gebruik nie. TOTAAL Waar het die eerste biblioteek in 1761 geopen in SA? (1) 5. Benoem die skrif wat blinde mense gebruik om te lees.

Transcriptie

1 Hersiening Lewensoriënteringtoets Week 20 gebruik nie. TOTAAL Noem drie dienste van die munisipaliteit. (3) 4. Waar het die eerste biblioteek in 1761 geopen in SA? (1) 5. Benoem die skrif wat blinde mense gebruik om te lees. (1) 6. Beskryf wat die internet is. (2) 7. Noem drie maniere hoe ons brande kan voorkom. (3) 8. Watter metode is vroeër gebruik om brande te blus? (1) polisiebeampte kan word. (2) 11. Wat is die werk van die berede patrolliediens? (1) 14. Watter stad dien as Suid-Afrika se : (3) a) Administratiewe hoofstad b) Regtelike hoofstad c) Wetgewende hoofstad 15. Noem Suid-Afrika se nasionale boom en voël. (2) 16. In watter plek in die land sal ek die Taalmonument vind? (1) 65

2 Soogdiere Karnivore, herbivore en omnivore Week Genesis 1: 24 soorte: vee, kruipende diere en wilde diere van die aarde volgens hulle soorte. En dit was so. En God het die wilde diere van die aarde gemaak volgens hulle soorte en die vee volgens hulle soorte en al die diere wat op die grond kruip, volgens hulle soorte. Sommige soogdiere se liggame is met hare bedek. Soogdiere het melkkliere en die Soogdiere het goed ontwikkelde sintuie (gesig-, gehoor-, reuk- en tassintuie) leefwyse. Die mol wat byvoorbeeld nie goed kan sien nie maar goed kan ruik en die vlermuis wat sy omgewing kan hoor. goed in sy natuurlike habitat en roofdiere gebruik dit om hulle prooi te bekruip. Soogdiere se vernaamste kenmerk is melkkliere wat onder die vel gevorm word gemaak het. of kwaste om vlieë weg te hou of vlae om die eienaar se luim of voorneme te sterte. Sommige soogdiere voorsien in die mens se behoeftes, soos vleis om te eet, velle of wol om klere en skoene van te maak en melk om te drink. 66

3 Beskerming God het die soogdier so geskape dat hy homself kan beskerm teen sy natuurlike vyande. Party soogdiere soos die krimpvarkie het stekels om homself te beskerm. Bokke gebruik hulle sterk horings. Olifante en roofdiere gebruik hulle skerp tande en en beskerm mekaar ook, byvoorbeeld die koedoe se stert wat krul oor sy rug, die Hy spring in die lug op en die hare op sy rug staan regop. Voedsel God het soogdiere só geskape dat hulle hul voedsel kan eet. Die kameelperd se lang vashou en roofvoëls het kloue en skerp tande om kos te skeur. Die witrenoster se vierkantige lip maak dit vir hom maklik om gras te eet en die swartrenoster se haaklip om blare en takkies te eet. Party diere, soos bere en eekhorings stoor hulle kos vir die winter. Soogdiere word in drie groepe verdeel volgens die voedsel wat hulle eet: Planteters of herbivore, byvoorbeeld boksoorte en kameelperde. Wonings Soogdiere leef op oop vlaktes, gewoonlik in troppe of kuddes om sodoende hulle kans op oorlewing te vergroot. Hulle beskerm mekaar en help mekaar om kos te kry. Party bly in neste of boomholtes soos die eekhoring. Molle en eendbekdiere bly ondergronds. Party bly in grotte en skeure soos die bere. Soogdiere merk hulle eie gebied met hulle reuk om ander te laat weet dis waar hulle leef. Die mens dat die mens uit diere ontwikkel het. Die mens is deur God geskep om oor al die en diere kan wys, is daar groot verskille. Die Here het die mens geskape om te kan dink, praat, die natuur te kultiveer, te ontdek en uit te vind, en, bo alles om God te eer, te dien en te aanbid. Die gelowige mens is kind van God, gered van sy sonde deur Christus. Alles eienskappe wat diere nie het nie. 67

4 Kommunikasie: Hoe praat soogdiere met mekaar? gevaar, hulle gebied te verdedig of mekaar die hof te maak. Geluide wat soogdiere maak Olifante trompetter Perde runnik Beeste bulk Varke en bokke snork Leeus brul Skape blêr Katte miaau Muise piep God het die diere geskape. Eers daarna skep Hy die mens om oor die diere te heers en die hele skepping te bewoon, te bewaar en te bewerk. God gee ook aan die mens die opdrag om al die diere name te gee. Hy gee reeds aan die begin van die skepping vir die diere en die mens plante om te eet. Diere kry eienskappe om in hulle eie habitat (omgewing) te kan aanpas en hulself van kos te voorsien. Die mens bly steeds rentmeester van dit wat God geskape het en moet die diere bewaar. Seekoeie (Herbivore - vreet slegs plante) groot bek. Die oë, ore en neusgate sit bo-op die kop en kan bo die water uitsteek wanneer die res van die seekoei se lyf onder die water daagliks ongeveer 130 kg gras. Die seekoei hy sweet, verkleur die donker vel na ligpienk op die sweetplekke. Seekoeie is baie aggressiewe diere. Hulle sal mense aanval wat naby hulle bote omstamp en mense aanval. Ten spyte Hy kan tot ses minute lank onder water bly. 68

5 Soogdier-rekords Die langste soogdier op land? Kameelperde is gemiddeld vyf meter lank, maar die rekord is 5,8 dubbeldekkerbus. Ten spyte van sy lang nek het die kameelperd net sewe nekwerwels - net soos ons. Die grootste karnivoor? Die moordvis. Hy leef van robbe, dolfyne, pikkewyne, vis en inkvis. langs die Suid-Afrikaanse kus voor, maar is veral algemeen by Marion-eiland waar olifantrobbe hulle gunstelingkos volop is. Die in Suider-Afrikaanse waters is 8,8 meter. Watter soogdier het die langste tong? Die kameelperd se tong is 54 sentimeter lank, maar in verhouding tot sy lyf, is die ietermagô se taai tong die langste. Dit kan tot 30 sentimeter by sy mond uitsteek. Saam met die aangehegte spiere is sy tong langer as sy kop en lyf saam. Wanneer die ietermagô nie sy tong gebruik om miere op te lek keel opgerol. Die grootste bok? meter en hy kan tot 900 kilogram motor soos die Mazda 323 (864 kilogram), en heelwat swaarder Die meeste tande? Die langsnoet-dolfyn kan meer as 226 tande hê! soogdier? Die kleinste dwergskeerbek en die roeskleur-vlermuis verdien albei hierdie titel. Hulle weeg albei drie tot vier gram. Die hommelbyvlermuis van Thailand is die kleinste soogdier ter wêreld en weeg maar 1,75 gram. Die grootste soogdier op land? kilogram weeg. Die grootste olifant se skouerhoogte was net meer as elke dag 150 tot 300 kilogram kos en tot 220 liter water nodig het nie! Afrika se olifante is verreweg die grootste herbivore (plantvreters) ter wêreld. Die grootste soogdier in die see? Die hoogste opgetekende massa vir die suidelike noordkapper, wat in die winter en lente algemeen in Suider-Afrikaanse water voorkom, is 67 ton. Die grootste soogdier ter wêreld is die blouwalvis wat skaarser is in Suider-Afrikaanse blouwalvis is 33,58 meter en die rekordmassa 190 ton. Dit is omtrent hoeveel 200 klein Die kleinste bokkie? hoogte is omtrent 30 sentimeter en hy weeg vier tot 4,5 kilogram. Die soenie is byna net so klein (35 sentimeter), maar weeg vyf kilogram. Die langste horings? Die koedoe het die langste horings. Die rekordlengte is 181,6 sentimeter. Die vinnigste soogdier op land? spoed van 90 kilometer per uur bereik en sommige wetenskap- kan nie hierdie spoed lank volhou nie. Hy word gou moeg en sal eers moet rus voor hy weer teen volle vaart kan hardloop. Die langste en swaarste tande? het die langste tande gehad wat nog opgeteken is. Die linkertand was 3,17 meter en die regtertand olifant van die Nasionale Krugerwildtuin en het in 1982 gevrek. Die swaarste tande was dié van Kruger-wildtuin. Sy tande het 63,8 en 71,7 kilogram geweeg. Die langste draagtyd? Die olifant se draagtyd is langer as ma. Daar word gewoonlik net een ook al gebore. Die grootste knaagdier? Die ystervark, wat tot 24 kilogram kan weeg is die grootste knaagdier. 69

6 Kameelperde (Herbivore - vreet slegs plante) wêreld. Hy kan tot ses meter lank wees en tot 1,5 ton hom uitstekend saamsmelt met die doringbosomgewing waarin hy voorkom. Die leeu is die kameelperd se enigste hy sy bene uitsprei om by die water uit te kom. Hierdie Leeus - (Karnivore - vreet slegs vleis) Van die leeu word gesê dat hy die koning van weeg en 100 m in ses sekondes hardloop. Die donkerder word. Hulle geelbruin velle smelt perfek saam met die bosse en droë gras. Ons Pasgebore welpies word met kolle gebore maar die kolle verdwyn soos hulle groot bekend te maak en om ander leeus te waarsku om weg te bly. Leeus leef in troppe Luiperds (Karnivore - vreet slegs vleis) liggaam beweeg hy uiters vinnig. Bedags slaap hy in vang. Luiperds het oorleef in gebiede waar ander lede van die katfamilie uitgesterf het. Met sy donker kolle (rosette) op sy vel, smelt hy goed saam met die wit tot geelbruin veld en skaduryke bosse. 70

7 omgewing waarin hulle leef. Luiperds kan tot 70 kg weeg en kan twee keer hulle eie Bobbejane (Omnivore - vreet vleis en plante) Dierevasvrae Lees die volgende in groepe. Watter soogdier kou graag boomgom? Nagapies! Boomgom is die nagapie se gunstelingkos. Hy vind die boomgom in basse van hoofsaaklik die akasiaboom. Hulle breek dit af en lek dit van die boom Hulle verwar die slang, want party trek sy aandag af, en aggressief en skelm wees. Hulle kan ernstige bytwonde met hulle lang, sterk slagtande hulle stout, dan sal hulle begin om mense se kos te steel. Hulle bly in groot troppe oral in SA en die eerste paar weke aan sy ma se maag vas en daarna ry hy op sy ma se rug. 71

8 Vreet kameelperde dorings? se takkies en dorings om die peule en blare by te kom. Wanneer die blare afgestroop lagie om die dorings. bome kan aftrek om te vreet. lok tydens hofmakery. Dit hou ook teenstanders weg, want dit laat die leeu baie gevaarliker lyk. Tydens gevegte beskerm die maanhare die leeu se kop en skouers. Dra soogdiere hul kleintjies op verskillende maniere? apies klou aan hul ma se borskas vas en wanneer hulle ouer is, ry hulle op haar rug. hul sterte styf oor hare gedraai. Pas soogdiere mekaar se kleintjies op? en party boksoorte. 72

9 Waarom het sebras strepe? ander roofdiere en hulle weet nie watter een om te vang nie. Watter karnivoor kan vlieënde voëls vang? kameelperd se karkas wat 100 kg weeg in die boom op sleep. 73