Bewust taalvaardig in de 21 ste eeuw KRIS VAN DEN BRANDEN KU LEUVEN

Transcriptie

1 Bewust taalvaardig in de 21 ste eeuw KRIS VAN DEN BRANDEN KU LEUVEN

2 Met de deur in huis. De wereld is drastisch veranderd, de school niet. En dus falen onze scholen niet. Ze zijn gewoon hopeloos verouderd. (Wagner, 2008)

3 Met de deur in huis Ons onderwijs is uitstekend, maar het werkt niet even goed voor alle leerlingen. (p. 137)

4 Met de deur in huis We weten steeds meer over (taal)leren en onderwijs, maar denken nog vaak hetzelfde: Zittenblijven werkt slecht. Kleinere klassen leiden niet automatisch tot effectiever onderwijs. Punten op een rapport dragen niet veel bij tot leerprocessen. De samenstelling van de klas heeft een zware impact op de leerwinst. Je wordt geen betere schrijver door veel te schrijven

5 Met de deur in huis De wereld staat in brand, en onderwijs moet de wereld redden

6 Wat moeten leerlingen leren in de 21 ste eeuw? Economisch perspectief: voorbereiden op de arbeidsmarkt Maatschappelijk-cultureel perspectief: voorbereiden op participatie in maatschappelijk en cultureel leven; kritische, verantwoordelijke burgers Persoonlijk ontwikkelingsperspectief: persoonlijke ontplooiing, talentontwikkeling

7 economisch perspectief persoonlijk perspectief Sleutelcompetenties 21ste ste eeuw leutelcompetenties maatschappelijk-cultureel perspectief

8 Taal en informatie doen werken Vaardig, kritisch, doelgericht informatie verwerken Feiten van (ongenuanceerde) meningen onderscheiden Helder communiceren en helder verslag uitbrengen in meer dan 1 taal

9 Knipperlichten Vlaamse jongeren zijn goed in lokaliseren van specifieke informatie in een tekst, maar minder goed in het structurerend en beoordelend lezen van informatieve teksten, én minder goed in het reflecteren over teksten en interpreteren van globale inhoud van tekst (PISA-rapporten; Peiling Nederlands, 2010).

10 Knipperlichten Voor luisteren en lezen blijken leerlingen meer moeite te hebben met opgaven over wervende teksten. Ze stellen zich vaak nog te weinig kritisch op ten opzichte van wervende teksten of de media. Leerlingen zetten betere lees- en luisterprestaties neer wanneer ze informatie uit een tekst moeten selecteren dan wanneer ze informatie moeten afleiden, combineren, ordenen, interpreteren of evalueren. (Peiling Nederlands 2010, p.53)

11 Knipperlichten Studenten hebben bij de instroom van het hoger onderwijs weinig problemen met het beantwoorden van letterlijke, gerichte vragen maar veel meer met het structurende niveau en boventekstuele niveau (meerdere bronnen tegelijkertijd raadplegen). (Peters & Van Houtven, 2010; Herelixka & Verhulst, 2014)

12 Knipperlichten Uit het recente PIAAC-onderzoek (PiAAC, 2012, zie www. piaac.ugent.be) blijkt dat in Vlaanderen 9% van de jongeren tussen 16 en 24 jaar functioneel laaggeletterd is. Het risico op laaggeletterdheid wordt groter als de moedertaal van de jongere niet het Nederlands is en de ouders laagopgeleid zijn. De geletterdheid van veel jongeren in het BSO wordt onvoldoende bevorderd tussen 3BSO en 6BSO (Jaspaert en Van den Branden, 2011).

13 Knipperlichten 15-jarige Vlaamse leerlingen lezen niet graag (PISA, 2009).

14 Knipperlichten Niet spelling, maar het schrijven van heldere, samenhangende teksten en het hanteren van het gepaste register zijn de grootste mankementen van de schrijfproducten van eerstejaarsstudenten hoger onderwijs (Herelixka & Verhulst, 2014).

15 Kennis doen werken Kennis flexibel toepassen en gebruiken om authentieke problemen op te lossen in uiteenlopende situaties Kennis aanwenden om genuanceerd te denken en weloverwogen oordelen te vellen eerder dan zich te laten leiden door mediagenieke slogans, extreme dogma s of emotionele stereotypen

16 Verbeelding doen werken L E T T E R R E E K.

17 Sociale relaties doen werken Leren samenwerken en samen leven met mensen die van ons verschillen Andere standpunten en zienswijzen respecteren, compromissen uitwerken, conflicten op een vreedzame manier beslechten Verschillen tussen mensen positief uitbuiten

18 Technologie doen werken In regard to media and technology, it can be said that Millennials are self-taught but not well-taught. (Considine, Horton & Moorman, 2009)

19 Verandering doen werken Je flexibel aanpassen aan nieuwe situaties, feiten, wendingen en informatie Niet bang zijn voor verandering

20 Je eigen leer-kracht doen werken Breed arsenaal aan leerstrategieën, leerattitudes en leervaardigheden ontwikkelen Je eigen ontwikkeling in handen kunnen nemen Het geloof in je eigen leer-kracht niet verliezen De 21 ste eeuw is een goudmijn voor de menselijke ontwikkeling. Het is de gouden eeuw van het menselijke leerpotentieel. (p. 27)

21 Je eigen leven doen werken Je ontwikkelen tot onafhankelijk denkende mensen die zelfstandig beslissingen kunnen nemen Leren voor jezelf zorgen en weerbaar worden Je eigen levensroute kunnen uitstippelen en vormgeven

22 Het leven op deze planeet doen werken Verder dan je eigen neus kijken Een bijdrage leveren tot een betere wereld om je heen Opkomen tegen onrecht Het voortbestaan van de planeet verzekeren

23 Dat roept vragen op. Moeten de vakken dan afgeschaft worden? Gaat het niveau niet omlaag? Is er een draagvlak voor die sleutelcompetenties? Is er tijd om aan die sleutelcompetenties te werken? Gelden die sleutelcompetenties voor alle leerlingen in alle studierichtingen? Welke mensen willen we vormen?

24 Welke mensen willen we vormen? Mensen in balans We hebben mensen nodig die in balans zijn met zichzelf, anderen en hun omgeving. Mensen die persoonlijke, sociale, maatschappelijke, economische en ecologische belangen evenwichtig kunnen verzoenen We hebben mensen nodig die niet alleen goed kunnen redeneren, maar ook gedreven zijn om goed te doen (p. 40)

25 Welke mensen willen we vormen? Curriculum in balans Een curriculum waarin economische, persoonlijke en sociale doelen geïntegreerd aanwezig zijn, en waarin geen van de drie de andere plattrapt. (.) Een curriculum dat inspireert, motiveert, verwondering opwekt en passioneert. Een curriculum dat leerlingen én leerkrachten energie-voor-leren geeft. Een curriculum dat duurzaam leren en duurzaam leven nastreeft. (p. 41)

26 Een curriculum voor taalontwikkeling? Out of the linguistic box. Aanzet tot conceptualisering van sleuteldoelen voor taalcompetenties Nederlands vanuit de sleutelcompetenties voor de 21 ste eeuw

27 Taal en informatie doen werken Vaardig, kritisch, doelgericht informatie verwerken Feiten van (ongenuanceerde) meningen onderscheiden Helder communiceren en helder verslag in het gepaste register uitbrengen in meer dan 1 taal

28 Kennis doen werken Kennis over taalgebruik, -variatie, -normen, systeem flexibel toepassen en gebruiken om doeltreffender en gepaster te communiceren. Kennis over linguïstische, pragmatische, discursieve en sociolinguïstische conventies inzetten voor gepast communicatief gedrag. Kennis over literatuur, het literair bedrijf, literaire taal en genres aanwenden om meer van teksten te genieten, nieuwe teksten te ontdekken, leeservaringen te verdiepen en te delen Kennis over taalgebruik, taal en macht, taal en manipulatie aanwenden om genuanceerd/kritisch na te denken en weloverwogen beslissingen te nemen eerder dan zich blindweg te laten leiden door mediagenieke slogans, extreme dogma s of emotionele stereotypen.

29 Kennis doen werken Taalcompetenties inzetten om doorheen het curriculum academische, abstracte, gedecontextualiseerde kennis op te bouwen, toe te passen, te demonstreren en gepast in te zetten. Taalcompetenties inzetten om doorheen het curriculum abstracte informatie te doorgronden, begrijpen, evalueren, analyseren, creëren Taalcompetenties inzetten om doorheen het curriculum de eigen kennis te verwoorden, erover te overleggen, in interactie te verdiepen

30 Verbeelding doen werken - Taalvaardigheid, -kennis en attitudes inzetten om (alleen of in co-constructie) creatieve oplossingen te bedenken, vorm te geven en door te geven aan anderen (inclusief in multimodale vorm). - Taalcompetenties inzetten om kennis te nemen van alternatieve zienswijzen, perspectieven, oplossingen, cultuuruitingen en deze met respect te benaderen en in overweging te nemen. - Taalcompetenties inzetten om op een creatief, expressief, kunstzinnig rijke en verrijkende manier uiting te geven aan eigen emoties, ideeën, ervaringen. -.

31 Sociale relaties doen werken Taalcompetenties inzetten om samen te werken, te leren en te leven met mensen die van ons verschillen. Taalcompetenties inzetten om andere standpunten en zienswijzen te leren kennen. Taalcompetenties inzetten om agressieve impulsen te kanaliseren, op een vreedzame manier compromissen uit te werken en conflicten te beslechten Taalcompetenties inzetten om sociale verhoudingen te versterken, onderhouden, op te bouwen

32 Technologie doen werken - Taalcompetenties inzetten om met de overvloed aan informatie doelgericht en kritisch om te gaan. - Taalcompetenties inzetten om via moderne technologie doeltreffend en gepast te communiceren, informatie uit te wisselen, te rapporteren, sociale relaties aan te knopen en te onderhouden. - Taalcompetenties inzetten om te doorgronden hoe moderne media (inclusief sociale media) werken, polemieken en gemoederen ophitsen, eerder dan te nuanceren, analyseren en wikken/wegen.

33 Verandering doen werken - Taalcompetenties en kennis omtrent taalvariatie inzetten om je taalgebruik flexibel, dynamisch en spontaan aan te passen aan snel veranderende situaties, omgevingen, gesprekspartners - Taalcompetenties in taalregisters opbouwen die lokaliteit en specificiteit kunnen overstijgen - Open staan voor veranderingen in taalgedrag en taalnormen, en taalcompetenties inzetten om er beheerst, evenwichtig en gepast mee om te gaan.

34 Je eigen leer-kracht doen werken - Taalcompetenties inzetten om leerstof en leerrijke informatie te ordenen, filteren, studeerbaar te maken - Taalcompetenties inzetten om eigen leerprocessen te reguleren, bespreekbaar te maken, bij te sturen, en die van anderen te expliciteren en ondersteunen - Taalcompetenties ontwikkelen om te tonen wat je hebt geleerd.

35 Je eigen leven doen werken Taalcompetenties inzetten om zelfstandig eigen beslissingen te nemen en deze te communiceren, verantwoorden en verdedigen Taalcompetenties inzetten om je eigen sterktes en beperkingen te bespreken, expliciteren, bewerkbaar te maken, verdedigen Taalcompetenties inzetten om je eigen levensroute te kunnen uitstippelen en vormgeven, om informatie te vergaren over mogelijk leerpaden en levenspaden

36 Het leven op deze planeet doen werken Taalcompetenties inzetten om een brede kijk te krijgen op het leven buiten de school, genunanceerde en geïnformeerde inzichten op te bouwen in maatschappelijke problemen Taalcompetenties inzetten om een bijdrage te leveren aan een betere wereld, om onrecht te bestrijden en aan de kaak te stellen, te protesteren. Het taalonderwijs van de 21 ste eeuw zal in de wereld moeten staan of het zal door steeds meer leerlingen als irrelevant en oersaai ervaren worden. Het (taal)onderwijs van de 21 ste eeuw zal in de wereld moeten staan of de wereld zal er op een bepaald moment gewoonweg niet meer zijn. ( )

37 Hoe werken aan sleutelcompetenties?

38 Hoe werken aan taalcompetenties? - Ze confronteren de leerling met zinvolle inhouden en haalbare uitdagingen. - Ze motiveren leerlingen zetten hen aan tot actief leren. - Ze geven leerlingen kansen om verbindingen te maken tussen het nieuwe en het gekende, tussen gekende ideeën, tussen abstract en concreet, tussen kennis en toepassing - Ze maken het leren socialer en collaboratiever. - Ze maken gebruik van een variatie aan werk- en groeperingsvormen. - Ze doorbreken de grenzen tussen vakken en tussen school en buitenwereld. - Ze scheppen een veilig klimaat waarin fouten maken mag. - Ze verhogen de autonomie van de leerder geleidelijk. - Ze differentiëren tussen studenten. - Ze geven studenten feedback. - Ze gebruiken evaluatie om het onderwijs beter te maken.

39 De leraar maakt het ultieme verschil The quality of an education cannot exceed the quality of its teachers (McKinsey-rapport, p. 17)

40 7 C s Toelichting Care Challenge De leerkracht geeft de leerlingen het gevoel dat hij echt om hen geeft. De leerkracht wil begrijpen hoe leerlingen over bepaalde dingen denken en hecht veel belang aan het welbevinden van de leerlingen. De leerkracht stelt hoge eisen aan de leerlingen. Hij introduceert veel nieuwe dingen. De leerkracht vraagt aan leerlingen om uit te leggen waarom ze een bepaald antwoord gaven. De leerkracht wil niet dat leerlingen opgeven als het moeilijker wordt en leert de leerlingen hoe ze hun fouten kunnen verbeteren. Clarify Captivate Confer Consolidate Control De leerkracht legt moeilijke dingen op een begrijpelijke manier uit. Als een leerling iets niet begrijpt, legt de leerkracht het op een andere manier uit. De leerkracht volgt op of de leerlingen de stof begrepen hebben. De leerkracht maakt de lessen interessant en maakt leren aangenaam. De leerkracht zoekt naar manieren om de aandacht en interesse van de leerlingen te verhogen. De leerkracht gaat volop in interactie met de leerlingen. De leerkracht vraagt naar de mening van leerlingen en geeft hen tijd om hun ideeën uit te drukken. De leerkracht gaat respectvol om met de ideeën van de leerlingen en geeft hen inspraak. De leerkracht controleert of de leerlingen de nieuwe stof begrepen hebben. De leerkracht geeft leerlingen feedback die hen helpt om hun werk te verbeteren. De leerkracht vat op het einde van de dag/les samen wat belangrijk is.. De leerkracht heeft controle over het leerlinggedrag. De leerkracht organiseert de les goed en laat weinig kostbare tijd verloren gaan. De leerkracht hecht veel belang aan respectvolle interactie in de klas.

41 Hedendaags leesonderwijs Waarom migreren mensen?

42 Hedendaags leesonderwijs Doelgericht lezen: leerlingen lezen een tekst om een bepaald doel te bereiken Strategisch lezen: leerlingen passen hun leesstijl en leesstrategieën aan aan het doel dat ze moeten bereiken Flexibel lezen: Verscheidenheid aan tekstsoorten, leesstrategieën, leesdoelen komen aan bod Actief en interactief lezen: de activiteit van de leerling staat centraal; de leerling reflecteert hardop over die leesactiviteit (in krachtig leesonderwijs wordt veel stilgelezen en wordt er veel hardop over de stilgelezen passages nagedacht)

43 Brochure Beter Lezen en Schrijven Brochure uitgewerkt door CTO in opdracht van Ministerie van Onderwijs

44 Het belang van leesbevordering! Uit een grootschalig onderzoek van de University of London (Institute of Education) blijkt dat reading for pleasure (lezen voor je plezier) bij leerlingen tussen 10 en 16 een zeer positieve impact heeft op hun woordenschat, spellingvaardigheden en prestaties voor wiskunde. Zeer opvallend is dat voor deze leerlingen het effect van vaak lezen voor je plezier sterkere effecten op hun schoolprestaties had dan de opleiding van hun ouders.

45 Schrijfvaardigheid 1 Complete schrijftaken + Procesgerichte ondersteuning/feedback voor, tijdens en na het schrijven = procesmatige benadering van schrijfonderwijs: een lacune in ons onderwijs?

46 Spellingonderwijs: Bonset, 2010 Besteed aandacht aan spelling vanuit een taalbeschouwelijke invalshoek, door in te gaan op de maatschappelijke en taalkundige achtergronden van de Nederlandse spelling; Leer leerlingen hun teksten te reviseren en redigeren en daarbij aandacht te besteden aan spelling en interpunctie; Leer leerlingen gebruik te maken van digitale en andere hulpmiddelen voor het spellen; Gebruik bij het leren spellen van de werkwoordsvormen algoritmes, en blijf er aandacht aan besteden voor de leerlingen die het nodig hebben.

47 Meer debatten in het onderwijs graag! Debat is georganiseerde werkvorm waarbij voor- en tegenstanders van een stelling onder leiding van een voorzitter hun mening mogen verwoorden en argumenten aandragen voor hun mening Voorbereid aan de hand van documentatie en planning Kwaliteit debat wordt beoordeeld door medeleerlingen aan de hand van vooraf besproken criteria

48 Luisteren: een pijnpunt? Luisteren meestal geïntegreerd aangeboden. Maar als het een aparte focus krijgt: test eerder dan onderwijs. Er moeten vaak aantekeningen gemaakt worden, maar dat gebeurt niet altijd strategisch en aangepast aan luisterdoel. Luisteronderwijs moet meer zijn dan luistertesten afnemen. Luisteronderwijs moet leerlingen leren en tonen hoe je beter kunt leren luisteren. (Rapport periodieke peiling 2010, p. 3; Bonset & Braaksma, 2008; Vandergrift & Goh, 2009; Field, 2009)

49 Contouren luisterdidactiek Integreren met spreek-, lees- en schrijftaken is aangewezen, maar focus op bepaalde aspecten van luisterproces evenzeer Integratie met kijken: luisteren is steeds meer een multimodaal gebeuren. Notities maken vergt aparte aandacht, en moet doelgebonden en strategisch gebeuren (! Verschil globaal gericht luisteren)

50 Contouren luisterdidactiek Werk aan de hand van duidelijke doelen en richtvragen Werk met interessante luisterdoelen en mobiliseer voorkennis (voorspellend luisteren) Maak onderscheid tussen globaal en gericht luisteren Reflecteer tussentijds (of laat leerlingen dat zelf doen) én achteraf Expliciteer bruikbare luisterstrategieën

51 Mogelijke opbouw luisteropdracht Introductie: oriënteren op onderwerp/vraag + mobiliseren van voorkennis/voorspellend luisteren Eerste luisterfase Individueel luisteren gevolgd door samenwerkend leren Tweede luisterfase - Individueel luisteren gevolgd door plenaire discussie Finale verificatie (auditief of geschreven vorm) Uitleiding: reflectie op abstracter niveau Bespreking van bruikbare strategieën/ goede notities/ luisterhouding en activiteiten/taalelementen en registers

52 Literatuuronderwijs - Bevorder leesplezier! - Speel in op smaak en interesses van de leerlingen (via gevarieerd en open boekenaanbod) - Procesgerichte didactiek (geef leerlingen kansen om te reageren op tekst, vragen te stellen aan tekst, in interactie te gaan met andere leerlingen; gebruik ICT om dialoog te bevorderen) - Bouw tekstbestuderende aanpak op tekstervarende aanpak - Creëer veilig klimaat - Gebruik leesportfolio dynamisch (als aanzet tot dialoog)

53 Taalbeschouwingsonderwijs Inbedden in taalvaardigheidsonderwijs, of in onderzoeksvaardigheden: werken vanuit functionele, authentieke contexten Niet isoleren van rest van het curriculum Werken met motiverend, interessant taalmateriaal

54 Taalbeschouwingsonderwijs Werken vanuit inductieve aanpak: Observeren van taalverschijnselen Interpreteren van taalverschijnselen: zelf zoeken naar patronen en die proberen te verwoorden, en vervolgens aangepaste terminologie en verdere inzichten aangeboden kregen Verwerken en toepassen op nieuwe casussen

55 Onderzoek Van Disseldorp Kan taalvaardigheidsonderwijs ingeschakeld worden in het opbouwen van taalkennis? Taalverandering in plaats van zeehondjes: taalkundeonderwijs met behulp van de taalvaardigheden

56 Van Disseldorp Groep mondelinge vaardigheden Groep schriftelijke vaardigheden Controlegroep Nulmeting effectmeting (1 week én 5 weken na lessenreeks) rond taalkundige kennis van leerlingen 5 de jaar secundair onderwijs

57 Van Disseldorp Documentatiemap verwerken Schrijfgroep: leerlingen produceren eerste draft en geven mekaar feedback; vervolgens herschrijven Mondelinge groep: leerlingen houden mondelinge voordracht voor mekaar en krijgen vragen van luisteraars

58 Van Disseldorp Mondelinge groep maakt de meeste vooruitgang; ook schriftelijke groep gaat vooruit Leerlingen vonden het een erg interessante werkvorm. Leerlingen vinden taal een erg interessant onderwerp om zich in te verdiepen

59 Centrale vragen bij evaluatie WAAROM WAT Waarom willen we evalueren? Waarom hebben we gegevens en waardebepaling nodig? Wat willen doen/beslissen a.h.v. die resultaten? Welke concrete informatie over/van de leerder hebben we nodig? HOE Hoe kunnen we het best die informatie verkrijgen? (Wie? Waarmee? Wanneer?) EN DAN? Wat doen we met de resultaten?

60 De rol van evaluatie Wat doet evaluatie in het onderwijs met de positieve-energie-voorleren van de leerling? Leidt evaluatie tot: Meer KOPZORGEN voor de leerling? Een betere ZORG voor de leerling?

61 Evalueren om te leren naar kinderen kijken en je afvragen: Wat zie ik? EN Wat kan ik voor deze leerling doen? Hoe kan ik het leerproces van deze leerling het best ondersteunen?

62 Wat evalueren? Verzamelen en beoordelen van gegevens over: de aan de doelstellingen van de opleiding verbonden prestaties van de leerder, en de groei van de leerder op dat gebied. relevante aspecten van het taakuitvoeringsproces relevante factoren die het taalverwervingsproces beïnvloeden Cf. product- en procesevaluatie

63 HOE EVALUEREN? Bredere evaluatie: schuiven op vier assen Eenmalige momentopname tijd Doorheen de tijd, verschillende momenten Leerkracht Taalkennis Registreren of taakuitvoering geslaagd is of niet Betrokken beoordelaars Aard verzamelde informatie Manier van verzamelen van informatie Taalleerder zelf en leerkracht Taalvaardigheid, leerproces, en factoren als cognitie, kennis wereld, strategieën Observeren, video-opname, gesprekken, logboek Bultynck, 2004, Van Petegem en Van Hoof, 2002

64 Opvolgen van evaluatie Het cruciale belang van feedback en verfijnde ondersteuning: Evaluatie als aanzet tot verder leren Feedback die positief motiveert én informeert Feedback die het leerproces voortstuwt, cognitief én socio-emotioneel

65 De kracht van feedback Where am I going? Feed up How am I going? Feed back Where to next? Feed forward (Hattie & Timperley, 2007)

66 De rol van evaluatie: Evaluatie biedt niet alleen een spiegel voor het kind maar ook een spiegel voor de school: resultaten van taaltoetsen en observaties kunnen dienen als hefboom voor onderwijsverbetering, tenminste als de school de resultaten van de evaluatie gebruikt om ook zichzelf te evalueren. (Van den Branden, Handboek taalbeleid basisonderwijs, p. 145)

67 Van expert-leraren naar expertteams Ook in dit opzicht zal onderwijs een sociale bocht moeten nemen. Waarschijnlijk vormen schoolteams de potentieel meest krachtige leergemeenschappen op aarde. Maar opdat schoolteams echt professionele leergemeenschappen kunnen worden, moet de beschikbare en schier onuitputtelijke energie-voor-leren van een schoolteam op gepaste wijze aangeboord worden. (Visietekst duurzaam onderwijs, p. 11)

68 Taalbeleid = de structurele en strategische poging van een schoolteam om de onderwijspraktijk aan te passen aan de taalleerbehoeften van de leerlingen/studenten met het oog op het bevorderen van hun ontwikkeling (in functie van relevante doelen) en het verbeteren van hun onderwijsresultaten. (Bogaert & Van den Branden, 2011)

69 Verzuchtingen van een lerarenopleider Bouw bij studenten een breed beeld op over taalcompetenties. Informeer studenten over de wetenschappelijke stand van zaken: Wat weten we over wat werkt? Informeer studenten over de diversiteit in het Vlaamse onderwijs en probeer studenten van in den beginne hun eigen onderwijs door de ogen van leerlingen te zien. Doordring studenten van het inzicht dat het curriculum/het leerplan/het handboek niet het ultieme doel is; de groei van de leerlingen is dat. Inspireer studenten m.b.t. effectieve en gevarieerde werkvormen. Geef studenten autonomie, compentiegevoel en de relationele verbondenheid (ondersteuning) om hun competentie als leraar op te bouwen en zelf te reguleren. Geef studenten de kans om tijdens hun stage te oefenen, uit te proberen, te experimenteren, te leren uit fouten, en dat SAMEN te doen; voorzie hen uitgebreide, werkzame, constructieve feedback. Bied elke student de kans om basiskennis rond NT2 op te bouwen; bied studenten die dat wensen de kans om NT2-expert te worden. Blijf beginnende leraren ondersteunen en geef hen ruimte om hun startcompetentie te verdiepen. Erken dat een lerarenopleiding nooit eindigt en dat leraren steeds beter willen, moeten, kunnen worden; schep ruimte voor verdere professionalisering.

70 Duurzaam onderwijs? Cruciale competenties worden ontwikkeld: leerlingen en studenten ontwikkelen de competenties die cruciaal zijn voor hun toekomstig leven en voor de toekomst van de planeet. Energie voor leren wordt hernieuwd: de energie die leerlingen en studenten investeren in onderwijs wordt maximaal omgezet in leren en ontwikkeling, wat op haar beurt nieuwe energie voor leren oplevert. Er gaat geen talent verloren: onderwijs werkt optimaal voor elke leerling/student, ongeacht zijn of haar achtergrond.

71 Meer lezen? Van den Branden, K. (2015). Onderwijs voor de 21 ste eeuw. Een boek voor leerkrachten en ouders. Leuven: ACCO. Bestellen via: LEES OOK de BLOG: