Kunsteducatief project over logo's

Transcriptie

1 Kunsteducatief project over logo's

2 Introductie project Merkwaardig een project over het effect van beeldmerken en logo s die we in ons dagelijks leven overal tegenkomen. Het project wil leerlingen in het voortgezet onderwijs op een kunstzinnige manier laten nadenken over allerlei vormen van merktekens. Waar dienen logo s voor? Waarom zien we ze overal om ons heen? Welke rol spelen logo s en beeldmerken bijvoorbeeld bij het koopgedrag van consumenten. Spelen de logo s waar we onszelf mee associëren en de ideeën die deze uitdragen, ook een rol bij de manier waarop we onszelf presenteren aan de buitenwereld? Denk hierbij aan onze kledingstijl, de merken waarmee we ons graag omringen, de sociale groep waar we ons mee identificeren en de manier waarop we onszelf presenteren in de sociale media. Al in de middeleeuwen ontstonden allerlei vormen van beeldmerken: bijvoorbeeld zegelringen of monogrammen als merkteken om akten te ondertekenen, huismerken en gevelstenen als persoonlijk symbool om je bezit of beroep aan te duiden. Overal in Zuid-Holland en elders zijn historische voorbeelden terug te vinden in de vorm van wapens van gemeenten en waterschappen. Ook vlaggen, schilden en familiewapens zijn uitingen van historische beeldmerken. Wat stralen deze symbolen uit en wat betekenen ze? Tijdens het project Merkwaardig onderzoeken leerlingen zowel de beeldmatige en grafische aspecten als ook de betekenissen en historische achtergrond van logo s en beeldmerken. Ze denken na over de relatie tussen het logo en hetgeen men door middel van deze logo s probeert te communiceren en verkopen : het idee, de belofte, de herkenning, het product. Daarnaast onderzoeken ze de manier waarop anderen en zijzelf zich op een bepaalde manier als product in de markt zetten. Hoe creëer je een imago? Dit gegeven resulteert in de ontwikkeling van een logo voor henzelf. Tenslotte ontwerpen ze een logo voor hun school, woonplaats of regio. Door middel van dit project krijgen leerlingen en docenten op een creatieve manier inzicht in de betekenis van beeldcultuur in het heden en het verleden. kunsteducatief project over logo s 2

3 Inhoud handleiding Les 1 In les 1 analyseren de leerlingen logo s. Aan de hand van voorbeelden van hedendaagse logo s krijgen ze inzicht in de manier waarop logo s ontstaan, hoe deze zijn opgebouwd en door de tijd heen evolueren. Waarom zijn logo s een krachtig communicatiemiddel en wat wordt ermee beoogd? De leerlingen buigen zich over een bestaand logo en ontwerpen zelf de volgende stap in de evolutie van dit logo. Les 2 Tijdens les 2 reflecteren leerlingen op de overeenkomsten tussen merktekens en het imago dat mensen voor zichzelf creëren. Aan de hand van sociale media-sites zoals Facebook, Hyves of Google +, analyseren ze hoe jongeren zichzelf in de markt proberen te zetten en of ze daarin slagen. Ze zetten de eerste stap in het ontwikkelen van hun persoonlijke logo door een leeg figuur (de zogenaamde pimp-up pop ) te vullen met merken, slogans en logo s die iets kenmerkends over hen communiceren en waar zij zich mee identificeren. Les 3 In de vorige lessen hebben de leerlingen kennis gemaakt met de vormgeving en functie van logo s. Daarnaast hebben zij gekeken of er overeenkomsten bestaan tussen een logo van een product en het imago van een persoon. Door actief bezig te zijn met de collage rondom hun pimp-up pop, hebben de leerlingen na kunnen denken over hun eigen imago en op welke manier dat verweven is met logo s, beeldmerken en alle aspecten die daarbij komen kijken. In les 3 gaat de leerling aan de slag met het omzetten van dat eigen imago in een abstract beeld en gaan ze een logo ontwerpen van henzelf. Les 4 Tenslotte wordt in les 4 ingegaan op historische merktekens: de heraldiek, vlaggen en gevelstenen en de betekenis van historische kleuren en symbolen. De leerlingen gaan op zoek naar het wapen van hun familie, woonplaats of regio. Ter afsluiting van dit basispakket buigen de leerlingen zich over het schoollogo: dit kunnen ze vernieuwen, pimpen of opnieuw ontwerpen. Doel project Leerlingen worden zich bewust van de overweldigende hoeveelheid logo s en beeldmerken in onze maatschappij en de invloed hiervan op jongeren. Leerlingen kunnen zowel de beeldmatige en grafische als ook de inhoudelijke en historische aspecten van merktekens analyseren. Leerlingen krijgen inzicht in de manier waarop de mens al eeuwen probeert om boodschappen over persoonlijke, familiale, plaatselijke of regionale identiteit te communiceren door middel van merktekens. Leerlingen ontdekken wat logo s met hun eigen imago te maken hebben. Door middel van kunsteducatieve opdrachten kunnen leerlingen reflecteren op hun directe omgeving en op hun eigen rol daarin. Leerlingen zijn in staat om op een kunstzinnige manier naar zichzelf, de school en de regio als producten te kijken waar je door middel van logo s over kunt communiceren. Leerlingen kunnen zowel logo s ontwerpen voor zichzelf als ook voor grotere verbanden waar zij deel van uitmaken zoals de school, woonplaats of regio. kunsteducatief project over logo s 3

4 Vak en leerjaar Merkwaardig is bedoeld voor ckv-leerlingen in het voortgezet onderwijs in Zuid-Holland. Het lesmateriaal bevat een docentenhandleiding die door de docent zelf naar eigen inzicht kan worden ingezet en vertaald naar het niveau en leerjaar van de leerlingen. Aantal lesuren en weken Basislespakket: Vier dubbeluren van vijfenveertig minuten. Regio-opdracht: Zie de verschillende lesbrieven op de website onder lesmateriaal. Lespakket Het project Merkwaardig bestaat uit een basislespakket, te downloaden van de website Het basispakket voorziet in vier dubbeluren van vijfenveertig minuten per lesuur. Op dezelfde website vindt u specifieke regio-opdrachten uit diverse regio s van Zuid-Holland. Deze zijn in samenwerking met de Zuid-Hollandse cultuurnetwerkers ontwikkeld. Deze opdrachten zijn uiteraard bedoeld voor scholen in de betreffende regio, maar ook scholen uit andere regio s kunnen deze opdrachten downloaden en uitvoeren. Het is aan te raden om vooraf kort de onderwerpen van de verschillende regio-opdrachten te bestuderen en te kijken of deze wellicht aansluiten bij de lokale omstandigheden van uw school, de ervaringen van uw leerlingen of uw interesses. kunsteducatief project over logo s 4

5 Maak het project openbaar! Deelname aan de website en eindpresentatie De website speelt een belangrijke rol in het project Merkwaardig. Bij verschillende opdrachten bestaat de mogelijkheid om het werk van de leerlingen op de website te plaatsen. Onder het kopje Jouw logo plaatst u de logo s die de leerlingen van zichzelf hebben ontworpen. Onder het kopje Andere logo s plaatst u de overige logo s die de leerlingen hebben gemaakt, zoals aangepaste of vernieuwde logo s van de school, de gemeente of de regio, of fantasierijke logo s voor ver in de toekomst, en dergelijke. Op deze manier kan op een mooi overzicht ontstaan van allerlei persoonlijke en locale of regionale logo s. Na afloop van deelname aan Merkwaardig kan de klas of docent een tentoonstelling organiseren van het werk dat de leerlingen hebben gemaakt tijdens het project. Aanvragen inlogcode docenten Om het werk van de leerlingen zichtbaar te maken is het van belang dat u tijdens deelname aan Merkwaardig de teksten en foto s op de website zet. Hiervoor is een persoonlijke inlogcode nodig. U kunt deze aan het begin van het project aanvragen bij Kunstgebouw via de pagina docenten login. Klik op het icoontje van het slot in de bovenbalk en klik vervolgens op meld u hier aan. Kunstgebouw zal u zo snel mogelijk een inlogcode toesturen. Nadat u de code heeft ontvangen, kunt u verder met het uploaden van het materiaal via de docenten login. U kunt ervoor kiezen om al het werk van uw leerlingen op de website te zetten maar u kunt ook vooraf met de klas een selectie maken van de meest aansprekende teksten, foto s, enz. Ondersteuning docenten De uitvoering van dit project ligt bij de docent ckv. Het is mogelijk om in overleg workshopdocenten van Kunstgebouw in te zetten voor een gastles of extra ondersteuning. Informatie over kosten op aanvraag, zie hiervoor de contactgegevens op pagina 7. Voor meer informatie over regiospecifieke opdrachten of het ontwikkelen van een eigen regio-opdracht kunt u contact opnemen met de cultuurnetwerker in uw regio. kunsteducatief project over logo s 5

6 Kosten Het basislespakket en de regio-opdrachten zijn kosteloos. Daarnaast kan de school gebruik maken van extra workshopdocenten of andere faciliteiten van Kunstgebouw. Kosten op aanvraag, zie hiervoor de contactgegevens op pagina 7. Kunstgebouw Kunstgebouw is de provinciale organisatie voor kunst en cultuur in Zuid-Holland. Kunstgebouw wil dat kunst en cultuur leeft bij de bewoners van de provincie Zuid-Holland. Daarom ontwikkelt Kunstgebouw concepten waarbinnen professionele kunst, amateurkunst en kunsteducatie elkaar ontmoeten en versterken. De programmalijn voortgezet onderwijs van Kunstgebouw richt zich specifiek op projecten voor jongeren en scholen in het voortgezet onderwijs. Zoekmachine voor culturele projecten op school Wilt u een helder overzicht van het culturele aanbod voor scholen in de provincie Zuid-Holland? Op bundelen de cultuurnetwerkers samen met cultuurorganisaties het cultuureducatief aanbod voor het onderwijs in Zuid-Holland. U kunt onder andere zoeken op kunstdiscipline, onderwerp, schoolniveau en klas, prijs en regio. kunsteducatief project over logo s 6

7 Informatie en contact Kunstgebouw: Broekmolenweg BE Rijswijk Informatie over het project Merkwaardig: / Informatie over het inzetten van workshopdocenten: / Cultuurnetwerkers Zuid-Holland: Alblasserwaard-Vijfheerenlanden: Bert Woudenberg, bert@raakincultuur.nl Capelle aan den IJssel: Eveline Baud, e.baud@capelleaandenijssel.nl Drechtsteden: Jolinda van Dijk, j.van.dijk13@drechtsteden.nl Goeree Overflakkee: Jan Trompper, j.trompper@hetdiekhuus.nl Haaglanden: Liza Gerritse, l.gerritse@se-haaglanden.nl Hoeksche Waard: Julia Vonno, cultuuraanjager@bibliotheekhoekschewaard.nl Holland Rijnland: Fredt Moers, fredtmoers@concraid.nl Midden - Holland: Isabella Dijkgraaf, idijkgraaf@ismh.nl Rijnstreek: Marscha Niamat, qint@live.nl kunsteducatief project over logo s 7

8 achtergondinformatie bij het lesmateriaal Introductie Overal om ons heen zijn logo s en beeldmerken. We worden de hele dag geconfronteerd met visuele uitingen. Deze zijn niet willekeurig, maar zijn juist zorgvuldig ontworpen om onze aandacht te trekken en allerlei boodschappen te communiceren over het product waar het logo of beeldmerk naar verwijst. Wat bedoelen we precies wanneer we de termen logo of beeldmerk gebruiken? Hieronder allereerst een korte verklaring. Logo, Beeldmerk en Vignet: definities (bron: Wikipedia) Een beeldmerk of logo is een grafische uiting die met een bedrijfs- of productnaam geassocieerd wordt. Het woord logo is afgeleid van het Griekse woord λογος, dat kan worden vertaald als woord. Het is een teken van letters dat symbool staat voor een woord of combinatie van woorden (bijvoorbeeld het bekende AH-logo van Albert Heijn). Een beeldmerk is een beeld dat overeenkomt met het merk. Zo is bijvoorbeeld het beeldmerk van sportschoenenmerk Puma ook daadwerkelijk een poema. Een vignet is een abstract teken dat pas na associatie met het merk herkend kan worden als merkteken, zoals de drie strepen van Adidas. Vaak bestaat een merkteken uit een combinatie van deze drie onderdelen en worden de drie termen door elkaar gebruikt. Dit kan verwarring scheppen over de juiste terminologie. Inmiddels gebruikt men het woord logo steeds vaker als een overkoepelende term. Het verwijst nu naar een merkteken dat gevormd wordt door een beeldmerk, een woordmerk en een vignet of verschillende combinaties van deze drie mogelijkheden. Het logo kan daarnaast ook een slogan bevatten. Internationale organisaties kennen soms meerdere varianten van hun logo, waarbij het woordmerk en/of de slogan worden vertaald en het beeldmerk gelijk blijft. Functie van logo s Een goed, ofwel merk-waardig logo is het gezicht van een bedrijf of product. Dit logo is in overeenstemming met wat men het bedrijf of product naar de buitenwereld wil laten uitstralen en heeft als doel de herkenbaarheid te vergroten. Daarnaast speelt de kracht van de herhaling een belangrijke rol. In de media, op straat, in openbare ruimtes, langs de snelweg, worden wij gebombardeerd met logo s. Onbewust wordt een logo onderdeel van het dagelijkse bestaan en voelen mensen sympathie voor bepaalde logo s en bijbehorende merken. In veel gevallen wil men bij voorkeur dat ene bekende merk kopen waarmee men zich identificeert. De uitstraling van logo en merk sluiten aan bij de manier waarop iemand zichzelf graag presenteert, het eigen imago. Dit imago krijgt gestalte door allerlei uiterlijke- en gedragselementen zoals kledingstijl, haar en make-up, muzieksmaak, interessegebieden (sport, natuur, kunst/cultuur, mode, gamen, etc.), keuze van producten waarmee men zich omringt (merk telefoon, kleding en schoenen, computer, auto, etc.), en last but not least, het beeld dat iemand van zichzelf presenteert in de sociale media. Je zou kunnen stellen dat een goed uitgedacht imago op dezelfde wijze in de markt wordt gezet als een product. Persoon als product en persoonlijke merktekens Een voorbeeld van personen die als een product in de markt opereren zijn popsterren, filmsterren en andere beroemdheden. Vaak worden zij gesponsord door bekende merken of dragen zij hun eigen merken met dito logo s. Mensen willen het imago van hun favoriete zangeres of voetballer nadoen en dragen hun kleding-, lingerie- en make-up lijn. Om dat imago nog een finishing touch te geven laten ze een bijpassende tatoeage zetten. kunsteducatief project over logo s 8

9 Dit brengt ons bij een andere vorm van merktekens, de persoonlijke merktekens. Op verschillende manieren profileren personen zich door middel van merktekens en logo s. Aan de ene kant staan de persoonlijke merktekens die je een menselijke vertaling zou kunnen noemen van logo s, zoals hedendaagse tatoeages, maar ook diverse vormen van tribale tatoeages. Aan de andere kant betreft het tekens die door middel van hun herkenbaarheid de veiligheid en afkomst van een brief of belangrijk document moeten waarborgen. Voorbeelden zijn de middeleeuwse zegelring die in de lak werd gedrukt, later de handtekening en de paraaf. Deze laatste is in het graffititijdperk geëvolueerd naar de tag, een paraaf die in de openbare ruimte op een muur of ander object wordt gespoten als een communicatiemiddel naar gelijkgestemden: ik was hier. Al dit soort (persoonlijke) logo s en merktekens hebben één ding gemeen, ze communiceren een boodschap aan de buitenwereld. Dit kan een boodschap zijn van insluiting (ik hoor bij deze familie, deze stam, dit dorp, deze subcultuur) of uitsluiting (ik ben een individu, ik hoor nergens bij, ik straal eigenheid en autonomie uit). En eigenlijk gaan deze twee boodschappen hand in hand, de insluiting van de één is tegelijkertijd de uitsluiting van de ander. Logo s en beeldmerken in de straatcultuur Er is een grote subcultuur van kunstenaars en creatieve jongeren die zich profileert door eigenheid en authenticiteit uit te stralen en zich daarmee afzet tegen het overweldigende aanbod aan commerciële merken en logo s. Zij ontwikkelen een persoonlijke, creatieve en originele beeldtaal en gebruiken daarvoor een eigen, afgeleide vorm van beeldmerken, logo s en iconen waarmee zij zich kenbaar maken aan de buitenwereld. Dit doen ze vaak in de openbare ruimte in de vorm van graffiti, stencilgraffiti (een vorm van graffiti waarbij gebruikt gemaakt wordt van een sjabloon) of stickering. Stickering verwijst naar het maken van kleine stickers met een beeldmerk, logo of icoontje die te pas en te onpas in de openbare ruimte worden opgeplakt en een glimlach op ons gezicht kunnen toveren door het onverwachte element ervan. Een opvallend icoon in dit rijtje is bijvoorbeeld de kabouter, bekend als KBTR, die overal in Utrecht de muren (ont)siert. Al deze varianten hebben, net als commerciële logo s, als doel een boodschap de wereld in te sturen. Hierbij is de kracht van de herhaling, evenals bij het commerciële logo, essentieel. Historische beeldmerken Maar ook al zijn graffiti en stickers uitingen van de laatste decennia, jezelf of je groep onderscheiden door middel van een beeldmerk, logo of anderszins is niet alleen van nu. Door te schreeuwen ( reclamare in het Latijn) maakten de Grieken en Romeinen zich op de markt herkenbaar en prijsden zij hun waren aan. Tot ver in de 19de eeuw werden uithangborden en gevelstenen als herkenningstekens gebruikt voor handelaren en de burgerij, want straatnamen bestonden toen nog niet. Voor drogisterijen en apothekers was de gaper in de 16de en 17de eeuw een bekend Nederlands uithangteken. De rood-witte barbierspaal was vanaf de 14de eeuw het herkenningsteken voor de herenkapper en de chirurgijn. Het middeleeuwse oorlogsbedrijf leidde tot de heraldiek: wapenkunde en wapenkunst. Op het strijdtoneel was het belangrijk om zo snel mogelijk een visueel herkenningspunt te hebben om vast te kunnen stellen van welke partij iemand was. Daarom werden (familie)wapens op de schilden van ridders geschilderd. Daarnaast dienden ook vlaggen en banieren om de herkenbaarheid op afstand te vergroten. Tot op heden worden wapens en vlaggen gebruikt als herkenningsteken van bijvoorbeeld landen en provincies, waterschappen, sportverenigingen, muziekverenigingen etc. kunsteducatief project over logo s 9

10 Inhoudsopgave Lessen LES 1: Merkwaardige logo s Bijlagen 1, 2, 3A, 3B, 4 LES 2: Het merk dat ben jij Bijlagen 5, 6 LES 3: Jijzelf als logo Bijlagen 2, 7, 8 LES 4: Pimp je schoollogo Bijlagen 2, 8, 9 kunsteducatief project over logo s 10

11 Les 1 'Merkwaardige logo s Introductie Met logo s en beeldmerken kun je heel wat doelen nastreven. Logo s presenteren een idee, een belofte, een sfeer en daarmee een boodschap. De meest voor de hand liggende doelen zijn: herkenbaarheid, en daarmee ook naamsbekendheid of merkbekendheid, vergroten en jezelf of je product onderscheiden van anderen. Een goed logo kan zelfs je imago bevorderen. Een belangrijke vraag bij het ontwerpen van een logo is: Wat wil ik met het logo uitstralen en welke doelgroep wil ik met mijn logo bereiken? Het logo kent daarom vele varianten zoals zakelijk, frivool, stoer, integer, hip, degelijk, subtiel, bombastisch etc. Twee aspecten hebben logo s in ieder geval gemeen: Ze willen een boodschap uitdragen met naamsbekendheid als doel en ze moeten natuurlijk merk-waardig zijn. Tijdens deze eerste les analyseren de leerlingen bestaande logo s. Aan de hand van voorbeelden van hedendaagse logo s krijgen ze inzicht in de manier waarop logo s ontstaan, hoe deze zijn opgebouwd en door de tijd heen evolueren. Waarom zijn logo s een krachtig communicatiemiddel en wat wordt ermee beoogd? Ze leren logo s te analyseren en te interpreteren. De leerlingen doorlopen een bewustwordingsproces waarin ze gaan zien welke invloed de hoeveelheid logo s en beeldmerken op ons dagelijks leven hebben. Daarna buigen de leerlingen zich over een bestaand logo en ontwerpen zelf de volgende stap in de evolutie van dit logo. Materiaal Lesuur 1: computer met internetaansluiting en beamer of een smartboard, voorbeelden van bestaande logo s uitgeprint of uitgeknipt. Lesuur 2: Tijdschriften, tekenmateriaal naar keuze. Voorbereiding docent Lesuur 1: Verzamel logo s die tot de verbeelding van de leerlingen spreken. Als u voorbeeldmateriaal via Google Afbeeldingen wilt verzamelen, geeft u de zoekopdracht bekende logo s. Er verschijnt een tal van logo s die u kunt uitprinten. Natuurlijk kunt u ook uit tijdschriften voldoende voorbeelden halen. Zorg voor een computer met internetaansluiting en eventueel een beamer als u er voor kiest om het logomateriaal klassikaal te projecteren. Deze is ook nodig om het logofilmpje uit opdracht 4 af te spelen. Kopieer voor elke leerling de logoquiz uit bijlage 1. Met de logoquiz kunnen de leerlingen hun logokennis toetsen. Welke logo s zijn merkwaardig en associeer je direct met het product of bedrijf dat zij vertegenwoordigen? Ter afsluiting van het eerste lesuur over logo s kunt u bij opdracht 4 kiezen uit een aantal verschillende onderwerpen. Zie de box met suggesties op de volgende pagina. U kunt ook direct verder gaan met het tweede lesuur zodat de leerlingen meer tijd hebben om een logo te ontwerpen. kunsteducatief project over logo s 11

12 Suggesties voor opdracht 4 Suggestie 1 Een korte animatiefilm over logo s. Op de onderstaande link vindt u een korte animatiefilm (totale duur:15 minuten) met een knipoog naar de alomtegenwoordigheid van logo s. Niet alle logo s die voorbij komen zijn overigens even bekend in Nederland: de focus ligt op de Amerikaanse mediacultuur. Het filmpje is ook Engels gesproken. Link: De website meldt: In een wereld waarin merken zich alsmaar verder, vaker en ingenieuzer in onze levens opdringen, een wereld waarin niemand nog schrijvers kan citeren maar iedereen meteen uit de losse hand 10 slogans kan opzeggen, in die wereld moest iemand ooit een kortfilm als Logorama maken. Studio H5, die clips heeft gemaakt voor namen als Goldfrapp, Massive Attack of Royksop, loodst je in zijn eerste kortfilm binnen in een wereld die volledig is opgebouwd uit merken en logo s. Suggestie 2 Bekende logo s kritisch bewerkt Op de onderstaande link vindt u 21 bekende internationale logo s die door grafisch ontwerper Viktor Hertz op een kritische en humoristische manier tegen het licht zijn gehouden. De kritische noot heeft hij, in de eigen stijl van het merk, verwerkt in het bestaande logo. Het is raadzaam de foto s vooraf zelf even door te nemen omdat er onder andere ook een seksueel getint logo kritisch wordt bekeken en u om die reden misschien af wilt zien van deze fotospecial. Link: De website meldt: Wat als logo s de waarheid achter hun merk zouden weergeven? Grafisch ontwerper Viktor Hertz vond enkele van de bekendste logo s opnieuw uit, naargelang hun betekenis. Suggestie 3 Het Logospel (Jumbo) U kunt de opdracht 3, de logoquiz, nog verder uitbouwen door het logospel te spelen. Bijvoorbeeld te bestellen op: De website meldt: Overal zijn merken en logo s, van koekjes en chocola, van verf tot voetbal, ons leven is er vol van. Leer veel over merken, logo s en waar ze voor staan in dit leuke spel over bekende reclame-uitingen. De regels zijn simpel en snel te leren, geef het juiste antwoord en win Logo! Voor 2 tot 6 spelers of teams van 12 jaar en ouder. Aantal spelers: 2-6 Leeftijd: 12+ Lesuur 2: Bepaal vooraf of u in de klas opdracht 6A of 6B wilt uitvoeren met de leerlingen, of dat u de keuze aan hen laat. Kopieer voor elke leerling bijlage 2, De vijf principes voor een goed logo. Deze bijlage beschrijft de vijf voorwaarden waaraan een goed logo moet voldoen (opdracht 6). Kopieer voor elke leerling bijlage 3A: De evolutie van het logo. In deze bijlage wordt de ontwikkeling van een logo door de jaren heen zichtbaar (opdracht 6). Kopieer voor elke leerling bijlage 3B: Hedendaagse logo s gebaseerd op historische beelden. Deze bijlage laat de historische en vaak klassieke inspiratiebronnen zien waarop een aantal bekende hedendaagse logo s gebaseerd zijn (opdracht 6). Bekijk de site Hier is de evolutie van bekende logo s in beeld gebracht. Deze voorbeelden kunnen dienen als aanvullend materiaal bij opdracht 5 en 6. Kopieer voor elke leerling bijlage 4. Dit is de huiswerkopdracht in voorbereiding op les 2. kunsteducatief project over logo s 12

13 Lesuur 1 Merkwaardige logo s 1. Inleiding Klassikaal - 5 minuten Introduceer het project en de activiteiten van les Bewustwording logo s Klassengesprek 20 minuten Wat is een logo? Zijn er andere benamingen voor een logo? Ben jij je bewust van al de logo s om je heen? Op welke plaatsen kom je logo s tegen? Denk je dat het toevallig is dat er zoveel logo s zijn? Welke logo s vind je mooi en welke lelijk? Probeer uit te leggen wat je aanspreekt en wat juist niet. Hebben logo s een effect op je? Waarom wel/niet? Is een logo door de tijd heen altijd het zelfde of evolueert een logo? Wat is de functie en het doel van een logo? Vaak dragen logo s de boodschap uit waarmee ze bedacht zijn. Maar er zijn ook logo s die in de loop van de jaren een andere, soms negatieve lading krijgen. Kun je voorbeelden bedenken van negatieve logo s? Wanneer de leerlingen dit een lastige vraag vinden bijgaand twee voorbeelden: Hakenkruis of Swastika: van een oeroud en heilig symbool uit het Hindoeïsme naar een symbool voor nazi-duitsland. Kledingmerk Lonsdale: van kleding voor boksers en sporters naar een associatie met extreemrechtse sympathieën. Nederlandse neo-nazis dragen hun jas open en van het woord Lonsdale op hun trui zijn alleen de middelste letters NSDA te zien, wat associaties oproept met de NSDAP: de Nationaalsocialistische Duitse Arbeiderspartij van Hitler. 3. Maak de logoquiz Individueel 10 minuten Deel de logoquiz uit bijlage 1 uit aan de leerlingen. Met de logoquiz kunnen de leerlingen hun logokennis toetsen. Welke logo s associeer je direct met het product of bedrijf dat zij vertegenwoordigen? Waar ligt dat aan? Bespreek mogelijkheden zoals: gelijkvormigheid van product en logo ( je ziet het meteen ) goede en langdurige marketing (het Nike-vignet) een hype (het vogel-icoontje van Twitter of het f-je van Facebook) Bij welke logo s is de herkenbaarheid minder duidelijk of minder bekend? Waarom? 4. Vervolg logokennis of logo s kritisch beschouwd Klassikaal of in groepjes 10 minuten u heeft tijdens de voorbereiding een keuze gemaakt of u met de leerlingen wilt kijken naar de korte animatiefilm over logo s, de kritische fotoserie over logo s wilt bespreken, of hun logokennis verder wilt uitbouwen met het logospel. kunsteducatief project over logo s 13

14 Lesuur 2 Ontwerp een logo van de toekomst 5. Introductie ter voorbereiding op opdracht 6 Klassikaal 10 minuten U bespreekt klassikaal de ontwikkeling van logo s naar aanleiding van de korte introductietekst hieronder: elk logo is ontworpen volgens een aantal vaste principes (zie bijlage 2). Succesvolle logo s maken daarnaast een ontwikkeling in de tijd door. Dit is goed te zien in bijlage 3A. Neem bijvoorbeeld de logo s van Shell, Coca Cola, Nike, Apple enzovoorts. Meestal zijn de aanpassingen van een logo subtiel en gebeuren deze stapsgewijs over een periode van vele jaren. Vaak zijn het kleine aanpassingen van de kleur, lettertype en de vorm om een logo weer een eigentijds karakter te geven. Hierna deelt u de bijlagen 2, 3A en 3B uit aan de leerlingen. Bijlage 2: De vijf principes voor een goed logo. Deze bijlage beschrijft de vijf voorwaarden waaraan een goed logo moet voldoen. Bijlage 3A: De evolutie van het logo. In deze bijlage wordt de ontwikkeling van een logo door de jaren heen zichtbaar. Bijlage 3B: Hedendaagse logo s gebaseerd op historische beelden. Deze bijlage laat de historische en vaak klassieke inspiratiebronnen zien waarop een aantal bekende hedendaagse logo s gebaseerd zijn. Als aanvulling op de bijlagen kunt u gebruik maken van de site Deze site geeft een goed beeld van de ontwikkeling van bekende logo s. 6A Doorontwikkelen van een bestaand logo voor 2050 Individueel 35 minuten De leerlingen gaan actief aan de gang met het doorontwikkelen van een bekend logo voor in de toekomst. Bijlagen 3A en 3B dienen hierbij als voorbeeld. Wat valt hen op wanneer ze de ontwikkeling van de logo s bestuderen? Zijn er in de ontwikkeling van verschillende logo s overeenkomsten waar te nemen? laat de leerlingen een logo kiezen van een bekend merk. Het logo kan uit een tijdschrift geknipt of van internet geprint worden. Laat hen een toekomstige versie van dit logo ontwikkelen, bijvoorbeeld voor het jaar Laat de leerlingen, voordat zij aan de gang gaan, de bijlagen bestuderen ter inspiratie. Tekenmateriaal naar keuze. Bespreek de resultaten klassikaal na. 6B Ontwerpen van een nieuw logo voor de toekomst Individueel 35 minuten De leerlingen gaan een geheel nieuw logo voor de toekomst ontwerpen en gebruiken hiervoor als inspiratiebron een icoon uit het verleden. Dit kan een bekend persoon zijn, een persoonlijke held, een attribuut, een gebouw, een element uit een bekend schilderij enzovoorts. Bijlage 3B dient als voorbeeld. Tekenmateriaal naar keuze. Bespreek de resultaten klassikaal na. kunsteducatief project over logo s 14

15 Huiswerkopdrachten ter voorbereiding op les 2, opdrachten 2.3 en vraag de leerlingen om voor de volgende les een print te maken van een Facebook-, Hyves- of Google+pagina die ze interessant vinden. Vraag hen deze prints mee te nemen naar de volgende les zodat ze die samen kunnen analyseren. Dit kan een pagina van hun eigen profiel zijn, maar om meer afstand te scheppen kunt u juist ook werken met de pagina s van onbekenden. Deze prints worden gebruikt bij opdracht 3 van les vraag de leerlingen om voor de volgende les slogans of teksten, logo s, iconen en andere afbeeldingen mee te nemen van hun favoriete producten, bands en andere artiesten, kledingmerken, televisieprogramma, sport(club), huisdier, kleuren, sieraden, tatoeages, kapsels, kunstwerken, parfum, een stopwoord, gedichten, (strip)boeken, songteksten etc. Deze worden de volgende les gebruikt om de een leeg figuur (de zogenaamde pimp-up pop ) te vullen met merken, slogans, logo s en andere creatieve uitingen die iets kenmerkends over hen communiceren en waar ze zich mee identificeren (opdracht 4 van les 2). Deel hiervoor kopieën van de opdracht uit. Deze vindt u bij bijlage 4. kunsteducatief project over logo s 15

16 Les 2 Het merk dat ben jij Introductie In les 1 hebben de leerlingen kennis gemaakt met het doel van logo s en beeldmerken en de invloed die deze hebben op ons dagelijks leven. Ze hebben zich verdiept in de eisen waaraan een goed logo moet voldoen en in de wijze waarop logo s evolueren. Zelf hebben ze dit in de praktijk gebracht door de volgende stap in de evolutie van een bestaand logo te zetten of een nieuw logo voor de toekomt te ontwerpen. Tijdens les 2 reflecteren leerlingen op de overeenkomsten tussen merktekens en het imago dat mensen voor zichzelf creëren. Aan de hand van sociale media-sites zoals Facebook, Hyves of Google +, analyseren ze hoe jongeren zichzelf in de markt proberen te zetten en of ze daarin slagen. Ze zetten de eerste stap in het ontwikkelen van een persoonlijk logo door een leeg figuur (de zogenaamde pimp-up pop ) te vullen met merken, slogans logo s en andere creatieve uitingen die iets kenmerkends over hen communiceren en waar ze zich mee identificeren. Hoe merkwaardig zijn ze zelf? Materiaal Lesuur 1: Digitale camera s of andere digitale opnamemogelijkheden zoals mobiele telefoons, een aantal usb-sticks en printmogelijkheden. Lesuur 2: Tijdschriften, scharen, lijm en teken/schildermateriaal, scrapmateriaal. Voorbereiding docent Lesuur 1 Kopieer voor elke leerling een tekst naar keuze uit bijlage 5. De teksten van deze bijlage gaan over het imago van drie heel verschillende beroemdheden. Beslis vooraf of u kiest voor opdracht 3A of 3B, of dat u de keuze aan de leerlingen laat. Als u (onder andere) kiest voor opdracht 3A, maak dan vooraf zelf prints van een diverse selectie van Facebookpagina s van onbekende jongeren voor leerlingen die zelf geen prints hebben meegenomen. Lesuur 2 Kopieer voor elke leerling de contour van een lege figuur uit bijlage 6, de zogenaamde pimp-up pop. Deze is er in twee versies, een mannen- en een vrouwenfiguur. U kunt de pimp-up pop op het kopieerapparaat vergroten van A4 naar A3 (140%) en voor de leerlingen kopieren op groot formaat. U kunt deze desgewenst ook als pdf downloaden van de website onder het kopje lesmateriaal, en deze vervolgens printen op A3 formaat. Deze pimp-up pop gaan de leerlingen in opdracht 3 vullen met materialen die veel over hen vertellen en die ze van huis hebben meegenomen als onderdeel van de huiswerkopdracht van les 1. Zorg als back-up bij opdracht 4 voor extra materialen voor leerlingen die geen eigen materialen hebben meegenomen (huiswerkopdracht les 1). Hiervoor heeft u voldoende tijdschriften en scrapmaterialen nodig. Eventueel kan de leerling beeldmateriaal zoeken op internet en uitprinten. kunsteducatief project over logo s 16

17 Lesuur 1 Beroemdheden en jijzelf als product 1. Inleiding Klassikaal - 5 minuten Aan de hand van voorbeelden van enkele beroemdheden gaan de leerlingen nadenken over de overeenkomsten tussen een logo en een imago. Ze kijken naar het imago van beroemdheden, jongeren en van zichzelf. Welk imago presenteren jongeren naar de buitenwereld en in de sociale media? 2. Beroemdheden als product en imago In groepjes - 20 minuten verdeel de klas in groepjes. Deel één tekst naar keuze of meerdere teksten van bijlage 5 aan de leerlingen uit en laat elk groepje de tekst(en) lezen. Laat de groepjes kort reflecteren op de inhoud van de tekst. Mogelijke vragen zijn: Wat is jullie opgevallen aan de tekst(en)? Wat willen de personen uitdragen en slagen ze daarin? Welk doel schuilt er achter het imago? Op wie of wat is het imago geïnspireerd en waarom? Volgen de personen de modetrends of zijn zij trendzetter? Is het imago vrijwillig gekozen of hoort het imago bij de functie die de persoon bekleedt? Zijn de personen in de tekst een product? Zo ja, wie heeft dit product bedacht? Identificeer jij je met de personen uit de tekst? Bespreek vervolgens met elkaar wat een imago nu eigenlijk is en of dit ook geldt voor de leerlingen zelf: Wat houdt een imago eigenlijk in? Heeft ieder individu een imago? Hebben jullie wel eens over je eigen imago nagedacht? Identificeer jij je met iemand, of juist niet? Wat wil jij met je uiterlijk uitdragen? Stemt jouw imago overeen met hoe anderen jou zien? Bespreek de uitkomsten klassikaal. 3A Jongeren als product op Facebook of andere sociale media Individueel en in groepjes 25 minuten Deel I De leerlingen hebben als huiswerkopdracht van de vorige les een print meegenomen van een pagina van een sociale media-site zoals Hyves, Facebook of Google+. Dit kan een profiel zijn van henzelf maar ook van een onbekende jongere. De leerlingen kunnen tijdens deze opdracht de door henzelf meegebrachte pagina s analyseren, of de pagina s juist onderling weer verdelen zodat iedereen zonder vooropgezet idee aan het werk gaat. De leerlingen bestuderen de prints en proberen na te gaan welke zaken ze allemaal aan de keuze van kleuren, afbeeldingen, foto s en teksten kunnen aflezen over de persoon die zich hiermee profileert. kunsteducatief project over logo s 17

18 Bespreek dit vervolgens kort in groepjes. Hoe presenteert deze persoon zich? Waar houdt hij of zij zich mee bezig? Welke muziek is favoriet? Welke stijl en (kleding)merken draagt hij of zij? Probeert deze persoon uit te stralen dat hij of zij bij een bepaalde groep hoort? Deel II vervolgens kiest ieder groepje één profiel waarvan ze het imago gaan aanpassen. Dit doen ze door nieuwe foto s voor dit profiel te maken en die over de bestaande foto s heen te plakken. De onderstaande punten kunnen hierbij richting geven: Kies een leerling uit die model gaat staan voor de hoofdpersoon op het vernieuwde profiel. Kies een fotograaf. Of laat de andere leerlingen rouleren als fotograaf en als modellen die de vrienden van de nieuwe hoofdpersoon uitbeelden op de foto s. Bedenk met elkaar wat voor imago jullie de nieuwe hoofdpersoon willen geven: Gaan jullie voor een heel nieuw imago? Of kiezen jullie ervoor om juist kleine veranderingen te laten zien, die toch een heel ander beeld geven van een persoon op Facebook, Hyves of Google+? Zoek snel in de directe omgeving naar attributen die helpen om dit nieuwe imago te ondersteunen. Dit kunnen realistische attributen zijn (zoals de tas van een klasgenoot) of juist meer creatieve attributen (zoals een hoofddeksel van papier). Zet met elkaar drie situaties in scène en maak daarvan een foto. Print deze foto s direct uit en plak ze op de prints van het profiel dat jullie hebben uitgekozen om aan te passen. Benodigdheden: Digitale camera s en de mogelijkheid om de foto s direct te printen. Presenteer de ontwerpen aan elkaar. 3B Fotoshoot voor een Facebookpagina van een fictief personage In groepjes 25 minuten Houd een fotoshoot voor een Facebookpagina van een fictief karakter. De onderstaande punten kunnen hierbij richting geven: Bedenk samen een personage met een duidelijk imago. Jullie kunnen je hierbij de volgende vragen stellen: Hoe presenteert deze persoon zich? Waar houdt hij of zij zich mee bezig? Welke muziek is favoriet? Welke stijl en (kleding)merken draagt hij of zij? Probeert deze persoon uit te stralen dat hij of zij bij een bepaalde groep hoort? Verdeel de rollen in jullie groepje: Fotograaf Stylist Model voor de hoofdpersoon kunsteducatief project over logo s 18

19 Modellen voor de vriendengroep van de hoofdpersoon Zoek snel in jullie directe omgeving naar attributen die helpen om dit nieuwe imago te ondersteunen. Dit kunnen realistische attributen zijn (zoals de tas van een klasgenoot) of juist meer creatieve attributen (zoals een hoofddeksel van papier). Zet met elkaar drie situaties in scène en maak daarvan een foto. Print deze foto s direct uit en plak ze op de prints van het profiel dat jullie hebben uitgekozen om aan te passen. Benodigdheden: Digitale camera s en de mogelijkheid om de foto s direct te printen. Presenteer de ontwerpen aan elkaar. Lesuur 2 Aankleden van de pimp-up pop 4 Maak een pimp-up pop Individueel 45 minuten Deel aan alle leerlingen een kopie uit van de pimp-up pop, bijlage 6. De leerlingen hebben als huiswerkopdracht van de vorige les allerlei materialen meegenomen die iets over hen vertellen en die ze kunnen gebruiken om de pimp-up pop mee aan te kleden. De pop kan naar eigen inzicht beschilderd, betekend, beschreven, beplakt en beklad worden met de van thuis meegebrachte materialen. Dit is de eerste stap in het ontwikkelen van een persoonlijk logo (les 3). Zo nodig wordt de opdracht thuis afgemaakt en de volgende les meegenomen om klassikaal gepresenteerd en besproken te worden. Als er leerlingen zijn die van thuis geen materialen meegenomen hebben (huiswerkopdracht les 1), geef hen dan bijvoorbeeld de volgende back-up opdracht: Beschrijf puntsgewijs je eigen imago en zoek materiaal dat bij de opsomming, maar vooral bij jou als persoon past. Huiswerkopdracht: Maak de pimp-up pop zo nodig thuis af. Deze wordt in de volgende les gepresenteerd. kunsteducatief project over logo s 19

20 Les 3 Jijzelf als logo Introductie In de vorige lessen hebben de leerlingen kennis gemaakt met de vormgeving en functie van logo s. Daarnaast hebben zij gekeken of er overeenkomsten bestaan tussen een logo van een product en het imago van een persoon. Door actief bezig te zijn met de collage rondom hun pimp-up pop, hebben de leerlingen na kunnen denken over hun eigen imago en op welke manier dat verweven is met logo s, beeldmerken en alle aspecten die daarbij komen kijken. In les 3 gaat de leerling aan de slag met het omzetten van het eigen imago in een abstract beeld en gaan ze een logo ontwerpen van henzelf. Dit brengt ons bij een andere vorm van merktekens, de persoonlijke merktekens. Op verschillende manieren profileren personen zich door middel van merktekens en logo s. Aan de ene kant staan de persoonlijke merktekens die je een menselijke vertaling zou kunnen noemen van logo s, zoals hedendaagse tatoeages, maar ook diverse vormen van tribale tatoeages. Waarom kiezen mensen voor het hebben van een tatoeage en wat willen ze met hun tatoeage vertellen? Aan de andere kant betreft het tekens die door middel van hun herkenbaarheid de veiligheid en afkomst van een brief of belangrijk document moeten waarborgen. Voorbeelden zijn de middeleeuwse zegelring die in de lak werd gedrukt, later de handtekening en de paraaf. Een handtekening representeert een persoon die een document goedkeurt. De vorm van je handtekening zegt ook iets over jouw persoonlijkheid. Wat vertelt een zwierige handtekening of juist een houterige krabbel over jou? In de straatcultuur ontstond de tag, een paraaf die in de openbare ruimte op een muur of ander object wordt gespoten als een communicatiemiddel naar gelijkgestemden: Ik was hier. Een handtekening lijkt zo vanzelfsprekend maar voor de 16de eeuw was een handtekening nog niet gebruikelijk. Om toch een persoonlijk beeldmerk onder een document te plaatsen gebruikte men een lakzegel. De lak werd verwarmd waarna en druppel van de lak op het document viel. Met een gravure in een ring (zegelring) of een stempel (zegelstempel) werden de initialen van de ondertekenaar in de vloeibare was gedrukt. Na afkoeling werd de was weer hard en was het document ondertekend. Zijn er ook vormen van persoonlijke merktekens die lijken op logo s? Hiervan vindt je bijvoorbeeld voorbeelden in de straatcultuur. Kunstenaars en creatieve jongeren ontwikkelen een persoonlijke, creatieve en originele beeldtaal en gebruiken daarvoor een eigen, afgeleide vorm van beeldmerken, logo s en iconen waarmee zij zich kenbaar maken aan de buitenwereld. Ze proberen hiermee eigenheid en authenticiteit uit te stralen en zich daarmee af te zetten tegen het overweldigende aanbod aan commerciële merken en logo s. Dit doen ze vaak in de openbare ruimte in de vorm van graffiti, stencilgraffiti (een vorm van graffiti waarbij gebruikt gemaakt wordt van een sjabloon) of stickering. Opdrachten 4A en 4B gaan hierover. Samenvattend: Tijdens les 3 kijken de leerlingen naar merktekens uit de straatcultuur: graffiti, stencilgraffiti, tags en stickering. Vervolgens gaan ze aan de slag met het ontwerp van een logo voor henzelf. Ze kunnen hierbij kiezen voor grafische vormgeving of een stencilgraffiti. kunsteducatief project over logo s 20