaart Zanglijster Zwarte kraai Zwartkop totaal: aantal soorten tijdens telling:

18 Opmerkingen: De totalen vanaf 2011 zijn gebaseerd op 3-4 tellingen gedurende het jaar. Voor het jaartotaal is van elke telling het hoogste aantal genomen in bovenstaande samenvatting. In 2015 zijn er drie tellingen geweest en onder minder ideale omstandigheden (wind en bewolkt). Voor het eerst zijn een kopmeeuw en ringmus waargenomen. De zwanen hadden een moeilijk jaar. In totaal drie nesten gebouwd maar uiteindelijk slechts een jong voortgebracht. Het verweesde jong uit 2014 is weggehaald en naar een opvangcentrum gebracht. De diversiteit en het aantal blijft toenemen, een sterke aanwijzing dat er een goed leefmilieu is op Kromme Rijn. Paddenstoelen Sinds 2012 hebben we de heer Bert Tolsma bereid gevonden om paddenstoelen te tellen op onze baan. Deze paddenstoelen expert organiseert binnen de mycologenvereniging regelmatig paddenstoelentochten voor IVN wandelingen. In september en oktober is er een excursie gemaakt door de baan en in de tabel verder in het rapport staan de namen van de soorten. Waar nodig is microscopisch gedetermineerd door de heer Tolsma. Van diverse paddenstoelen is ook dit jaar weer een macrofoto gemaakt en deze zijn te zien via onze website Tijdens de inventarisatie zagen we nog een stinkende kortschildkever, dit is een roofkever die vooral wormen en kadavers eet. Een goed teken voor de diversiteit van de flora en fauna in onze baan. De heer Tolsma kon door andere verplichtingen slechts eenmaal gedurende anderhalf uur inventariseren op Kromme Rijn maar we vonden toch nog 24 soorten! Dit was iets minder dan vorige jaren door het koude en natte weer voorafgaand aan deze inventarisatie. Later in het najaar was duidelijk dat de soortenrijkdom nog steeds toeneemt! Voor de lijsten met paddenstoelen die we door de jaren heen gezien hebben op Kromme Rijn verwijzen we naar de monitor rapporten van vorige jaren. Flora Het blijkt erg moeilijk om vrijwilligers te vinden die een inventarisatie van de flora kunnen en willen uitvoeren. Daarom is besloten dit voorlopig niet meer uit te voeren en te concentreren op met name de vogelpopulatie. Als die nog steeds toeneemt en meer divers wordt, dan moet de rest van de natuur op de golfbaan ook goed zijn. Dit jaar hebben we voor het eerst de zwanenbloem waargenomen bij een van onze sloten. Het is een teken dat het kromme rijn water schoon en voedselrijk is. Bij het vrijmaken van de 17

19 sloot met het kromme rijn water zal rekening gehouden worden met deze zwanenbloem, een soort op de rode lijst. We mogen concluderen dat de soortenrijkdom nog steeds toeneemt door ons baanmanagement (gedetailleerd onderhoudsplan, snoeiplan, maaiplan en bemesting mede via de hypermoderne ringleidingen voor beregenen van de baan). De planten die opgenomen zijn in de Flora en Faunawet (rietorchis, waterdrieblad en zwanenbloem) worden speciaal beschermd tijdens maaibeurten en door de leden van de golfclub daarop attent te maken. 18

20 Vitens bemonstering grondwater Peilingen werden ook dit jaar uitgevoerd en wel op 15 oktober Monsters werden genomen uit twee peilbuizen (voorheen 3), monsters werden verzameld uit het drainagesysteem en een monster werd genomen van het oppervlakte water. Schommelingen in de waarnemingen ten opzichte van voorgaande jaren zijn niet significant en kunnen veroorzaakt worden door veel of weinig regenval ten tijde van de bemonstering. Waterstofcarbonaat in het grondwater lijkt een toenemende trend te vertonen maar is minimaal. Als bijlage worden de analyses uitgevoerd in oktober 2015 door het Vitens Laboratorium in Leeuwarden bijgevoegd in de paginas hierna en voorafgegaan door een overzicht van de metingen van Wateranalyse Stichting De Brakel, GW = grondwater, gemiddelde waarden uit drie peilbuizen. (Vanaf peilbuizen). DR = verzameld drainagemonster OW = oppervlaktewater Datum monstername: 30 oktober oktober 2009 Anorganische analyse GW DR OW GW DR OW Zuurgraad ph na Waterstofcarbonaat mg/l na Nitraat mrno3/l na na na <0,1 9 na Nitraat-N mgn/l na 4.42 <0,1 <0,2 2 na Fosfaat-orto-P mgp/l na <0, <0,01 Fosfaat-orto mgpo4/l na na na <0,03 Sulfaat mgso4/l na Metaal Analyse ¹ ¹ ² ¹ ¹ ² Calcium mg/l na Kalium mg/l na Magnesium mg/l na Datum monstername: 27 oktober november 2011 Anorganische analyse GW DR OW GW DR OW Zuurgraad ph Waterstofcarbonaat mg/l Nitraat mrno3/l na <1,0 6.1 na Nitraat-N mgn/l na < na Fosfaat-orto-P mgp/l <,01 Fosfaat-orto mgpo4/l <,03 Sulfaat mgso4/l Metaal Analyse ¹ ¹ ² ¹ ¹ ² Calcium mg/l Kalium mg/l Magnesium mg/l

21 Datum monstername: 12 oktober oktober 2013 Anorganische analyse GW DR OW GW DR OW Zuurgraad ph Waterstofcarbonaat mg/l Nitraat mrno3/l 16.1 na < na Nitraat-N mgn/l 3.64 na < na Fosfaat-orto-P mgp/l < na Fosfaat-orto mgpo4/l < na Sulfaat mgso4/l Metaal Analyse ¹ ² ¹ ² Calcium mg/l Kalium mg/l Magnesium mg/l Datum monstername: 8 oktober oktober 2015 Anorganische analyse GW DR OW GW DR OW Zuurgraad ph Waterstofcarbonaat mg/l Nitraat mrno3/l < < Nitraat-N mgn/l < < Fosfaat-orto-P mgp/l Fosfaat-orto mgpo4/l Sulfaat mgso4/l Metaal Analyse ¹ ² ¹ ² Calcium mg/l Kalium mg/l Magnesium mg/l Opmerking: ¹ = opgelost ² = na aanzuren 20

22 21

23 22

24 23