Fontys Hogescholen, Eindhoven

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Fontys Hogescholen, Eindhoven"

Transcriptie

1 Fontys Hogescholen, Eindhoven Opleiding: Technische Informatica, hbo bachelor; Croho: Variant: voltijd Visitatiedatum: 14 maart 2007 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, november 2007

2 2/49 NQA - visitatie Fontys Hogescholen, Eindhoven - Technische Informatica, hbo bachelor (vt)

3 Inhoud Inhoud 3 Deel A: Onderwerpen Voorwoord Inleiding Werkwijze Oordeelsvorming Oordelen per onderwerp Schematisch overzicht oordelen Totaaloordeel 11 Deel B: Facetten 13 Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding 15 Onderwerp 2 Programma 17 Onderwerp 3 Inzet van personeel 25 Onderwerp 4 Voorzieningen 28 Onderwerp 5 Interne kwaliteitszorg 30 Onderwerp 6 Resultaten 33 Deel C: Bijlagen 37 Bijlage 1: Onafhankelijkheidsverklaring panelleden 38 Bijlage 2: Deskundigheden panelleden 43 Bijlage 3: Bezoekprogramma 47 Bijlage 4: Overzichtslijst van door de opleiding ter inzage gelegd materiaal 48 NQA - visitatie Fontys Hogescholen, Eindhoven - Technische Informatica, hbo bachelor (vt) 3/49

4 4/49 NQA - visitatie Fontys Hogescholen, Eindhoven - Technische Informatica, hbo bachelor (vt)

5 Deel A: Onderwerpen NQA - visitatie Fontys Hogescholen, Eindhoven - Technische Informatica, hbo bachelor (vt) 5/49

6 6/49 NQA - visitatie Fontys Hogescholen, Eindhoven - Technische Informatica, hbo bachelor (vt)

7 1.1 Voorwoord Dit rapport is het verslag van het panel dat in opdracht van NQA de opleiding Technische Informatica van de Fontys Hogeschool heeft onderzocht. Het beschrijft de werkwijze, de bevindingen en de conclusies. Het onderzoek heeft plaatsgevonden in het kader van de accreditatie van hogere beroepsopleidingen. Het onderzoek is feitelijk gestart in januari 2007, het moment waarop de opleiding haar zelfevaluatierapport bij NQA heeft aangeleverd. Als onderdeel van het onderzoek was er een panelbezoek aan de opleiding. Dit bezoek vond plaats op 14 maart In het panel hebben de volgende personen zitting genomen: Dhr. ir. L. Nederlof (voorzitter, domeinpanellid Technische Informatica); Dhr. dr. ir. A. Breunese (domeinpanellid Technische Informatica); Dhr. B.A.T. van der Burgt (studentpanellid); Mw. drs. M.J.J. van Beers (NQA-auditor). Dit panel voldoet aan de eisen zoals gesteld in het document Protocol ter beoordeling van de werkwijze van visiterende en beoordelende instanties van de NVAO (22 augustus 2005). Het panel beschikt over domeinspecifieke deskundigheid, onderwijs- en auditdeskundigheid en deskundigheid over de internationale ontwikkelingen van de discipline (zie bijlage 2). Het rapport bestaat uit drie delen: Deel A: een hoofdrapport, het Onderwerprapport, waarin de oordelen van het panel over de basiskwaliteit van de opleiding op onderwerpniveau worden uitgesproken met daarbij de overwegingen waarop die oordelen zijn gebaseerd. Het gaat hier om oordelen in de gradatie positief/negatief. Tevens wordt hier het eindoordeel geformuleerd. Deel B: een Facetrapport waarin op facetniveau door het panel oordelen en argumenten ter onderbouwing van dat oordeel worden gegeven. De oordelen gaan uit van de vierpuntsschaal (onvoldoende, voldoende, goed en excellent) zoals die door de NVAO is voorgeschreven. Dit facetrapport vormt de basis van het Onderwerprapport. Deel C: hierin zijn alle relevante bijlagen opgenomen. 1.2 Inleiding Bij de Fontys Hogescholen staan ruim studenten ingeschreven. De school biedt, verspreid over het hele land, onderdak aan 200 bacheloropleidingen en 10 masteropleidingen op de gebieden communicatie, economie, educatie, gezondheidszorg, informatica, kunsten, logistiek, mens en maatschappij en techniek. Er werken circa 3600 personen, die samen 2800 fte bezetten. NQA - visitatie Fontys Hogescholen, Eindhoven - Technische Informatica, hbo bachelor (vt) 7/49

8 Fontys profileert zich als een moderne hogeschool met innovatieve onderwijsproducten. Het strategisch beleid heeft zij vastgelegd in de nota Idealisme in Learning Communities (2002). De nota beschrijft wat Fontys voor haar studenten, medewerkers en haar omgeving wil zijn: een learning community, een plaats voor waardeneducatie, een kennispoort en een organisatie die groot is in kleinschaligheid. Binnen Fontys is in 2004 een omvangrijk veranderprogramma van start gegaan. Het programma heeft de naam Biloba meegekregen. De twee doelen ervan zijn: (1) de inrichting van bacheloropleidingen volgens een major/minormodel en (2) de transformatie van de huidige leer- en onderwijsprocessen naar competentiegericht en flexibel leren, beoordelen en onderwijzen. Elke bacheloropleiding van Fontys bestaat in principe uit een major van 180 EC in de hoofdrichting en twee minoren van 30 EC in een andere studierichting. Fontys heeft haar opleidingen ondergebracht in 37 instituten. Een daarvan is de Fontys Hogeschool ICT, waar de opleiding TI is ondergebracht sinds september Hiervoor was de opleiding onderdeel van de Fontys Hogeschool Elektrotechniek. De opleiding Technische Informatica wordt aangeboden in Eindhoven. De opleiding kan worden gevolgd in de voltijd variant. De opleiding TI is in 2002 ontstaan naar aanleiding van vraag uit het werkveld naar studenten op het gebied van embedded systemen en industriële automatisering. De opleiding Technische Informatica telt op dit moment 157 studenten. De opleiding heeft 19 docenten, waarvan 6,5 fte beschikbaar is voor de opleiding TI. De docent-student ratio is 1: Werkwijze De beoordeling van de opleiding door het panel heeft plaatsgevonden conform de werkwijze zoals die is neergelegd in het Beoordelingsprotocol van NQA. Deze werkwijze wordt hieronder beschreven. De visitatie vond plaats op basis van het domeinspecifieke referentiekader dat voor de opleiding geldt (zie facet 1.1). NQA onderscheidt drie fasen in het visiteren: de voorbereidingsfase, het eigenlijke bezoek door het panel en de rapportagefase. Hieronder volgt een korte toelichting per fase. De voorbereidingsfase Allereerst heeft een NQA-auditor het zelfevaluatierapport gecheckt op kwaliteit en compleetheid (de validatie) en daarmee op bruikbaarheid voor de visitatie. Vervolgens bereidden de panelleden zich in de periode februari 2007 inhoudelijk voor op het bezoek (14 maart 2007). Zij bestudeerden het zelfevaluatierapport (en bijlagen), formuleerden in een beoordelingsformat hun voorlopige oordelen op basis van argumenten en zij formuleerden vraagpunten. Zij gaven hun bevindingen door aan de NQA-auditor. Op basis van een overzicht van voorlopige oordelen inventariseerde de NQA-auditor tenslotte kernpunten en prioriteiten voor materialenonderzoek en gesprekken. Tijdens een voorbereidende vergadering is het bezoek door het panel concreet voorbereid. 8/49 NQA - visitatie Fontys Hogescholen, Eindhoven - Technische Informatica, hbo bachelor (vt)

9 De opleiding heeft in haar zelfevaluatierapport kenbaar gemaakt voor welk domeinspecifiek referentiekader zij kiest. De NQA-auditor heeft met de domeindeskundigen in het panel bekeken of sprake is van adequate domeinspecifieke doelstellingen, of dat nadere aanvulling dan wel nadere specificatie nodig is. In het facetrapport is aangegeven op welke landelijke beroeps- en opleidingsprofielen het domeinspecifieke kader (en het opleidingsprogramma) is gebaseerd. Het bezoek door het panel NQA heeft een bezoekprogramma ontwikkeld voor de (dag-)indeling van het bezoek door het panel dat is aangepast aan de specifieke situatie van de opleiding (bijlage 3). Er vonden gesprekken plaats met het opleidingsmanagement, docenten, studenten, afgestudeerden en met werkveldvertegenwoordigers. Aan het begin en tijdens het bezoek is ter inzage gevraagd materiaal bestudeerd. Tussen de gesprekken door heeft het panel zogenaamde schakelmomenten ingelast om de bevindingen uit te wisselen en te komen tot gezamenlijke en meer definitieve (tussen-)oordelen. De bevindingen zijn door de panelleden beargumenteerd. Aan het einde van het bezoek heeft de voorzitter een mondelinge terugkoppeling gegeven van enkele indrukken en ervaringen van het panel, zonder expliciete oordelen uit te spreken. In de zomer van 2007 heeft het panel ook de scripties bestudeerd van studenten die in juni 2007 afstudeerden. Dit omdat het panel van mening was dat in de afstudeerscripties van de eerste lichting te weinig literatuur werd gebruikt. De fase van rapporteren Door NQA is, op basis van de bevindingen van het panel, een tweeledige rapportage opgesteld, bestaande uit een facetrapport en een onderwerprapport, waarin de kwaliteit van de opleiding is beoordeeld. Met dit rapport wordt door de opleiding accreditatie aangevraagd bij de NVAO. In het facetrapport wordt door NQA gerapporteerd op facetniveau. De opleiding heeft in maart 2007 een concept van dit rapport voor een check op feitelijke onjuistheden ontvangen. Naar aanleiding daarvan zijn enkele wijzigingen aangebracht. In het onderwerprapport wordt door NQA een oordeel op de onderwerpen en op de opleiding als geheel gegeven. Dit rapport is in juni 2007 voor een check op feitelijke onjuistheden aan de opleiding voorgelegd. Het definitieve rapport is door het panel vastgesteld in september Het visitatierapport is uiteindelijk in oktober 2007 ter beschikking gesteld aan de opleiding, die het samen met de accreditatieaanvraag kan indienen bij de NVAO. 1.4 Oordeelsvorming In dit hoofdstuk wordt per onderwerp een oordeel uitgesproken op basis van weging van de facetten die van dat onderwerp deel uitmaken. Bij deze weging spelen de beslisregels zoals die door de NQA in het Beoordelingsprotocol zijn geformuleerd en nader uitgewerkt in de notitie Handreiking voor oordeelsvorming een belangrijke rol. Tevens is bij de beoordeling rekening gehouden met accenten die de opleiding eventueel legt, het domeinspecifieke kader en een vergelijking met andere relevante opleidingen op een aantal aspecten. NQA - visitatie Fontys Hogescholen, Eindhoven - Technische Informatica, hbo bachelor (vt) 9/49

10 Het eindoordeel is voorzien van een aanvullende tekst als sprake is van: weging van de oordelen op facetniveau; benchmarking; generieke bevindingen die het facetniveau overschrijden; bepaalde accenten respectievelijk best practices. In de oordelen per onderwerp wordt steeds een herhaling gegeven van de oordelen op de facetten gevolgd door een weging die leidt tot het eindoordeel. De (uitgebreide) argumentatie is te vinden in het facetrapport. 1.5 Oordelen per onderwerp Doelstellingen opleiding De drie facetten van het onderwerp doelstellingen zijn beoordeeld als goed. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding derhalve positief Programma De facetten Relatie doelstellingen en inhoud programma, Samenhang in opleidingsprogramma en Instroom zijn beoordeeld als goed, het facet Duur als voldaan en de overige facetten als voldoende. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding derhalve positief Inzet van personeel De facetten eisen hbo en kwaliteit personeel zijn beoordeeld als voldoende, kwantiteit personeel is beoordeeld als goed. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding derhalve positief Voorzieningen Het facet materiele voorzieningen is beoordeeld als goed, de studiebegeleiding als voldoende. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding derhalve positief Interne kwaliteitszorg Het facet betrekken van medewerkers, studenten, alumni en het beroepenveld is beoordeeld als voldoende, de overige twee facetten als goed. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding derhalve positief Resultaten De facetten gerealiseerd niveau en rendementen zijn beoordeeld als voldoende. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding derhalve positief. 10/49 NQA - visitatie Fontys Hogescholen, Eindhoven - Technische Informatica, hbo bachelor (vt)

11 1.6 Schematisch overzicht oordelen Totaaloverzicht van oordelen op facet- en onderwerpniveau Onderwerp/Facet Opleiding Technische Informatica Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding 1.1 Domeinspecifieke eisen Goed 1.2 Niveau bachelor Goed 1.3 Oriëntatie HBO bachelor Goed Totaaloordeel Positief Onderwerp 2 Programma 2.1 Eisen HBO Voldoende 2.2 Relatie doelstellingen en inhoud programma Goed 2.3 Samenhang in opleidingsprogramma Goed 2.4 Studielast Voldoende 2.5 Instroom Goed 2.6 Duur Voldaan 2.7 Afstemming tussen vormgeving en inhoud Voldoende 2.8 Beoordeling en toetsing Voldoende Totaaloordeel Positief Onderwerp 3 Inzet van personeel 3.1 Eisen HBO Voldoende 3.2 Kwantiteit personeel Goed 3.3 Kwaliteit personeel Voldoende Totaaloordeel Positief Onderwerp 4 Voorzieningen 4.1 Materiële voorzieningen Goed 4.2 Studiebegeleiding Voldoende Totaaloordeel Positief Onderwerp 5 Interne kwaliteitszorg 5.1 Evaluatie resultaten Goed 5.2 Maatregelen tot verbetering Goed 5.3 Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en het beroepenveld Voldoende Totaaloordeel Positief Onderwerp 6 Resultaten 6.1 Gerealiseerde niveau Voldoende 6.2 Onderwijsrendement Voldoende Totaaloordeel Positief 1.7 Totaaloordeel Op grond van voorgaand schema en de inhoudelijke onderbouwing daarvan blijkt dat de opleiding op de zes onderwerpen positief scoort, is de conclusie dat het totaaloordeel over de opleiding POSITIEF is. NQA - visitatie Fontys Hogescholen, Eindhoven - Technische Informatica, hbo bachelor (vt) 11/49

12 12/49 NQA - visitatie Fontys Hogescholen, Eindhoven - Technische Informatica, hbo bachelor (vt)

13 Deel B: Facetten NQA - visitatie Fontys Hogescholen, Eindhoven - Technische Informatica, hbo bachelor (vt) 13/49

14 14/49 NQA - visitatie Fontys Hogescholen, Eindhoven - Technische Informatica, hbo bachelor (vt)

15 Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding Facet 1.1 Domeinspecifieke eisen Goed Criteria - De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk). Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Het programma van de opleiding Technische Informatica is opgezet aan de hand van de landelijk vastgestelde eindkwalificaties van het HBO-I (Beroeps- en opleidingsprofiel 2000). Het beroepsprofiel (2000) is vertaald naar de opleidingsprofielen van 2000 en In 2004 is de competentiegerichte profielbeschrijving door bedrijven en organisaties gevalideerd. Hierin wordt een onderscheid gemaakt tussen algemeen beroepsgerichte kwalificaties (A-kwalifcaties) en de domeinspecifieke kwalificaties (Bkwalificaties). De A-kwalificaties behelzen een op de ICT-er toegesneden formulering van de generieke hbo-kwalificaties. De B-kwalificaties behelzen de domeinspecifieke kwalificaties van de Technisch Informaticus (TI competentiebeschrijving). Het HBO-I platform participeert in de werkgroep CEN/ISS-Skills Workshop van de Europese Commissie. Binnen deze werkgroep worden de kwalificaties van HBO-I gerelateerd aan het Europese framework van de kwalificaties voor het domein. Dit overleg is in 2006 gestart. De eindkwalificaties van de opleiding zijn gebaseerd op de gevalideerde profielbeschrijving van het HBO-I van Najaar 2006 zijn de opleidingskwalificaties geactualiseerd en gevalideerd door de klankbordgroep van de opleiding, waarin het werkveld is vertegenwoordigd. Uit het Startbekwaamhedenonderzoek (2006) blijkt dat de respondenten (afgestudeerden en werkveld) alle kwalificaties van belang vinden. Het panel stelt vast dat de eindkwalificaties van de opleiding aansluiten bij de eisen uit het vakgebied. Facet 1.2 Niveau bachelor Goed Criteria - De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een Bachelor. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De zogenoemde A-kwalificaties (zie facet 1.1) zijn een rechtstreekse vertaling van de generieke HBO-kernkwalificaties. Het panel ziet dit bevestigd in een door de NQA - visitatie Fontys Hogescholen, Eindhoven - Technische Informatica, hbo bachelor (vt) 15/49

16 opleiding opgestelde matrix. De generieke HBO-kwalificaties zijn gerelateerd aan de Dublin descriptoren. De opleiding heeft de B-kwalificaties geoperationaliseerd in prestatie-indicatoren en heeft er daarbij voor gekozen om in deze indicatoren de A-kwalifcaties herkenbaar te maken. Bij iedere prestatie-indicator staat vermeld naar welke A-kwalificatie deze verwijst. In de competentiematrixen (Competentiebeschrijvingen TI, 2006) worden per competentie de prestatie-indicatoren op drie niveaus weergegeven, waarbij niveau 3 het hbo-niveau weerspiegelt. Facet 1.3 Oriëntatie HBO bachelor Goed Criteria - De eindkwalificaties zijn mede ontleend aan de door (of in samenspraak met) het relevante beroepenveld opgestelde beroepsprofielen en/of beroepscompetenties. - De eindkwalificaties weerspiegelen het niveau van beginnend beroepsbeoefenaar in een specifiek beroep of samenhangend spectrum van beroepen waarvoor een hbo-opleiding vereist is of dienstig is. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Over de eindkwalificaties wordt regelmatig overlegd met de beroepspraktijk via participatie van de opleiding in het landelijke HBO-I platform; regionaal overleg met de Raad van Advies en de TI-klankbordgroep. De technisch informaticus werkt op het snijvlak van vakkennis en vaardigheden waar ICT en technologie elkaar ontmoeten. Hij/zij ontwerpt, realiseert en implementeert nieuwe producten in interactie met andere disciplines. Binnen de Fontys Hogescholen positioneert de opleiding TI zich op het snijvlak van Informatica en Elektrotechniek. Functies waarin de TI er terecht kan komen zijn applicatie-ontwikkelaar, systeemontwikkelaar, control engineer, embedded software ontwikkelaar, support engineer, systeemspecialist. Van de TI er wordt vooral verwacht dat hij functioneert als software ontwerper in een technische omgeving, in de praktijk is dit met name productontwikkeling en in productie-omgevingen. Het panel concludeert dat de doelstellingen van de opleiding goed aansluiten bij deze beroepen. 16/49 NQA - visitatie Fontys Hogescholen, Eindhoven - Technische Informatica, hbo bachelor (vt)

17 Onderwerp 2 Programma Facet 2.1 Eisen HBO Voldoende Criteria - Kennisontwikkeling door studenten vindt plaats via vakliteratuur, aan de beroepspraktijk ontleend studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk en/of (toegepast) onderzoek. - Het programma heeft aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied / de discipline. - Het programma waarborgt de ontwikkeling van beroepsvaardigheden en heeft aantoonbare verbanden met de actuele beroepspraktijk. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De opleiding streeft er naar om projecten in het opleidingsprogramma zoveel mogelijk af te leiden uit de actuele beroepspraktijk. De projecten in semester 1 t/m 5 zijn ontleend aan actuele ontwikkelingen uit de beroepspraktijk en geconcentreerd rond de voor het beroep relevante situaties. Het panel stelt vast dat de opleiding TI werkt met projectonderwijs waarbij in ieder project een opdracht uit de beroepspraktijk centraal staat. De projecten worden ondersteund door kennismodulen en communicatie-onderwijs. Het HBO-I-platform (waarin Fontys TI actief participeert) houdt de vinger aan de pols rond de ontwikkelingen in het beroepenveld. Deze ontwikkelingen worden doorgegeven aan de opleidingen. De ontwikkeling van beroepsvaardigheden zijn een integraal onderdeel van de opleiding, mede door de vormgeving van het onderwijs rond projecten. In de projecten werken de studenten aan een geïntegreerde ontwikkeling van kennis en beroepsvaardigheden. In een aantal studieonderdelen (vooral in de hogere jaren) en bij stageterugkomdagen worden gastsprekers uitgenodigd om over actuele ontwikkelingen in het vakgebied te spreken. De studenten geven in het gesprek met het panel aan dat zij weinig gastdocenten hebben gehad, de docenten geven daarentegen aan dat zij ze wel regelmatig uitnodigen. Het lectoraat Embedded Systems draagt zorg voor de ontwikkeling van praktijkgerichte kennis door middel van toegepast onderzoek en betrekt hierin zowel docenten als studenten. De input vanuit de relaties met de beroepspraktijk wordt besproken in het teamoverleg van TI en met de Opleidingscommissie TI. Aan de hand van de aanbevelingen uit deze geledingen neemt het C-team beslissingen over eventuele verbeteracties (C-team heeft de dagelijkse leiding over de opleiding en bestaat uit de coördinatoren onderwijsuitvoering, onderwijsontwikkeling, kwaliteitszorg en stage-afstuderen). NQA - visitatie Fontys Hogescholen, Eindhoven - Technische Informatica, hbo bachelor (vt) 17/49

18 Het panel heeft de vakliteratuur die wordt gebruikt in de opleiding bekeken en stelt vast dat deze voldoende diepgang heeft, maar dat dit nog verder verbeterd kan worden. In de dictaten (studiehandleidingen) zijn weinig verbanden met actuele ontwikkelingen te zien en een aantal voorbeelden is achterhaald. De opleiding heeft veelal de keuze gemaakt om bij een vak of een dictaat of een boek te gebruiken. Het materiaal is vaak tutorial-achtig van opzet. De literatuur heeft wel een goede spreiding over de verschillende onderwerpen binnen het vakgebied. Stage- en afstudeerprojecten worden uitgevoerd in het bedrijfsleven of onder de paraplu van het lectoraat. De stage (semester 6) en het afstudeerproject (semester 8) vinden voornamelijk plaats binnen bedrijven. Alle stage- en afstudeeropdrachten worden door de stage- en afstudeercoördinator gecontroleerd op relevantie van door de opleiding Technische Informatica geformuleerde doelstellingen voor de stage en het afstuderen. De opleiding voert een halfjaarlijks overleg met externe deskundigen over de inhoudelijke relevantie van de afstudeerprojecten. De studenten geven aan tevreden te zijn over de voorbereiding van de stage op het beroep (Fontys Studentenenquête, 2006). Uit de Fontys Studentenenquête (2006) blijkt dat de studenten tevreden zijn over de aansluiting van het onderwijs en het studiemateriaal op de beroepspraktijk. Het panel concludeert dat de studenten in de opleiding veel praktische vaardigheden opdoen via projecten en practica, maar dat het gebruik van literatuur sterker ontwikkeld kan worden, met name op het gebied van diepgang en actualiteit. Op dit moment is dit wel voldoende. Facet 2.2 Relatie doelstellingen en inhoud programma Goed Criteria - Het programma is een adequate concretisering van de eindkwalificaties, qua niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen. - De eindkwalificaties van de doelstellingen zijn adequaat vertaald in leerdoelen van (onderdelen van) het programma. - De inhoud van het programma biedt studenten de mogelijkheden om de geformuleerde eindkwalificaties te bereiken. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Het curriculum is semestergeoriënteerd, waarbij vrijwel steeds voor 50% kennismodulen en voor 50% projecten geprogrammeerd zijn, met uitzondering van de semesters voor stage en afstuderen. In de eerste twee jaren duren de projecten een kwartaal, in de hogere jaren duren ze een semester. In de structuur van de opleiding TI worden twee fasen onderscheiden: de propedeuse fase, die als doelen heeft: selectie, oriëntatie en verwijzing; de hoofdfase, die drie studiejaren omvat, waarbij uiteindelijk de gewenste eindkwalificaties bereikt worden. Binnen de hoofdfase zijn de laatste drie semesters gereserveerd voor het profileringprogramma. De opleiding biedt drie profielen aan: Embedded Systems (ES), Industriële Automatisering (IA), Technische Software Ontwikkeling (TSO). In de 18/49 NQA - visitatie Fontys Hogescholen, Eindhoven - Technische Informatica, hbo bachelor (vt)

19 opleiding wordt de meeste aandacht besteed aan embedded systems en software engineering (SE). Dit omdat veel van de in de omgeving van de hogeschool gelegen bedrijven, zich hiermee bezighouden. De programmaonderdelen zijn op aantoonbare en herkenbare wijze gerelateerd aan de eindkwalificaties / opleidingscompetenties. De competentiebeschrijving TI (2006) beschrijft de relatie tussen de programmaonderdelen en de te behalen eindkwalificaties. In zogeheten KLOTS-schema s is per Onderwijseenheid aangegeven aan welke Kwalificaties en Leerdoelen wordt gewerkt, welke Toetsen hierbij horen en hoeveel Studiepunten zijn geprogrammeerd. Binnen de projectcontext is een aantal prestatie-indicatoren gedefinieerd die de competentiebeheersing weergeven. De prestatie-indicatoren geven tevens borging richting onderliggende kennis en vaardigheden die bereikt worden in de flankerende modules. Het panel stelt vast dat in de bijbehorende studiehandleidingen van alle studieonderdelen de leerdoelen op een heldere manier beschreven worden. De borging van de prestatie-indicatoren en het vaststellen van de complexiteit van de projectcontext heeft enerzijds plaatsgevonden door intervisie en anderzijds is ook de klankbordgroep TI geconsulteerd. In een matrix (competentiebeschrijving TI, 2006) geeft de opleiding de relatie weer tussen de (A- en B-) kwalificaties en de projecten. Dit komt tot uiting in het benoemen van een of meerdere prestatie-indicatoren. Voor de B-kwalificaties is tevens een niveau aangegeven. Uit de evaluaties blijkt dat het de studenten duidelijk is wat de doelstellingen van een project zijn, uit de gesprekken blijkt dat ook voor de overige modulen de doelstellingen bekent zijn bij de studenten. Het panel concludeert dat de opleiding de doelstellingen adequaat heeft geconcretiseerd in het programma. Facet 2.3 Samenhang in opleidingsprogramma Goed Criteria - Studenten volgen een inhoudelijk samenhangend opleidingsprogramma. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Voor alle modulen is tijdens de ontwikkeling de relatie met andere modulen en met de projecten vastgesteld. De inhoud van een project ligt binnen een van de vier aandachtsgebieden Software Engineering, Embedded Systems, Communicatie Technologie en Industriële Automatisering. De kennismodulen zijn geprogrammeerd in zogenaamde kennislijnen aansluitend op deze vier aandachtsgebieden. Deze onderwerpen komen voort uit de aandachtsgebieden in het Beroeps- en Opleidingsprofiel voor TI (2000) van het HBO-I platform. Niet alle kennismodulen worden strikt binnen een kennislijn uitgevoerd, in het bijzonder zijn er enkele modulen die zich op het scheidsvlak van embedded systems en software engineering bevinden. De opleiding maakt de kennislijnen in een matrix inzichtelijk. Het panel stelt op basis hiervan vast dat de kennislijnen door het gehele opleidingsprogramma lopen. NQA - visitatie Fontys Hogescholen, Eindhoven - Technische Informatica, hbo bachelor (vt) 19/49

20 Iedere module is rechtstreeks gekoppeld aan één (of twee) kennislijnen. De kennislijnen vallen samen met de genoemde aandachtsgebieden waaraan de projecten gekoppeld zijn. De modules hebben een ondersteunend en dienstverlenend dwarsverband richting projecten in hetzelfde of daaropvolgende semester. Daarnaast hebben de kennismodulen veelal een verdiepend karakter ten opzichte van de basiskennis die nodig is voor de projecten. Specifieke kennis wordt aangeboden in de vorm van een projectondersteunende training. Het panel stelt vast dat dit zorgt voor samenhang binnen een semester. Parallel aan de projecten is de communicatielijn geprogrammeerd, waarbij voor ieder project aandachtspunten zijn gedefinieerd welke in de ondersteunende communicatietrainingen aan bod komen. Het vijfde aandachtsgebied, Sociale en communicatieve vaardigheden, komt expliciet aan de orde in de projecten (Onderwijsvisie TI, 2006). In het eerste jaar van de opleiding wordt een basis aangeboden, waarbij de student een duidelijk beeld krijgt van het totale vakgebied. Uit de Fontys studentenenquête (2006) blijkt dat de studenten tevreden zijn over de samenhang in het programma en de aansluiting tussen theoretische en praktische onderdelen. Dit wordt bevestigd in het gesprek van het panel met de studenten. Facet 2.4 Studielast Voldoende Criteria - Het programma is studeerbaar doordat factoren, die betrekking hebben op dat programma en die de studievoortgang belemmeren zoveel mogelijk worden weggenomen. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De opleiding streeft ernaar dat de studielast evenredig verdeeld is over de onderwijsperiode en les- en tentamenroosters zodanig samengesteld zijn, dat studenten ook per week een evenwichtige belasting hebben. Bij de ontwikkeling van modulen dient door de ontwikkelaars richting C-team o.a. verantwoording gegeven te worden over de verwachte studentbelasting. De semesters zijn opgedeeld in twee blokken van tien weken. De eerste 7 weken zijn onderwijsweken. Week 8, 9 en 10 zijn tentamen- en activiteitenweken, waarin tentamens worden afgenomen en projecten worden afgesloten. Per periode wordt een lesrooster samengesteld zodat de studielast van de studenten zo evenwichtig mogelijk over de week verdeeld is. De studenten geven aan dat de lesroosters niet altijd tijdig bekend zijn. De studenten geven in het gesprek met het panel ook aan dat het altijd mogelijk is om het volgende semester een hertentamen te doen, wanneer een tentamen niet gehaald wordt. In een enkel geval is er ook een hertentamen één of twee weken na het tentamen. Volgens de studenten zitten er geen duidelijke struikelvakken in de opleiding. 20/49 NQA - visitatie Fontys Hogescholen, Eindhoven - Technische Informatica, hbo bachelor (vt)

21 Uit de Fontys studentenenquête (2006) blijkt dat de studenten vinden dat de studie te doen is binnen de gestelde tijd en dat de studielast voldoende verspreid is over het jaar. In het gesprek met het panel vertelden de studenten echter dat de studielast niet evenredig verdeeld is over de verschillende projecten. Hierdoor komt het panel tot het oordeel voldoende. Facet 2.5 Instroom Goed Criteria - Het programma sluit qua vorm en inhoud aan bij de kwalificaties van de instromende studenten: vwo, havo, middenkaderopleiding of specialistenopleiding (WEB) of daarmee vergelijkbare kwalificaties, blijkend uit toelatingsonderzoek. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Studenten zijn toelaatbaar tot de opleiding wanneer zij in het bezit zijn van een havodiploma met de profielen Natuur en techniek, Natuur en Gezondheid of een van de andere profielen aangevuld met wiskunde b1. Studenten met een vwo-diploma zijn toelaatbaar met alle profielen. Studenten met een mbo niveau 4 diploma zijn toelaatbaar en komen in aanmerking voor vrijstellingen (OER ). Tijdens open dagen, in het voorlichtingsmateriaal en bij voorlichting op toeleverende scholen wordt nadrukkelijk aandacht besteed aan de benodigde kwalificaties van aspirant-studenten. De opleiding organiseert tevens meeloopdagen en oriëntatiedagen. De opleiding onderhoudt intensieve contacten met de toeleverende scholen. Dit gebeurt vanuit de opleidingen Informatica en Elektrotechniek, waaruit de opleiding TI is ontstaan en via de structurele contacten van Fontys met middelbare scholen en mbo-opleidingen. Studenten in het laatste jaar van het mbo wordt de mogelijkheid geboden om stage te lopen bij de opleiding TI. Tijdens de HBO-ICT stage kunnen de studenten projecten kiezen uit de verschillende Informatica opleidingen die Fontys aanbiedt. Er zijn programma s gedefinieerd voor mbo-studenten met een relevante mbostudierichting, gericht op de mogelijke afronding van de opleiding in drie jaar, gerealiseerd door een gecomprimeerd P-fase programma van een half jaar en een mogelijkheid tot vrijstelling voor de eerste stage. Voor andere beginnende studenten met meer dan normale voorkennis (bijvoorbeeld uitvallers van een universitaire opleiding Technische Informatica) wordt een individueel programma samengesteld, waarin zij hun voorkennis optimaal kunnen benutten en een kortere studietijd kunnen verkrijgen. Studenten komend van havo en vwo volgen in het eerste kwartaal een oriënterend project (IVision). Dit project wordt samen met alle andere ICT-opleidingen ingevuld en is met name bedoeld om studenten nogmaals de kans te geven om ook de andere (ICT-)opleidingen te bekijken. NQA - visitatie Fontys Hogescholen, Eindhoven - Technische Informatica, hbo bachelor (vt) 21/49

22 In voorgaande jaren is er voor mbo-studenten een tekort aan wiskundevoorkennis geconstateerd. Voor deze studenten is er inmiddels aanvullend wiskunde onderwijs geprogrammeerd. Aan het einde van het eerste semester worden alle studenten besproken en gebaseerd op hun resultaten wordt een eerste advies verstrekt. Studenten die slecht presteren krijgen een waarschuwingsbrief en met hen worden duidelijk afspraken gemaakt, in een persoonlijk gesprek met hun studieloopbaanbegeleider, voor verbeteracties in het tweede semester. Speciaal voor deze studenten is er nog een adviesmoment in het derde kwartaal. Na het eerste jaar van inschrijving krijgen alle studenten een formeel studieadvies. Alleen die studenten die na het eerste semester een waarschuwingsbrief hebben gekregen, kunnen na twee semesters een bindend negatief studieadvies krijgen (OER, ). Het panel concludeert dat de aansluiting van de vooropleiding naar TI qua vorm en inhoud goed is. De laatste paar jaar was de aansluiting voor mbo-ers minder goed door het wiskunde-niveau, vanwege de onderwijsvernieuwing op ROC s. Door het opstarten van het deficiëntieprogramma is dit nu verbeterd. Facet 2.6 Duur Voldaan Criteria - De opleiding voldoet aan formele eisen m.b.t. de omvang van het curriculum: hbo-bachelor: 240 studiepunten. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: In het OER ( ) maakt de opleiding inzichtelijk dat de opleiding bestaat uit 240 EC. De propedeuse omvat 60 EC en de hoofdfase 180 EC. Facet 2.7 Afstemming tussen vormgeving en inhoud Voldoende Criteria - Het didactisch concept is in lijn met de doelstellingen. - De werkvormen sluiten aan bij het didactisch concept. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De opleiding TI stelt dat een student leert door oefenen, toepassen, leren door eigen ervaringen en leren door samen te werken en te leren met anderen. Daarnaast speelt leren door theorie via de kennismodulen een rol. Hierom werkt de opleiding met een variatie in leeromgevingen. De opleiding heeft in overleg met het werkveld gemeend dat het werken met projecten de studenten enerzijds uitdaagt om deze door het werkveld gewenste algemene beroepsvaardigheden te ontwikkelen en anderzijds de studenten onderwerpen, problemen en cases aan te reiken waarvoor zij steeds weer opnieuw en binnen een steeds wisselende beroepscontext beroepsspecifieke kennis 22/49 NQA - visitatie Fontys Hogescholen, Eindhoven - Technische Informatica, hbo bachelor (vt)

23 en vaardigheden moeten aanboren. Het panel stelt vast dat het didactisch concept aansluit bij de doelstellingen van de opleiding. Per studieperiode werken de studenten voor zeker de helft van de tijd aan een project. In de ondersteunende kennis- en vaardigheden modulen worden diverse leervormen, zoals instructie, practica en kleinere opdrachten gehanteerd. Het panel stelt vast dat de opleiding hierdoor een goede mix heeft aan onderwijsvormen. De curriculumcommissie ziet toe op een evenwichtige verdeling van de verschillende werkvormen over de verschillende modulen. Binnen een project moeten studenten relatief zelfstandig nieuwe kennis verwerven die in het modulair onderwijs nog niet aan de orde is geweest. Het project verdiept en/of verbreedt de basiskennis en/of -vaardigheden uit het modulair onderwijs. Daarnaast worden opdrachten uitgevoerd en communicatieve vaardigheden getraind, zoals presenteren, vergadertechnieken et cetera. De kennismodulen zijn zo geprogrammeerd dat ze direct relevant zijn voor het parallel lopende project of voor het project uit het volgende kwartaal. Ook de ondersteunende lessen zijn zo geprogrammeerd dat ze direct voorafgaand of parallel aan de noodzaak om de vaardigheden toe te passen in het project worden aangeboden. Naarmate projecten en modulen verder in het studietraject geprogrammeerd zijn, neemt de complexiteit en de zelfsturing voor studenten toe. De taken en opdrachten worden hiertoe omvangrijker en minder in deeltaken voorgestructureerd. De studenten geven in de Fontys Studentenenquête (2006) aan dat de onderwijsactiviteiten goed aansluiten op de beroepspraktijk. In het gesprek met het panel geven de studenten aan dat het onderwijs en de projecten goed aansluiten. In de hogere jaren is de aansluiting minder sterk, in sommige gevallen kwam de theorie bijvoorbeeld te laat. In de eerdere jaren is dit nu verbeterd. Het panel constateert dat de werkvormen goed aansluiten bij het didactisch concept. Facet 2.8 Beoordeling en toetsing Voldoende Criteria - Door de beoordelingen, toetsingen en examens wordt adequaat getoetst of de studenten de leerdoelen van (onderdelen van) het programma hebben gerealiseerd. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De opleiding stelt dat toetsing en beoordeling gebeurt met behulp van relevante en valide instrumenten waarmee betrouwbaar wordt vastgesteld of de student de competenties en leerdoelen van (onderdelen van) het programma heeft verworven dan wel gerealiseerd. Toetsing en beoordeling zijn integraal onderdeel van het programma en sluiten aan bij de gevraagde competenties, leerdoelen, studentactiviteiten, vorm en inhoud van het betreffende programmaonderdeel. Toetsing in projecten gebeurt op vele momenten door het hele project heen en bestaat uit een combinatie van verschillende toetsvormen. Voor ieder project is in de projecthandleiding vastgelegd welke onderdelen worden beoordeeld middels een NQA - visitatie Fontys Hogescholen, Eindhoven - Technische Informatica, hbo bachelor (vt) 23/49

24 subtoets en hoe deze onderdelen worden beoordeeld. Minstens tweemaal tijdens een project vullen de studenten een IPV-formulier in (Individuele Project Vaardigheden), waarbij zij elkaar beoordelen. Op basis van het gesprek met studenten stelt het panel vast dat uit de projecten in de eerste jaren een groepsoordeel volgt en geen individueel oordeel, wat de studenten jammer vinden. De projectproducten worden beoordeeld door een inhoudsdeskundige. In de P-fase worden deze producten gebruikt om de groepsprestaties te beoordelen. In de H-fase maken de projectproducten onderdeel uit van de beoordeling van de individuele prestaties. Voorafgaand aan het eind -assesment van een project vindt er een overleg plaats tussen alle betrokken beoordelaars om in consensus tot een betrouwbaar eindoordeel te komen. Toetsing van modulen vindt in het algemeen plaats middels een schriftelijke toets, eventueel aangevuld met practicum- of casusbeoordelingen. Daarnaast borgt de toetscommissie de kwaliteit van toetsing en beoordeling. Het panel heeft toetsen ingezien en stelt vast dat deze van voldoende niveau zijn. In verschillende toetsen wordt er heel direct teruggevraagd naar de theorie, zonder dat deze hoeft te worden toegepast. Het panel is van mening dat studenten hierdoor niet altijd voldoende worden uitgedaagd. De opleiding geeft hierbij aan dat het toepassen van theorie gebeurt in de projecten. Stage en afstudeeropdrachten worden door het bedrijfsleven of het lectoraat aangeleverd. De stage en afstudeercoördinator toetst de doelstellingen van de opdrachten aan de eindkwalificaties van de opleiding. Beoordeling vindt plaats door de begeleidende docent in overleg met het stagebedrijf. De examencommissie beoordeelt tijdens de afstudeerzitting zowel inhoud als proces en borgt zo de kwaliteit. Studenten geven in het gesprek met het panel aan dat zij vooraf op de hoogte zijn van het niveau waarop zij beoordeeld worden. en krijgen voldoende herkansingsmogelijkheden en adequate feedback. Alle toetsen worden minstens tweemaal per jaar afgenomen. Na afloop van een toets worden de uitwerkingen beschikbaar gesteld en kunnen studenten bij de betrokken docent terecht voor vragen. Uit de Fontys Studentenenquête (2006) blijkt dat de toetsen aansluiten op de te bestuderen stof. Omdat studenten in de beginfase de individuele beoordeling bij het projectwerk missen, komt het panel tot het oordeel voldoende. 24/49 NQA - visitatie Fontys Hogescholen, Eindhoven - Technische Informatica, hbo bachelor (vt)

25 Onderwerp 3 Inzet van personeel Facet 3.1 Eisen HBO Voldoende Criteria - Het onderwijs wordt voor een belangrijk deel verzorgd door personeel dat een verbinding legt tussen de opleiding en de beroepspraktijk. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Op basis van de CV s stelt het panel vast dat enkele docenten werkzaam zijn in de praktijk of recent werkzaam zijn geweest in de beroepspraktijk. De wijze waarop de docenten de relatie met de beroepspraktijk leggen, bewaakt de opleiding door bij te houden of kennis en ervaring dienaangaande voldoende aanwezig is. De opleiding beschikt over een kernteam van 19 docenten, waarvan bijna de helft voorheen in het bedrijfsleven werkzaam is geweest. Voor de meesten is dit geruime tijd geleden. Docenten onderhouden contact met de beroepspraktijk door middel van projecten in bedrijven, bedrijfsbezoeken en studiedagen bij bedrijven. Het merendeel van de docenten (18 docenten) is betrokken bij stage en afstudeerbegeleiding. De alumni geven aan dat er in veel gevallen slechts sprake is van procesbegeleiding, waardoor het panel van mening is dat bedrijfsbezoeken in het kader van stage en afstudeerbegeleiding niet bijdraagt aan het op de hoogte blijven van actuele ontwikkelingen. De Hogescholen FHI en FHE sturen in hun personeelsbeleid op kennisontwikkeling en actualisering van de beroepspraktijkkennis door medewerkers bedrijfsstages te laten lopen, door medewerkers te plaatsen in de kenniskring van het lectoraat en door het inzetten van docenten bij zakelijke dienstverlening en toegepast onderzoek. De bedrijfsstages worden gezien als een veelbelovende vorm van na- en bijscholing voor de bestaande formatie (Personeelsbeleidsplan, 2005). Het panel stelt op basis van het gesprek met docenten vast dat meerdere docenten een bedrijfsstage hebben gelopen. Door participatie aan het landelijk overleg HBO-I worden de trends en issues in het beroepenveld inclusief de beschouwingen van de zusteropleidingen dienaangaande op structurele basis de opleiding binnen gebracht. De opleidingscoördinator participeert structureel in dit overleg, daarnaast worden alle docenten uitgenodigd voor de jaarlijkse HBO-I-studiedagen en bedrijvendagen. Binnen het lectoraat wordt er gewerkt met een kenniskring, waarbij twee docenten van TI betrokken zijn. De overige TI-docenten zijn betrokken bij het lectoraat door lezingen en doordat zij studenten begeleiden bij hun werkzaamheden voor dit lectoraat. Uit de Fontys studentenenquête (2006) blijkt dat de studenten de relatie van de docenten met de beroepspraktijk positief waarderen, maar zij vinden dat de docenten te weinig nieuwe ontwikkelingen tonen. De werkveldvertegenwoordigers geven in gesprek met het panel aan dat de afstand van de docenten tot het werkveld in NQA - visitatie Fontys Hogescholen, Eindhoven - Technische Informatica, hbo bachelor (vt) 25/49

26 sommige gevallen groot is. Omdat de relatie van de docenten met het werkveld voldoende maar beperkt is, komt het panel tot het oordeel voldoende in plaats van goed. Facet 3.2 Kwantiteit personeel Goed Criteria - Er wordt voldoende personeel ingezet om de opleiding met de gewenste kwaliteit te verzorgen. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De hogescholen FHE en FHI baseren zich voor het vaststellen van de kwantitatieve omvang van de formatie op het didactisch concept, het natuurlijk verloop van het zittend personeel, de groei en krimp van opleidingen, de extra inzet voor specifieke ontwikkelingen en voor de zakelijke dienstverlening en het lectoraat. Aan de hand van geformuleerde normen wordt jaarlijks de vereiste personele inzet (fte) vastgesteld om de opleiding met de gewenste kwaliteit te kunnen verzorgen. De opleiding Technische Informatica wordt verzorgd door 19 docenten (6,5 fte) die samen ongeveer 85% van de inzet voor hun rekening nemen. Deze docenten zijn afkomstig van FHE en FHI. Het overige wordt verzorgd door een flexibele schil van 1,2 fte, eveneens afkomstig uit FHI en FHE. De docent-student ratio is hiermee 1:25, wat binnen het streven van de opleiding is. Bij de taakbelasting voor de uitvoering van het onderwijs geldt dat alle taken zijn genormeerd (Normering van taken). Deze normering wordt als richtlijn voor de inzet gehanteerd. In alle functioneringsgesprekken en ook in de eerste serie COPgesprekken wordt de werkdruk besproken en eventuele te nemen maatregelen vastgesteld. De medewerkers zijn matig tevreden over de werkdruk, maar zij geven aan dat er voldoende personeel is (Fontys Personeelsenquête, 2006). In het gesprek met het panel zijn de studenten positief over de bereikbaarheid van de docenten, zij maken veel tijd vrij voor vragen van de studenten. De gemiddelde leeftijd van het docententeam is hoog. Via de 55+regeling gaat de opleiding formatie vrijmaken voor bijscholing. Voor de vrijgemaakte formatie zullen nieuwe medewerkers worden aangetrokken. In het Personeelsbeleidsplan (2005) staat te lezen dat het aannamebeleid zich richt op twee categorieën, te weten jong en recent afgestudeerden en medewerkers met recente en actuele beroepservaring. Het panel concludeert dat de opleiding voldoende personeel inzet en komt daarmee tot het oordeel goed. 26/49 NQA - visitatie Fontys Hogescholen, Eindhoven - Technische Informatica, hbo bachelor (vt)

27 Facet 3.3 Kwaliteit personeel Voldoende Criteria - Het personeel is gekwalificeerd voor de inhoudelijke, onderwijskundige en organisatorische realisatie van het programma. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Het Personeelsbeleid (2005) is erop gericht dat het personeelsbestand qua kwalificaties en competenties zo is samengesteld dat de volle breedte van het Informatica- en Electrotechniekdomein kan worden afgedekt in het onderwijs. Het potentieel aan deskundig personeel dat de hogescholen FHI en FHE te bieden hebben, is voor een grensvlakopleiding met een kleine studentenpopulatie, de garantie voor de realisatie van de opleiding met kwalitatief goed personeel. Via de periodieke functionerings- en COP-gesprekken houdt de hogeschool zicht op de verhouding tussen het gewenste en het feitelijk gerealiseerde competentieprofiel. De uitkomsten van en de gemaakte afspraken in de functioneringsgesprekken en COP gesprekken zijn mede sturend voor de planning van de professionaliseringsactiviteiten. De functioneringsgesprekken hebben geleid tot gestuurde scholingsacties. Het panel stelt vast dat de COP-gesprekken plaats vinden aan de hand van concrete formats. De opleiding stuurt op de inhoudelijke, vakdidactische, onderwijskundige en organisatorische deskundigheid van de docenten door middel van het competentiemanagement (Competentieprofielen FHI en FHE, 2005). Het panel stelt op basis van de CV s van de docenten vast dat er voldoende spreiding is over de verschillende vakgebieden binnen TI. De afgelopen jaren is er aandacht geweest voor deskundigheidsbevordering door deel te nemen aan Fontys onderwijscolloquia, kenniskringen HBO-I platform, symposia, didactische trainingen en interne en externe inhoudelijke cursussen. Actueel zijn de trainingen, die de overgang verzorgen van aanbodgestuurd naar vraaggericht onderwijs en die in directe relatie staan met de herontwerpen van de curricula. Tien procent van de tijd van de docenten is gereserveerd voor deskundigheidsbevordering. De ontwikkeling en uitvoering voor Technische Informatica is in handen van het team Technische Informatica, waar genoemde docenten uit beide hogescholen deel van uitmaken. Er vindt afstemming van de onderwijsontwikkeling met de andere opleidingen van de FHI en FHE plaats. Het panel concludeert op basis van de gesprekken met studenten en alumni dat de didactische en inhoudelijke vaardigheden van de docenten wisselend beoordeeld worden. Zij geven aan dat de inhoudelijke begeleiding bij projecten soms beperkt is, echter er wordt iets gedaan met hun opmerkingen. Uit de Fontys Studentenenquete (2006) blijkt echter dat de studenten positief zijn over de deskundigheid van de docenten en dat zij weten te boeien. Hierdoor komt het panel tot het oordeel voldoende. NQA - visitatie Fontys Hogescholen, Eindhoven - Technische Informatica, hbo bachelor (vt) 27/49

28 Onderwerp 4 Voorzieningen Facet 4.1 Materiële voorzieningen Goed Criteria - De huisvesting en materiële voorzieningen zijn toereikend om het programma te realiseren. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De opleiding Technische Informatica is gehuisvest in het hoofdgebouw R1 van Fontys in Eindhoven. De opleiding biedt haar studenten en docenten een goede onderwijsomgeving. Daartoe behoort een goed geoutilleerd gebouw, met een aangenaam werkklimaat. Technische Informatica is een grensvlakopleiding tussen Informatica en Elektrotechniek, maar is vanaf 1 september 2006 organisatorisch ondergebracht bij Fontys Hogeschool ICT. Ten aanzien van de vereiste faciliteiten doet de opleiding een beroep op lokalen en faciliteiten van twee instituten: Fontys Hogeschool Engineering en Fontys Hogeschool ICT. Vier keer per jaar vindt een faciliteitenoverleg tussen de beide instituten plaats om knelpunten tijdig te signaleren. De opleiding maakt efficiënt gebruik van lokalen en andere vereiste faciliteiten door zoveel mogelijk gemeenschappelijk gebruik van lokalen en faciliteiten met andere opleidingen. Als grensvlakopleiding van Elektrotechniek en Informatica heeft TI naast de behoefte aan normale theorielokalen vooral behoefte aan lokalen met speciale voorzieningen, zoals computerlokalen met speciale software of practicumlokalen met computers, meetinstrumenten, speciale opstellingen zoals een productiecel et cetera. Hiervoor wordt zoveel mogelijk gebruik gemaakt van voorzieningen van Elektrotechniek en Informatica. Het panel heeft de voorzieningen gezien en stelt vast dat de lokalen en practicumlokalen goed geoutilleerd zijn. Docenten beschikken in principe over een eigen werkplek, voorzien van ICThulpmiddelen. Vrijwel alle docenten van de opleiding hebben de beschikking over een eigen werkplek op een gedeelde kamer met 2, 3 of 4 personen. De opleiding streeft naar een optimale elektronische leeromgeving. Het panel heeft de leeromgeving bekeken en stelt vast dat deze duidelijk is opgezet en hier alles goed op te vinden is. Uit de Fontys Studenten- en Medewerkersenquête (2006) blijkt dat zowel docenten als studenten tevreden zijn over de voorzieningen van de opleiding. Dit bevestigen zij in het gesprek met het panel. 28/49 NQA - visitatie Fontys Hogescholen, Eindhoven - Technische Informatica, hbo bachelor (vt)

29 Facet 4.2 Studiebegeleiding Voldoende Criteria - De studiebegeleiding en informatievoorziening aan studenten zijn adequaat met het oog op de studievoortgang. - De studiebegeleiding en informatievoorziening aan studenten sluiten aan bij de behoefte van studenten. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Begeleiding van studenten is met name in het eerste jaar zeer intensief. Iedere student krijgt bij aanvang van zijn studie een studieloopbaanbegeleider (SLB er) toegewezen, die de student gedurende zijn gehele studieloopbaan begeleidt. In de eerste twee jaar dient de student ieder kwartaal een leerverslag op te stellen. Hiermee wordt aangeven welke studieonderdelen gevolgd gaan worden, welke persoonlijke competenties extra aandacht krijgen en wordt hierop een reflectie gegeven. In de hoofdfase neemt deze frequentie af afhankelijk van de prestaties en de behoefte van de student. Vooral in het eerste jaar wordt ernaar gestreefd om de SLB er ook de rol van tutor te geven bij de projecten. Voor iedere student is er een persoonlijke leerplan, waarin alle behaalde en nog uit te voeren onderdelen vermeld staan. Deze informatie is toegankelijk via het Intranet van de opleiding. Verder is er per student een zogenaamde SLB-sheet waarin diverse communicatieaspecten en projectvaardigheden geregistreerd worden. Op dit formulier worden o.a. de rollen die de student per project heeft vervuld bijgehouden, aangevuld met opmerkingen over de kwaliteit hiervan en de boordelingen van zijn schriftelijke rapportages. De stagebrochures bevatten informatie over de voorbereiding, uitvoering en afronding van de stage en het afstuderen. De begeleiding tijdens de stage en het afstuderen dient voornamelijk op afstand en procesmatig te zijn. De stagecoördinator is verantwoordelijk voor het goedkeuren en toekennen van de stageplaatsen. De stagiair krijgt door het bedrijf een bedrijfsbegeleider toegewezen en de opleiding wijst hem een docentbegeleider toe. De docentbegeleider behartigt vooral de ontwikkelingsgerichte begeleiding van de student en de bedrijfsbegeleider is vanuit zijn inhoudelijke deskundigheid vooral gericht op de inhoudelijke begeleiding van de student. De docent- en de bedrijfsbegeleider dragen er beiden mede zorg voor dat de stage beantwoordt aan de doelstellingen die de opleiding aan de stage stelt. De alumni geven in het gesprek met het panel aan dat zij tevreden zijn over de stagebegeleiding. Zij geven aan regelmatig contact te hebben gehad via de en de begeleider komt twee keer langs bij het bedrijf. Bij buitenlandse stages vindt begeleiding via de plaats. Uit de Fontys Studentenenquête (2006) blijkt dat de studenten tevreden zijn over de begeleiding en de bereikbaarheid van de docenten die hen begeleiden. NQA - visitatie Fontys Hogescholen, Eindhoven - Technische Informatica, hbo bachelor (vt) 29/49

30 Informatie en communicatie verloopt primair digitaal via , intranet, websites. De opleiding beschikt over een eigen site die gebruikt wordt voor informatie richting studenten en medewerkers. Dit intranet is informatief inzake curriculuminformatie, roosters, ziekmeldingen, studieresultaten, en biedt tevens een ingang naar het kenbaar maken van klachten en/of het invullen van enquêtes dan wel het bijwerken van de gegevens voor het volgen van de studieloopbaan van de student. Ook alle resultaten, zowel toetsresultaten als de gegevens op de SLB-sheet zijn door de studenten via deze pagina te bekijken. Uit de Fontys Studentenenquête (2006) blijkt dat de studenten minder tevreden zijn over het tijdig bekend zijn van het onderwijsrooster, informatie over studieactiviteiten en de planning hiervan. Het panel concludeert dat de studiebegeleiding goed is, maar komt vanwege de evaluatieresultaten met betrekking tot de informatievoorziening tot het oordeel voldoende. Onderwerp 5 Interne kwaliteitszorg Facet 5.1 Evaluatie resultaten Goed Criteria - De opleiding wordt periodiek geëvalueerd, mede aan de hand van toetsbare streefdoelen. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: TI heeft de kwaliteitszorg geregeld volgens het kwaliteitszorgsysteem van FHI uit 2001 dat gebaseerd is op de kadernotitie Voortdurend Verbeteren, het Fontys Kwaliteitssysteem (1999). Momenteel wordt het kwaliteitszorgsysteem herschreven waarbij rekening wordt gehouden met de ordening van het accreditatiekader van de NVAO. In het bestaande Kwaliteitszorgsysteem van FHI (Kwaliteitszorg FHI, 2001) is de organisatie van de bedrijfsvoering als het uitgangspunt genomen voor de uitvoering van de kwaliteitszorgsystematiek. Hierin zijn de doelstellingen van het beleid uitgewerkt en is geformuleerd waaraan de realisatie van het beleid wordt afgemeten door de formulering van meetbare doelen. Tevens is aangegeven wie verantwoordelijk is voor de ontwikkeling, uitvoering en evaluatie van het beleid. Studenten worden één keer per twee jaar bevraagd in de Fontys studentenenquête. Bij studenten die stoppen met de opleiding wordt een exitenquête afgenomen. De onderwijseenheden en stages worden eenmaal per twee jaar volgens een vast schema geënquêteerd. Tevens worden alle nieuwe onderwijseenheden en onderwijseenheden die de laatste keer matig of onvoldoende uit de evaluatie zijn gekomen extra geënquêteerd. De enquêtes voor onderwijseenheden worden aan het eind van de betreffende periode digitaal afgenomen via intranet en soms schriftelijk. 30/49 NQA - visitatie Fontys Hogescholen, Eindhoven - Technische Informatica, hbo bachelor (vt)

31 Medewerkers van de opleiding worden jaarlijks bevraagd via het medewerkersonderzoek van FHI en één keer per twee jaar via de Fontys medewerkersenquête. Afgestudeerden en werkveld worden één keer per vier jaar bevraagd via het startbekwaamhedenonderzoek. Elk jaar worden de eindkwalificaties van afgestudeerden bevraagd bij bedrijfsmentoren. Ook vinden één keer per twee jaar een stage-enquête en een enquête voor het afstudeerproject plaats. De opleiding kent een regelmatig overleg met de klankbordgroep van werkvelddeskundigen over de ontwikkeling in het werkveld van TI in relatie tot de curriculumontwikkeling. Bij de start van de opleiding is de TI-klankbordgroep zeer intensief betrokken geweest bij de inrichting van de opleiding. Ook nieuwe ontwikkelingen rond de eindkwalificaties worden weer met de klankbordgroep besproken en afgestemd op de specifieke ontwikkelingen binnen de regio van de hogeschool. De TI-klankbordgroep overlegt twee keer per jaar. FHI-breed is er overleg met de Raad van Advies. Ieder instituut geeft jaarlijks een beschrijving van het voorgenomen verbeterbeleid op instituutsniveau (MACON) en een viermaandelijkse verantwoording voor de uitvoering hiervan (MARAP). Het gehanteerde streefdoel bij enquêtes is een score van tenminste 3.5 op een 5-puntsschaal of 7 op een 10-puntsschaal. Bij elk evaluatiegesprek worden voor die aspecten die in de meting relatief slecht hebben gescoord SMART-beschreven verbeteracties voorgesteld; dit geldt in alle gevallen voor scores lager dan 3 respectievelijk 6. Op basis van het bovenstaande komt het panel tot het oordeel goed. Facet 5.2 Maatregelen tot verbetering Goed Criteria - De uitkomsten van deze evaluatie vormen de basis voor aantoonbare verbetermaatregelen die bijdragen aan de realisatie van de streefdoelen. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Na uitwerking van de enquête voor een onderwijseenheid vindt een evaluatiegesprek met de betrokken docenten plaats, waarbij naast de resultaten van de enquête ook de rendementcijfers aan de orde komen. De inbreng van de docenten en de veel gemaakte open opmerkingen van studenten spelen bij het vaststellen van verbeteracties een belangrijke rol. De voorgestelde verbeteracties worden vervolgens door de opleidingscoördinator bekrachtigd en zo nodig worden faciliteiten voor het uitvoeren van de acties door hem beschikbaar gesteld. Aan elke afgesproken verbeteractie wordt een verantwoordelijke voor de uitvoering gekoppeld en een datum waarop de actie moet zijn uitgevoerd. NQA - visitatie Fontys Hogescholen, Eindhoven - Technische Informatica, hbo bachelor (vt) 31/49

32 Het panel heeft verschillende rapportages ingezien met de resultaten van evaluaties van perioden. Hierbij zijn tevens verbetermaatregelen geformuleerd en verantwoordelijken aangewezen. Als de resultaten van een enquête over een onderwijseenheid onvoldoende duidelijkheid geven wordt een aanvullend onderzoek uitgevoerd in de vorm van een interview met een aselecte groep studenten. Verbeterplannen worden SMART beschreven en de coördinator kwaliteitszorg is verantwoordelijk voor de uitvoering en de follow-up. De verbeterplannen worden besproken in het coördinatieteam, beoordeeld op haalbaarheid en door de coördinator kwaliteitszorg opgenomen in een database waarbij ook wordt vastgelegd wie verantwoordelijk is voor het uitvoeren van de verbeteractie en wanneer deze moet zijn afgerond. De coördinator kwaliteitszorg controleert dit. Het panel concludeert op basis van de gesprekken dat de verschillende groepen zien dat er naar aanleiding van opmerkingen en evaluaties, verbeteracties worden opgezet die bijdragen aan de realisatie van de streefdoelen. Facet 5.3 Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en het beroepenveld Voldoende Criteria - Bij de interne kwaliteitszorg zijn medewerkers, studenten, alumni en het afnemend beroepenveld van de opleiding actief betrokken. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Studenten en medewerkers worden betrokken bij de kwaliteitszorg via de verschillende evaluaties die worden gehouden (zie ook facet 5.1). De resultaten van de metingen en de evaluatierapporten, waarin de voorgenomen verbeteracties zijn opgenomen, worden gepubliceerd op het intranet van de opleiding. De medewerkers zijn betrokken bij het vaststellen van verbeteracties. De opleidingscommissie (oc), waarin studenten en medewerkers zijn vertegenwoordigd, evalueert het kwaliteitszorgsysteem en tevens worden de resultaten van de metingen en de bijbehorende verbeteracties besproken. De oc ontvangt van de kwaliteitsfunctionaris na elke periode de resultaten van de afgenomen enquêtes en het overzicht van afgesproken verbeteracties waarbij ook is aangegeven welke acties op dat moment zijn afgerond of nog open staan. Uit de Fontys Studentenenquête (2006) blijkt dat de studenten niet tevreden zijn over de terugkoppeling van de evaluatieresultaten. Enquêtes werden in het verleden afgenomen via internet, waarbij de respons erg laag was. Door de enquêtes op papier af te nemen, is dit verbeterd. Het afnemend beroepenveld wordt bij de interne kwaliteitszorg betrokken via de Raad van Advies, de TI-klankbordgroep en het College van Externe Deskundigen. De klankbordgroep is zeer nauw betrokken geweest bij het ontwerp van het curriculum van de opleiding en bij tussentijdse aanpassingen. Leden van het College van 32/49 NQA - visitatie Fontys Hogescholen, Eindhoven - Technische Informatica, hbo bachelor (vt)

33 Externe Deskundigen zijn aanwezig bij de afstudeerzittingen en rapporteren aan de opleiding over het niveau van de afstudeerprojecten. Bovendien komen er signalen uit het beroepenveld via enquêtes onder de bedrijfsbegeleiders van stagiairs en afstudeerders en via het startbekwaamhedenonderzoek dat in juli 2006 voor het eerst is uitgevoerd. In het gesprek met het panel geven leden van de klankbordgroep aan dat zij van mening zijn dat de opleiding hun adviezen goed oppakt. De FHI heeft een netwerk met alumni. De opleiding heeft een alumnibeleid gericht op kennisverbetering, netwerken en kwaliteitsverbetering van de opleiding. Het alumnibeleid moet nog worden vastgesteld in afstemming met de andere informaticaopleidingen binnen het instituut. Pas begin 2006 zijn de eerste 7 studenten van de opleiding afgestudeerd. Het panel stelt op basis van het gesprek met alumni vast dat zij geen contact hebben met de opleiding, ook hebben zij allen niets gehoord van de alumnivereniging. Het panel concludeert dat de betrokkenheid van de alumni nog verbeterd kan worden, evenals de terugkoppeling van de evaluatieresultaten naar studenten. Hierdoor komt het panel tot het oordeel voldoende. Onderwerp 6 Resultaten Facet 6.1 Gerealiseerde niveau Voldoende Criteria - De gerealiseerde eindkwalificaties zijn in overeenstemming met de nagestreefde eindkwalificaties qua niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De opleiding streeft ernaar om studenten op te leiden tot competente hbo ers in het vakgebied van de Technische Informatica. Hierbij is het uitgangspunt de HBO Bachelorcompetenties en de I-competenties, die zijn vastgesteld door het HBO-I platform. De opleiding draagt zorg voor het structureel toetsen of de afstudeerders voldoen aan de gewenste eindkwalificaties qua niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen. De studenten laten de beheersing van de eindkwalificaties zien aan de hand van een afstudeerproject binnen een bedrijf tijdens hun afsluitende stage. Het afstudeerproject sluit doorgaans aan bij het gekozen afstudeerprofiel. Studenten hebben hierin een zekere keuzevrijheid in overleg met de afstudeercoördinator. De afstudeeropdrachten worden door het bedrijfsleven aangeboden en door de opleiding geselecteerd op relevantie voor de beoogde eindkwalificaties. Bij de beoordeling van de afstudeeropdrachten zijn de bedrijfsbegeleider en steekproefsgewijs een externe deskundige in adviserende zin betrokken. Het definitieve cijfer wordt vastgesteld door de examencommissie. NQA - visitatie Fontys Hogescholen, Eindhoven - Technische Informatica, hbo bachelor (vt) 33/49

34 Het panel heeft tijdens de visitatie tien scripties ingezien van de eerste lichting afgestudeerden. Het panel was van mening dat in deze scripties te weinig literatuur werd gebruikt. Op basis van de geleverde producten en het gesprek met het werkveld stelt het panel vast dat de afgestudeerden praktisch goed zijn en van hbo-niveau. Het panel heeft vanwege het matige gebruik van literatuur, ook tien scripties bekeken van de afgestudeerden van juni Het panel concludeert op basis hiervan dat de opleiding goed aan de slag is gegaan met de afstudeerprocedure en hier nieuwe richtlijnen voor heeft geschreven (Richtlijnen voor het afstudeerverslag, 2007). Deze verbeteringen geven het panel vertrouwen voor de toekomst. Om deze redenen komt het panel nu tot het oordeel voldoende. De opleiding evalueert systematisch en periodiek de beheersing van de startbekwaamheden bij de alumni en hun werkgevers. De externe deskundigen die aanwezig zijn bij de afstudeervoordrachten, rapporteren halfjaarlijks aan de examencommissie over de kwaliteit van de afstudeerwerkstukken. Eenmaal per vier jaar vindt een startbekwaamhedenonderzoek onder alumni en werkgevers plaats. De vragen in het startbekwaamhedenonderzoek zijn rechtstreeks afgeleid van de A- en B opleidingskwalificaties. Uit het Startbekwaamhedenonderzoek (2006) blijkt dat zowel afgestudeerden als werkgevers positief zijn over de startkwalificaties van de afgestudeerden van de opleiding. Afgestudeerden geven aan dat zijn alle competenties goed beheersen, bedrijven stemmen hiermee in, met uitzondering van de competentie basiskwalificering voor management. Zowel afgestudeerden als het werkveld hechten minder belang aan deze kwalificering. De werkveldvertegenwoordigers geven in het gesprek met het panel aan dat de alumni zelfstandig en ondernemend zijn en heel concreet, zij zouden graag de diepgang en het begrip van verschillende onderdelen van het proces wat een technisch informaticus doorloopt in zijn werk vergroot zien. Facet 6.2 Onderwijsrendement Voldoende Criteria - Voor het onderwijsrendement zijn streefcijfers geformuleerd in vergelijking met relevante andere opleidingen. - Het onderwijsrendement voldoet aan deze streefcijfers. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De opleiding streeft ernaar dat het uiteindelijke slagingspercentage voor de instromende havo-studenten minstens 50% is en voor de vwo- en mbo-studenten minstens 60%. Daar de opleiding nog maar kort bestaat is hierover weinig informatie te verschaffen. Van de eerste lichting havo-studenten (instroom september 2002) heeft momenteel 33% zijn diploma gehaald. Van de mbo-studenten (instroom september 2002) heeft momenteel 48% zijn diploma gehaald. Over het behalen van de streefnorm zijn hierdoor nog geen uitspraken te doen. 34/49 NQA - visitatie Fontys Hogescholen, Eindhoven - Technische Informatica, hbo bachelor (vt)

35 Het nominale studieprogramma is gebaseerd op de student die van de havo afkomstig is. Van mbo-cohort 2002 heeft 33% dit in 3,5 jaar gedaan, 48% na 4 jaar en van cohort % in 3 jaar. Van havo-cohort 2002 heeft 33% het diploma behaald na vier jaar. Over de gemiddelde studieduur zijn nog geen gegevens bekend. Voor de havo-instroom voldoet de opleiding hiermee niet aan de streefnorm wat tenminste 40% na vier jaar is. Voor de mbo-instroom wordt de streefnorm bijna gehaald, deze is 50% na vier jaar. De opleiding streeft ernaar dat uitval zoveel mogelijk in het eerste studiejaar plaatsvindt. Zij wil dit zoveel mogelijk bevorderen door de student in het eerste jaar ook kennis te laten maken met verwante opleidingen. Tevens wil de opleiding dit bereiken door het verstrekken van een bindend studieadvies. De totale uitval in het eerste jaar ligt gemiddeld tussen de 24 en 32%. Voor de havo-instroom is dit 29-35%, voor de mbo-instroom 22-31%. De opleiding hanteert hierbij de streefnorm dat minder dan 30% uitvalt in het eerste jaar. Uitval na het tweedejaar moet nihil zijn. De opleiding is zo ingericht dat selectie met name in het eerste jaar plaatsvindt. Voor studenten met een twijfel-advies moet er uiterlijk in het tweede jaar van de opleiding duidelijkheid zijn over de geschiktheid voor de opleiding. Van de havo-instroom (cohort 2002) is 46% (zonder diploma) gestopt met de opleiding (waarvan 31% is gestopt na 1 jaar). Van de mbo instroom (cohort 2002) is 29% (zonder diploma) na 1 jaar gestopt met de opleiding. De totale uitval van cohort 2002 is 40%, 32% na 1 jaar. De totale uitval van cohort 2003 is 28%, 24% na 1 jaar. Het panel komt tot het oordeel voldoende omdat er nog te weinig rendementscijfers bekend zijn en zij zich niet op feiten kan baseren. NQA - visitatie Fontys Hogescholen, Eindhoven - Technische Informatica, hbo bachelor (vt) 35/49

36 36/49 NQA - visitatie Fontys Hogescholen, Eindhoven - Technische Informatica, hbo bachelor (vt)

37 Deel C: Bijlagen NQA - visitatie Fontys Hogescholen, Eindhoven - Technische Informatica, hbo bachelor (vt) 37/49

38 Bijlage 1: Onafhankelijkheidsverklaring panelleden 38/49 NQA - visitatie Fontys Hogescholen, Eindhoven - Technische Informatica, hbo bachelor (vt)

39 NQA - visitatie Fontys Hogescholen, Eindhoven - Technische Informatica, hbo bachelor (vt) 39/49

40 40/49 NQA - visitatie Fontys Hogescholen, Eindhoven - Technische Informatica, hbo bachelor (vt)

Accreditatiekader bestaande opleidingen hoger onderwijs [hbo-bachelor]: uitwerking voor Associate degree-programma s tijdens de pilotfase

Accreditatiekader bestaande opleidingen hoger onderwijs [hbo-bachelor]: uitwerking voor Associate degree-programma s tijdens de pilotfase Accreditatiekader bestaande opleidingen hoger onderwijs [hbo-bachelor]: uitwerking voor Associate degree-programma s tijdens de pilotfase 11 februari 2008 Inhoud 1 Inleiding 3 2 Accreditatiekader, toegespitst

Nadere informatie

Teamscan op accreditatiewaardigheid

Teamscan op accreditatiewaardigheid Teamscan op accreditatiewaardigheid De Teamscan accreditatiewaardigheid (in vervolg: scan) geeft inzicht in hoe het opleidingsteam ervoor staat met betrekking tot de opleidingsaccreditatie. De scan bestaat

Nadere informatie

Concept Beoordelingskader voor het bijzondere kenmerk residentieel onderwijs

Concept Beoordelingskader voor het bijzondere kenmerk residentieel onderwijs Concept Beoordelingskader voor het bijzondere kenmerk residentieel onderwijs 2 december 2008 Inhoud 1 Inleiding 3 2 Beoordelingskader 4 pagina 2 1 Inleiding Dit beoordelingskader bevat een aantal facetten

Nadere informatie

Breakout sessie 2-5. Stelsel 3.0 Accreditatie op Maat: Opleidingsbeoordeling. Introductie

Breakout sessie 2-5. Stelsel 3.0 Accreditatie op Maat: Opleidingsbeoordeling. Introductie Breakout sessie 2-5 Stelsel 3.0 Accreditatie op Maat: Opleidingsbeoordeling De voorstellen beschreven in deze notitie dienen als uitwerking van (aangekondigde) wetswijzigingen. Op basis van deze wetswijzigingen

Nadere informatie

Besluit strekkende tot een positieve beoordeling van een aanvraag om accreditatie van de opleiding hbo-bachelor Chemie van de Hogeschool Drenthe

Besluit strekkende tot een positieve beoordeling van een aanvraag om accreditatie van de opleiding hbo-bachelor Chemie van de Hogeschool Drenthe College van Bestuur Hogeschool Drenthe Postbus 2080 7801 CB EMMEN Besluit Besluit strekkende tot een positieve beoordeling van een aanvraag om accreditatie van de opleiding hbo-bachelor Chemie van de Hogeschool

Nadere informatie

PEER REVIEWS. Managementgroep Interactum September 2014

PEER REVIEWS. Managementgroep Interactum September 2014 PEER REVIEWS Managementgroep Interactum September 2014 Met peer review wordt een systeem bedoeld waarbij de betreffende opleidingen structureel gebruik maken van elkaars deskundigheid en elkaars critical

Nadere informatie

{nvao. Uit Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-bachelor Technische Informatica van de Hogeschool Dirksen B.V.

{nvao. Uit Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-bachelor Technische Informatica van de Hogeschool Dirksen B.V. {nvao w nederlands - vlaamse accreditatieorganisatie Uit Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-bachelor Technische Informatica van de Hogeschool Dirksen B.V. datum 29

Nadere informatie

Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-bachelor Bewegingstechnologie van De Haagse Hogeschool

Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-bachelor Bewegingstechnologie van De Haagse Hogeschool NAO nederlands- vlaamse accreditatieorganisatie Besluit Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-bachelor Bewegingstechnologie van De Haagse Hogeschool Datum: 1 oktober

Nadere informatie

Fontys Hogescholen, locatie Eindhoven Opleiding: Fiscale Economie, hbo bachelor Croho: 34409 Varianten: voltijd/deeltijd

Fontys Hogescholen, locatie Eindhoven Opleiding: Fiscale Economie, hbo bachelor Croho: 34409 Varianten: voltijd/deeltijd Fontys Hogescholen, locatie Eindhoven Opleiding: Fiscale Economie, hbo bachelor Croho: 34409 Varianten: voltijd/deeltijd Visitatiedatum: 5 februari 2007 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, mei 2007

Nadere informatie

Naam/Datum/Versie document advies/verbeterpunten. Avans documenten

Naam/Datum/Versie document advies/verbeterpunten. Avans documenten Document / Informatie P = Prettig ; N = Noodzakelijk Algemene input voor schrijven zelfevaluatie 1. (P) Interne rapport tussentijdse audit op onderwijskwaliteit/accre-ditatiewaardigheid Suggesties NQA

Nadere informatie

Besluit strekkende tot een positieve beoordeling van een aanvraag Toets nieuwe opleiding hbo-bachelor Game Architecture and Design van de NHTV

Besluit strekkende tot een positieve beoordeling van een aanvraag Toets nieuwe opleiding hbo-bachelor Game Architecture and Design van de NHTV College van bestuur NHTV Internationale Hogeschool Breda Postbus 3917 4800 DX BREDA Besluit Besluit strekkende tot een positieve beoordeling van een aanvraag Toets nieuwe opleiding hbo-bachelor Game Architecture

Nadere informatie

Besluit strekkende tot een positief oordeel van een aanvraag toets nieuwe opleiding van de hbo-bachelor HBO-Rechten van Capabel Hogeschool

Besluit strekkende tot een positief oordeel van een aanvraag toets nieuwe opleiding van de hbo-bachelor HBO-Rechten van Capabel Hogeschool nvao nederlands - vlaamse accreditatieorganisatie Besluit strekkende tot een positief oordeel van een aanvraag toets nieuwe opleiding van de hbo-bachelor HBO-Rechten van Capabel Hogeschool datum 29 december

Nadere informatie

Fontys Hogeschool, Eindhoven

Fontys Hogeschool, Eindhoven Fontys Hogeschool, Eindhoven Opleiding: Bedrijfseconomie, hbo bachelor Croho: 34401 Varianten: voltijd en deeltijd Visitatiedatum: 28 februari 2007 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, oktober 2007

Nadere informatie

Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding wo-bachelor

Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding wo-bachelor nvao w n e d e rla n d s- vlaam se a c c re d ita tie o rg a n is a tie ; fluit Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding wo-bachelor Aarde en Economie van de Vrije Universiteit

Nadere informatie

Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-bachelor

Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-bachelor nuao nederlands- vlaamse accreditatieorganisatie Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-bachelor Logistics Engineering van de NHTV internationale hogeschool Breda datum

Nadere informatie

Fontys Hogescholen. Opleiding: Financial Services Management hbo bachelor Varianten: voltijd, deeltijd, duaal Croho: 34414 Locatie: Eindhoven

Fontys Hogescholen. Opleiding: Financial Services Management hbo bachelor Varianten: voltijd, deeltijd, duaal Croho: 34414 Locatie: Eindhoven Fontys Hogescholen Opleiding: Financial Services Management hbo bachelor Varianten: voltijd, deeltijd, duaal Croho: 34414 Locatie: Eindhoven Visitatiedatum: 8 mei 2007 Netherlands Quality Agency (NQA)

Nadere informatie

Hogeschool INHOLLAND, School of Agriculture and Technology

Hogeschool INHOLLAND, School of Agriculture and Technology Hogeschool INHOLLAND, School of Agriculture and Technology Opleiding: Luchtvaarttechnologie, bachelor Variant: voltijd Visitatiedata: 5 en 6 april 2005 NQA (Netherlands Quality Agency) Utrecht, augustus

Nadere informatie

Avans Hogeschool s-hertogenbosch

Avans Hogeschool s-hertogenbosch Avans Hogeschool s-hertogenbosch Opleiding: Technische Informatica; hbo-bachelor Variant: voltijd Croho: 34475 Visitatiedatum: 28 maart 2007 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, augustus 2007 2/70

Nadere informatie

Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Opleiding: Financial Services Management HBO bachelor, locatie Arnhem Croho: 34414 Varianten: voltijd & deeltijd

Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Opleiding: Financial Services Management HBO bachelor, locatie Arnhem Croho: 34414 Varianten: voltijd & deeltijd Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Opleiding: Financial Services Management HBO bachelor, locatie Arnhem Croho: 34414 Varianten: voltijd & deeltijd Visitatiedatum: 25 juni 2007 Netherlands Quality Agency

Nadere informatie

Fontys Hogescholen, locatie Eindhoven

Fontys Hogescholen, locatie Eindhoven Fontys Hogescholen, locatie Eindhoven Opleiding: Technische Natuurkunde, bachelor; Variant: voltijd Visitatiedatum: 31 januari 2007 Crohonummer: 34268 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, maart 2007

Nadere informatie

Besluit. College van Bestuur. Hogeschool van Amsterdam. Postbus AX AMSTERDAM

Besluit. College van Bestuur. Hogeschool van Amsterdam. Postbus AX AMSTERDAM College van Bestuur Hogeschool van Amsterdam Postbus 931 1000 AX AMSTERDAM Besluit Besluit strekkende tot een positieve beoordeling van een aanvraag om accreditatie van de opleiding hbo-bachelor Media,

Nadere informatie

Hogeschool van Arnhem en Nijmegen

Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Opleiding: HBO-Rechten, bachelor Locaties: Arnhem en Nijmegen Croho: 39205 Varianten: voltijd/deeltijd Visitatiedatum: 8 april 2008 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht,

Nadere informatie

REGELING EXTERNE TOEZICHTHOUDERS BIJ EXAMENS Instituut voor Toegepaste Biowetenschappen en Chemie. studiejaar

REGELING EXTERNE TOEZICHTHOUDERS BIJ EXAMENS Instituut voor Toegepaste Biowetenschappen en Chemie. studiejaar REGELING EXTERNE TOEZICHTHOUDERS BIJ EXAMENS Instituut voor Toegepaste Biowetenschappen en Chemie studiejaar 20172018 Inhoud REGELING EXTERNE TOEZICHTHOUDERS BIJ EXAMENS... 1 1. Positie en benoeming externe

Nadere informatie

Hanzehogeschool Groningen, Groningen

Hanzehogeschool Groningen, Groningen Hanzehogeschool Groningen, Groningen Opleiding: Elektrotechniek; hbo-bachelor Croho: 34267 Varianten: voltijd/deeltijd Visitatiedatum: 15 april 2008 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, juli 2008

Nadere informatie

Ontwerpkaders: Onderwijs. Versie 1.0/november 2016

Ontwerpkaders: Onderwijs. Versie 1.0/november 2016 Ontwerpkaders: Onderwijs Versie 1.0/november 2016 1 Flexibel onderwijs Flexibel Onderwijs kenmerkt zich door tijd, plaats en tempo-onafhankelijk studeren. De route is individueel en past bij de uitgangssituatie

Nadere informatie

Beoordelingskader Kader voor de beperkte toets nieuw Associate-degree (Ad-)programma van de NVAO (Stcrt. 2014, nr 9832).

Beoordelingskader Kader voor de beperkte toets nieuw Associate-degree (Ad-)programma van de NVAO (Stcrt. 2014, nr 9832). nvao w nederlands -vlaa m se accreditatieorganisatie sluit Besluit strekkende tot een oordeel voldoende van een aanvraag toets nieuw Associate-degreeprogramma Juridisch medewerker van de Hogeschool van

Nadere informatie

Hogeschool van Arnhem en Nijmegen

Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Opleidingen: Informatica en Technische Informatica; hbo-bachelor Locaties: Arnhem en Nijmegen Croho: 34479 (I) en 34476 (TI) Varianten: voltijd/deeltijd Visitatiedatum:

Nadere informatie

Fontys Hogescholen, Venlo

Fontys Hogescholen, Venlo Fontys Hogescholen, Venlo Opleiding: Elektrotechniek; hbo-bachelor Croho: 34267 Varianten: voltijd Visitatiedatum: 15 mei 2008 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, oktober 2008 2/55 NQA - visitatie

Nadere informatie

Besluit strekkende tot een positieve beoordeling van een aanvraag om accreditatie van de opleiding hbo-bachelor Bouwkunde van de Haagse Hogeschool

Besluit strekkende tot een positieve beoordeling van een aanvraag om accreditatie van de opleiding hbo-bachelor Bouwkunde van de Haagse Hogeschool College van bestuur Haagse Hogeschool Postbus 13336 2501 EH DEN HAAG Besluit Besluit strekkende tot een positieve beoordeling van een aanvraag om accreditatie van de opleiding hbo-bachelor Bouwkunde van

Nadere informatie

Fontys Hogescholen. Visitatiedata: 15 en 16 april NQA (Netherlands Quality Agency)

Fontys Hogescholen. Visitatiedata: 15 en 16 april NQA (Netherlands Quality Agency) Fontys Hogescholen Opleiding: Varianten: Informatica voltijd en deeltijd Visitatiedata: 15 en 16 april 2004 2 Inhoud 3 Deel A: Onderwerpen 5 1.1 Voorwoord 7 1.2 Inleiding 7 1.3 Werkwijze 8 1.4 Oordeelsvorming

Nadere informatie

Hogeschool van Arnhem en Nijmegen

Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Opleiding: Elektrotechniek, hbo-bachelor; Croho: 34267 Varianten: voltijd/deeltijd Visitatiedatum: 27 mei 2008 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, september 2008

Nadere informatie

Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding wo-bachelor Biologie van de Vrije Universiteit Amsterdam

Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding wo-bachelor Biologie van de Vrije Universiteit Amsterdam nuao w nederlands -vlaam se accreditatieorganisatie Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding wo-bachelor Biologie van de Vrije Universiteit Amsterdam datum 29 juli 2016 Onderwerp

Nadere informatie

Hanzehogeschool, Groningen

Hanzehogeschool, Groningen Hanzehogeschool, Groningen Opleiding: Technische Informatica, hbo-bachelor Croho: 34475 Varianten: voltijd Visitatiedatum: 15 april 2008 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, september 2008 NQA - visitatie

Nadere informatie

Fontys Opleidingscentrum Speciale Onderwijszorg

Fontys Opleidingscentrum Speciale Onderwijszorg 5 Fontys Opleidingscentrum Speciale Onderwijszorg Master Special Educational Needs, bestaande uit 4 opleidingen: - de opleiding leraar speciaal onderwijs algemeen (LSO dt); - de opleiding leraar speciaal

Nadere informatie

Hogeschool HBO Nederland

Hogeschool HBO Nederland Hogeschool HBO Nederland Opleiding: Variant: Locaties: Management, Economie & Recht; voltijd hbo-bachelor; Amsterdam, Arnhem, Breda, Groningen, Rotterdam, Utrecht, Weert en Zwolle Visitatiedatum: 2 november

Nadere informatie

Besluit strekkende tot een positief oordeel van een aanvraag toets nieuw Associatedegreeprogramma

Besluit strekkende tot een positief oordeel van een aanvraag toets nieuw Associatedegreeprogramma ,wao w nederlands - vlaam se accreditatieorganisatie Besluit Besluit strekkende tot een positief oordeel van een aanvraag toets nieuw Associatedegreeprogramma ICT van Zuyd Hogeschool datum 31 augustus

Nadere informatie

Fontys Hogescholen Opleiding: Hogere Kaderopleiding Pedagogiek (HKP) RAPPORTAGE

Fontys Hogescholen Opleiding: Hogere Kaderopleiding Pedagogiek (HKP) RAPPORTAGE Fontys Hogescholen Opleiding: Hogere Kaderopleiding Pedagogiek (HKP) RAPPORTAGE 28-03-2005 NQA (Netherlands Quality Agency) Betreft: Fontys Hogescholen, Tilburg Opleiding: Hogere Kaderopleiding Pedagogiek

Nadere informatie

Christelijke Hogeschool Windesheim

Christelijke Hogeschool Windesheim Christelijke Hogeschool Windesheim Opleidingen: Accountancy en Bedrijfseconomie, hbo-bachelor; Varianten: Accountancy voltijd/deeltijd/duaal Bedrijfseconomie voltijd Visitatiedatum: 27 juni 2006 Netherlands

Nadere informatie

Hogeschool Rotterdam, Rotterdam

Hogeschool Rotterdam, Rotterdam Hogeschool Rotterdam, Rotterdam Opleiding: Communicatie, hbo bachelor Croho: 34405 Varianten: voltijd/deeltijd/duaal Visitatiedatum: 10 mei 2007 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, oktober 2007 2/63

Nadere informatie

Opleidingsstatuut Bacheloropleiding Automotive Studiejaar 2015 2016. Regeling Externe toezichthouders bij examens

Opleidingsstatuut Bacheloropleiding Automotive Studiejaar 2015 2016. Regeling Externe toezichthouders bij examens Opleidingsstatuut Bacheloropleiding Automotive Studiejaar 2015 2016 Regeling Externe toezichthouders bij examens Inhoudsopgave 1. Positie en benoeming externe toezichthouders... 3 2. Taak externe toezichthouder

Nadere informatie

Besluit. College van bestuur. Hogeschool Leiden. Postbus 382 2300 AJ LEIDEN

Besluit. College van bestuur. Hogeschool Leiden. Postbus 382 2300 AJ LEIDEN College van bestuur Hogeschool Leiden Postbus 382 2300 AJ LEIDEN Besluit Besluit strekkende tot een positieve beoordeling van een aanvraag om accreditatie van de opleiding hbo-bachelor Personeel en Arbeid

Nadere informatie

Fontys Hogeschool Werktuigbouwkunde

Fontys Hogeschool Werktuigbouwkunde Fontys Hogeschool Werktuigbouwkunde Opleiding: Werktuigbouwkunde, hbo-bachelor Varianten: voltijd/deeltijd/duaal/automotive Visitatiedata: 24 en 25 februari 2005 NQA (Netherlands Quality Agency) Utrecht,

Nadere informatie

Hogeschool Rotterdam Cluster Paramedisch Opleidingen: Ergotherapie, Fysiotherapie en Logopedie; hbo-bachelor Variant: voltijd

Hogeschool Rotterdam Cluster Paramedisch Opleidingen: Ergotherapie, Fysiotherapie en Logopedie; hbo-bachelor Variant: voltijd Hogeschool Rotterdam Cluster Paramedisch Opleidingen: Ergotherapie, Fysiotherapie en Logopedie; hbo-bachelor Variant: voltijd Visitatiedata: 19 en 20 september 2005 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht,

Nadere informatie

Hogeschool Zuyd, Heerlen

Hogeschool Zuyd, Heerlen Hogeschool Zuyd, Heerlen Opleiding: Technische Informatica, HBO Bachelor Croho: 34475 Varianten: voltijd Visitatiedatum: 21 juni 2007 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, oktober 2007 2/51 NQA - visitatie

Nadere informatie

ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING Bijlage, Bachelor Opleiding Docent Muziek

ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING Bijlage, Bachelor Opleiding Docent Muziek ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING Bijlage, Bachelor Opleiding Docent Muziek Studiejaar 2013-2014 Algemeen 1. Deze bijlage bij het algemene gedeelte van de Onderwijs- en examenregeling van Codarts is van toepassing

Nadere informatie

2. Bevindingen met betrekking tot het VBI-rapport

2. Bevindingen met betrekking tot het VBI-rapport Hogeschool Dirksen B.V. De heer D. van der Mark, directeur Postbus 3090 6802 DB ARNHEM Besluit Besluit strekkende tot een positieve beoordeling van een aanvraag om accreditatie van de opleiding hbo-bachelor

Nadere informatie

Beoordelingskader Beoordelingskader voor de beperkte opleidingsbeoordeling van de NVAO (Stcrt. 2014, nr 36791).

Beoordelingskader Beoordelingskader voor de beperkte opleidingsbeoordeling van de NVAO (Stcrt. 2014, nr 36791). m ao * nederiands-viaam se accreditatie organisatie Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-bachelor Human Resource Management van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen

Nadere informatie

Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-bachelor Communicatie van de NHL Hogeschool

Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-bachelor Communicatie van de NHL Hogeschool ,nuao r nederlands - viaamse accreditatieorganisatie Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-bachelor Communicatie van de NHL Hogeschool datum 29 september 2017 onderwerp

Nadere informatie

Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-bachelor Bestuurskunde/Overheidsmanagement van de NHL Hogeschool

Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-bachelor Bestuurskunde/Overheidsmanagement van de NHL Hogeschool ,nvao r nederlands-vlaam se accreditatie organisatie S uif Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-bachelor Bestuurskunde/Overheidsmanagement van de NHL Hogeschool datum

Nadere informatie

Fontys Hogescholen, Tilburg en Sittard

Fontys Hogescholen, Tilburg en Sittard Fontys Hogescholen, Tilburg en Sittard Opleiding: Leraar voortgezet onderwijs 1e graad Lichamelijke Opvoeding hbo-bachelor Croho: 35025 Varianten: voltijd/deeltijd Visitatiedatum: 2 april 2008 Netherlands

Nadere informatie

Besluit. College van Bestuur van de Christelijke Hogeschool Windesheim Postbus GB ZWOLLE

Besluit. College van Bestuur van de Christelijke Hogeschool Windesheim Postbus GB ZWOLLE College van Bestuur van de Christelijke Hogeschool Windesheim Postbus 10090 8000 B ZWOLLE Besluit Besluit strekkende tot een positieve beoordeling van een aanvraag om accreditatie van de opleiding hbo-bachelor

Nadere informatie

Besluit. College van bestuur. Hanzehogeschool Groningen. Postbus 30030 9700 RM GRONINGEN

Besluit. College van bestuur. Hanzehogeschool Groningen. Postbus 30030 9700 RM GRONINGEN College van bestuur Hanzehogeschool Groningen Postbus 30030 9700 RM GRONINGEN Besluit Besluit strekkende tot een positieve beoordeling van een aanvraag om accreditatie van de opleiding hbo-bachelor Facility

Nadere informatie

Hogeschool Zuyd, Heerlen

Hogeschool Zuyd, Heerlen Hogeschool Zuyd, Heerlen Opleiding: Biometrie, hbo bachelor; Croho: 39217 Variant: Voltijd Visitatiedatum: 13 juni 2007 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, november 2007 2/51 NQA - visitatie Hogeschool

Nadere informatie

Handreiking bij het beoordelingskader voor het bijzonder kenmerk Kleinschalig en intensief onderwijs

Handreiking bij het beoordelingskader voor het bijzonder kenmerk Kleinschalig en intensief onderwijs Handreiking bij het beoordelingskader voor het bijzonder kenmerk Kleinschalig en intensief onderwijs 12 november 2012 Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 2 Handreiking voor specifieke invulling van de standaarden

Nadere informatie

De NVAO beoordeelt het onderwerp doelstellingen opleiding derhalve voldoende.

De NVAO beoordeelt het onderwerp doelstellingen opleiding derhalve voldoende. College van Bestuur van de Christelijke Hogeschool Windesheim Postbus 10090 8000 GB ZWOLLE Besluit datum 10 februari 2005 onderwerp Definitief besluit accreditatie hbo-bachelor Bouwkunde van de Christelijke

Nadere informatie

Hogeschool INHOLLAND, Delft

Hogeschool INHOLLAND, Delft Hogeschool INHOLLAND, Delft Opleiding: Food & Business, hbo bachelor Variant: voltijd Visitatiedata: 20 april 2006 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, augustus 2006 2 NQA - visitatie Hogeschool INHOLLAND,

Nadere informatie

Curriculumevaluatie BA Wijsbegeerte

Curriculumevaluatie BA Wijsbegeerte Curriculumevaluatie BA Wijsbegeerte Beste student, U heeft onlangs alle onderdelen van uw bacheloropleiding Wijsbegeerte afgerond en kunt nu het BA-diploma aanvragen. Het bestuur van het Instituut voor

Nadere informatie

Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-bachelor

Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-bachelor nvao nederlands - vlaamse accreditatieorganisatie Besluit Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-bachelor Docent Muziek van de Fontys Hogescholen datum 28 februari 2017

Nadere informatie

AVANS Hogeschool, Tilburg

AVANS Hogeschool, Tilburg AVANS Hogeschool, Tilburg Opleiding: Technische Bedrijfskunde; hbo-bachelor Croho: 34421 Varianten: voltijd/deeltijd Visitatiedatum: 9 oktober 2008 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, december 2008

Nadere informatie

Hogeschool INHOLLAND Opleiding: Sociaal Juridische Dienstverlening, hbo bachelor; Varianten: voltijd/deeltijd/duaal Locaties: Rotterdam/Den Haag

Hogeschool INHOLLAND Opleiding: Sociaal Juridische Dienstverlening, hbo bachelor; Varianten: voltijd/deeltijd/duaal Locaties: Rotterdam/Den Haag Hogeschool INHOLLAND Opleiding: Sociaal Juridische Dienstverlening, hbo bachelor; Varianten: voltijd/deeltijd/duaal Locaties: Rotterdam/Den Haag Visitatiedatum: 31 oktober 2006 Netherlands Quality Agency

Nadere informatie

Besluit. College van Bestuur. Hogeschool Zeeland. Postbus AJ VLISSINGEN

Besluit. College van Bestuur. Hogeschool Zeeland. Postbus AJ VLISSINGEN College van Bestuur Hogeschool Zeeland Postbus 364 4380 AJ LISSINEN Besluit Besluit strekkende tot een positieve beoordeling van een aanvraag om accreditatie van de opleiding hbo-bachelor Chemie van de

Nadere informatie

Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-bachelor

Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-bachelor ,nuao ~ nederlands~ vlaam se a ccre d ita tie o rg a n is a tie Besluit Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-bachelor Toegepaste Wiskunde van NHL Hogeschool datum 30

Nadere informatie

Hogeschool Rotterdam. Opleiding: Werktuigbouwkunde, hbo bachelor Varianten: voltijd/deeltijd/duaal. Visitatiedata: 28 september 2005

Hogeschool Rotterdam. Opleiding: Werktuigbouwkunde, hbo bachelor Varianten: voltijd/deeltijd/duaal. Visitatiedata: 28 september 2005 Hogeschool Rotterdam Opleiding: Werktuigbouwkunde, hbo bachelor Varianten: voltijd/deeltijd/duaal Visitatiedata: 28 september 2005 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, december 2005 2 NQA - visitatie

Nadere informatie

Besluit. College van Bestuur Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Postbus EJ ARNHEM

Besluit. College van Bestuur Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Postbus EJ ARNHEM College van Bestuur Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Postbus 5375 6802 EJ ARNHEM Besluit Besluit strekkende tot een positieve beoordeling van een aanvraag om accreditatie van de opleiding hbo-bachelor

Nadere informatie

Fontys Hogescholen, Eindhoven

Fontys Hogescholen, Eindhoven Fontys Hogescholen, Eindhoven Opleiding: Management Economie en Recht; hbo-bachelor Croho: 34435 Varianten: voltijd/deeltijd Visitatiedatum: 16 april 2009 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, juli

Nadere informatie

Hogeschool Zeeland. Opleidingen: Informatica, bachelor Bedrijfskundige Informatica, bachelor Croho: en Varianten: voltijd

Hogeschool Zeeland. Opleidingen: Informatica, bachelor Bedrijfskundige Informatica, bachelor Croho: en Varianten: voltijd Hogeschool Zeeland Opleidingen: Informatica, bachelor Bedrijfskundige Informatica, bachelor Croho: 34404 en 34479 Varianten: voltijd Visitatiedatum: 23 mei 2007 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht,

Nadere informatie

Fontys Hogeschool, Venlo

Fontys Hogeschool, Venlo Fontys Hogeschool, Venlo Opleiding: International Business Economics, hbo-bachelor; Varianten: voltijd Visitatiedatum: 22 februari 2006 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, september 2006 2 NQA -

Nadere informatie

Besluit strekkende tot een oordeel voldoende van een aanvraag toets nieuw Associate-degreeprogramma Logistiek Management van de Hogeschool Rotterdam

Besluit strekkende tot een oordeel voldoende van een aanvraag toets nieuw Associate-degreeprogramma Logistiek Management van de Hogeschool Rotterdam swao r nederlands - vlaamse accreditatieorganisatie Besluit Besluit strekkende tot een oordeel voldoende van een aanvraag toets nieuw Associate-degreeprogramma Logistiek Management van de Hogeschool Rotterdam

Nadere informatie

luit Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-bachelor Human Resource Management van de Saxion Hogeschool

luit Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-bachelor Human Resource Management van de Saxion Hogeschool m a o v nederlands - ulaamse accreditatieorganisatie luit Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-bachelor Human Resource Management van de Saxion Hogeschool datum 31

Nadere informatie

Fontys Hogescholen, Eindhoven

Fontys Hogescholen, Eindhoven Fontys Hogescholen, Eindhoven Opleiding: Podotherapie, hbo bachelor; Varianten: voltijd Crohonr: 34581 Visitatiedatum: 22 maart 2007 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, augustus 2007 2/75 NQA - visitatie

Nadere informatie

Besluit. Raad van bestuur. Saxion Hogescholen. Postbus KB ENSCHEDE

Besluit. Raad van bestuur. Saxion Hogescholen. Postbus KB ENSCHEDE Raad van bestuur Saxion Hogescholen Postbus 70000 7500 KB ENSCHEDE Besluit Besluit strekkende tot een positieve beoordeling van een aanvraag om accreditatie van de opleiding hbo-bachelor Informatiedienstverlening

Nadere informatie

Besluit. Aan het Bestuur van de Leidse Onderwijsinstellingen (LOI) Postbus 4200 2350 CA LEIDERDORP

Besluit. Aan het Bestuur van de Leidse Onderwijsinstellingen (LOI) Postbus 4200 2350 CA LEIDERDORP Aan het Bestuur van de Leidse Onderwijsinstellingen (LOI) Postbus 4200 2350 CA LEIDERDORP Besluit Besluit strekkende tot een positieve beoordeling van een aanvraag om accreditatie van de opleiding hbo-bachelor

Nadere informatie

Besluit. College van bestuur. Hogeschool van Amsterdam. Postbus 931 1000 AX AMSTERDAM

Besluit. College van bestuur. Hogeschool van Amsterdam. Postbus 931 1000 AX AMSTERDAM College van bestuur Hogeschool van Amsterdam Postbus 931 1000 AX AMSTERDAM Besluit Besluit strekkende tot positieve beoordeling van een aanvraag Toets nieuwe opleiding hbo-master Integraal Leiderschap

Nadere informatie

Hogeschool INHOLLAND. Opleidingen: Voedingsmiddelentechnologie, bachelor Varianten: voltijd/duaal. Visitatiedata: 2 en 3 juni 2005

Hogeschool INHOLLAND. Opleidingen: Voedingsmiddelentechnologie, bachelor Varianten: voltijd/duaal. Visitatiedata: 2 en 3 juni 2005 Hogeschool INHOLLAND Opleidingen: Voedingsmiddelentechnologie, bachelor Varianten: voltijd/duaal Visitatiedata: 2 en 3 juni 2005 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, november 2005 2 NQA - visitatie

Nadere informatie

Hogeschool van Arnhem en Nijmegen VDO

Hogeschool van Arnhem en Nijmegen VDO Hogeschool van Arnhem en Nijmegen VDO Opleiding: Leraar Gezondheidszorg en Welzijn, hbo-bachelor Variant: deeltijd Visitatiedatum: 23 mei 2006 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, september 2006 2

Nadere informatie

Hogeschool INHOLLAND, Alkmaar. Visitatiedata: 16 en 17 maart 2005

Hogeschool INHOLLAND, Alkmaar. Visitatiedata: 16 en 17 maart 2005 Hogeschool INHOLLAND, Alkmaar Opleiding: Varianten: Werktuigbouwkunde voltijd en deeltijd Visitatiedata: 16 en 17 maart 2005 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, november 2005 2 NQA visitatie Hogeschool

Nadere informatie

AVANS Hogeschool, s-hertogenbosch

AVANS Hogeschool, s-hertogenbosch AVANS Hogeschool, s-hertogenbosch Opleiding: Varianten: Civiele Techniek voltijd en duaal Visitatiedata: 29 en 30 september 2004 NQA (Netherlands Quality Agency) 2 NQA visitatie Avans Hogeschool vestiging

Nadere informatie

Besluit. Aan het Bestuur van de Leidse Onderwijsinstellingen (LOI) Postbus CA LEIDERDORP

Besluit. Aan het Bestuur van de Leidse Onderwijsinstellingen (LOI) Postbus CA LEIDERDORP Aan het Bestuur van de Leidse Onderwijsinstellingen (LOI) Postbus 4200 2350 CA LEIDERDORP Besluit Besluit strekkende tot een positieve beoordeling van een aanvraag om accreditatie van de opleiding hbo-bachelor

Nadere informatie

Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-master Engineering van de Hogeschool Utrecht

Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-master Engineering van de Hogeschool Utrecht ,nvao v nederiands - vlaamse accreditatieorganisatie es Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-master Engineering van de Hogeschool Utrecht datum 30 november 2017 onderwerp

Nadere informatie

De NVAO heeft voor de beoordeling van de aanvraag op 27 oktober 2005 een panel van deskundigen ingesteld. Het panel kende de volgende samenstelling:

De NVAO heeft voor de beoordeling van de aanvraag op 27 oktober 2005 een panel van deskundigen ingesteld. Het panel kende de volgende samenstelling: College van bestuur Universiteit Utrecht Postbus 80125 3508 TC UTRECHT Besluit Besluit strekkende tot positieve beoordeling van een aanvraag Toets nieuwe opleiding wo-master Selective Utrecht Medical Master

Nadere informatie

Fontys Hogescholen, Eindhoven

Fontys Hogescholen, Eindhoven Fontys Hogescholen, Eindhoven Opleiding: Logopedie, hbo bachelor; Crohonr: 34578 Variant: voltijd Visitatiedatum: 5 april 2007 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, juli 2007 2/59 NQA - visitatie Fontys

Nadere informatie

Fontys Hogeschool, Tilburg

Fontys Hogeschool, Tilburg Fontys Hogeschool, Tilburg Opleiding: Docent Drama, hbo bachelor; Croho: 34745 Variant: Voltijd Visitatiedatum: 10 april 2008 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, juni 2008 2/54 NQA - visitatie Fontys

Nadere informatie

Hogeschool Rotterdam. Maatschappelijk Werk en Dienstverlening, hbo-bachelor; Visitatiedatum: 10 oktober 2006

Hogeschool Rotterdam. Maatschappelijk Werk en Dienstverlening, hbo-bachelor; Visitatiedatum: 10 oktober 2006 Hogeschool Rotterdam Opleiding: Varianten: Maatschappelijk Werk en Dienstverlening, hbo-bachelor; voltijd/deeltijd Visitatiedatum: 10 oktober 2006 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, december 2006

Nadere informatie

Besluit strekkende tot een oordeel voldoende van een aanvraag toets nieuw Associate-degreeprogramma Bedrijfskunde van de Stichting Hogeschool NHA

Besluit strekkende tot een oordeel voldoende van een aanvraag toets nieuw Associate-degreeprogramma Bedrijfskunde van de Stichting Hogeschool NHA ,nuao nederlands - ulaamse accreditatieorganisatie es luit Besluit strekkende tot een oordeel voldoende van een aanvraag toets nieuw Associate-degreeprogramma Bedrijfskunde van de Stichting Hogeschool

Nadere informatie

OPSTELLEN EINDKWALIFICATIES OPLEIDING

OPSTELLEN EINDKWALIFICATIES OPLEIDING OPSTELLEN EINDKWALIFICATIES OPLEIDING MARIANNE KOK/HERBERT WOLDBERG/HVA Toelichting bij opt opstelellen van eindkwalificaties van een opleiding bij de HvA 1 Het opleidingsprofiel: De beroepspraktijk draagt

Nadere informatie

Hanzehogeschool Groningen

Hanzehogeschool Groningen Hanzehogeschool Groningen Opleiding: Small Business & Retail Management HBO bachelor; Croho: 34422 Variant: voltijd Visitatiedatum: 25 april 2007 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, september 2007

Nadere informatie

Bijlage 2. Protocol toetsing Associatedegreeprogramma. 15 december 2009

Bijlage 2. Protocol toetsing Associatedegreeprogramma. 15 december 2009 Bi Bijlage 2 Protocol toetsing Associatedegreeprogramma door de NVAO 15 december 2009 Inhoud 1 Inleiding 3 2 Toets Associate-degreeprogramma in de hbo-bachelor 4 2.1 2.2 Criteria De status van de bacheloropleiding

Nadere informatie

Hogeschool Avans, Breda / Tilburg Academie voor Technologie en Management

Hogeschool Avans, Breda / Tilburg Academie voor Technologie en Management Hogeschool Avans, Breda / Tilburg Academie voor Technologie en Management Opleiding: Werktuigbouwkunde, hbo-bachelor Varianten: voltijd, deeltijd en duaal Opleiding: Milieugerichte Materiaaltechnologie,

Nadere informatie

College van Bestuur Hogeschool Rotterdam Postbus HA ROTTERDAM. 1. Inleiding

College van Bestuur Hogeschool Rotterdam Postbus HA ROTTERDAM. 1. Inleiding College van Bestuur Hogeschool Rotterdam Postbus 25035 3001 HA ROTTERDAM Besluit Besluit strekkende tot een positieve beoordeling van een aanvraag om accreditatie van de opleiding hbo-bachelor Maritiem

Nadere informatie

BEOORDELING BESTAANDE EXPERIMENTEN LEERUITKOMSTEN

BEOORDELING BESTAANDE EXPERIMENTEN LEERUITKOMSTEN NVAO NEDERLAND BEOORDELING BESTAANDE EXPERIMENTEN LEERUITKOMSTEN PROTOCOL APRIL 2019 Inhoud Inleiding... 3 1 Standaarden... 4 1.1 Toepassing standaarden... 4 1.2 Standaarden voor de beperkte beoordeling...

Nadere informatie

Besluit. College van Bestuur van de Hanzehogeschool Groningen Postbus 30030 9700 RM GRONINGEN

Besluit. College van Bestuur van de Hanzehogeschool Groningen Postbus 30030 9700 RM GRONINGEN College van Bestuur van de Hanzehogeschool Groningen Postbus 30030 9700 RM GRONINGEN Besluit datum 19 januari 2005 onderwerp Definitief besluit accreditatie hbo-bachelor Bouwkunde ons kenmerk NVAO/20050113/CT

Nadere informatie

Hogeschool Zuyd, Sittard. Opleiding: Commerciële Economie Niveau: hbo bachelor Croho: 34402 Varianten: voltijd

Hogeschool Zuyd, Sittard. Opleiding: Commerciële Economie Niveau: hbo bachelor Croho: 34402 Varianten: voltijd Hogeschool Zuyd, Sittard Opleiding: Commerciële Economie Niveau: hbo bachelor Croho: 34402 Varianten: voltijd Visitatiedatum: 26 en 27 september Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, december 2007

Nadere informatie

Hogeschool INHOLLAND, Delft

Hogeschool INHOLLAND, Delft Hogeschool INHOLLAND, Delft Opleiding: Plattelandsvernieuwing, bachelor Variant: voltijd Visitatiedata: 20 en 21 april 2005 NQA (Netherlands Quality Agency) Utrecht, augustus 2005 2 NQA - visitatie Hogeschool

Nadere informatie

Toetsingskader nieuwe opleidingen hoger onderwijs

Toetsingskader nieuwe opleidingen hoger onderwijs OCW Toetsingskader nieuwe opleidingen hoger onderwijs 22 mei 2003/Nr. WO/BS-2003/24136-I Nederlandse Accreditatie Organisatie 1 Opbouw toetsingskader Het toetsingskader voor nieuwe opleidingen in het hoger

Nadere informatie

Hogeschool INHOLLAND. Opleiding: Bedrijfskundige Informatica

Hogeschool INHOLLAND. Opleiding: Bedrijfskundige Informatica Hogeschool INHOLLAND Opleiding: Bedrijfskundige Informatica Locaties: Alkmaar: voltijd Amsterdam/Diemen: voltijd, deeltijd en duaal Rotterdam/Den Haag: voltijd, deeltijd en duaal Visitatiedata: 28 en 29

Nadere informatie

es Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-bachelor

es Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-bachelor , nvao v nederlands - viaamse accreditatieorganisatie es Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-bachelor Pedagogisch Management Kinderopvang van de Christelijke Hogeschool

Nadere informatie

Christelijke Hogeschool Windesheim

Christelijke Hogeschool Windesheim Christelijke Hogeschool Windesheim Opleiding: Management, Economie en Recht; hbo-bachelor, croho: 34435 Locatie: Zwolle Varianten: voltijd/deeltijd Visitatiedatum: 16 april 2009 Netherlands Quality Agency

Nadere informatie

Christelijke Hogeschool Nederland

Christelijke Hogeschool Nederland Christelijke Hogeschool Nederland Opleiding: Media en Entertainment Management hbo-bachelor, croho: 34952 Locatie: Leeuwarden Variant: Voltijd Visitatiedatum: 19 juni 2007 Netherlands Quality Agency (NQA)

Nadere informatie

Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Opleiding: Technische Bedrijfskunde, bachelor Locatie: Arnhem Croho: 34421 Varianten: voltijd/deeltijd

Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Opleiding: Technische Bedrijfskunde, bachelor Locatie: Arnhem Croho: 34421 Varianten: voltijd/deeltijd Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Opleiding: Technische Bedrijfskunde, bachelor Locatie: Arnhem Croho: 34421 Varianten: voltijd/deeltijd Visitatiedatum: 24 mei 2007 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht,

Nadere informatie

Informatievergadering. Hervisitatie Specifieke lerarenopleiding

Informatievergadering. Hervisitatie Specifieke lerarenopleiding Informatievergadering Hervisitatie Specifieke lerarenopleiding Wie zijn we? Besluit Vlaamse Regering Visitatieprotocol Planning ZER en beoordelingskader Visitatieproces Visitatiecommissie 23/04/2014 2

Nadere informatie