Reforming koolwaterstoffen naar waterstof
|
|
- Silke Thys
- 6 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Resultaten en bevindingen van project Reforming koolwaterstoffen naar waterstof Dit rapport is onderdeel van de projectencatalogus energie-innovatie. Tussen 2005 en 2011 kregen ruim 1000 innovatieve onderzoeks- en praktijkprojecten subsidie. Ze delen hun resultaten en bevindingen, ter inspiratie voor nieuwe onderzoeks- en productideeën. De subsidies werden verleend door de energie-innovatieprogramma's Energie Onderzoek Subsidie (EOS) en Innovatie Agenda Energie (IAE). Datum 2010 Status Definitief Energieonderzoek Centrum Nederland, e.a. in opdracht van Agentschap NL
2
3 Colofon Projectnaam Programma Regeling Projectnummer Contactpersoon Reforming koolwaterstoffen naar waterstof Energie Onderzoek Subsidie Lange Termijn EOSLT08004 Energieonderzoek Centrum Nederland (ECN) Hoewel dit rapport met de grootst mogelijke zorg is samengesteld kan Agentschap NL geen enkele aansprakelijkheid aanvaarden voor eventuele fouten.
4 Format eindrapport Energie Onderzoek Subsidie: Nieuw Energieonderzoek Openbaar eindrapport 1. Gegevens project Projecttitel: Consortium programma EOS speerpunt Reforming koolwaterstoffen naar waterstof Penvoerder: Energieonderzoek Centrum Nederland H.A.J. van Dijk, Westerduinweg 3, P.O. Box 1, 1755 ZG Petten Medeaanvragers: Green Vision Holding B.V. Technische Universiteit Delft. Faculteit Technische Natuurwetenschappen Albemarle Catalysts Company B.V. Projectperiode: 1 april maart Projectbeschrijving Brandstofceltechnologie voor vervoerstoepassingen en stationaire kleinschalige elektriciteitsopwekking heeft een groot potentieel om emissies en het energiegebruik te reduceren. Vanwege het relatief hoge rendement van de conversie van de brandstof (waterstof) in elektriciteit kan de grootschalige inzet van brandstofcellen een grote bijdrage leveren aan de reductie van het energieverbruik en van emissies van CO 2, NO x, CO, C x H y, SO x, roet en geluid. Dit potentieel is met name groot wanneer ze ingezet worden in vervoerstoepassingen en kleinschalige elektriciteitsopwekking (<200kW) gecombineerd met het nuttig gebruik van de gegenereerde restwarmte. De introductie zal op de korte termijn (tot 2020) voornamelijk plaatsvinden in niche-markten, die kleinschalig zijn en gebruik maken van conventionele fossiele brandstoffen. Zo wordt de transitie naar brandstofcelsystemen ondersteund door de duurzaamheid te vergroten en de kosten te verlagen. Op lange termijn (>2020/2025) heeft de productie van waterstof uit duurzame bron zoals windenergie en zonne-energie of uit grootschalige centrale productie de voorkeur. De inzet van flexibele coproductie van elektriciteit en waterstof uit bijvoorbeeld kolen, aardgas en biomassa met CO 2 afvangst en opslag (CCS) zal hierbinnen een belangrijke rol gaan spelen. 2.1 Probleemstelling en doelstellingen Voor de decentrale toepassing van brandstofceltechnologie heeft de decentrale productie van waterstof uit fossiele logistieke brandstoffen de voorkeur boven het gebruik van H 2 uit flessen. De huidige brandstof conversiesystemen voldoen nog niet aan de gebruikerseisen in termen van efficiency, kosten en robuustheid. De huidige commerciële systemen voor zowel stationaire als mobiele toepassingen zijn voornamelijk gebaseerd op aardgas en LPG als brandstof. Het realiseren van een grotere diversiteit richting vloeibare brandstoffen zou mogelijkheden tot nieuwe stationaire niche-applicaties genereren. In deze context is diesel een zeer geschikte brandstof vanwege de hoge energiedichtheid en de betere gebruikersvriendelijkheid ten opzichte van andere fossiele brandstoffen. Bij het gebruik van logistieke dieselbrandstoffen treden complicaties op ten aanzien van de aanwezigheid van zwavel en moeilijk te reformen componenten in de brandstof. Daarnaast Versie ANL012010V1 1
5 zijn er voor het totale systeem strenge eisen met betrekking tot volume, gewicht en efficiëntie. Om waterstofproductie uit vloeibare brandstoffen mogelijk te maken, is een combinatie van materiaalontwikkeling, reactorontwikkeling en verregaande systeemintegratie noodzakelijk. De doelstelling van het EOSLT consortiumproject Reforming is de ontwikkeling van een processor op een schaal van 5 kw die logistieke dieselbrandstof efficiënt omzet in een H 2 gas geschikt voor brandstofcellen. 2.2 Projectorganisatie Het project is ingedeeld in werkpakketten. Het overkoepelende werkpakket 1 omhelst de systeemanalyse, van conceptioneel ontwerp tot detail ontwerp. De deeltechnologieën van de brandstofprocessor, te weten de dieselontzwaveling, de diesel reforming, de gas reiniging en de balance-of-plant componenten worden elk in hun eigen werkpakket ontwikkeld in de eerste 3 jaar van het project. Daarna worden de ontwikkelde componenten samengebouwd tot een prototype systeem. In projectjaar 3 is tevens besloten om het 5-jarige project te verkorten tot 4 jaar. Dit betekende dat de geplande 2 jarige activiteiten voor het ontwerp, bouw en testen van de onderdelen van het prototype en het prototype als geheel uitgevoerd moesten worden in 1 jaar met gereduceerd budget, een ambitieuze benadering. Binnen dit project is inderdaad het prototype gebouwd, maar het budget was onvoldoende voor het uitgebreid testen ervan. Het project wordt uitgevoerd door ECN (penvoerder), TUDelft Faculteit Technische Natuurwetenschappen, Albemarle Catalysts Company B.V. en Green Vision. ECN en Green Vision dragen zorg voor de systeem analyse. De TUDelft en Albemarle Catalysts Company B.V. onderzoeken de ontzwaveling van diesel via Hydrodesulphurization (HDS). ECN richt zich op dieselontzwaveling middels reactieve adsorptie. Green Vision en ECN werken samen in de ontwikkeling van technologie voor de dieselreforming en in de gasreiniging. In het laatste jaar focust Green Vision als eindgebruiker zich op het ontwerp, de constructie en het testen van het prototype van de fuel-processor. 3. Behaalde resultaten De ontwikkeling van technologie voor de dieselontzwaveling steunt op 2 pilaren, te weten hydrodesulphurization (HDS) en reactieve adsorptie. In HDS reageren de organozwavelcomponenten met H 2 tot H 2 S, welke wordt afgevangen. In reactieve adsorptie adsorberen de organozwavelcomponenten op een sorbent, eventueel gepaard met een reactie. Voor beide benaderingen zijn geschikte systemen ontwikkeld. Voor de HDS route is een geschikte katalysator geïdentificeerd welke met een voldoende stabiliteit in staat is laagzwavelige diesel (<10 ppmw S) tot <1 ppmw S te ontzwavelen. Voor de reactieve adsorptieroute is een commercieel sorbent geïdentificeerd met een voldoende hoge zwavelopnamecapaciteit. Echter, voor beide routes is aangetoond dat de aanwezigheid van biodiesel in commerciële diesels de werking van de ontzwaveling ernstig hindert. Aangezien de bijmenging van biodiesel in de nabije toekomst gemeengoed zal worden, is meer onderzoek vereist om specifiek met de biodieselcomponenten om te kunnen gaan. Het gebrek van een robuuste ontzwavelingsmethode voor diesel is echter geen showstopper, omdat binnen het project dieselreformingtechnologie is ontwikkeld die dieselontzwaveling overbodig maakt. De directe diesel stoomreforming van laagzwavelige commerciële diesel is gedemonstreerd gebruik makende van een geschikte commerciële katalysator. Zowel de activiteit als de stabiliteit van de katalysator en het bijbehorende operationele bereik zijn aangetoond. De organozwavelcomponenten worden door de katalysator omgezet in H 2 S, welke met een nageschakeld sorbent wordt verwijderd. Voor het gebruik van diesel als voeding voor een brandstofprocessor zijn in het project injectiesystemen ontwikkeld voor de betrouwbare dosering, verdamping en menging van de diesel. Volledige verdamping van de diesel en goede menging zijn essentiële stappen in de katalytische reforming van vloeibare brandstoffen. Versie ANL012010V1 2
6 In een conceptuele systeemstudie zijn schakelingen van de verschillende deeltechnologieën met elkaar vergeleken. Zowel systeemaspecten zoals efficiëntie en complexiteit, als criteria zoals de gereedheid van de deeltechnologie zijn meegenomen. Het resulterende optimale systeem is gebaseerd op directe stoomreforming van laagzwavelige diesel, gevolgd door een water-gas shift stap om het H 2 gehalte te verhogen en een pressure swing adsorption (PSA) unit voor de productie van een hoge zuiverheid H 2 product geschikt voor een PEMFC. In het project is de normaliter volumineuze PSA sectie verregaand verkleind. Modelberekeningen hebben aangetoond dat een innovatieve schakeling van de verschillende bedden in adsorptie, spoel en regeneratie mode leidt tot een volumereductie met meer dan een factor 10. Simultaan heeft de slimme keuze van componenten geleid tot een kostenreductie van de PSA unit met een factor 4 tot 5. De systeemconfiguratie die resulteerde uit de conceptionele systeemanalyse in combinatie met de status van de deeltechnologieën is weergegeven in onderstaande figuur. Voor deze systeemconfiguratie is een studie uitgevoerd naar de optimale warmte-integratie met als doel de systeemefficiëntie te optimaliseren met zo weinig mogelijk warmtewisselaars. Van het uiteindelijke systeem is een detail ontwerp gemaakt, waarin alle componenten zijn gespecificeerd. Dit ontwerp is vervolgens door Green Vision gebouwd, zie figuur onder waar het systeem vanuit de 4 ooghoeken wordt getoond. A B B C C D A B C D diesel direct steamreformer including injector and evaporator water-gas shift + heat exchanger PSA H 2 PSA product buffer Voor montage zijn de deelsystemen individueel getest. Helaas is het binnen het beschikbare budget en tijd niet mogelijk gebleken het totale systeem uitgebreid te testen. De oorzaak hiervoor is de beslissing in projectjaar 3 geweest om het 5-jarige project te verkorten tot 4 jaar. 4. Bijdrage aan doelstellingen het programma Nieuw Energieonderzoek Versie ANL012010V1 3
7 De onderzoeksresultaten zijn cruciaal voor de ontwikkeling van een diesel gevoed brandstofcelsysteem. In het marktonderzoek is geconcludeerd dat er vele toepassingen zijn voor zo n systeem. Voor een snelle marktintroductie wordt in eerste instantie gericht op de markten die wat minder eisen stellen aan afmetingen, gewicht en kostprijs. Dit betreft met name stationaire toepassingen op afgelegen locaties. Aan de ene kant is dit WKK voor afgelegen (recreatie-) woningen, aan de andere kant de vervanging van dieselgeneratoren voor bijvoorbeeld wegwerkzaamheden en evenementen. Door verdere systeemintegratie en verbeteringen aan reactorsystemen wordt verwacht dat in een later stadium ook aan de systeemeisen van andere toepassingen zoals mobile homes en schepen kunnen worden voldaan. Hierna komt ook de toepassing als APU voor vrachtwagens in beeld, in het bijzonder voor gekoeld transport. Hiervoor zal het systeem nog compacter, lichter en betrouwbaarder moeten worden gemaakt. Veel resultaten die binnen dit project behaald zijn, zijn ook toepasbaar voor H 2 -generatoren die gebruik maken van een andere brandstof. De miniaturisering van de PSA unit is hiervan een voorbeeld. Het project heeft geleid tot het versterken van de sterke positie van Green Vision Holding B.V., waarvan HyGear een dochteronderneming is, op het gebied van het omzetten van vloeibare brandstoffen in H 2 geschikt voor lage temperatuur brandstofcellen (PEMFC). De huidige kleinschalige H 2 generatoren die momenteel commercieel te verkrijgen zijn, zijn vooral gebaseerd op aardgas als brandstof. Slechts enkele type systemen richten zich op vloeibare brandstoffen, en dan met name tot de lichtere brandstoffen zoals kerosine. De ontwikkeling van de brandstofprocessor binnen dit project biedt internationaal dus duidelijke perspectieven. 5. Overzicht van openbare publicaties De ontwikkeling van een compacte reactor voor de water-gas shift reactie in een fuel processor is beschreven in een wetenschappelijk artikel: H.A.J. van Dijk, J. Boon, R.N. Nyqvist, R.W. van den Brink, Development of a single stage heat integrated water gas shift reactor for fuel processing, Chemical Engineering Journal, Volume 159, Issues 1-3, Pages , doi: /j.cej Een literatuur onderzoek naar de karakteristieken en potentie van de stoomreforming van vloeibare brandstoffen is beschreven in een openbaar ECN rapport: J. Boon, H.A.J. van Dijk,, Adiabatic Diesel Pre-reforming, ECN-E EN juli 2008, 6. Dankbetuiging Het project is uitgevoerd met subsidie van het Ministerie van Economische Zaken, regeling EOS: Nieuw Energieonderzoek, uitgevoerd door Agentschap NL Versie ANL012010V1 4
Optimale benutting van de energie input van een houtgestookte centrale door plaatsing rookgascondensor en CO2- benutting met PVT
Resultaten en bevindingen van project Optimale benutting van de energie input van een houtgestookte centrale door plaatsing rookgascondensor en CO2- benutting met PVT Dit rapport is onderdeel van de projectencatalogus
Nadere informatieProductie van FoxCoal uit getorreficeerde reststromen
Resultaten en bevindingen van project Productie van FoxCoal uit getorreficeerde reststromen Dit rapport is onderdeel van de projectencatalogus energie-innovatie. Tussen 2005 en 2011 kregen ruim 1000 innovatieve
Nadere informatieBiomethanol. Resultaten en bevindingen van project. Datum September 2010 Status Definitief. BioMCN, e.a. in opdracht van Agentschap NL
Resultaten en bevindingen van project Biomethanol Dit rapport is onderdeel van de projectencatalogus energie-innovatie. Tussen 2005 en 2011 kregen ruim 1000 innovatieve onderzoeks- en praktijkprojecten
Nadere informatie3 e Generatie ION Technologie
Resultaten en bevindingen van project 3 e Generatie ION Technologie Dit rapport is onderdeel van de projectencatalogus energie-innovatie. Tussen 2005 en 2011 kregen ruim 1000 innovatieve onderzoeks- en
Nadere informatieOnderzoek en ontwikkeling voor een kleinschalige windturbine met venturi en geluidsdemper
Resultaten en bevindingen van project Onderzoek en ontwikkeling voor een kleinschalige windturbine met venturi en geluidsdemper Dit rapport is onderdeel van de projectencatalogus energie-innovatie. Tussen
Nadere informatieDEMO Resultaten en bevindingen van project. Datum 2008 Status Definitief. Nuon Warmte in opdracht van Agentschap NL
Resultaten en bevindingen van project Dit rapport is onderdeel van de projectencatalogus energie-innovatie. Tussen 2005 en 2011 kregen ruim 800 innovatieve onderzoeksprojecten subsidie. Ze delen hun resultaten
Nadere informatieGreen Coal from torrefied Biomass: een tweede generatie hoogwaardig en groen alternatief voor steenkool
Resultaten en bevindingen van project Green Coal from torrefied Biomass: een tweede generatie hoogwaardig en groen alternatief voor steenkool Dit rapport is onderdeel van de projectencatalogus energie-innovatie.
Nadere informatieInnovatief renoveren met PVT
Resultaten en bevindingen van project Innovatief renoveren met PVT Dit rapport is onderdeel van de projectencatalogus energie-innovatie. Tussen 2005 en 2011 kregen ruim 1000 innovatieve onderzoeks- en
Nadere informatieReformate Enhanced Solid Oxide Electrolyser (RESOE)
Resultaten en bevindingen van project Reformate Enhanced Solid Oxide Electrolyser (RESOE) Dit rapport is onderdeel van de projectencatalogus energie-innovatie. Tussen 005 en 011 kregen ruim 1000 innovatieve
Nadere informatieAardwarmtenetwerk Pijnacker
Resultaten en bevindingen van project Dit rapport is onderdeel van de projectencatalogus energie-innovatie. Tussen 2005 en 2011 kregen ruim 1000 innovatieve onderzoeks- en praktijkprojecten subsidie. Ze
Nadere informatiePerspectief voor klimaat neutraal en hernieuwbaar gas
Perspectief voor klimaat neutraal en hernieuwbaar gas Aardgas als transitiebrandstof of transitie van een brandstof? Marcel Weeda, ECN AkzoNobel Center, Amsterdam VEMW seminar, 22 april 2016 www.ecn.nl
Nadere informatieWaterstof: de energiedrager van de toekomst. Frank de Bruijn. Waterstof. Een Gas Kleurloos;Geurloos;Niet Giftig; Brandbaar
Waterstof: de energiedrager van de toekomst Frank de Bruijn www.ecn.nl Waterstof Een Gas Kleurloos;Geurloos;Niet Giftig; Brandbaar Hoge energie dichtheid op gewichtsbasis Lage energiedichtheid op volumebasis
Nadere informatieEindrapport. Energie-efficiënte CO2-verwijdering uit biogas
Eindrapport Energie-efficiënte CO2-verwijdering uit biogas December 2017 Inhoud 1. Gegevens project... 3 2. Samenvatting... 4 3. Technologie... 5 4. Resultaat... 7 5. Conclusie... 10 2 1. Gegevens project
Nadere informatieWaterstofmobiliteit: status en uitdagingen
Waterstofmobiliteit: status en uitdagingen Marcel Weeda, ECN Mini-symposium zero-emissie openbaar vervoer in Noord-Holland Provinciehuis NH, Haarlem 16 september 2015 www.ecn.nl Inhoud Zero-emissie openbaar
Nadere informatieGROEN GAS HEEFT DE TOEKOMST en de toekomst begint nu
GROEN GAS HEEFT DE TOEKOMST en de toekomst begint nu A. van der Drift December 2013 ECN-L--13-081 GROEN GAS HEEFT DE TOEKOMST en de toekomst begint nu Bram van der Drift Clean Tech Business Day 11 december
Nadere informatieWaterstofmobiliteit: status en uitdagingen
Waterstofmobiliteit: status en uitdagingen Marcel Weeda, ECN Mini-symposium zero-emissie openbaar vervoer in Noord-Holland Provinciehuis NH, Haarlem 16 september 2015 www.ecn.nl Inhoud Zero-emissie openbaar
Nadere informatieN-ergy, Microbiologische co-productie van N-chemicals en ethanol uit biomassa fracties
Resultaten en bevindingen van project N-ergy, Microbiologische co-productie van N-chemicals en ethanol uit biomassa fracties Dit rapport is onderdeel van de projectencatalogus energie-innovatie. Tussen
Nadere informatieGas op Maat. Postbus 250, 3190 AG Hoogvliet Rotterdam Telefoon +31(0)
Gas op Maat De maatschappij is op weg naar een CO 2 -neutraal energiesysteem. De gassector wil graag bijdragen aan het behalen van deze doelstelling. In de transitieperiode is de rol van aardgas maatwerk:
Nadere informatieSOLIDpower. Presentatie ISSO New Business event J.W. Tolkamp 5 november 2015
SOLIDpower Presentatie ISSO New Business event J.W. Tolkamp 5 november 2015 Decentraal stroom opwekken Huidige Situatie: Centrale opwekking Toekomstige situatie: Decentrale flexibele opwekking 2 3 Huidige
Nadere informatieWe willen de wereld laten zien dat je van restproducten duurzame energie kunt maken
We willen de wereld laten zien dat je van restproducten duurzame energie kunt maken Daarom werken wij aan de realisatie van een innovatieve installatie die biomassa (zoals afvalhout) en andere reststromen
Nadere informatieWe willen de wereld laten zien dat je van restproducten duurzame energie kunt maken
We willen de wereld laten zien dat je van restproducten duurzame energie kunt maken Daarom werken wij aan de realisatie van een innovatieve installatie die biomassa (zoals afvalhout) en andere reststromen
Nadere informatieWe willen de wereld laten zien dat je van restproducten duurzame energie kunt maken
We willen de wereld laten zien dat je van restproducten duurzame energie kunt maken Daarom werken wij aan de realisatie van een innovatieve installatie die biomassa (zoals afvalhout) en andere reststromen
Nadere informatieOntwikkelingen op het gebied van Warmteopslag
Ontwikkelingen op het gebied van Warmteopslag R. de Boer Oktober 2013 ECN-L--13-068 Ontwikkelingen op het gebied van Warmteopslag Workshop flexibele BioWKK op de energiemarkt 2 oktober 2013 Robert de Boer
Nadere informatieTransitie naar een duurzame elektriciteitsvoorziening en de rol van biomassa. Ir. Harry A. Droog
Transitie naar een duurzame elektriciteitsvoorziening en de rol van biomassa Ir. Harry A. Droog Voorzitter Platform Duurzame Electriciteitsvoorziening Biomassa meestook symposium, 27 mei 2010, Amsterdam
Nadere informatieJan Schouten. Volvo Truck Nederland
Jan Schouten Quality Safety Environmental care A company driven by strong core values CO 2 -neutrale productie Eerste 100 % CO 2 -neutrale truckfabriek in Gent Windenergie, zonne-energie, biobrandstoffen
Nadere informatieSmart FuelCell Network
Openbaar rapport van het project EOS DEMO 10013 Subsidie is verleend door RVO.nl in opdracht van het Ministerie van Economische Zaken. Smart FuelCell Network Uitgangspunten en de doelstelling van het project
Nadere informatieWilt u warmte en elektriciteit. res-fc market
Wilt u warmte en elektriciteit res-fc market Het project Het EU-project RES-FC Market wil de marktintroductie van brandstofcelsystemen voor huishoudens (FCHS) die gebruik maken van hernieuwbare energie
Nadere informatieCO 2 afvang Resultaten Nederlandse R&D ( )
CO 2 afvang Resultaten Nederlandse R&D (2004-2009) www.ecn.nl De boodschap CATO heeft afvang technologie ontwikkeling in Nederland gekatalyseerd. Daardoor spelen Nederlandse partijen grote rol in Europa
Nadere informatieBiomassa. Pilaar in de energietransitie. Uitgangspunt voor de biobased economie
Biomassa Pilaar in de energietransitie en Uitgangspunt voor de biobased economie Klimaatverandering: onze uitdaging Onze opdracht om er snel en écht iets aan te gaan doen Overeenstemming: er moet wat gebeuren!
Nadere informatieEmpyro Van concept naar eerste pyrolysefabriek
Empyro Van concept naar eerste pyrolysefabriek Douwe van den Berg Bio-energiedag Oost NL, 5 november 2015 Your partner in bioenergy Inhoud 1. 2. 3. 4. 5. Productie van pyrolyse-olie bij EMPYRO Toepassing
Nadere informatieGROEN AARDGAS via VERGASSING
ECN-M--07-069 GROEN AARDGAS via VERGASSING A. van der Drift Gepresenteerd tijdens het Minisymposium Groen Gas, Maarssen, 28 juni 2007 Augustus 2007 GROEN AARDGAS via VERGASSING Bram van der Drift www.ecn.nl
Nadere informatieENATEC micro-cogen cogen B.V.
micro-cogen BV Micro-WKK systemen op basis van de Vrije Zuiger Stirlingmotor De condenserende CV ketel met elektriciteitsproductie Ruud van der Woude (ECN/EGON) 1 2 micro-cogen cogen B.V. micro-cogen B.V.
Nadere informatieGrootschalige introductie van micro wkk systemen. Harm Jeeninga ECN Beleidsstudies
Grootschalige introductie van micro wkk systemen Harm Jeeninga ECN Beleidsstudies jeeninga@ecn.nl Micro wkk een controversieel onderwerp? De discussie rondom het nut van micro wkk wordt niet altijd niet
Nadere informatieCO 2 afvang Resultaten Nederlandse R&D ( )
CO 2 afvang Resultaten Nederlandse R&D (2004-2009) D. Jansen Gepresenteerde op de Vierde Nationaal Symposium CCS, 15 april 2009, Driebergen, Nederland ECN-L--09-159 December 2009 CO 2 afvang Resultaten
Nadere informatieBrandstofcel in Woning- en Utiliteitsbouw
Brandstofcel in Woning- en Utiliteitsbouw Leo de Ruijsscher Algemeen directeur De Blaay-Van den Bogaard Raadgevende Ingenieurs Docent TU Delft faculteit Bouwkunde Inleiding Nu de brandstofcel langzaam
Nadere informatieNet voor de Toekomst. Frans Rooijers
Net voor de Toekomst Frans Rooijers Net voor de Toekomst 1. Bepalende factoren voor energie-infrastructuur 2. Scenario s voor 2010 2050 3. Decentrale elektriciteitproductie 4. Noodzakelijke aanpassingen
Nadere informatieFOSSIELE BRANDSTOFFEN
FOSSIELE BRANDSTOFFEN De toekomst van fossiele energiebronnen W.J. Lenstra Inleiding Fossiele energiebronnen hebben sinds het begin van de industriele revolutie een doorslaggevende rol gespeeld in onze
Nadere informatieWat vraagt de energietransitie in Nederland?
Wat vraagt de energietransitie in Nederland? Jan Ros Doel/ambitie klimaatbeleid: Vermindering broeikasgasemissies in 2050 met 80 tot 95% ten opzichte van 1990 Tussendoelen voor broeikasgasemissies Geen
Nadere informatieD2C-Airco. Resultaten en bevindingen van project. Datum 11 april Optimair Holding BV in opdracht van Agentschap NL
Resultaten en bevindingen van project D2C-Airco Dit rapport is onderdeel van de projectencatalogus energie-innovatie. Tussen 2005 en 2011 kregen ruim 1000 innovatieve onderzoeks- en praktijkprojecten subsidie.
Nadere informatie2016-04-15 H2ECOb/Blm HOE KAN DE ENERGIETRANSITIE WORDEN GEREALISEERD? Probleemstelling
HOE KAN DE ENERGIETRANSITIE WORDEN GEREALISEERD? Probleemstelling Op de internationale milieuconferentie in december 2015 in Parijs is door de deelnemende landen afgesproken, dat de uitstoot van broeikasgassen
Nadere informatieHoe kan innovatie helpen?
Themabijeenkomst 16 december: Luchtvervuiling, en hoe houden wij Nederland mobiel? Verkeer Toenemende en invloed luchtvervuiling: van milieu-eisen op de sector hoe kan 2 Inhoud Waar komen verkeersemissies
Nadere informatieGroenGas InOpwerking. Kleinschalige biogasopwaardering met Bio-Up. Rene Cornelissen (CCS) 11 maart 2015
GroenGas InOpwerking Kleinschalige biogasopwaardering met Bio-Up Rene Cornelissen (CCS) 11 maart 2015 Kleinschalige biogasopwaardering met Bio-Up Inhoudsopgave CCS Inleiding Situatie kleinschalige vergisting
Nadere informatieWaterstof in de energietransitie Sleutelrol, maar geen heilige graal
Waterstof in de energietransitie Sleutelrol, maar geen heilige graal Even voorstellen: Mara Wustmans 2015 t/m heden: Adviseur gebouwinstallaties bij Royal HaskoningDHV 2013-2014: Technisch trainee bij
Nadere informatieVloeibaar aardgas - Liquid Natural Gas (LNG) Voordelen en uitdagingen. Jan Van Houwenhove 3 December 2015
Vloeibaar aardgas - Liquid Natural Gas (LNG) Voordelen en uitdagingen Jan Van Houwenhove 3 December 2015 Agenda Cryo Advise Aardgas - eigenschappen Voordelen Uitdagingen Cryo Advise advies voor LNG systemen
Nadere informatieWaterstofstroom - Agenda
Rol van waterstof bij energietransitie Rob van der Sluis Waterstofstroom - Agenda Introductie MTSA Brandstofcel principe Waterstof en Energietransitie Het 2 MW project een fotoreportage 1 MTSA Technopower
Nadere informatie3.3 Straddle Carriers
3.3 Straddle Carriers 3.3.1 Inleiding Straddle carriers worden aangedreven door dieselmotoren (6 of 8 cilindermotoren). Deze motoren voldoen allen aan de Tier 3 standaard, de nieuwere uitvoeringen aan
Nadere informatieKom verder. Saxion. Kenniscentrum Design en Technologie Trends in energie voor bedrijven en bedrijventerreinen. Welkom. Jan de Wit, 20 juni 2012
Kenniscentrum Design en Technologie Trends in energie voor bedrijven en bedrijventerreinen Welkom Jan de Wit, 20 juni 2012 Vragen? Trends: 1. Energiebesparing door monitoring & procesbeheersing 2. Energiebesparing
Nadere informatieNaar een duurzame energie huishouding: belofte of mogelijkheid?
Naar een duurzame energie huishouding: belofte of mogelijkheid? Luuk Beurskens, ECN Beleidsstudies KIVI NIRIA, Noordscharwoude, 23 september 2008 www.ecn.nl Inleiding ECN/NRG ontwikkelen hoogwaardige kennis
Nadere informatieLogistieke toepassingen van waterstof binnen Colruyt Group
Logistieke toepassingen van waterstof binnen Colruyt Group Ludo Sweron 29 februari 2012 slide 1 Visie duurzaam ondernemen Colruyt Group Samen duurzaam meerwaarde creëren door waardengedreven vakmanschap
Nadere informatieSymposium De Groene Delta van Nijmegen. Dag van de duurzaamheid 10 oktober 2014
Symposium De Groene Delta van Nijmegen Dag van de duurzaamheid 10 oktober 2014 Noodzaak tot veranderen 13-10-2014 2 En toen was daar... http://www.energieakkoordser.nl/ https://energiekgelderland.nl/paginas/default.aspx
Nadere informatieH-vision Blauwe waterstof voor een groene toekomst Alice Krekt, programmadirecteur Deltalinqs Cimate Program
H-vision Blauwe waterstof voor een groene toekomst Alice Krekt, programmadirecteur Deltalinqs Cimate Program 13-12-2018 Steven Lak voorzitter Om 2030 ambitie van broeikasgas emissiereductie te behalen
Nadere informatieZelf Duurzaam Stroom opwekken
Zelf Duurzaam Stroom opwekken De meest efficiënte thuiscentrale ter wereld Gas wordt stroom Innovatieve Brandstofcel-technologie De BlueGEN wordt op uw gasaansluiting aangesloten en wekt vervolgens stroom
Nadere informatiePower to gas onderdeel van de energietransitie
Power to gas onderdeel van de energietransitie 10 oktober 2013 K.G. Wiersma Gasunie: gasinfrastructuur & gastransport 1 Gastransportnet in Nederland en Noord-Duitsland Volume ~125 mrd m 3 aardgas p/j Lengte
Nadere informatieEnergie voorziening op weg naar duurzaamheid: biomassa? Chris Westra.
Energie voorziening op weg naar duurzaamheid: biomassa? Chris Westra www.ecn.nl energiegebruik Alarmerende stijging energiegebruik klimaatproblemen duurzame energievoorziening noodzakelijk Ambitieus &
Nadere informatieNAAR EEN GROENE WATERSTOFECONOMIE IN ZUID-HOLLAND EEN VISIE VOOR 2030
NAAR EEN GROENE WATERSTOFECONOMIE IN ZUID-HOLLAND EEN VISIE VOOR 2030 Een advies aan de Provincie Zuid-Holland Maart 2019 Zuid-Holland kent een dubbele urgentie voor ontwikkelen groene waterstofeconomie:
Nadere informatieWaterstof, het nieuwe gas. Klimaatneutraal is de toekomst Frans Rooijers directeur CE Delft
Waterstof, het nieuwe gas Klimaatneutraal is de toekomst Frans Rooijers directeur CE Delft CE Delft Onafhankelijk onderzoek en advies sinds 1978 Energie, Transport en Grondstoffen Economische, technische
Nadere informatieSerieproductie groen aardgas bij Waternet en gebruik ervan
Resultaten en bevindingen van project Serieproductie groen aardgas bij Waternet en gebruik ervan Dit rapport is onderdeel van de projectencatalogus energie-innovatie. Tussen 2005 en 2011 kregen ruim 1000
Nadere informatieELW. Dé compacte oplossing in uw energievraagstuk. Productinformatie Remeha ELW
ELW Dé compacte oplossing in uw energievraagstuk Verwarm voortaan op een efficiënte manier! Het WKK-principe (warmtekrachtkoppeling) dat de Remeha ELW toepassing biedt is zowel geniaal als voor de hand
Nadere informatie1.6 Alternatieve aandrijving
1.6 Alternatieve aandrijving In deze paragraaf worden alternatieve aandrijvingen behandeld. Er wordt dieper ingegaan op elektrische aandrijving waarbij batterijgestuurde aandrijving en aandrijving door
Nadere informatieVisie elektriciteitscentrale en biomassa in de toekomst
Visie elektriciteitscentrale en biomassa in de toekomst André Zeijseink (KEMA) Biomassa Meestook Symposium, Amsterdam, 27 mei 2010 Inleiding KEMA in t kort Belangrijke energie-drivers Rol van kolen in
Nadere informatieFactsheet: Dong Energy
Factsheet: Dong Energy Holding/bestuurder Type bedrijf Actief in Markt Bedrijfsprofiel Dong Energy Producent/leverancier elektriciteit (en aardgas) Europa Consumenten/zakelijk - Omzet 900 miljoen (NL)/9
Nadere informatieDuurzame Industrie. De ombouw van energie-intensief naar energie-efficiënt
Duurzame Industrie De ombouw van energie-intensief naar energie-efficiënt De ombouw van energie-intensief naar energie-efficiënt De verduurzaming van Nederland en van de industrie vraagt onder andere
Nadere informatieMilieuvriendelijke voertuigtechnologieën
Milieuvriendelijke voertuigtechnologieën Studiedag elektrische wagens en laadpalen 31 mei 2012 Overview Mobimix.be? Duurzaam vlootbeheer? Technologie Milieuprestaties Financieel Conclusies + vragen Overview
Nadere informatieWKK en decentrale energie systemen, in Nederland
WKK en decentrale energie systemen, in Nederland Warmte Kracht Koppeling (WKK, in het engels CHP) is een verzamelnaam voor een aantal verschillende manieren om de restwarmte die bij elektriciteitsproductie
Nadere informatieMono vergisting in Wijnjewoude?!
Mono vergisting in Wijnjewoude?! Jan Willem Bijnagte bijnagte@cocos.nl www.cocos.nl 06 82404591 Inhoud CCS Mono mestvergisting Gasverwaarding Noord Deurningen Bio-Up Kansen Wijnjewoude Mono mestvergisting
Nadere informatieKolenvergasser. Kolenvergasser 2009-02-01 hdefc.doc
Kolenvergasser 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 Beantwoord de vragen 1 t/m 3 aan de hand van het in bron 1 beschreven proces. Bron 1 De
Nadere informatieCirculair Congres TKI-BBE Ronald Zwart, Platform Bio-Energie 08 mei 2019
De Toekomst van Bio-energie Circulair Congres TKI-BBE Ronald Zwart, Platform Bio-Energie 08 mei 2019 De Toekomst van Bio-energie Bio-energie is vandaag de belangrijkste bron van hernieuwbare energie in
Nadere informatieSubsidies. Energie en Industrie Maurits Clement
Subsidies Energie en Industrie 2016 Maurits Clement Regelingen in de Topsector Energie Topsector en TKI s bepalen prioriteiten en Bugetten RVO voert tenders uit om budgetten toe te kennen aan projecten
Nadere informatieAmsterdam 9 mei 2017 Guy Konings, Joulz
RAI PTM - bijeenkomst Amsterdam 9 mei 2017 Guy Konings, Joulz 1 Stedin Netbeheer is verantwoordelijk voor het transport van gas en elektriciteit in West Nederland Onze missie: duurzame energie voor iedereen
Nadere informatieW & M de Kuiper Holding
2 januari t/m juni 2018 2 Pagina 2 van 6 Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 2 Overzicht -emissie gegevens 3 Vergelijking met voorgaande jaren 4 3 -gerelateerd gunningsvoordeel 5 4 Doelstellingen 5 Reductiedoelstellingen
Nadere informatiePresentatie BTG BioLiquids Bio Energie dag Zwolle,
Presentatie BTG BioLiquids Bio Energie dag Zwolle, 14-10-2010 Organisation Medewerkers Participatie Maatschappij BTG B.V. 100% BTG Biomass Technology Group B.V. (NL) Consultancy Technology 100% 78% 100%
Nadere informatieEmissiekentallen elektriciteit. Kentallen voor grijze en niet-geoormerkte stroom inclusief upstream-emissies
Emissiekentallen elektriciteit Kentallen voor grijze en niet-geoormerkte stroom inclusief upstream-emissies Notitie: Delft, januari 2015 Opgesteld door: M.B.J. (Matthijs) Otten M.R. (Maarten) Afman 2 Januari
Nadere informatieCO2 prestatieladder. Het CO2-verbruik reduceren binnen de gehele organisatie. Inzicht. Doelstelling CO2-reductie
CO2 prestatieladder Het CO2-verbruik reduceren binnen de gehele organisatie Inzicht De CO2-emissie (footprint) van J. van Etten Holding geeft de totale hoeveelheid CO2- productie die vrijkomt onder andere
Nadere informatieDe Europese lidstaten in het kader van de Lissabon-afspraken de EU tot de meest innovatieve economie ter wereld willen maken;
INTENTIEVERKLARING CO 2 AFVANG, TRANSPORT en OPSLAG Partijen 1. De Minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer, vertegenwoordigd door de heer ir. J. van der Vlist, Secretaris-Generaal
Nadere informatiePresentatie Warmteproductie met snoeihout. 3 November 2011 Doen! Ervaring en tips uit de praktijk Ben Reuvekamp HeatPlus
Presentatie Warmteproductie met snoeihout 3 November 2011 Doen! Ervaring en tips uit de praktijk Ben Reuvekamp HeatPlus Inhoud presentatie Historie HeatPlus Energie en warmte Werking houtgestookte CV installatie
Nadere informatieWaterstof. Hoe het kleinste element in het periodiek systeem een grote drijvende kracht vormt voor de energie- en chemische industrie transitie
Waterstof Hoe het kleinste element in het periodiek systeem een grote drijvende kracht vormt voor de energie- en chemische industrie transitie Jörg Gigler & Marcel Weeda TKI Nieuw Gas Waterstofbijeenkomst
Nadere informatieThermische Centrales voor Elektriciteit College TB142Ea, 12 mei 2014
Thermische Centrales voor Elektriciteit College TB142Ea, 12 mei 2014 Dr.ir. Gerard P.J. Dijkema E.On kolencentrales, Maasvlakte, Rotterdam. G.P.J. Dijkema 5 mei 2014 Faculty of Technology, Policy and Management
Nadere informatieBio Energy to Overijssel
Bio Energy to Overijssel Wat is BE2.O? BE2.O is een gezamenlijk project van de provincie Overijssel, de Universiteit Twente en regionale bedrijven met als doel in Overijssel de toepassing van bio-energie
Nadere informatieWKO in duurzame gebiedsontwikkeling case Westland Ir. Marion Bakker SenterNovem 030 2393677 m.m.c.bakker@senternovem.nl
WKO in duurzame gebiedsontwikkeling case Westland Ir. Marion Bakker SenterNovem 030 2393677 m.m.c.bakker@senternovem.nl 12-11-2007Sheet nummer 1 Ontwikkelingen wereldwijd Heeft de Al Gore film impact?
Nadere informatieVan biofuels naar biobased
Van biofuels naar biobased PPA-dag, 11 maart 2010, Delft Rolf Blaauw Wageningen Universiteit en Researchcentrum Food & Biobased Research Inhoud Introductie De chemische industrie nu Chemicaliën uit biomassa
Nadere informatieEnergieopslag en flexibiliteit - kansen en onzekerheden
Energieopslag en flexibiliteit - kansen en onzekerheden Early morning toast kiemt Hoenderloo 8-10-2014 www.ecn.nl R&D programma s ECN Policy Studies Energy Engineering Environment Energy Efficiency & CCS
Nadere informatieGroen-Punt Groep B.V.
Conform 3.D.1 & 3.D.2 November 2014 Groen-Punt Groep B.V. Groen-aannemingsbedrijf Punt B.V. Groen Punt Uitzendorganisatie B.V. Chroomstraat 1d 3067 GN Rotterdam INHOUDSOPGAVE 1 INLEIDING DEELNAME INITIATIEVEN...
Nadere informatieROTEX hybride gaswarmtepomp Een sterk duo.
ROTEX hybride gaswarmtepomp Een sterk duo. De nieuwe ROTEX HPU hybrid hybride gaswarmtepomp selecteert altijd automatisch de meest voordelige verwarmingsmodus. "Lange tijd waren we ervan overtuigd dat
Nadere informatieDe groene delta van Nijmegen
GDF SUEZ LNG Solutions Workshop GDF SUEZ LNG Solutions - 10 oktober 2014 Leon Sluiman Manager operations & Technology De groene delta van Nijmegen GDF SUEZ LNG Solutions WAT IS LNG LNG: HET PRODUCT Vloeibaar
Nadere informatieAgenda. De uitdaging. Euro normen ENVIRONMENTAL VEHICLE STRATEGY. De uitdaging. Dubbele strategie. Hybride techniek & potentieel
Agenda De uitdaging Dubbele strategie Hybride techniek & potentieel Methaan-diesel techniek & potentieel ENVIRONMENTAL VEHICLE STRATEGY p2 De uitdaging Euro normen Wettelijk kader Opwarming van de aarde
Nadere informatieSlide. Tata Steel. ETS en Innovatie. Hans Kiesewetter / Tilly de Bie
Tata Steel Slide ETS en Innovatie Hans Kiesewetter / Tilly de Bie Tata Steel Slide 2 Deze presentatie verschilt van de getoonde presentatie op de netwerkdag: Het bruggetje van Heineken naar Tata Steel
Nadere informatieMilieuvriendelijke havenwerktuigen: inspirerende voorbeelden. 23 september 2015. Mark Pecqueur Tom Van Den Noortgaete
Milieuvriendelijke havenwerktuigen: inspirerende voorbeelden Mark Pecqueur Tom Van Den Noortgaete Situatieschets NOx probleem Situatieschets NOx probleem Situatieschets NOx probleem Diesel: hoog rendement
Nadere informatieWie zijn wij? Esso brandstoffen. Eigen tankstations. Brandstoffen. Strategische voorraad tot 23 miljoen liter. Levering binnen uur
Welkom In 1948 begonnen in Groot-Ammers Smeermiddelen Brandstoffen Wie zijn wij? Esso brandstoffen Eigen tankstations Strategische voorraad tot 23 miljoen liter Levering binnen 24-48 uur Eigen logistiek
Nadere informatie2014 GreenPort NHN, All rights reserved. Hier wordt geïnvesteerd in uw toekomst. Dit project is mede
. 2014 GreenPort NHN, All rights reserved GEOTHERMAL OUTLOOK 2015-2017 Ronald den Boogert AGENDA Waarom nu geothermie? Stand van zaken geothermie in Nederland in 2015 2020 Voorbeelden toekomstige innovaties
Nadere informatieLes Biomassa LESSENSERIE ENERGIETRANSITIE. Werkblad. Les Biomassa Werkblad. Over biomassa. Generaties biobrandstoffen
LESSENSERIE ENERGIETRANSITIE Les Biomassa Werkblad Les Biomassa Werkblad Niet windenergie, niet zonne- energie maar biomassa is de belangrijkste bron van hernieuwbare energie in Nederland. Meer dan 50%
Nadere informatieen uitdagingen voor de toekomst Pieter Boot, maart 2018
Energie-infrastructuur: overzicht en uitdagingen voor de toekomst Pieter Boot, maart 2018 Indeling De drie fasen van ordening en regulering infrastructuur Nederland doorvoerland Wat is de opgave? Investeringen
Nadere informatieHoe hoog staat u op de prestatieladder?
Hoe hoog staat u op de prestatieladder? ir. Siert Wiersema, adjunct directeur AERZEN Nederland BV ENERGY EFFICIENCY in de PROCESINDUSTRIE Energieakkoord, Klimaatwet MVO, CO₂-footprint Hernieuwbare energiebronnen
Nadere informatieVeel meer hernieuwbaar hoe managen we dat? Frans Rooijers
Veel meer hernieuwbaar hoe managen we dat? Frans Rooijers Groeiend aandeel hernieuwbaar Doel NL en overige EU-landen: in 2020 14% >> 16% in NL, gemiddeld EU 20% Politieke wensen (regeerakkoord): meer,
Nadere informatieEnergietransitie bij Mobiliteit
Energietransitie bij Mobiliteit Aanpak openbaar vervoer in Zuid-Holland Jan Ploeger Presentatie voor Inspiratiedag KPVV 15 oktober 2015 In Zuid-Holland is pas 2,2 % van het energieverbruik duurzaam. Nationale
Nadere informatieECN TNO activiteiten systeemintegratie
ECN TNO activiteiten systeemintegratie Rob Kreiter Den Haag 22-05-2015 www.ecn.nl Aanleiding: meer duurzaam - minder zekerheid - meer complexiteit Uitdaging voor de (verre) toekomst Elektriciteitsbalans
Nadere informatieEfficiEncy Duurzaam. EnErgiEbEsparing. Warmte en koude. KEnnis industrie. energie financiering. instrumenten. GebouwDe omgeving
Warmte en koude Kennis, advies, instrumenten en financiële steun EfficiEncy Duurzaam GebouwDe omgeving energie financiering KEnnis industrie instrumenten EnErgiEbEsparing De Nederlandse overheid streeft
Nadere informatieULCOS, Ultra Low CO 2 Steelmaking. Koen Meijer, TATA Steel
ULCOS, Ultra Low CO 2 Steelmaking Koen Meijer, TATA Steel ULCOS, Ultra Low CO 2 Steelmaking Het ULCOS project Het ULCOS project is een initiatief van de Europese staalindustrie Doel: 50% reductie van CO
Nadere informatieWarmte in Nederland. Onze warmtebehoefte kost veel energie: grote besparingen zijn mogelijk
Warmte in Nederland Onze warmtebehoefte kost veel energie: grote besparingen zijn mogelijk Warmte kost veel energie Warmtevoorziening is verantwoordelijk voor bijna 40% van het energiegebruik in Nederland.
Nadere informatieDE RYCK Klima. 1 kw primaire energie 2,25 kw warmte. ŋ verlies op motor 10% netto vermogen op WP 34% geeft warmte afvoer verwarmingscircuit
DE RYCK Klima LUWAGAM : pomp lucht-water aangedreven met gasmotor PAUL DE RYCK Werking op laag niveau (buitenlucht min. 0 C) omzetten naar warmte op hoog niveau (buiswater max. 50 C) Serreverwarming buis
Nadere informatieCompact Plus biogasinstallatie, Lierop, 600 kw
Hoe maak je biogas? Inhoud presentatie Wie en wat is Biogas Plus? Hoe werkt een biogasinstallatie? Voor wie is een biogasinstallatie interessant? Is een biogasinstallatie duurzaam? Zijn subsidies nodig?
Nadere informatie