HOGE RAAD VOOR DE ZELFSTANDIGEN EN DE KMO

Transcriptie

1 HOGE RAAD VOOR DE ZELFSTANDIGEN EN DE KMO N KMO-beleid - maaltijdcheques A04 Brussel, MH/AB/JDH ADVIES over EEN ONTWERP VAN KONINKLIJK BESLUIT EN EEN ONTWERP VAN MINISTERIEEL BESLUIT OM HET GEBRUIK VAN ELEKTRONISCHE MAALTIJDCHEQUES MOGELIJK TE MAKEN (Bekrachtigd door de Hoge Raad voor de Zelfstandigen en de KMO op 22 oktober 2009) ***

2 In zijn brief van 17 juli 2009 heeft de Minister voor Ondernemen en Vereenvoudigen, de heer Vincent Van Quickenborne, het advies gevraagd van de Hoge Raad voor de Zelfstandigen en de KMO over twee ontwerpbesluiten: een ontwerp van koninklijk besluit tot wijziging van het koninklijk besluit van 28 november 1969 om het gebruik van elektronische maaltijdcheques mogelijk te maken en een ontwerp van ministerieel besluit dat de erkenningvoorwaarden vastlegt waaraan de uitgevers van elektronische maaltijdcheques moeten voldoen. De ontwerpbesluiten in kwestie werden grondig herschreven in vergelijking met de teksten die vorig jaar aan de Hoge Raad werden voorgelegd en waarover hij een omstandig advies heeft uitgebracht op 16 december Om die problematiek te onderzoeken heeft de Hoge Raad tijdens een gezamenlijke vergadering op 27 augustus 2009 de Commissie Algemeen KMO-beleid en de betrokken beroepsorganisaties uit de sectorcommissies nr. 1 (Voeding) en nr. 8 (Horeca, toerisme en ontspanning) geraadpleegd. Tijdens deze vergadering heeft de heer Philippe Naert, vertegenwoordiger van het kabinet van de Minister van Ondernemen en Vereenvoudigen, de voornaamste wijzigingen voorgesteld die in de twee nieuwe ontwerpbesluiten werden aangebracht in vergelijking met de vorige versies. Die wijzigingen handelen over de werkingsvoorwaarden van het systeem voor de aflevering en afhaling van elektronische maaltijdcheques en over de voorwaarden om erkend te worden als uitgever van elektronische maaltijdcheques. Na die raadpleging bracht de Hoge Raad tijdens zijn vergadering van 22 oktober 2009 eenparig volgend advies uit. ALGEMENE BEMERKINGEN 1. De Hoge Raad heeft kennis genomen van de ontwerpbesluiten en stelt vast dat deze een aantal verbeteringen bevatten in vergelijking met de teksten die hem vorig jaar werden voorgelegd en waarover hij zich uitsprak in een omstandig advies 1 dat hij op 16 december 2008 uitbracht. 2. De Hoge Raad herinnert eraan dat hij er in zijn vorig advies had op aangedrongen dat er duidelijkheid zou worden gegeven over de praktische implementatie van het systeem en over de verdeling van de kostenposten veroorzaakt door het nieuwe systeem voor de verdeling en de afhaling van de elektronische maaltijdcheques. Terzake moet worden vastgesteld dat het merendeel van de algemene bemerkingen die in het advies van 2008 werden gemaakt over de praktische werking van het systeem van elektronische maaltijdcheques en over de algemene context waarin het systeem moet functioneren geldig blijven. Zo zijn de voornaamste problemen die het ontwerp van reglementering stelt de volgende: - de verdeling van de werkingskosten tussen de partijen die aan het systeem van elektronische maaltijdcheques deelnemen; - het risico dat de invoering van het systeem in een beginfase dreigt te leiden tot zwaardere lasten bij de administratieve verwerking als gevolg van het gemengde karakter van het stelsel voor de verdeling en afhaling van maaltijdcheques, wat indruist tegen het beoogde doel, namelijk vereenvoudiging; 1 Advies van 16 december 2008 over een ontwerp van koninklijk besluit en een ontwerp van ministerieel besluit om het gebruik van elektronische maaltijdcheques mogelijk te maken. 2

3 - de onzekerheid over wie de werkingskosten van het systeem zal dragen, zoals de transactiekosten, de onderhoudskosten, de abonnementskosten, de kosten voor de telefoonverbindingen, de kosten te wijten aan defecte terminals, enz. - de verplichting voor heel wat handelaars die hun activiteit in de kleinhandel of in de horecasector uitoefenen om nieuw materiaal aan te schaffen om de betaling aan de hand van elektronische maaltijdcheques in hun handelszaak mogelijk te maken; - het belang van het openstellen van de markt van de elektronische maaltijdcheques voor nieuwe operatoren om te vermijden dat die markt zou worden gedomineerd door een beperkt aantal operatoren. Voor meer informatie over deze aspecten verwijst de Hoge Raad naar het hoofdstuk Algemene bemerkingen uit zijn voorgaand advies. 3. De Hoge Raad is van oordeel dat de invoering van elektronische maaltijdcheques gepaard moet gaan met een maximale transparantie, niet alleen op het vlak van de kosten en de verdeling van die kosten, maar ook op het vlak van de financiële inkomsten (onder meer de vervallen maaltijdcheques). Vermits het voorliggende voorstel er van uitgaat dat de elektronische maaltijdcheques kosteloos zijn voor de werknemers en de directe en indirecte kosten voor de handelaars niet hoger mogen zijn dan deze van de huidige papieren maaltijdcheques, impliceert dit dat de uitgevers van elektronische cheques geen bijkomende kosten kunnen verhalen op de handelaars. 4. Verder stelt de Hoge Raad vast dat noch in de ontwerpbesluiten noch in het verslag aan de Koning informatie wordt gegeven over het feit of de handelaars verplicht zullen zijn een aparte en specifieke terminal aan te schaffen waarmee zij elektronische maaltijdcheques kunnen aanvaarden. Hij pleit dan ook voor een zo wijdverbreid mogelijk gebruik van de bestaande terminals. Terzake herinnert de Hoge Raad eraan dat, gezien het feit dat de debetkaarten slechts in 35% van de horecasector worden aanvaard en in 85% van de andere gespecialiseerde kleinhandelszaken, in tegenstelling tot de grote warenhuizen waar 100% deze kaarten aanvaardt 2, het absoluut noodzakelijk is er zich van te verzekeren dat de werking van het systeem van elektronische maaltijdcheques rust op een zo maximaal mogelijk gebruik van de bestaande terminals bij de handelaars. Op die manier kan vermeden worden dat heel wat handelaars geconfronteerd worden met bijkomende kosten voor de aanschaf van nieuwe betaalterminals, zeker gezien zij momenteel al het hoofd moeten bieden aan bepaald moeilijke economische omstandigheden. 5. De Hoge Raad onderstreept in dit kader het belang van een goede informatieverstrekking aan de handelaars en de KMO door middel van een aangepaste informatiecampagne. Die campagne moet voldoende tijdig gelanceerd worden om aan de handelaars een redelijke termijn te geven om zich voor te bereiden. Voor de datum van inwerkingtreding van de hervorming moet ook nagegaan worden of de sensibilisering van de handelaars voor de te nemen maatregelen voldoende verzekerd is. Verder mag de kost van die campagne niet afgewenteld worden op de handelaars en de KMO. 6. Tot slot stelt de Hoge Raad vast dat de Franse versies van de ontwerpbesluiten en van het Verslag aan de Koning heel wat lacunes vertonen. Hij vraagt niet enkel dat er speciale zorg zou worden besteed aan de redactie in het Frans van het verslag aan de Koning en van de ontwerpbesluiten maar ook dat de besluiten in overeenstemming zouden worden gebracht met de Nederlandse versie. 2 Zie over dat onderwerp de studie van de Nationale Bank van België: Kosten, voor- en nadelen van de verschillende betaalmiddelen, december 2005, p

4 ARTIKELSGEWIJZE BEMERKINGEN Ontwerp van KB tot wijziging van artikel 19bis van het KB van 28 november 1969 tot uitvoering van de wet van 27 juni 1969 tot herziening van de besluitwet van 28 december 1944 betreffende de maatschappelijke zekerheid der arbeiders Artikel 1, 3, laatste alinea Dit artikel geeft een definitie van de maaltijdchequerekening die moet beschouwd worden als een databank waarop voor een werknemer de maaltijdcheques worden opgenomen, opgeslagen en beheerd door een uitgever. Zoals vermeld in het verslag aan de Koning betreft het dus geenszins een soort bankrekening. Het feit dat gesproken wordt over een maaltijdchequerekening kan echter tot een zekere verwarring aanleiding geven. Men kan zich dan ook afvragen of het niet beter zou zijn voor een andere benaming te kiezen om de zaken wat duidelijker te maken in een domein dat niet het meest transparante is. Bovendien kan men zich afvragen of er een gemeenschappelijke databank zal komen voor alle uitgevers of een databank voor elke uitgever. Het verslag aan de Koning zou moeten vermelden of de databank kan werken met één of meerdere erkende uitgevers. Artikel 1, 7 De Franse tekst moet als volgt verbeterd worden: Le 3 abrogé par l arrêté royal du 22 juin 2004 Artikel 1, 7, nieuwe 3, 2 Volgens de commentaar bij artikel 1, 7, 2 in het verslag aan de Koning moet de werknemer voor het gebruik van de elektronische maaltijdcheques op een eenvoudige manier het saldo en de geldigheidsduur kunnen nagaan van de maaltijdcheques die hem worden toegekend en die nog niet gebruikt werden. Daarbij moet echter opgemerkt worden dat er geen enkele uitleg wordt verstrekt over de praktische modaliteiten van die raadpleging door de werknemer. De Hoge Raad meent dat die raadpleging van het saldo en van de geldigheidsduur van de maaltijdcheques zo eenvoudig mogelijk moet verlopen en vooral geen bijkomende administratieve verplichtingen mag veroorzaken voor de handelaar. Hij neemt akte van het feit dat het gaat om mogelijkheden tot raadpleging te bieden aan de werknemer en dat volgens de Minister die raadpleging moet gebeuren voor het moment van betaling, bijvoorbeeld via internet. Bijgevolg acht hij het nodig dat in de tekst van het besluit de modaliteiten voor de raadpleging van het saldo zouden worden verduidelijkt door te preciseren dat deze niet kan plaatsvinden op het moment van betaling. Die precisering moet worden aangebracht om te vermijden dat al die controles in de winkels zouden plaatsvinden en problemen creëren, zoals bijvoorbeeld files aan de kassa s van de winkels. Artikel 1, 7, nieuwe 3, 3, alinea s 1, 2 en 3 De Hoge Raad herhaalt het belang van een goede omkadering van de omkeerbaarheid van de keuze van de vorm waarin de cheques aan de werknemer worden uitgereikt en dit om een zekere stabiliteit in de tijd te verzekeren van de gemaakte keuze. Hij vindt de maatregel positief die de KMO toelaat om via het arbeidsreglement van de onderneming de modaliteiten en termijnen voor wijziging van de manier waarop de maaltijdcheques worden uitbetaald vast te stellen. 4

5 Verder keurt de Hoge Raad het feit goed dat er een veiligheid wordt ingebouwd om de omkeerbaarheid te omkaderen van de keuze tussen maaltijdcheques op papieren drager of in een elektronische vorm. Die veiligheid wordt verstrekt door alinea 3 waarin een minimumtermijn van drie maanden en van maximum een jaar wordt voorzien indien de modaliteiten van de omkeerbaarheid van de keuze niet in een collectieve arbeidsovereenkomst noch door een regeling in het arbeidsreglement worden vastgelegd. Wat de stilzwijgende verlenging met een jaar betreft die voorzien wordt in alinea 3 indien noch de werkgever, noch de werknemer reageert, meent de Hoge Raad dat deze een gunstig effect zal hebben op het vlak van het administratief beheer van de elektronische maaltijdcheques door de werklast van de ondernemingen aanzienlijk te verlichten. Artikel 1, 7, nieuwe 3, 4 De Hoge Raad vindt het feit positief dat het besluit voorziet dat de uitgever gezamenlijk zal erkend worden door meerdere Ministers waaronder de Minister die de Zelfstandigen onder zijn bevoegdheid heeft. Hij keurt het feit goed dat er voorzien wordt om de Hoge Raad te raadplegen over de voorwaarden waaraan een uitgever moet voldoen alvorens officieel erkend te worden als uitgever van maaltijdcheques in elektronische vorm. Artikel 1, 7, nieuwe 3, 5, alinea 1 Die bepaling is onduidelijk want hier wordt het geval van diefstal of verlies algemeen gesteld, zonder rekening te houden met het type drager (kaart, GSM, ). Het zou duidelijker zijn mocht de aard van de gebruikte drager die het voorwerp uitmaakt van verlies of diefstal gepreciseerd worden. In de Franse versie moet de uitdrukking le montant maximum qui peut être chargé au travailleur dans ces cas» in een correct taalgebruik worden geformuleerd. Artikel 1, 7, nieuwe 3, 5, alinea 2 De Hoge Raad acht het overbodig om op deze plaats in de tekst datgene te herhalen dat al gepreciseerd werd in artikel 1, 7, aan het begin van de nieuwe 3. Artikel 2, laatste alinea De Franse tekst dient als volgt te luiden: Le secrétariat et la présidence sont assumés par» Artikel 4 De Hoge Raad vindt deze nieuwe bepaling waarin wordt voorzien dat het systeem van maaltijdcheques drie jaar na de inwerkingtreding wordt geëvalueerd positief. De Franse versie van de tekst dient als volgt te worden verbeterd: son entrée en vigueur le Conseil de la Consommation et le Conseil Supérieur des Indépendants et des PME. Artikel 5, alinea 1 De tekst van alinea 1 is onduidelijk en moet gepreciseerd worden. Artikel 6 In zijn advies uit 2008 vroeg de Hoge Raad om een redelijke termijn te voorzien tussen de verschijning van de besluiten en hun inwerkingtreding. Die termijn is belangrijk omdat er gepaste informatie ter beschikking moet gesteld worden van de handelaars en de KMO die rechtstreeks betrokken zijn bij de veelvuldige implicaties van het nieuw systeem dat moet ingevoerd worden. 5

6 Volgens de Hoge Raad waarborgt de inwerkingtreding, die voorzien is op de eerste dag van het trimester volgend op de verschijning van het besluit in het Belgisch Staatsblad, aan de handelaars en KMO niet dat zij over een voldoende termijn zullen beschikken om zich in orde te stellen met de vele vereisten die het ontwerp van hervorming stelt. Er dient dan ook een daadwerkelijke termijn van drie maanden te worden voorzien tussen de publicatie van het besluit in het Belgisch Staatsblad en de inwerkingtreding ervan. Ontwerp van MB tot uitvoering van artikel 19bis, 3, 4 van het KB van 28 november 1969 tot uitvoering van de wet van 27 juni 1969 tot herziening van de besluitwet van 28 december 1944 betreffende de maatschappelijke zekerheid der arbeiders Artikel 1 Er moet verwezen worden naar de artikels 2 en 3 in plaats van naar de artikels 3 en 4 van het ontwerp van MB. Artikel 2, 3 In zijn voorgaand advies had de Hoge Raad duidelijk gesteld dat er geen reden meer was voor de handelaars om meerdere dagen te moeten wachten op terugbetaling van elektronische maaltijdcheques. Hij stelt vast dat in vergelijking met het voorgaande ontwerp de maximumtermijn voor de terugbetaling wordt teruggebracht van 3 tot 2 dagen in dit ontwerp. Artikel 2, 5 Om een ruime acceptatie van de elektronische maaltijdcheques te garanderen in voedingszaken en restaurants moet de uitgever bij voorkeur gebruik maken van de bestaande toepassingen, de mogelijkheden van het gebruik van de elektronische identiteitskaart onderzoeken en de toekomstperspectieven inzake marktdekking analyseren. De Hoge Raad meent echter dat de uitgever prioritair moet gebruikmaken van de bestaande toepassingen. Hij stelt bijgevolg voor om in de tekst de woorden bij voorkeur te vervangen door prioritair. Bovendien vraagt de Hoge Raad zich af of het niet beter zou zijn de mogelijkheden inzake het gebruik van elektronische dragers uit te breiden tot andere dragers die in het kader van deze hervorming worden overwogen (bijvoorbeeld een SMS of andere technische dragers) en zich niet enkel te beperken, zoals in punt 5, tot de gebruiksmogelijkheden van de elektronische identiteitskaart. Artikel 2, 8 De Hoge Raad keurt het feit goed dat de maaltijdcheques opsplitsbaar zijn op het moment van gebruik. Hij herinnert eraan dat dit een belangrijk punt is voor de handelaars die niet meer, zoals nu met de papieren maaltijdcheques, verplicht zullen zijn de consument te prefinancieren door wat hij teveel betaalde weer te geven. 6

7 Artikel 2, 9 en 11 Die bepalingen geven aan dat voor de werknemer de drager die hij gebruikt voor de betaling met maaltijdcheques gratis is en het gebruik van maaltijdcheques kosteloos. In vergelijking met de vorige versie is de kostenloosheid van de gebruikte drager voor de werknemer een nieuw element dat aan dit artikel wordt toegevoegd Dit impliceert onrechtstreeks dat de kosten voor de technische drager die gebruikt wordt voor de betaling van elektronische maaltijdcheques zullen moeten gedragen worden door de andere deelnemers aan het systeem, in dit geval dus de ondernemingen. Artikel 2, 12 De Hoge Raad verwelkomt die bepaling die de uitgevers verplicht om de vrije markt te respecteren en de toegang tot de markt van andere actoren niet te blokkeren. De zorg van de Hoge Raad bestaat er vooral in te vermijden dat er een situatie zou ontstaan waarbij de markt gedomineerd wordt door een beperkt aantal operatoren (één of twee), wat zou leiden tot een monopolie of oligopolie in de sector van de elektronische maaltijdcheques. Een echte en daadwerkelijke liberalisering van de markt voor een zo groot mogelijk aantal operatoren moet prioritair verzekerd worden. Artikel 2, 13 Dit artikel beveelt de uitgevers van elektronische maaltijdcheques aan erover te waken dat de directe en indirecte kosten voor de handelaars om elektronische maaltijdcheques te aanvaarden niet hoger zijn dan de directe en indirecte kosten die de aanvaarding van papieren maaltijdcheques met zich brengen. De Hoge Raad herinnert eraan dat hij in zijn voorgaande adviezen er steeds op aangedrongen heeft dat deze hervorming zou gebeuren met een minimum aan kosten voor de handelaar. Hij vraagt dat de werkingskosten van het systeem duidelijk zouden gedefinieerd worden en eist een permanente controle op de evolutie van die kosten. Artikel 2, 14 Zoals hierboven werd vermeld bij artikel 5, alinea 1 van het ontwerp van KB, is de tekst over de financiële waarborg van de uitgevers onduidelijk en moet deze herschreven worden. Artikel 3, 8 De Hoge Raad stelt vast dat er nergens wordt gesproken over de concrete modaliteiten voor het verwittigen van de werknemer door de uitgever over het saldo van resterende maaltijdcheques die binnenkort vervallen. Hij vraagt zich af hoe en volgens welke modaliteiten de werknemer zal gewaarschuwd worden, namelijk in het geval waar hij op technisch vlak niet uitgerust is. Wat de raadpleging betreft van het saldo en van de geldigheidsduur van de maaltijdcheques, verwijst de Hoge Raad naar de bemerkingen die hij hoger maakte bij artikel 1, 7, nieuwe 3, 2 van het ontwerp van KB. De overgang naar de elektronische maaltijdcheques zal naar alle waarschijnlijkheid als positief gevolg hebben dat de massa verlopen maaltijdcheques zal verminderen, vermits de werknemer een week voor hun vervaldatum door de uitgever zal gewaarschuwd worden over het aantal maaltijdcheques waarover hij nog beschikt en die hij nog kan gebruiken. 7

8 De Hoge Raad vraagt zich af wat er zal gebeuren met die massa vervallen maaltijdcheques en of het niet opportuun zou zijn die fondsen te gebruiken voor het aanleggen van een reserve, bestemd om bepaalde werkingskosten van het systeem te dekken. BESLUIT De Hoge Raad meent dat aan de ontwerpbesluiten, sinds zijn voorgaand advies van 16 december 2008, substantiële verbeteringen werden aangebracht zowel op het vlak van het juridische kader voor de organisatie van het systeem van elektronische maaltijdcheques als op dat van de concrete voorwaarden voor de invoering ervan. Hij is echter van oordeel dat er een gebrek aan evenwicht is tussen, enerzijds, de uitwerking van een veilig juridisch kader, dat ongetwijfeld onontbeerlijk is, en anderzijds de beschikbare informatie over de praktische voorwaarden voor de werking van het systeem van elektronische maaltijdcheques. De Hoge Raad kan enkel vaststellen dat de ontwerpbesluiten weinig informatieve elementen bevatten over de concrete werking van het systeem, de concrete modaliteiten voor afhaling en uitreiking van maaltijdcheques, het gebruik van elektronische dragers, de kosten verbonden aan het gebruik van het systeem en de compatibiliteit tussen de nieuwe uitrusting die moet voorzien worden en de bestaande terminals in handelszaken en KMO. Buiten het feit dat de directe en indirecte kosten van het systeem van elektronische maaltijdcheques voor de handelaars niet hoger zullen mogen zijn dan deze van het huidige systeem op papieren drager, betreurt de Hoge Raad dat de kosten in verband met bovenvermelde aspecten nergens worden beschreven noch zelfs bondig geanalyseerd worden in het ontwerp van reglementering. De Hoge Raad blijft daarom van oordeel dat zolang de hierboven aangehaalde aspecten niet uitgeklaard worden, hij over dit ontwerp geen positief advies kan geven. 8