1.1 Wat is astma en wat is COPD? Astma
|
|
- Esther van den Broek
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 1 Inleiding Prof.dr. C.P. van Schayck Asthma bronchiale is, als het niet wordt behandeld, te herkennen aan recidiverende perioden met luchtwegobstructie die gewoonlijk reversibel zijn, spontaan of door behandeling. Astma wordt pathologisch gekenmerkt door een chronische ontsteking van de luchtwegen. Bij circa 40% van de patiënten met astma speelt een allergische constitutie een rol. Het betreft een IgE-gemedieerde reactie op veel voorkomende en geïnhaleerde omgevingsallergenen. COPD wordt gekarakteriseerd door een verminderde maximale expiratoire luchtstroom. De luchtwegobstructie is grotendeels irreversibel, maar kan variëren in intensiteit. Meestal ontstaat COPD op een leeftijd ouder dan jaar en wordt veroorzaakt door roken (of in veel mindere mate door beroepsexpositie aan schadelijke stoffen). Onbehandeld geldt COPD als een progressieve ziekte. 1.1 Wat is astma en wat is COPD? Astma Asthma bronchiale is, als het niet wordt behandeld, te herkennen aan recidiverende perioden met luchtwegobstructies die gewoonlijk reversibel zijn, spontaan of door behandeling. Afhankelijk van de ernst ontstaan er klachten in de vorm van kortademigheid, piepen, hoesten en een benauwd gevoel op de borst. Ook kan hierbij sputum worden geproduceerd, met name tijdens exacerbaties. Astma wordt patholo- 1 Inleiding _BW_Het_verschil tussen COPD en astma.indd :42
2 gisch gekenmerkt door een chronische ontsteking in de luchtwegen. Deze ontsteking heeft een relatie met bronchiale hyperreactiviteit en luchtwegobstructie. Er kan een luchtwegobstructie ontstaan door ontsteking in de wand gevolgd door zwelling van de luchtwegwand en door spasme van de gladde spiercellen. Ook kunnen afwijkingen ontstaan in de vorm van structurele veranderingen in de luchtwegwand, onder meer met verdikking van de basaalmembraan. Bij circa 40% van de patiënten met astma speelt een allergische constitutie een rol. Het betreft een IgE-gemedieerde reactie op veel voorkomende en geïnhaleerde omgevingsallergenen. Behalve klachten op basis van astmaexacerbaties kan er ook een versnelde achteruitgang van de longfunctie optreden, waarbij chronische klachten aanwezig zijn. Naast de reversibele bronchusobstructie is er dan sprake van een irreversibele component. Dit laatste ziektebeeld werd tot voor kort omschreven met de term chronisch astma (of astma met persisterende luchtwegobstructie). Nu spreekt men over een overlap van astma en COPD. Preventie en behandeling zijn erop gericht: de exacerbaties te verminderen en te voorkomen; de longfunctie te optimaliseren; het verlies aan longfunctie op de lange termijn te voorkomen COPD COPD wordt gekarakteriseerd door een verminderde maximale expiratoire luchtstroom. De luchtwegobstructie is grotendeels irreversibel, maar kan variëren in intensiteit. Onder deze functionele diagnose worden patiënten samengevat met kenmerken van chronische bronchitis, small-airway disease en emfyseem. Chronische bronchitis wordt gedefinieerd als een aandoening die gepaard gaat met chronisch of telkens terugkerend hoesten met opgeven van sputum. Deze klachten zijn aanwezig op de meeste dagen van ten minste drie maanden per jaar gedurende twee opeenvolgende jaren, waarbij andere oorzaken van long- of hartziekten zijn uitgesloten. Chronische bronchitis kan voorkomen met en zonder tekenen van luchtwegobstructie. 12 Prof.dr. C.P. van Schayck 16710_BW_Het_verschil tussen COPD en astma.indd :42
3 Bij chronische bronchitis is er sprake van: een chronische ontsteking van de luchtwegen; veranderingen aan het bronchiaal epitheel; gestoorde mucociliaire klaring; vaak toegenomen slijmproductie door toename van slijmbekercellen; hypertrofie en hyperplasie van submuceus gelegen klierweefsel. Bij small-airway disease is er sprake van een chronische ontsteking van de kleine luchtwegen. Emfyseem is een pathologische diagnose, waarbij sprake is van een permanente destructie van alveolaire structuren, met als gevolg een toename van de alveolaire ruimte distaal van de terminale bronchioli. Aangezien de beide ziektebeelden bronchitis en emfyseem meestal in onderlinge samenhang met elkaar voorkomen en beide tekenen vertonen van luchtwegobstructie, worden ze samengevat onder de term COPD. Meestal ontstaat COPD op een leeftijd ouder dan jaar en wordt veroorzaakt door roken (of in veel mindere mate door beroepsexpositie aan schadelijke stoffen). Onbehandeld geldt COPD als een progressieve ziekte. De mate van luchtwegobstructie, vastgesteld door middel van bijvoorbeeld spirometrie, is een goede maat voor het beloop en de ernst. 1.2 Pathofysiologie van astma en COPD Astma De belangrijkste afwijking bij astma is acute, soms levensbedreigende luchtwegvernauwing. De aanwezigheid en de ernst van acute luchtwegvernauwing houden verband met zowel een toegenomen gevoeligheid van de luchtwegen als een reversibele obstructie ten gevolge van geïnhaleerde bronchusvernauwende stimuli. Deze twee functionele afwijkingen vormen de belangrijkste componenten van bronchiale hyperreacti- 1 Inleiding _BW_Het_verschil tussen COPD en astma.indd :42
4 viteit. Hyperreactiviteit bij astma hangt samen met het zogenoemd strippen van het epitheel. Hierbij gaan epitheelcellen kapot, waardoor er verlies optreedt in de afsluitingsfunctie van deze cellen. Bovendien hangt hyperreactiviteit samen met toegenomen aantallen geactiveerde T-lymfocyten en eosinofiele granulocyten. Er ontstaat een inflammatoire zwelling van de luchtwegwand die wordt veroorzaakt door plasmaexudatie en speciaal door hypertrofie en/of hyperplasie van de gladde spieren. Verder kan hyperreactiviteit worden versterkt door een toegenomen dikte van de collageenlaag onder het epitheel. Waarschijnlijk spelen neurogene mechanismen een belangrijke rol in deze processen speciaal door het plaatselijk vrijkomen van pro-inflammatoire neuropeptiden (tachykininen), waarvan de activiteit kan zijn verhoogd bij astma COPD In de pathologie van COPD zijn er verschillende mogelijke mechanismen die de voortgang van de ziekte zouden kunnen verklaren. In de eerste plaats zijn er steeds meer aanwijzingen voor (sub)muceuze immunologische processen bij COPD. Deze leiden tot een ontstekingsreactie met een toename in de dikte van de luchtwegwand speciaal in de kleine luchtwegen (met een lumendiameter < 2 mm). Onderzoeken met diermodellen hebben aangetoond dat door deze zwelling de acute luchtwegvernauwing toeneemt. Als de zwelling van de luchtwegwand gepaard gaat met een verdikking van de collageenlaag onder het epitheel, zoals dat het geval is bij astma, zou de luchtwegvernauwing ernstiger zijn. Tot dusver zijn er echter geen aanwijzingen gevonden voor een collagene verdikking van de basaal membraan bij chronische bronchitis. In de tweede plaats wordt de toename in de dikte van de luchtwegwand bij COPD dikwijls in verband gebracht met het losscheuren van alveolaire aanhechtingen, wat duidt op afbraak van het parenchym. Dit zou eveneens kunnen leiden tot een toename in de ernst van de luchtwegvernauwing. In tabel 1.1 zijn de verschillen tussen astma en COPD schematisch weergegeven. 14 Prof.dr. C.P. van Schayck 16710_BW_Het_verschil tussen COPD en astma.indd :42
5 belangrijke risicofactor pathofyisologie prevalentie beloop astma atopie luchtwegobstructie door inflammatie en spasme in de bronchuswand alle leeftijden, begint vaak op jonge leeftijd overwegend gunstig, wel of niet met onderhoudsmedicatie COPD roken complex; luchtwegobstructie in bronchiën en perifere luchtwegen, maar ook door irreversibele beschadiging van het longparenchym > 40 jaar levensverwachting overwegend normaal verminderd reversibiliteit op bronchusverwijders longfunctie farmacotherapie aanwezig (vrijwel) normaal bij optimale behandeling goed reagerend op ß2-adrenerge bronchusverwijders en op inhalatiecorticosteroïden Tabel 1.1 Verschillen tussen astma en copd. overwegend chronisch en geleidelijk progressief bij patiënten die niet stoppen met roken verminderd blijvend verminderd, ook bij optimale benadeling goed reagerend op anticholinerge bronchusverwijders, maar weinig op inhalatiecorticosteroïden 1.3 Diagnostiek COPD versus astma Het gebruik van spirometrie is obligaat bij de diagnosestelling van COPD en astma. Minimaal moet er voor en na een proefdosis salbutamol van 400 μg worden bepaald: een FEV 1 (Forced Expiratory Volume in one second); een FVC (Forced Vital Capacity); een FEV 1 /FVC-ratio. 1 Inleiding _BW_Het_verschil tussen COPD en astma.indd :42
6 Tot voor kort hanteerde men de FEV 1 /FVC-ratio (FER, Forced Expiratory Ratio) < 70% als de afkapwaarde voor obstructie. Bij het hanteren van 70% als absolute grens bestaat wel enig risico op onderdiagnostiek bij jongeren en overdiagnostiek bij ouderen (zie verder hoofdstuk 4 Spirometrie). In het verleden werd COPD naar ernst ingedeeld op geleide van de uitademingsstoornis, uitgedrukt in FEV 1. Nu denkt men meer in termen van een ziektelast t.g.v. COPD, waarbij de longfunctie slechts één component is. Wel wordt de ernst van de luchtwegvernauwing gerelateerd aan de FEV 1, conform de richtlijn van het Global Initiative for Chronic Obstructive Lung Disease (GOLD) van de World Health Organization (WHO). Daar waar bij astma de longfunctie wel of niet na inhalatie van salbutamol normaal is, blijft er bij COPD een persisterende en irreversibele obstructie. Helaas sluit afwezigheid van reversibiliteit astma echter niet volledig uit. Omgekeerd zijn enige reversibiliteit of bronchiale hyperreactiviteit ook kenmerken die bij COPD kunnen voorkomen. Bij COPD is door de bemoeilijkte uitademing en daardoor het optreden van airtrapping, hyperinflatie een belangrijk kenmerk (zie figuur 1.1). volume 2 3 3: meer tijd nodig voor volledige expiratie v 1 1 2: er blijft meer lucht in de long achter door stroombeperking 1: het duurt langer om dezelfde volume lucht uit te ademen t 1 t 3 t 3 t 4 tijd gezond COPD Figuur 1.1 Luchtstroombeperking leidt tot airtrapping door onvoldoende uitademingstijd. 16 Prof.dr. C.P. van Schayck 16710_BW_Het_verschil tussen COPD en astma.indd :42
7 Naast het soms lastige onderscheid tussen astma en COPD is er ook een groep patiënten met een dubbeldiagnose COPD én astma: dat wordt het overlapsyndroom genoemd. Deze groep patiënten is groter dan men zou verwachten op basis van de prevalentie van beide aandoeningen apart, en wordt soms zelfs gerapporteerd bij 50% van de totale groep patiënten met een luchtwegobstructie die ouder zijn dan 70 jaar. Het overlapsyndroom wordt gedefinieerd als een persisterende luchtwegobstructie met kenmerken die zowel deels bij astma als bij COPD passen. Hiervoor is de term Astma-COPD Overlap Syndroom (ACOS) bedacht. Soms wordt ook de term dubbeldiagnose gebruikt, of wordt de aandoening, mits beide aanwezig, benoemd op grond van de verschijnselen die het meest op de voorgrond staan: COPD met hyperreactiviteit of astma met persisterende obstructie. De GINA-Richtlijnen hebben recent een nieuw document over dit fenomeen opgesteld (zie Literatuur Calverley PMA, Burge PS, Spencer S, et al. Bronchodilator reversibility testing in chronic obstructive pulmonary disease. Thorax 2003;58: Gibson PG, Simpson JL. The overlap syndrome of asthma and COPD: what are its features and how important is it? Thorax 2009;64: GOLD-Richtlijn, Global strategy for the diagnosis, management and prevention of COPD (revised 2011), copyright 2011 Global Initiative for Chronic Obstructive Disease, Inc. Hannink JD, Helvoort HA van, Dekhuijzen PN, Heijdra YF. Dynamic hyperinflation during daily activities: does COPD global initiative for chronic obstructive lung disease stage matter? Chest 2010;137: McDonough JE, Yuan R, Suzuki M, Seyednejad N, Elliott WM, Sanchez PG, Wright AC, et al. Small-airway obstruction and emphysema in chronic obstructive pulmonary disease. NEJM 2011;365: Inleiding _BW_Het_verschil tussen COPD en astma.indd :42
8 Schermer TR, Smeele IJ, Thoonen BP, Lucas AE, Grootens JG, Boxem TJ van, Heijdra YF, Weel C van. Current clinical guideline definitions of airflow obstruction and COPD overdiagnosis in primary care. Eur Respir J 2008;32: Snoeck-Stroband Jiska, Schermer Tjard, Schayck Onno van, Muris Jean, Molen Thys van der, In t Veen Hans, Chavannes Niels, Broekhuizen Lidewij, Barnhoorn Magda, Smeele Ivo, Geijer Roeland, Tuut Mariska. NHG richtlijn COPD, Huisarts Wet, in press. Snoeck-Stroband Jiska, Schermer Tjard, Schayck Onno van, Muris Jean, Molen Thys van der, In t Veen Hans, Chavannes Niels, Broekhuizen Lidewij, Barnhoorn Magda, Smeele Ivo, Geijer Roeland, Tuut Mariska. NHG richtlijn astma bij volwassenen, Huisarts Wet, in press. 18 Prof.dr. C.P. van Schayck 16710_BW_Het_verschil tussen COPD en astma.indd :42
COPD en longproblematiek. Angst voor inspanning Noodzaak voor inspanning
COPD en longproblematiek Angst voor inspanning Noodzaak voor inspanning De luchtwegen Hogere luchtwegen (Mond, keel, neus) Slijmvlies zorgt voor bevochtiging v/d lucht en het binden van stofdeeltjes Lagere
Nadere informatieNHG-standaarden Astma bij volwassenen en COPD
Richtlijnen NHG-standaarden Astma bij volwassenen en COPD Roeland M.M. Geijer, Mariska K. Tuut, Johannes C.C.M. in t Veen, Berna D.L. Broekhuizen, Niels H. Chavannes en Ivo J.M. Smeele* + Gerelateerd artikel
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Chapter 8 Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting 151 Achtergrond Wat is COPD? COPD is een Engelse afkorting van chronic obstructive pulmonary disease, in het Nederlands chronisch obstructieve
Nadere informatieVijf gedragsthema s lopen als een rode draad door de begeleiding van de patiënt met astma/copd:
Praktijkondersteuning bij COPD en astma Doel van praktijkondersteuning is het ophogen en/of verdieping van kennis bij de patiënt en het daaraan verbonden zelfmanagement 1. De begeleiding richt zich in
Nadere informatieDisclosure belangen spreker
Disclosure belangen spreker Geen belangenverstrengeling Geen / Zie hieronder Dubbeldiagnose Indeling workshop inventariseren vragen in de zaal + casus plenair NHG standpunt over dubbeldiagnose - hoe de
Nadere informatieFactsheet Astma-/COPD-Monitor Oktober 2007
Factsheet Astma-/COPD-Monitor Oktober 27 Deze factsheet is een uitgave van het NIVEL. De gegevens mogen met bronvermelding worden gebruikt (M. Heijmans, NIVEL, Oktober 27). LEVEN MET COPD VRAAGT OM LEF
Nadere informatiedubbeldiagnose Workshop deel 1 Dhr. R Indeling workshop POH - HA overleg
Disclosure belangen spreker dubbeldiagnose Geen belangenverstrengeling Geen / Zie hieronder 2 Indeling workshop Workshop deel 1 inventariseren vragen in de zaal + casus plenair NHG standpunt over dubbeldiagnose
Nadere informatieCOPD anno 2018/(2019) Eef Vanderhelst Universitair Ziekenhuis Brussel
COPD anno 2018/(2019) Eef Vanderhelst Universitair Ziekenhuis Brussel Inhoud Definities Etiologie en impact Diagnose Behandeling Definitie van COPD COPD, een ziekte die voorkomen en behandeld kan worden,
Nadere informatieObesitas en COPD. Er is een complexe relatie tussen Obesitas en COPD. Er is een complexe relatie tussen Obesitas en COPD.
Robbert Kerseboom Kaderhuisarts astma-copd De prevalentie van obesitas (BMI > 30 kg/m 2 ): (in 2012) 11 % bij mannen 14 % bij vrouwen. De prevalentie van COPD is 20/1000 Nederlanders KADERHUISARTS SCHAKEL
Nadere informatieAstma & COPD Uitgangspunten LTA en locale werkafspraak: Controle-eis LTA: Diagnostiek astma/copd (door huisarts) Controle bij astma en COPD
Astma & COPD Uitgaande van de Landelijke Transmurale Afspraak (LTA) Astma & COPD van 2002 (coproductie NHG: Nederlands Huisartsen Genootschap en NVALT: Nederlandse Vereniging voor Artsen voor Longziekten
Nadere informatieDubbeldiagnose. Paul Bresser, longarts Anaïs van Essen-Rubingh, huisarts
Dubbeldiagnose Paul Bresser, longarts Anaïs van Essen-Rubingh, huisarts Quiz 1 COPD is een aandoening van Jonge mensen Oudere mensen Beiden Quiz 2 Astma is een aandoening van Jonge mensen Oudere mensen
Nadere informatieTransmurale werkafspraken
Silvia Hiep GHO-GO COPD terugkomdag Transmurale werkafspraken verwijs en terugverwijsbeleid Programma Inleiding Verwijscriteria volgens de LAN / SLA Casuïstiek Discussie 2 1 Definitie volgens NHG standaard
Nadere informatieLongziekten en respiratoire revalidatie. Prof Dr W. Janssens
Longziekten en respiratoire revalidatie Prof Dr W. Janssens Definitie Respiratoire revalidatie is gericht op patienten met chronische longaandoeningen met klachten en gereduceerde activiteiten van het
Nadere informatieIndeling workshop. De Machinist 2014 7 oktober 2014 Chantal Kroese Karin Aulbers 10-10-2014 DUBBELDIAGNOSE ASTMA & COPD
DUBBELDIAGNOSE ASTMA & COPD DUBBEL MOEILIJK TE INTERPRETEREN De Machinist 2014 7 oktober 2014 Chantal Kroese Karin Aulbers 1 Indeling workshop Casus besprekingen NHG standpunt over dubbeldiagnose - hoe
Nadere informatieDe longverpleegkundige
De longverpleegkundige De longverpleegkundige Van uw longarts heeft u de eerste informatie gekregen over uw aandoening en de klachten die daarmee gepaard gaan. Vervolgens heeft de longarts u verwezen naar
Nadere informatieDe complexe weg naar de diagnose astma of COPD
B E S C H O U W I N G De complexe weg naar de diagnose astma of COPD Annelies Lucas Inleiding De diagnostiek van astma en COPD is niet gemakkelijk. Er is geen eenduidige maat voor, zoals een HbA1c voor
Nadere informatieErgotherapie voor mensen met COPD. Afdeling Ergotherapie
Ergotherapie voor mensen met COPD Afdeling Ergotherapie Uw huisarts of behandelend arts heeft u doorverwezen naar de afdeling Ergotherapie omdat u door COPD problemen ondervindt bij het uitvoeren van dagelijkse
Nadere informatieWorkshop voor apothekers en huisartsen Behandeling van COPD anno 2007
Workshop voor apothekers en huisartsen Behandeling van COPD anno 2007 Voorbeeld Programma Maken van de ingangstoets Bespreking leerdoelen l en inleiding idi Presentatie van regionale voorschrijfcijfers
Nadere informatieAstma / COPD-dienst Geldrop
Astma / COPD-dienst Geldrop Wat is astma en COPD Astma is een ontsteking aan de luchtwegen. De luchtwegen reageren overgevoelig op (allergische of niet-allergische) prikkels door het samentrekken van luchtwegspiertjes,
Nadere informatieIntroductie Boehringer Ingelheim
Introductie Boehringer Ingelheim Kenmerken Boehringer Ingelheim Familiebedrijf, sinds 1885, Ingelheim am Rhein, Duitsland Niet beursgenoteerd, lange termijn strategie 145 vestigingen in 45 landen Ruim
Nadere informatieAstma/COPD Dienst Geldrop
Astma/COPD Dienst Geldrop Wat is astma en COPD? Astma is een ontsteking aan de luchtwegen. Wanneer de luchtwegen overgevoelig op (allergische of niet-allergische) prikkels reageren door het samentrekken
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/19774 holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/19774 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Snoeck-Stroband, Jiska Bouwien Title: Towards clinical phenotyping of COPD : effects
Nadere informatieDe longverpleegkundige
De longverpleegkundige Algemeen U bent door uw longarts verwezen naar de longverpleegkundige. Een longverpleegkundige is een verpleegkundige, die zich heeft gespecialiseerd in astma en COPD (chronische
Nadere informatieRol van longfunctietesten in de diagnose van COPD VVLR Prof W. Janssens Dienst Pneumologie Leuven
Rol van longfunctietesten in de diagnose van COPD VVLR - 2016 Prof W. Janssens Dienst Pneumologie Leuven Inleiding Diagnose van COPD op basis van FEV1/FVC ratio Problemen Fixed ratio - Lower limit Reversibiliteit
Nadere informatieAstma / COPD-dienst Geldrop
Astma / COPD-dienst Geldrop Wat is astma en COPD Astma is een ontsteking aan de luchtwegen. De luchtwegen reageren overgevoelig op (allergische of niet-allergische) prikkels door het samentrekken van luchtwegspiertjes,
Nadere informatieCasusschetsen astma/copd
Casusschetsen astma/copd 7 augustus 2000 Casusschets 1 Mevr. N, is een 26 jarige adipeuze Surinaamse vrouw die sinds 1994 in Nederland woonachtig is. Sinds haar komst naar Nederland heeft zij in wisselende
Nadere informatieFEV1/FVC onder 70% of Lower Limit of Normal (LLN)?
Maarssen, 7 oktober 2010 FEV1/FVC onder 70% of Lower Limit of Normal (LLN)? Tjard Schermer afd. Eerstelijnsgeneeskunde, UMC St Radboud Topics 1. 2. 3. 4. Longfysiologie bij veroudering Criteria voor luchtwegobstructie
Nadere informatieNederlandse samenvatting
147 Nederlands samenvatting Wat is COPD? Chronic obstructive pulmonary disease (COPD) is een ziekte waarbij er een blijvende vernauwing van de luchtwegen in de long optreedt, die voornamelijk veroorzaakt
Nadere informatieHet Astma COPD-overlapsyndroom: ACOS. Wat is het en hoe belangrijk is het?
Het Astma COPD-overlapsyndroom: ACOS. Wat is het en hoe belangrijk is het? The diagnosis and clinical implications of the Asthma COPD overlap syndrome Dr. M. van den Berge Samenvatting Zowel astma als
Nadere informatieIn deze brochure vindt u informatie over COPD, en over hoe u er best mee kunt omgaan.
Welkom Geachte mevrouw Geachte heer In deze brochure vindt u informatie over COPD, en over hoe u er best mee kunt omgaan. Heeft u na het lezen van deze brochure nog bijkomende vragen, opmerkingen of wensen,
Nadere informatieVRAGEN OVER GESTELDE VEEL COPD
VEEL GESTELDE VRAGEN OVER COPD VEEL GESTELDE VRAGEN OVER COPD Assoc. Prof. Dr. N.H. Chavannes Prof.dr. P.N.R. Dekhuijzen 2013 2013 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media BV, Houten Alle
Nadere informatieWat is COPD? 1 van
Wat is COPD? COPD staat voor Chronic Obstructive Pulmonary Disease. Het is een verzamelnaam voor de ziektes chronische bronchitis en longemfyseem. Artsen maken tegenwoordig geen onderscheid meer tussen
Nadere informatie1 Definitie, epidemiologie en risicofactoren Niels Chavannes en Hans in t Veen
1 Definitie, epidemiologie en risicofactoren Niels Chavannes en Hans in t Veen Definitie Chronisch obstructief longlijden (Chronic Obstructive Pulmonary Disease, COPD) wordt in de huisartsenrichtijn COPD
Nadere informatieadviezen hernia-operatie COPD ZorgSaam
adviezen Bewegen na een bij hernia-operatie COPD ZorgSaam 1 RECONDITIONERING bij COPD Inleiding In deze folder informeren wij u over de klachten en behandeling door de fysiotherapeut bij COPD. Het is goed
Nadere informatieIMPLEMENTATIE VAN ASTMA EN COPD IN DE HUISARTSENPRAKTIJK
IMPLEMENTATIE VAN ASTMA EN COPD IN DE HUISARTSENPRAKTIJK Januari 2015 KADERHUISARTS SCHAKEL TUSSEN WETENSCHAP EN PRAKTIJK EEN NEUS VOOR ASTMA Astma, Allergie en Allergische Rhinitis Adembenemend 2015 Papendal
Nadere informatieDe nieuwe standaarden astma en COPD. Wat is nieuw
De nieuwe standaarden astma en COPD Wat is nieuw De patiënt staat centraal Veranderingen Nieuwe definitie luchtwegobstructie Nieuwe indeling ernst astma en COPD Plaats reversibiliteitstest bij astma en
Nadere informatieSamenvatting van de standaard Astma bij volwassenen (tweede herziening) van het Nederlands Huisartsen Genootschap
voor de praktijk Samenvatting van de standaard Astma bij volwassenen (tweede herziening) van het Nederlands Huisartsen Genootschap R.M.M.Geijer, I.J.M.Smeele en A.N.Goudswaard Zie ook de artikelen op bl.
Nadere informatie2.1 Verstoord evenwicht protease-antiprotease
Roken is verreweg de belangrijkste risicofactor. Andere risicofactoren zijn: beroepen of hobby s met regelmatige blootstelling aan kleine deeltjes (fijnstof ) en (zelden) een familiair voorkomend enzymtekort
Nadere informatieZorgstandaard COPD: de patiënt centraal? Hans Berg Mireille Ballieux
Zorgstandaard COPD: de patiënt centraal? Hans Berg Mireille Ballieux WERKBLAD 1 STELLINGEN MOEILIJKE PATIËNTEN? VRAGEN GEEN HULP OMDAT ZIJ HUN BEPERKINGEN NIET MEER ALS ABNORMAAL BESCHOUWEN WETEN NIET
Nadere informatieMETEN VAN LONGVOLUMES. klinisch belang. Dr. C. Haenebalcke AZ St. Jan campus Brugge 21 april 2012
METEN VAN LONGVOLUMES klinisch belang Dr. C. Haenebalcke AZ St. Jan campus Brugge 21 april 2012 LONGVOLUMES IC TLC VC VT ERV FRC RV FLOW-VOLUME LOOP: Normaal TLC IC VC VT ERV FRC Flow RV Sec. 0 Volume
Nadere informatiePraktijk voor Fysiotherapie. Altijd in beweging
Praktijk voor Fysiotherapie Altijd in beweging In samenwerking met. Viola Gijzen, diëtist Mieke Verschuren/Marijke Sligchers, fysiotherapeuten Inhoud Inleiding Wat is COPD? COPD en dan? COPD en voeding
Nadere informatieDisclosure belangen spreker Adembenemend 2016
Disclosure belangen spreker Adembenemend 2016 (potentiële) belangenverstrengeling Geen / Zie hieronder Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium
Nadere informatieLuchtgenoten. Wie zijn wij
Luchtgenoten Luchtgenoten Met deze folder wil de patiëntenvereniging Luchtgenoten zich aan u voorstellen: wie zijn wij en wat kunnen wij u bieden. Ook wordt vermeld waar u terecht kunt voor nadere informatie
Nadere informatieLONGGENEESKUNDE. De longverpleegkundige astma en COPD
LONGGENEESKUNDE De longverpleegkundige astma en COPD De longverpleegkundige astma en COPD U bent door uw longarts doorverwezen naar het spreekuur van de longverpleegkundige. De longverpleegkundige is gespecialiseerd
Nadere informatieTussentoets Long (TT-2) Hart en Long 8WA03. Woensdag 3 april 2013 8.45-10.30
Tussentoets Long (TT-2) Hart en Long 8WA03 Woensdag 3 april 2013 8.45-10.30 Faculteit Biomedische Technologie BSc opleiding Medische Wetenschappen en Technologie Verantwoordelijk docent: C. Bouten Coördinator
Nadere informatieSamen in de lucht. Het kind met de piepende ademhaling. Guido Bothof, kinderarts i.o.
Samen in de lucht Het kind met de piepende ademhaling Guido Bothof, kinderarts i.o. Wat is een piepende ademhaling? - Ouders gebruiken piepen o.a. om moeite met ademhaling en hoorbare ademhaling aan te
Nadere informatieDIAGNOSE VAN COPD: EENVOUDIG OF COMPLEX
DIAGNOSE VAN COPD: EENVOUDIG OF COMPLEX Wim Janssens Long- en revalidatiearts UZ Leuven BVP-SBP meeting 1 december 2018 Risk factors for COPD Smoking Passive smoking Occupational exposure airpollution
Nadere informatieWat is astma eigenlijk? 5 stellingen
Leerdoelen Kennis over: Moeilijk behandelbaar astma Wim Oomen & Regien Kievits 2017 Wat is astma nu precies? Reflectie over astma-zorg in eigen praktijk Verschil tussen moeilijk behandelbaar en ernstig
Nadere informatieAstma. Chronos, 14 juni 2016. Regien Kievits, kaderarts astma/copd
Astma Chronos, 14 juni 2016 Regien Kievits, kaderarts astma/copd Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Geen / Zie hieronder Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven
Nadere informatieWat is nieuw in longfunctie? Jan Willem van den Berg Longarts
Wat is nieuw in longfunctie? Jan Willem van den Berg Longarts Oude situatie Referenties dateren uit de jaren 50-60 Groep mijnwerkers en staalarbeiders (ECCS) Vrouwen niet als referentie geïncludeerd (globaal
Nadere informatieBRONCHIËCTASIE POLIKLINIEK. In deze folder leest u meer over bronchiëctasieën en de bronchiëctasie polikliniek van het UCCZ Dekkerswald.
BRONCHIËCTASIE POLIKLINIEK In deze folder leest u meer over bronchiëctasieën en de bronchiëctasie polikliniek van het UCCZ Dekkerswald. Het ziektebeeld Wat zijn bronchiëctasieën? Bronchiëctasieën zijn
Nadere informatieRichtlijn JGZ-richtlijn Astma bij kinderen
Richtlijn JGZ-richtlijn Astma bij kinderen Onderbouwing Uitgangsvragen Wat is de aard van het gezondheidsprobleem? Hoe is het natuurlijk beloop? En wat zijn de gevolgen voor het dagelijkse leven van kinderen
Nadere informatieSamenvatting COPD zorgprogramma 2019
Samenvatting COPD zorgprogramma 2019 Prestatie-indicatoren landelijke benchmark 1) % COPD patiënten in zorgprogramma met inhalatiemedicatie bij wie inhalatietechniek is gecontroleerd; 2) % COPD patiënten
Nadere informatieAchtergronden casusschetsen astma/ copd
Achtergronden casusschetsen astma/ copd 7 augustus 2000 Inleiding Dit Interline programma is gemaakt voor groepen die (meer dan) een jaar geleden het longproject hebben gevolgd. Het is gedeeltelijk een
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Introductie Chronisch obstructief longlijden (COPD) en astma zijn veel voorkomende longziekten, waarvan de incidentie de afgelopen decennia sterk is toegenomen. Het is voorspeld
Nadere informatieAstma COPD Klinisch - Doet zich meestal voor in
Astma COPD Klinisch - Doet zich meestal voor in kinderen maar ook in volwassenen - Niet-,wel- of ex-roker - Vaak atopie - Familie geschiedenis van astma Overeenkomsten - Chronische aandoeningen - Ontsteking
Nadere informatieNHG-standaard COPD Anno 2015
NHG-standaard COPD Anno 2015 Jiska B. Snoeck-Stroband, huisarts J.B.Snoeck-Stroband@umc.n Huisartspraktijk Akeei, Den Haag Afd Medische Besiskunde, LUMC, Leiden CAHAG bestuur 1 Discosure beangen Jiska
Nadere informatieIMPLEMENTATIE VAN ASTMA EN COPD GEEN BELANGENVERSTRENGELING
IMPLEMENTATIE VAN ASTMA EN COPD DISCLOSURE IN DE BELANGEN HUISARTSENPRAKTIJK SPREKERS: GEEN BELANGENVERSTRENGELING 29 januari + 30 januari 2015 KADERHUISARTS SCHAKEL TUSSEN WETENSCHAP EN PRAKTIJK IMPLEMENTATIE
Nadere informatieCOPD. 23 september 2012. Stijn J.M. Mol, Longarts Maxima Medisch Centrum Veldhoven
COPD 23 september 2012 Stijn J.M. Mol, Longarts Maxima Medisch Centrum Veldhoven COPD feiten 35 % van de Nederlandse volwassenen rookt 15 tot 20 % van de rokers ontwikkelt COPD 20 tot 35 % van de COPD-patiënten
Nadere informatieDe RTA COPD juni 2012. De RTA de achtergrond 6-7-2012. Uitgangspunt: de integrale gezondheidstoestand
De RTA COPD juni 2012 Afspraken tussen huisartsen en longartsen in de regio Noord Brabant Noord Oost De RTA de achtergrond Gebaseerd op de LTA De oude RTA de versie uit 2006 De nieuwe zorgstandaard COPD
Nadere informatieAstma bij Kinderen. Adembenemend 2015 Hans Berg, Regien Kievits
Astma bij Kinderen Adembenemend 2015 Hans Berg, Regien Kievits Wat wil je weten? Astma is meest voorkomende chronische ziekte bij kinderen Prevalentie: 8 10 % van alle kinderen Standaarden: NHG- en Zorgstandaard
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING
NEDERLANDSE SAMENVATTING 131 Astma, chronische bronchitis en longemfyseem (de laatste twee worden samen ook wel COPD genoemd) zijn longaandoeningen die veelvuldig voorkomen. De aandoeningen worden gekarakteriseerd
Nadere informatieIMPLEMENTATIE VAN ASTMA EN COPD IN DE HUISARTSENPRAKTIJK
IMPLEMENTATIE VAN ASTMA EN COPD IN DE HUISARTSENPRAKTIJK 29 en 30 januari 2015 te Papendal KADERHUISARTS SCHAKEL TUSSEN WETENSCHAP EN PRAKTIJK Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling
Nadere informatieIndeling presentatie
Gho-Go COPD ketenzorg avond 10 september 2013 Norbert IJkelenstam Kaderhuisarts astma/copd 1 Indeling presentatie Aandachtspunten vanuit spiegelinformatie 2013 Het begrip ziektelast en de COPD ziektelastmeter
Nadere informatieSamenvatting SAMENVATTING
SAMENVATTING Een karakteristieke eigenschap van astma is ontsteking van de luchtwegen. Deze ontsteking wordt gekenmerkt door een toename van ontstekingscellen in het longweefsel. De overgrote meerderheid
Nadere informatieCOPD. Definitie COPD. COPD feiten COPD. COPD feiten. Oorzaken van luchtwegobstructie
COPD Definitie COPD 1 december 2014 Stijn J.M. Mol, Longarts Maxima Medisch Centrum Veldhoven te voorkomen en behandelbare ziekte progressieve niet volledig reversibele luchtwegobstructie geassocieerd
Nadere informatieHoesten, en dan...? Huisartsensymposium Jon van Harten, longarts
Hoesten, en dan...? Huisartsensymposium 21-11-2018 Jon van Harten, longarts Disclosures spreker (potentiële) belangenverstrengeling Geen Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Geen
Nadere informatieNotulen Transmuraal overleg Haga Ziekenhuis 5 april 2018
Notulen Transmuraal overleg Haga Ziekenhuis 5 april 2018 Inleiding: Het doel van dit overleg is het verder verhogen van de kwaliteit van astma/copd zorg door o.a. bespreken van actualiteiten, casuïstiek
Nadere informatieAstma en COPD: kernpunten voor management.
Astma en COPD: kernpunten voor management. Dr.J.Buffels, Academisch Centrum voor Huisartsgeneeskunde, K.U.Leuven. Januari 2008 Inleiding Deze tekst is een zeer beknopte herhaling van kernpunten inzake
Nadere informatieFYSIOTHERAPIE OP DE LONGAFDELING BIJ EEN EXACERBATIE COPD
FYSIOTHERAPIE OP DE LONGAFDELING BIJ EEN EXACERBATIE COPD Wat is COPD? COPD is een ongeneeslijke chronische aandoening aan de luchtwegen (Chronic Obstructive Pulmonary Diseases). Deze longaandoening kan
Nadere informatieAchtergronden Begrippen COPD is een aandoening die wordt gekarakteriseerd
NHG-Standaard COPD Tweede herziening pas Smeele IJM, Van Weel C, Van Schayck CP, Van der Molen T, Thoonen B, Schermer T, Sachs APE, Muris JWM, Chavannes NH, Kolnaar BGM, Grol MH, Geijer RMM. Huisarts Wet
Nadere informatieHet piepende kind. Nascholing huisartsen. 20 mei 2014. Annejet Plaisier. kinderarts
Het piepende kind Nascholing huisartsen 20 mei 2014 Annejet Plaisier kinderarts Incidentie van wheezing bij kinderen 18 16 Kinderen in % 14 12 10 8 6 4 2 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 MAS-90 Leeftijd
Nadere informatieDokter, is het mijn hart of zijn het mijn longen?
Dokter, is het mijn hart of zijn het mijn longen? Zaterdag 8 oktober Ziekenhuis Gelderse Vallei Dr. Ronald Walhout, cardioloog Drs. Jeroen Verheul, longarts Het normale hart De normale longen Rechter long
Nadere informatiePiepjes en Pufjes. 8 september 2014
Piepjes en Pufjes 8 september 2014 NHG standaard: Astma bij kinderen Patrick Bindels Huisarts Praktijk Buitenhof Hoofd afdeling Huisartsgeneeskunde Erasmus MC Rotterdam Nieuwe ontwikkelingen bij astma
Nadere informatieBijsluiter gebruik astma (kinderen) indicatoren in de huisartsenpraktijk. Fenna Schouten Versie 3
Bijsluiter gebruik astma (kinderen) indicatoren in de huisartsenpraktijk Fenna Schouten f.schouten@nhg.org 09-02-2017 Versie 3 Inhoud Overzicht van de indicatoren... 2 Populatie... 2 Monitoring... 2 Beschrijving
Nadere informatieChronische longziekten en werk
Chronische longziekten en werk Mensen met een longziekte hebben meer moeite om aan het werk te blijven of een betaalde baan te vinden dan de rest van de bevolking. Slechts 42% van de mensen met COPD heeft
Nadere informatieDisclosure belangen spreker
Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere (financiële) vergoeding Aandeelhouder
Nadere informatieIk ben zo benauwd. Titia Klemmeier/Josien Bleeker
Ik ben zo benauwd Titia Klemmeier/Josien Bleeker dyspneu ademnood kortademigheid benauwdheid Bemoeilijkte ademhaling Programma Inventarisatie leerdoelen Kennis over de praktijk? Alarmsymptomen Achtergrond
Nadere informatieCOPD PROTOCOL. CELLO Leiden. Auteur: Mw. M. v. Mierlo, praktijkondersteuner
COPD PROTOCOL CELLO Leiden Auteur: Mw. M. v. Mierlo, praktijkondersteuner September 2010 1 Inleiding CELLO, Coöperatie Eerste Lijn Leiden en Omstreken, is een organisatie van solistisch werkende huisartsen,
Nadere informatieGediagnosticeerd astma bij kinderen in de huisartspraktijk: hoe zeker is de diagnose?
65 Gediagnosticeerd astma bij kinderen in de huisartspraktijk: hoe zeker is de diagnose? Marinka Pouwelse, Victor van der Meer, Maria van den Boogaard. Cindy Hugen, Peter Merkus, Lisette Van Den Bemt Disclosure
Nadere informatiePathofysiologie van COPD:
Pathofysiologie van COPD: Perspectief vanuit longfunctie VVLR - 2019 Prof W. Janssens Dienst Pneumologie Leuven Definitie COPD definitie volgens GOLD Chronic Obstructive Pulmonary Disease (COPD) is a common,
Nadere informatieLuchtgenoten. Wie zijn wij
Luchtgenoten Luchtgenoten Met deze folder wil de patiëntenvereniging Luchtgenoten zich aan u voorstellen: wie zijn wij en wat kunnen wij u bieden. Ook wordt vermeld waar u terecht kunt voor nadere informatie
Nadere informatieLeuvense Dagen voor Huisartsgeneeskunde Dienst Pneumologie
Leuvense Dagen voor Huisartsgeneeskunde Dienst Pneumologie COPD in de huisartspraktijk Marc Decramer Diensthoofd Pneumologie UZ Gasthuisberg 31 mei 2012 Vrouw 59 jaar Geschiedenis 40 pakjaren gerookt progressief
Nadere informatieIndeling presentatie
Gho-Go COPD terugkomdag COPD ketenzorg 7 oktober 2014 Norbert IJkelenstam Kaderhuisarts astma/copd 1 Indeling presentatie Aandachtspunten vanuit spiegelinformatie 2014 De nieuwe NHG COPD standaard 2015
Nadere informatiePDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen
PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen The following full text is a publisher's version. For additional information about this publication click this link. http://hdl.handle.net/2066/53664
Nadere informatieRegien Kievits, Gerrit van Roekel Malaga, 2014
Regien Kievits, Gerrit van Roekel Malaga, 2014 Dhr Terlouw, 62 jaar is sedert 1 jaar bekend met COPD, Gold 2. Rookgeschiedenis: 52 pakjaren Comorbiditeit: ACS 60 jarige leeftijd, dotter met stentplaatsing.
Nadere informatie1. cilindrische bronchiëctasieën (de mildste vorm) : de bronchiën zijn vergroot en cilindrisch (zie plaatje 2).
Bronchiëctasieën De arts heeft vastgesteld dat u bronchiëctasieën heeft. In deze folder krijgt u informatie over wat bronchiëctasieën zijn, de oorzaken en de klachten en wat de behandeling in kan houden.
Nadere informatieWat is astma? Wat is astma? Basis Cursus Astma bij Kinderen. Dilemma s bij behandeling van kinderen met astma
Basis Cursus Astma bij Kinderen Wat is astma? Anneke Landstra Mariëlle Pijnenburg Maarten Kuethe Wim van Aalderen Wat is Normale luchtweg Matig/ernstig astma gezond fataal astma Dilemma s bij behandeling
Nadere informatieVoorbeeld consultatieaanvraag: expertteam COPD/Astma
Voorbeeld consultatieaanvraag: expertteam COPD/Astma Veel praktijken weten het expertteam te vinden wanneer zij specialistische vragen hebben met betrekking tot de behandeling van een patiënt met Diabetes
Nadere informatieLAN zorgstandaarden en NHG standaarden astma 2013 implementeren? Inkopen?
LAN zorgstandaarden en NHG standaarden astma 2013 implementeren? Inkopen? 24-1-2013 Jean Muris, huisarts, Kaderarts astma/copd Hoofd Huisartsopleiding Maastricht jean.muris@maastrichtuniversity.nl Astma
Nadere informatieAstma/ COPD versie 2009 achtergronden casusschetsen
Astma/ COPD versie 2009 achtergronden casusschetsen Voor: begeleider/presentator Voorstel wijzigingen bij herziening werkafspraak kunnen op de laatste pagina worden genoteerd. Interline januari 2010 INTERLINE
Nadere informatieCOPD in de Vlaamse huisartsenpraktijk:
COPD in de Vlaamse huisartsenpraktijk: Verandert navorming over de jongste GOLD-richtlijnen de opinie over de behandeling van COPD bij Vlaamse huisartsen? Dr. Vermeersch Bryan, KULeuven Promotor: Prof.
Nadere informatieSpirometrie-onderzoek
Spirometrie-onderzoek Prof. Ellie Oostveen, longfysioloog Dienst Longziekten Universitair Ziekenhuis Antwerpen ellie.oostveen@uza.be Ademhalingssysteem Longfunctietests Luchtwegvernauwing of beperkte ademreserves:
Nadere informatieMedicatie bij COPD: Therapie op maat?
IMPLEMENTATIE VAN ASTMA EN COPD DISCLOSURE IN DE BELANGEN HUISARTSENPRAKTIJK SPREKERS: IMPLEMENTATIE VAN ASTMA EN COPD IN DE HUISARTSENPRAKTIJK GEEN BELANGENVERSTRENGELING 29 januari + 30 januari 2015
Nadere informatieAanwezig zijn huisartsen en hun praktijkondersteuner, een longarts, longverpleegkundige van het ziekenhuis, kaderarts astma/copd van zorggroep ELZHA.
Notulen Transmuraal overleg Haga Ziekenhuis 8 oktober 2018 Inleiding: Het doel van dit overleg is het verder verhogen van de kwaliteit van astma/copd zorg door o.a. bespreken van actualiteiten, casuïstiek
Nadere informatieFARMACOTHERAPIE BIJ CHRONISCH OBSTRUCTIEF LONGLIJDEN: EEN UPDATE
FARMACOTHERAPIE BIJ CHRONISCH OBSTRUCTIEF LONGLIJDEN: EEN UPDATE In de Folia van september 2000 verscheen een overzichtsartikel over farmacotherapie bij chronisch obstructief longlijden (chronic obstructive
Nadere informatieKlinisch relevantie van longvolumes VVLR Prof Dr. Wim Janssens Pneumologie UZLeuven
Klinisch relevantie van longvolumes VVLR - 2018 Prof Dr. Wim Janssens Pneumologie UZLeuven Longvolumina FVC en FEV 1 zijn dynamische volumina Ze zeggen niets over de totale hoeveelheid lucht in thorax
Nadere informatieWorkshop RTA astma bij kinderen
Workshop RTA astma bij kinderen Kindercarroussel Klankbordgroep kindergeneeskunde 7 maart 2017 Nicolien de Bie en Marianne Faber Quiz via Kahoot Pak je smartphone Ga naar kahoot.it Enter pin: Geef een
Nadere informatieInterline januari 2010. Astma/COPD versie 2009 casusschetsen
Interline januari 2010 Astma/COPD versie 2009 casusschetsen INTERLINE ASTMA + COPD 2009 Januari 2010 CASUSSCHETSEN Casusschets 1 Vrouw 28 jaar; Voorgeschiedenis: nu 3 jaar gestopt met roken, als kind geen
Nadere informatieCOPD. Definitie COPD. COPD feiten COPD. COPD feiten. Oorzaken van luchtwegobstructie
COPD Definitie COPD progressieve niet volledig reversibele luchtwegobstructie 23 september 2012 Stijn J.M. Mol, Longarts Maxima Medisch Centrum Veldhoven geassocieerd met abnormale inflammatoire respons
Nadere informatie