Arbeidsreïntegratie vanuit de ggz

Transcriptie

1 Arbeidsreïntegratie vanuit de ggz 5843 BW.indd 1 2/22/2007 8:46:02 AM

2 5843 BW.indd 2 2/22/2007 8:46:51 AM

3 Arbeidsreïntegratie vanuit de ggz Drie Nederlandse praktijken beschreven Simona Karbouniaris Jean Pierre Wilken 5843 BW.indd 3 2/22/2007 8:46:51 AM

4 Deze publicatie maakt deel uit van een reeks die wordt uitgegeven onder auspiciën van het Kenniscentrum Sociale Innovatie van de Hogeschool Utrecht. Het Kenniscentrum is een bundeling van een aantal lectoraten op het gebied van zorg en welzijn, sociaal beleid, maatschappelijke participatie, ondersteuning en dienstverlening, arbeid, recht en veiligheid. Het doel van het Kenniscentrum is om kennis te ontwikkelen, te bundelen en over te dragen ten behoeve van onderwijs en praktijk. Arbeidsreïntegratie vanuit de ggz Drie Nederlandse praktijken beschreven Simona Karbouniaris en Jean Pierre Wilken ISBN NUR B.V. Uitgeverij SWP Amsterdam/Kenniscentrum Sociale Innovatie - Hogeschool Utrecht Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16B Auteurswet 1912 j het Besluit van 20 juni 1974, St.b. 351, zoals gewijzigd bij het besluit van 23 augustus 1985, St.b. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot Uitgeverij SWP (Postbus 257, 1000 AG Amsterdam) te wenden BW.indd 4 2/22/2007 8:46:52 AM

5 Inhoud Voorwoord 1 Opzet van het onderzoek 1.1 Selectie 1.2 Gegevensverzameling 1.3 Gegevensverwerking 1.4 Analyse 1.5 Opbouw van de publicatie 2 DaAr 2.1 Algemeen 2.2 Structuur en organisatie 2.3 Aanbod 2.4 Resultaten 2.5 Analyse 3 Demarrage 3.1 Algemeen 3.2 Structuur en organisatie 3.3 Aanbod 3.4 Resultaten 3.5 Analyse 4 TRACK 4.1 Algemeen 4.2 Structuur en organisatie 4.3 Aanbod 4.4 Resultaten 4.5 Analyse BW.indd 5 2/22/2007 8:46:52 AM

6 5 Van good practice naar best practice; wat we kunnen leren van drie praktijken 5.1 Ontwikkeling vanuit de ggz 5.2 Organisatorische positie 5.3 Uitvoering en methodisch werken 5.4 Positionering op de markt 5.5 Elementen van een best practice Literatuur Websites Verantwoording Bijlage: Borea, BOA en CKR BW.indd 6 2/22/2007 8:46:52 AM

7 Voorwoord In september 2005 ging met een experimentele subsidie van het Europees Sociaal Fonds het project De Omgekeerde Weg van start. Doel van dit project is om de herintredingsmogelijkheden van mensen met psychische beperkingen op de arbeidsmarkt te verbeteren. Niet de psychische beperkingen staan hierbij centraal, maar de mogelijkheden die iemand heeft om een passende arbeidsrol te vervullen. Het vernieuwende in het project is dat er niet langs de traditionele lijnen van eerst het behandelen van de psychische problematiek wordt gedacht, waarna pas met reïntegratie begonnen wordt, maar dat het verminderen van psychische problemen ook gunstig beïnvloed kan worden door een geïntegreerd arbeidsreïntegratietraject te starten. Het project is gebaseerd op de principes van burgerschap en empowerment. Daarnaast wordt het principe van first place, then train gehanteerd. Het Kenniscentrum Sociale Innovatie (voorheen: Expertisecentrum Maatschappelijke Zorg en Sociaal Beleid) van de Hogeschool Utrecht doet onderzoek naar de stand van zaken op het gebied van maatschappelijke reïntegratie. Arbeid is hierbij een belangrijk domein. In het kader van het project De Omgekeerde Weg worden de volgende deelonderzoeken uitgevoerd: 1. Onderzoek naar beschikbare methoden voor arbeidsreïntegratie, specifiek gericht op mensen met langdurige psychische beperkingen (Dankers & Wilken, 2007). 2. Arbeids(re)integratie krijgt op verschillende wijzen gestalte binnen de geestelijke gezondheidszorg (ggz). In alle regio s van het land ontpoppen zich praktijken die in meer of mindere mate met, naast of los van de oorspronkelijke ggz-instelling, activiteiten ontplooien. Een deelonderzoek beschreef een aantal goede praktijken. Deze publicatie is hiervan het resultaat. Voorwoord BW.indd 7 2/22/2007 8:46:52 AM

8 De werkzame elementen uit deze praktijken worden geïntegreerd in het project De Omgekeerde Weg. 3. Ontwikkeling van een best practice in s-hertogenbosch door het integreren van practice based en evidence based kennis en het evalueren van de implementatie bij 100 cliënten. Dit onderdeel is nog in uitvoering. De resultaten hiervan worden bekend in In dit boekje beschrijven we drie praktijken die voldoen aan de kwalificatie goede praktijk. Het betreft DaAR in Apeldoorn, Demarrage in s-hertogenbosch en TRACK in Gouda/Zoetermeer/ Den Haag. Door de beschrijving van deze praktijken hopen we de lezer voorbeelden te geven hoe momenteel drie vooruitstrevende organisaties vanuit de ggz arbeidsreïntegratie vorm geven. Deze voorbeelden kunnen de verdere ontwikkeling inspireren van voorzieningen die mensen met psychische beperkingen goed kunnen ondersteunen bij het kiezen, verkrijgen en behouden van de door hen gewenste werksituatie. Jean Pierre Wilken Lector Participatie, Zorg en Ondersteuning 8 Arbeidsreïntegratie vanuit de ggz 5843 BW.indd 8 2/22/2007 8:46:52 AM

9 1 Opzet van het onderzoek Het onderzoek naar good practices ging eind 2005 van start met een inventarisatie van organisaties die gespecialiseerd zijn in (re)integratie van mensen met een psychische handicap. We hebben gekozen voor organisaties die van oorsprong werkzaam zijn binnen of vanuit de ggz. 1.1 Selectie Bij de inventarisatie werd gebruik gemaakt van gegevens van GGZ Nederland en het Landelijk Steunpunt Dagbesteding en Arbeid. Vervolgens werd een selectie gemaakt van praktijken die aangemerkt zouden kunnen worden als good practices. Hierbij werden de volgende criteria gehanteerd: Er is sprake van een zelfstandige organisatie of organisatieeenheid, gelieerd aan of opererend vanuit een ggz-organisatie. Dit blijkt bijvoorbeeld uit het feit dat er een apart team is, apart management en/of dat er gewerkt wordt vanuit een zelfstandige locatie. Als richtlijn voor de personele omvang is uitgegaan van minimaal 5 fte. Uit documentatie en referenties blijkt dat er sprake is van een goed omschreven en als goed bekend staande praktijk. Er wordt samengewerkt met een of meer gemeenten. Dit wil zeggen dat er niet alleen AWBZ-gefinancierde dienstverlening geboden wordt, maar ook dat er reïntegratietrajecten uitgevoerd worden in opdracht van een gemeente (of andere organisaties, zoals de UWV). Dit betekent bijvoorbeeld dat de organisatie meedingt in aanbestedingen. De praktijk dient onderzoekbaar te zijn. Dat betekent onder andere dat de praktijkvoering voldoende gedocumenteerd 1 Opzet van het onderzoek BW.indd 9 2/22/2007 8:46:52 AM

10 dient te zijn, zoals het beleid, de gehanteerde werkwijzen en procedures en de resultaten. Op basis van screening volgens bovenstaande criteria selecteerde we vier organisaties. Deze werden benaderd en gevraagd of ze medewerking wilden geven aan het onderzoek. Alle vier de organisaties stemden hierin toe en werden bezocht. Een van deze organisaties is uiteindelijk, bij gebrek aan voldoende documentatie, niet opgenomen in deze publicatie. 1.2 Gegevensverzameling De gegevens werden verzameld door bezoeken af te leggen, interviews te houden en documentatie te bestuderen. Bij de bezoeken is gesproken met een of twee management- of stafleden en minimaal twee trajectbegeleiders of consulenten. Alle beschikbare documentatie werd verzameld en geanalyseerd. Dit betreft onder andere informatie op websites, brochures, jaarverslagen en methodiekbeschrijvingen. Voor, tijdens en na de bezoeken is informatie verzameld over de organisaties en de samenwerkingsverbanden met ketenpartners. Veelal gaat het hier om een verzameling van kwalitatieve gegevens die, samengevat, op schrift is gesteld. Ook is aandacht besteed aan kwantitatieve gegevens, voor zover deze voorhanden bleken. 1.3 Gegevensverwerking De gegevens zijn verwerkt volgens een itemlijst, die ook de basis is voor de verslaglegging. Het resultaat bestaat uit drie beschrijvingen van goed functionerende organisaties op het vlak van (arbeids)reïntegratie voor mensen met psychische en psychiatrische beperkingen. Het betreft: 1. DaAr in Apeldoorn, gelieerd aan Spatie. 2. Demarrage in s-hertogenbosch, onderdeel van de Reinier van Arkel Groep. 3. TRACK in Den Haag, onderdeel van REAKT. 10 Arbeidsreïntegratie vanuit de ggz 5843 BW.indd 10 2/22/2007 8:46:52 AM

11 1.4 Analyse Er werden twee typen analyses gemaakt: enerzijds een korte SWOT-analyse betreffende de stand van zaken zoals die aangetroffen werd en anderzijds een toetsing aan de hand van tien criteria voor good practice. Deze criteria zijn: 1. Visie, missie en doelen zijn duidelijk, concreet en zo specifiek mogelijk omschreven. 2. Hetzelfde geldt voor principes en uitgangspunten. 3. Er wordt een helder model of een herkenbare benadering gehanteerd. Deze is duidelijk, concreet en zo specifiek mogelijk omschreven. De criteria 1, 2 en 3 worden gedragen door alle medewerkers. Er is hierover consensus. 4. Er is een heldere operationalisatie van de criteria 1, 2 en 3. Het gaat hier om de uitvoering. Methoden, processen, evaluatie-, toetsings- en kwaliteitscriteria worden zo duidelijk, concreet en specifiek mogelijk omschreven en ook als zodanig toegepast in de praktijk. Het is een pre als er onafhankelijke externe toetsing heeft plaatsgevonden op basis waarvan bijvoorbeeld een branche-erkenning of keurmerk verleend is. 5. De organisatie kent een duidelijke structuur en voorziet in de randvoorwaarden die nodig zijn om punt 1, 2 en 3 op een kwalitatief goede manier te realiseren. 6. Er zijn goede, meetbare resultaten/uitkomsten (outcomes). 7. De gebruikers zijn tevreden over de uitvoering en de resultaten (satisfaction, quality of life). 8. Er is sprake is van een lerende organisatie (organizational learning). Een good practice is er immers niet ineens, maar ontwikkelt zich in de loop der tijd. Kenmerk van een good practice is dat er bewust geleerd wordt van wat men tijdens de implementatie van goede ideeën tegenkomt en dat men de organisatie en uitvoering hieraan weet aan te passen. 9. Er is sprake van actieve participatie van alle relevante partijen (stakeholders). Dit zijn in ieder geval: cliënten, professionals/uitvoerders, bestuurders en managers. Soms zijn dat ook financiers en overheden. Er kan een onderscheid gemaakt worden tussen de sleutelactoren (de kern) en de randactoren. Minimaal moeten de sleutelactoren betrokken zijn bij de 1 Opzet van het onderzoek BW.indd 11 2/22/2007 8:46:52 AM

12 (beleids)ontwikkeling van de practice en de evaluatie/toetsing. 10. Indien beschikbaar, maken evidence based interventies deel uit van de practice. Daarnaast wordt voortdurend gestreefd naar het creëren van practice based evidence: het systematisch onderzoeken en leren van de praktijk en het op deze wijze kennis genereren. 1.5 Opbouw van de publicatie Deze publicatie bestaat uit twee delen: 1. Drie praktijkbeschrijvingen van de bovengenoemde organisaties afzonderlijk 2, 3 en 4). 2. Een toetsing en een vergelijking op basis van criteria voor good practice (hoofdstuk 5). We trekken lering uit de drie onderzochte praktijken en we zetten mogelijke elementen van een best practice op een rij. 12 Arbeidsreïntegratie vanuit de ggz 5843 BW.indd 12 2/22/2007 8:46:53 AM

13 2 DaAr 2.1 Algemeen Algemene beschrijving DaAr is een organisatie in Apeldoorn die werkzaam is op het snijvlak van ggz, reïntegratie en dagbesteding. De organisatie is een onderdeel van Spatie, Centrum voor GGz, maar is wel een zelfstandige werkeenheid. De organisatie profileert zich met de volgende slogans: DaAr, het product van initiatieven, blijvend in ontwikkeling naar DaAr en in ontwikkeling, naar werk, dagbesteding, vrijetijdsbesteding en scholing. DaAr richt zich in het bijzonder op mensen met psychosociale of psychiatrische problemen, die al dan niet in contact staan met ggz-instelling Spatie. Doel is integratie in de samenleving en verhoging van de kwaliteit van het bestaan. De wensen en mogelijkheden van de cliënt zijn hierbij in grote mate richtinggevend. DaAr heeft vier soorten activiteiten (productgroepen): werk, maatschappelijke participatie, dagactiviteiten en behandelondersteuning Ontwikkeling in historisch perspectief DaAr is ontstaan vanuit dagbestedingseenheden binnen Spatie. In 2002 is gekozen om DaAr als zelfstandige organisatie te positioneren. Het op afstand plaatsen van DaAr bood de mogelijkheid zichtbaar en als partner op de vrije markt te opereren. In 2003 was een belangrijke impuls voor de ontwikkeling van DaAr dat er gebruik gemaakt kon worden van Zorg op Maat-gelden. DaAr kon zo in recordtijd haar voorzieningen buiten de instelling vestigen. Die voorzieningen liggen nu verspreid in verschillende wijken. In 2004 was dit proces voltooid. De keuze om autonoom en meer op afstand van de ggz te gaan werken, heeft veel inspanning gekost. Spatie is in 2005 een bestuurlijke fusie aangegaan met een andere 2 DaAr BW.indd 13 2/22/2007 8:46:53 AM

14 ggz-organisatie in de regio, namelijk GGNet. In 2008 vindt er een volledige fusie plaats, waardoor ook het werkgebied van DaAr sterk vergroot zal worden Missie en doelstelling De doelstelling waar DaAr naar streeft, luidt: Het creëren of vinden van situaties waarin mensen met psychosociale of psychiatrische problemen zichzelf kunnen zijn en activiteiten kunnen ondernemen die passend zijn, in die betreffende levensfase. DaAr wil mensen de ruimte geven te ontdekken, te ervaren, te communiceren en vertrouwen te krijgen in de gemaakte keus. De ontwikkeling zal vanuit de mogelijkheden van de persoon worden ondersteund in samenhang met de verschillende persoonlijke kanten, zodat de gemaakte keuze meer is dan de som der delen, aldus DaAr. Op de website van DaAr wordt het bovenstaande als volgt gecommuniceerd: Gelukkig zijn met wie je bent. Midden in het leven staan en genieten, daar gaat het om! Bij DaAr ontdek je wie je bent, wat je kunt en maak je plannen voor de toekomst. DaAr biedt klanten een veilige omgeving waarin ze zichzelf kunnen ontdekken en ontplooien. Hoofddoel is dat de klant zelfvertrouwen krijgt en zich sterk genoeg voelt om zijn leven op eigen kracht positief te veranderen. Op deze manier functioneert DaAr als brug tussen psychiatrie en de maatschappij. De klant ontdekt verborgen talenten, positieve eigenschappen en raakt gemotiveerd om aanwezige kennis en vaardigheden in te zetten in het dagelijkse leven. Duidelijk wordt dat er één rode draad loopt door de verschillende activiteiten uit de vier productgroepen, namelijk de lijn van ontwikkeling. DaAr beschouwt de processen van de cliënten én van de medewerkers in de organisatie als richtinggevend voor haar ontwikkeling. 14 Arbeidsreïntegratie vanuit de ggz 5843 BW.indd 14 2/22/2007 8:46:53 AM

15 2.1.4 Visie op reïntegratie DaAr gaat ervan uit dat eenieder zijn plek kan vinden in de samenleving. Dit biedt de mogelijkheid te ontdekken wat iemand wil, waarna die persoon in dit proces wordt begeleid en ondersteund. De mens is meer dan zijn ziekte, beperking of handicap. Er dient gekeken te worden naar de mogelijkheden van iemand, naar wie of wat iemand is, kan en wil zijn. Vanuit de mogelijkheden, de motivatie en mate van regie die iemand zelf kan hanteren, wordt samen gezocht naar de juiste plek om te kunnen zijn. De ontwikkeling van de cliënt staat centraal in de begeleiding bij DaAr. DaAr zoekt naar een juiste balans voor de cliënten met wie zij werkt. Deze balans wordt voor mensen met psychische problemen van zeer groot belang geacht. Via het (her)vinden van deze balans, kunnen mensen tot activiteiten komen. Zo stelt DaAr: Als er geen sprake is van balans dan is er geen evenwicht, geen stabiliteit. Dit wordt voorondersteld tot stress en psychische klachten te leiden. Balans wordt hierbij niet gezien als het uiteindelijke resultaat, maar als een positionering van het een ten opzichte van het ander. Het betreft dan die positie die op een bepaald moment past bij een persoon, de ontwikkeling in te gaan. DaAr concentreert zich op een drietal te onderscheiden balansen die in de mens gelegen zijn. In de trajecten waarbij het individu een ander nodig heeft, of ondersteuning of begeleiding, om te komen tot zelfstandig werk is het volgende evenwicht van belang: 1. Vaardigheden en uitdaging De balans tussen vaardigheden en uitdaging is belangrijk om de motivatie vast te houden voor de activiteiten die een cliënt onderneemt. Te veel vaardigheden kunnen leiden tot onderspanning. Te weinig vaardigheden kunnen leiden tot stress. Veel uitdagingen kunnen leiden tot angst en te weinig uitdagingen kunnen leiden tot verveling. Mensen met psychische problemen hebben vaak moeite om deze balans te hanteren. Een overschatting of onderschatting van hun vaardigheden komt veel voor, zowel door 2 DaAr BW.indd 15 2/22/2007 8:46:53 AM

16 henzelf als door de omgeving en hetzelfde geldt voor de draagkracht en draaglast. 2. Ik en de ander Gedurende de begeleiding wordt de regie die de cliënt heeft, behoudt of uit handen geeft, ter sprake gebracht. De ernst van de psychische problemen zal van invloed zijn op het belang van de afspraken rondom de regie. Bij de een werkt een directieve sturende aanpak, terwijl een ander daar niet op reageert. Een goede afstemming van de ondersteuner en de cliënt is van groot belang. Soms kan de balans in eerste instantie hervonden worden als de regie compleet bij de ander ligt. Geleidelijk aan kan de cliënt dan vaardigheden leren om de regie zelf in handen te nemen, zodat de ondersteuner uiteindelijk overbodig is. 3. Ontwikkeling en status-quo DaAr redeneert vanuit de ontwikkeling die de cliënt per definitie doormaakt. Immers, een mens kan zich niet niet ontwikkelen, is de aanname. Zelfs wanneer het niet een duidelijke positieve ontwikkeling is, is er sprake van groei. De verandering in sociale zekerheid, in veiligheid, waarden en normen geven een bepaalde reactie. Maar ook wordt de mens vaak vanuit interne drijfveren gestimuleerd tot ontwikkeling. Onder invloed van een behandeling of medicatie ontstaan ook vaak ontwikkelingen. Het behouden van de status-quo met betrekking tot een bepaalde manier van leven kan wel nagestreefd worden, maar is erg moeilijk te bewerkstelligen omdat niet alle factoren beheerst kunnen worden. Toch is het belangrijk om een goede balans tussen status-quo en ontwikkeling te creëren. Te veel ontwikkelingen of te veel verschillende veranderde omgevingsfactoren kunnen leiden tot stress. En stress kan weer leiden tot uitval uit onder meer het arbeidsproces Beleid De afgelopen jaren hebben de ontwikkelingen binnen DaAR onder andere geleid tot: 16 Arbeidsreïntegratie vanuit de ggz 5843 BW.indd 16 2/22/2007 8:46:53 AM

17 een registratie- en een klantvolgsysteem; een controlecyclus voor de verschillende teams, waarbij evaluaties en rapportages zijn opgenomen in het controlesysteem; een eenduidige methodiek; een overlegstructuur voor medewerkers en taakgebieden; het starten met een ontwikkelplan voor medewerkers met daarin functie-eisen en teamcompetenties; het zelfstandig aanbieden van producten in de vrije markt. In 2002 verkreeg DaAR het Borea-keurmerk. Ieder jaar wordt in het kader van het Borea-keurmerk een audit verzorgd door TÜV Nederland. Hieruit bleek in 2004 onder andere dat DaAr meer aan voorlichting en informatieverstrekking aan klanten zou moeten doen. Er wordt intern gewerkt met het kwaliteitssysteem van het INK. Dit model is gebaseerd op vier uitgangspunten waarin praktijkgericht, ontwikkelingsgericht en verbetergericht werken centraal staat. Er wordt gewerkt met aandachtsvelden, om een onderscheid te maken tussen de wijze waarop de organisatie functioneert en de uitkomsten van de inspanningen inzichtelijk te maken. Via dit model wordt gestreefd naar excellentie in de praktijk. DaAR constateert dat de vragen van klanten steeds diverser worden. In het jaarverslag 2005 wordt opgemerkt: Hadden we eerst alleen de klant en verwijzer als opdrachtgever, nu willen meer partijen inspraak in het traject dat de klant kiest. Vaak worden zelfs vanuit de wet en regelgeving allerlei verplichtingen opgelegd. DaAr wil de klant tevreden stellen en rekening houden met het netwerk waarin de klant zich begeeft. In het beleidsplan 2005 wordt het beleid van DaAR ten aanzien van de toekomst uiteengezet. Het accent ligt op het waarborgen van de kwaliteit en het verbeteren van de mogelijkheden op de vrije markt. De verschillende producten van DaAr zijn zo opgebouwd, dat voor iedere cliënt een pakket is samen te stellen om de plek in de maatschappij te behouden, weer in te nemen of om een nieuwe plek te creëren. DaAr houdt regelmatig evaluaties om 2 DaAr BW.indd 17 2/22/2007 8:46:53 AM

18 haar beleid bij te stellen. Er wordt getracht ad hoc beleid en aandachtspunten vast te stellen. Daar wordt flexibel op ingespeeld, omdat DaAr van mening is dat een organisatie dynamisch behoort te blijven. Er zijn drie pijlers waarop DaAr haar beleid vorm geeft: (1) clienten; (2) samenwerking met opdrachtgevers; (3) medewerkers. Voor elk van de drie pijlers zijn beleidkeuzes gemaakt en uitgewerkt. Het betreft de volgende punten: 1. Cliënten Verondersteld wordt dat de kwaliteit van de organisatie is af te meten aan zichtbare verschijnselen, waaronder de effecten voor cliënten. Door de complexiteit van de doelgroep blijkt het een uitdaging om de relatie met de cliënt op een goede wijze te hanteren. Het proces wat zich afspeelt binnen de organisatie dient transparant en inzichtelijk te worden gemaakt. Op deze wijze kan de cliënt de kwaliteit (beter) beoordelen. Kortetermijnbeleid ten aanzien van cliënten: 1. Informatievoorziening aan cliënten optimaliseren. 2. Cliëntvolgsysteem operationaliseren. 3. Evaluatierapporten opnemen in controlecyclus. 4. Onderzoek naar de ingezette interventies in samenwerking met de Universiteit Utrecht. 5. Cliëntenparticipatie vorm geven. Langetermijnbeleid ten aanzien van cliënten: 1. Productenaanbod verduidelijken. 2. Maatschappelijke participatie verder vorm geven. 3. Het benodigde specialisme van ggz-zorg ter ondersteuning aan de individuele cliënt in relatie tot zijn rehabilitatie en revalidatie vorm geven. 2. Samenwerking met opdrachtgevers DaAr beoogt een samenwerkingsconvenant af te sluiten met de opdrachtgevers die cliënten doorverwijzen. In dit convenant zal het volgende worden geëxpliciteerd: de werkwijze van DaAr, het 18 Arbeidsreïntegratie vanuit de ggz 5843 BW.indd 18 2/22/2007 8:46:53 AM

19 primaire proces met Borea-afspraken, de tevredenheidsmetingen van het afgelopen jaar en de resultaten, de manier waarop samenwerkingsorganisatie invloed kunnen uitoefen op het beleid van DaAr. Kortetermijnbeleid ten aanzien van de samenwerking: 1. Afsluiten van samenwerkingscontracten met verwijzende instanties en opdrachtgevers. 2. Participatie met samenwerkingsorganisaties bevorderen. 3. Onderzoeken of samenwerking met andere gelijksoortige organisaties mogelijk is. Het langetermijnbeleid ten aanzien van de samenwerking behelst het verstevigen van de positie en functie van de samenwerkende organisaties. 3. Medewerkers DaAr beoogt een specifiek HRM-beleid voor de medewerkers uit te werken. Men streeft naar het loslaten van oude managementstijlen die gebaseerd zijn op beheersing en controle. Management en medewerkers moeten elkaars zingeving willen zien en de bereidheid hebben om beide te laten bestaan. Kortetermijnbeleid ten aanzien van de medewerkers: 1. Functionerings- en beoordelingsgesprekken verder implementeren. 2. Teamcompetenties neerzetten en koppelen aan kwaliteitssysteem. 3. Flexibel personeelsbeleid in samenwerking met andere partijen. Langetermijnbeleid ten aanzien van de medewerkers: 1. Personeelsbeleid met partnerorganisaties opzetten om de effectiviteit te verhogen. 2. Afstemming van richting en inhoud van de scholing en loopbaanontwikkeling. 2 DaAr BW.indd 19 2/22/2007 8:46:53 AM

20 Er wordt een competentieprofiel gehanteerd met een aantal hoofdcompetenties. Op basis van deze competenties worden medewerkers geworven en geselecteerd. Naast de teams, maakt ook het management een inschatting van de competenties van de teamleden. Er ontstaat een dialoog door verschillende of vergelijkbare waarderingen. Dit levert ook een inbreng in de jaarlijkse functioneringsgesprekken. Er worden momenteel loopbaan- en ontwikkelplannen opgesteld voor en door medewerkers waarbinnen de mogelijkheid en ruimte bestaat voor bijscholing. De loopbaan- en ontwikkelplannen dienen idealiter voor een langere periode te worden opgesteld. Het is echter moeilijk om zicht te hebben op de marktbewegingen in de toekomst. De plannen dienen daar immers op te worden afgestemd. Het management van DaAr tracht een inschatting te maken van de ontwikkelingen op langere termijn en probeert helder beleid uit te zetten voor de komende jaren. 2.2 Structuur en organisatie Structuur organisatie DaAr opereert sinds 2004 als een relatief onafhankelijke eenheid binnen de ggz-moederorganisatie Spatie. Zij beschouwt zichzelf als een servicegerichte organisatie waarbij de vraag van de cliënt uitgangspunt is voor het primaire werkproces. De interne structuur van DaAr (zie schema) wordt gekenmerkt door grotendeels horizontale en informele, korte lijnen. DaAr wordt vanuit Spatie geleid door een clustermanager. Deze wordt ondersteund door de manager personeel en de manager front office. De organisatie bestaat vervolgens uit de diverse ondernemingen, in de vorm van bedrijven, dagactiviteitencentra en overige productgroepen/diensten. Het bedrijfsbureau draagt zorg voor de facilitaire ondersteuning in de organisatie vanuit de diensten en houdt overzicht op de cliëntenroutes via het cliëntvolgsysteem. 20 Arbeidsreïntegratie vanuit de ggz 5843 BW.indd 20 2/22/2007 8:46:53 AM

21 Clustermanager Manager Front Office Intake Manager Personeel Bedrijfsbureau DAC s Opstapbedrijven Projecten Stabilisatie Beweging Trajectbegeleiding Synthese DAC Inloop Recreatie Arbeidsmatig Educatie Repro t Wad Techniek Tuin Galerie Doe-praatgroep Vriendendienst Zorgboerderij Assessment Trainingen Stabilisatie Questi Het management van DaAr staat dicht bij de praktijk en gaat uit van een bedrijfsfilosofie waarbij het beleid gezamenlijk met medewerkers bepaald wordt. De manager stelt: De manier van organiseren is bepalend of je vraaggericht kunt werken. Je moet een ad hoc organisatie hebben om direct te kunnen reageren op de vraag, wat de nodige flexibiliteit vereist. Medewerkers bewegen meer vanuit zichzelf, dan vanuit sturing die de organisatie hen oplegt. Er is een formele en een informele lijn. De formele lijn wordt gedragen door het management en zijn ondersteunende diensten (het bedrijfsbureau en de intakecommissie). De informele lijn, dat zijn medewerkers en cliënten, zijn gemandateerd aan te geven op welke wijze de werkzaamheden ingevuld behoren te worden. Voor beide lijnen is communicatieruimte nodig en hiervoor heeft ieder team elke week tijd ingeroosterd. Een keer per maand wordt overlegd tussen het management en het team/medewerkers. De andere weken is er ruimte om overleg te voeren binnen het eigen team of aan beroepsverdieping te doen. Tweemaal per jaar is er een gezamenlijke bijeenkomst waar het voorgaande halfjaar wordt geëvalueerd en de ontwikkelingen voor het komende halfjaar worden besproken. 2 DaAr BW.indd 21 2/22/2007 8:46:53 AM

22 De manier van aansturen door de clustermanager creëert verbinding tussen de verschillende lagen van de organisatie. De verantwoordelijkheden worden gedeeld, waardoor de top-down en bottom-up communicatielijnen samenkomen. Zo ontwikkelen zij zich niet apart, maar werken complementair aan elkaar Personeel In totaal bedraagt de personele omvang 55 fte bestaande uit een directeur, manager front office, hoofd bedrijfsbureau, trajectbegeleiders, intakers (DaAr Indicatie Orgaan), medewerkers kenniscentrum, projectleiders en secretariële medewerkers. De technische kern bestaat uit de negen trajectbegeleiders. De medewerkers bij DaAr werken zeer zelfstandig. Ze leggen verantwoording af aan de cliënt, diens opdrachtgever en, waar nodig, aan de clustermanager. Medewerkers worden verantwoordelijk gesteld voor de eigen inzet en dat geeft hen ook veel bevoegdheden. Zoals al vermeld, kenmerkt de communicatie zich door twee verbindingslijnen: 1. Bottom-up (informeel): de medewerkers geven aan het management aan welke randvoorwaarden niet goed zijn ingevuld en ze geven adviezen over dienstverlening en mogelijke verbeteringen. De benodigde gegevens worden door de medewerkers aangereikt. 2. Top-down (formeel): er wordt informatie verstrekt en instrumenten aangereikt om verbeteringen aan te brengen. Ook wordt er inzicht gegeven in de samenhang van de dienst. De resultaten worden aan de medewerkers verstrekt Inbedding in de regio DaAr werkt voornamelijk in de regio Apeldoorn. Zij heeft contacten met verschillende opdrachtgevers en werkgevers. Deze contacten worden actief onderhouden. Ongeveer 10% van alle trajecten worden uitgevoerd in opdracht van de gemeente in het kader van sociale activering. Het merendeel van de trajecten dat DaAr uitvoert, bestaat uit AWBZ-gefinancierde trajecten voor cliënten van Spatie. 22 Arbeidsreïntegratie vanuit de ggz 5843 BW.indd 22 2/22/2007 8:46:54 AM

23 Ten aanzien van de inbedding in de regio hebben we geen nadere informatie verkregen Financieringsvormen DaAr voert werkzaamheden uit in opdracht van verschillende partijen en genereert gelden uit meerdere bronnen. In 2005 bestond de financiering uit: AWBZ-gelden; gemeentegelden; UWV(IRO)-gelden. De financiering bestaat voor 90% uit AWBZ-gelden en voor 10% uit overige gelden. Op jaarbasis behaalt DaAr een winstpercentage van 30 tot 40% waarmee onder andere nieuwe kleine ondernemingen opgezet worden. De afspraken met de opdrachtgevers worden vrijwel altijd gekenmerkt door een no cure, less pay regeling. Deze regeling betreft een resultaatfinanciering. 1 Over het algemeen komt 50% van de totale kosten van de trajecten voor eigen rekening wanneer een traject niet succesvol blijkt. De uitstroomverplichting verhoudt zich tot de vooraf gestelde prestatiedoelen per cliënt. Doorgaans moeten deze cliënten geïndiceerd zijn voor een plaatsing naar werk (meestal betreft dit IRO-cliënten) en binnen een jaar tot maximaal twee jaar hun traject bij DaAr voltooien. De contracten met de gemeente zijn gericht op sociale activering. Deze contracten brengen logischerwijs de verplichting met zich mee dat de sociale activering bereikt moet zijn. Een specifiek bureau van de gemeente controleert de door de gemeente gefinancierde trajecten om te meten of de gestelde prestatie behaald is. De afspraken in de contracten met het UWV die moeten leiden tot plaatsing op de arbeidsmarkt houden het volgende Iedere cliënt die is gestart met het verrichten van betaalde arbeid op basis van een arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd of voor bepaalde tijd voor ten minste zes maanden en voor wat betreft arbeidsgehandicapten ten minste de helft van het aantal 2 DaAr BW.indd 23 2/22/2007 8:46:54 AM

24 uren per week dat de cliënt geacht wordt te kunnen werken en voor wat betreft werklozen er geen sprake meer is van een resterend recht op de WW. De plaatsing wordt niet eerder geteld dan nadat door de cliënt ten minste twee maanden betaalde arbeid is verricht. Deze termijn wordt verlengd met een periode van onderbrekingen ten gevolge van ziekte. Onder betaalde arbeid wordt verstaan iedere vorm van arbeid als gevolg waarvan de cliënt inkomsten verwerft. In aanvulling op de plaatsingsdefinitie geldt voor de cliënt die een zelfstandig beroep uitoefent, dat er sprake is van een plaatsing indien er door de cliënt zelfstandige arbeid verricht is gedurende een aaneengesloten periode van minimaal zes maanden. Plaatsing in uitzendwerk wordt als een plaatsing beschouwd indien er gedurende een aaneengesloten periode van minimaal zes maanden uitzendarbeid is verricht. Volgens DaAr moet de cliënt echter, afgezien van de regels die de financieringvorm met zich meebrengt, zijn eigen route kunnen volgen, hoewel hij soms niet op de juiste plek blijk te zitten. Door het bedrijfsbureau van DaAr wordt in die gevallen onderzocht of en hoe de financiering via een alternatieve regeling gedekt kan worden. 2.3 Aanbod Diensten- en productenaanbod DaAr heeft haar hoofdvestiging in het centrum van Apeldoorn. Het aanbod is ondergebracht in vier productgroepen: (1) werk; (2) dagactiviteiten; (3) maatschappelijke participatie; (4) behandelondersteuning. Binnen de productgroep Werk zijn er beschutte werkplaatsen gecreëerd (op zichzelf staande bedrijven) die via verschillende opdrachten en productielijnen werk aanbieden. Cliënten kunnen essentiële ervaring opdoen en zich bekwamen in vaardigheden die ze later nodig hebben in een arbeidssituatie. De betrokken bedrijven zijn maatschappelijk herkenbaar, waardoor cliënten aansluiting vinden bij reguliere arbeid of scholing. Er kan ook voor langere tijd gebruik worden gemaakt van een plaatsing. Voorbeelden van werkzaamheden zijn: montage, assembla- 24 Arbeidsreïntegratie vanuit de ggz 5843 BW.indd 24 2/22/2007 8:46:54 AM

25 ge, hout- en metaalbewerking, vervaardigen van foldermateriaal, tuinonderhoud, catering en administratie. DaAr heeft de mogelijkheid om te trainen. Een echt scholingsaanbod doet DaAr niet, wel kan zij een oefenplek bieden. Het kan hierbij gaan om een training in computer- en telefoonvaardigheden, sollicitatietraining, sociale vaardigheden in het werk, omgaan met vrije tijd. Het cliënteninitiatief Questi is een voorbeeld van een plek waar cliënten kunnen oefenen. Questi is een steun- en informatiepunt voor GGZ Oost-Veluwe. Met name de productgroep Maatschappelijke Participatie biedt de mogelijkheid om de maatschappelijke participatie van de cliënt te verhogen. Er wordt hier gewerkt vanuit de wensen die de cliënt heeft ten aanzien van bezigheden buitenshuis en het onderhouden van contacten. Hierbij is het ook mogelijk om trajectbegeleiding in te zetten. De trajectbegeleider adviseert, ondersteunt en begeleidt de cliënt dan bij het behalen van persoonlijke doelstellingen. Daarnaast worden regelmatig autonome projecten nieuw opgestart op verzoek van ofwel cliënten of andere belanghebbenden. Deze projecten kunnen aansluiten bij (een van) de productgroepen, maar kunnen ook een geheel eigen karakter hebben. Bestaande projecten zijn: De Vriendendienst: vrijwilligers worden gekoppeld aan cliënten om samen activiteiten te ondernemen. Doe-praat-groep: vaste groepen waar zowel activiteiten als thema s behandeld worden. Inloop Eerbeek: ontmoetingsplek voor cliënten in hun eigen woonplaats. Galerie Vandaar: expositie- en atelierruimte. Zorgboerderij: tuin- of landbouwbedrijf waar cliënten een waardevolle dagtaak vinden. Questi: consumer-run informatie en steunpunt voor ggz Werkwijze in hoofdlijnen De meeste trajectbegeleiders zijn opgeleid in de Individuele Vraaggerichte Benadering (IVB) van STAB. Deze opleiding en het werken met de IVB kan houvast bieden, maar wordt niet beschouwd 2 DaAr BW.indd 25 2/22/2007 8:46:54 AM

26 als een vereiste. Evenals andere bij- of omscholing wordt deze ingezet wanneer daar behoefte aan is. In de reïntegratietrajecten staan een aantal uitgangsprincipes centraal die alle medewerkers hanteren: Handelingspsychologie Om zich bepaalde (denk)handelingen, ideeën en cultuurbepaalde principes eigen te maken, is de dialoog met een ander nodig die zich dat al eigen gemaakt heeft. Onder dialoog wordt verstaan: erover praten, discussiëren, voorbeelden geven en voordoen. Leren van de ander. Belangrijk voor trajectbegeleiders is te kijken naar het actuele ontwikkelingsniveau: hoe ver kan een persoon komen, al dan niet met inzet van een hulpbron? Het uitoefenen van een functie is sterk verbonden met integratie in het maatschappelijk leven. Voor mensen met lichamelijke en/of psychische beperkingen blijkt extra moeite nodig te zijn om geschikte arbeidsplaatsen te vinden. Hiervoor is veel kennis nodig over zowel specifieke arbeidsplaatsen als over capaciteiten van personen. Lichamelijke en/of psychische problemen brengen gevolgen met zich mee die onmiddellijk met het uitoefenen van een baan verbonden zijn. DaAr stelt dat psychische problemen ontstaan zijn vanwege druk vanuit de context van de cliënt (hiermee doelt zij op de maatschappij, het werk) in combinatie met de eisen die gesteld worden of die iemand aan zichzelf stelt en vanwege persoonlijke eigenschappen. Diversiteit van het activiteitenaanbod en begeleiding Om in te gaan op de diversiteit van vragen, wensen, behoeften en fasen van de verschillende cliënten is het belangrijk om ook een divers activiteitenaanbod te hebben. Wat voor de een een veilige omgeving is om te starten, is voor de ander misschien helemaal niet veilig. Ditzelfde geldt voor persoonlijke voorkeuren in begeleidingsstijlen. De een kan veiligheid ervaren als hij het idee heeft dat de medewerker hem steeds in beeld heeft, de ander vindt dit juist bedreigend. Het is dan ook belangrijk om steeds goed te be- 26 Arbeidsreïntegratie vanuit de ggz 5843 BW.indd 26 2/22/2007 8:46:54 AM

27 palen en af te spreken wat iemand nodig heeft, welke doelen hij zichzelf stelt, welke activiteiten hij wil ondernemen en hoe hij begeleid wil worden. De route die cliënten volgen, verschilt sterk per persoon. Er worden individuele afspraken gemaakt op basis van individuele begeleidingsdoelen en werkdoelen en samen met de cliënt wordt regelmatig geëvalueerd. Leren/ervaren Leren/ervaren is een belangrijk thema binnen DaAr. De begeleiding is erop gericht om de cliënt via activiteiten weer zijn zelfstandigheid terug te laten vinden. Iemand die op een bepaald moment de regie niet zelf kan hanteren heeft vaak moeite om de, voor een ander, gewone dingen weer op te pakken en weer zelf te doen. Erop te vertrouwen dat hij het weer kan of kan leren het op een andere manier aan te pakken. In het leren/ervaren is de begeleiding erop gericht om succeservaringen in de hand te werken. Immers als iets mislukt, wordt het lastiger om opnieuw een poging te wagen. De begeleiding zal dus goed moeten inschatten welk aanbodniveau de cliënt nodig heeft om te kunnen leren of ervaren en zijn mogelijkheden te benutten. Flow In een gunstige situatie is een staat die gedefinieerd wordt als flow verbonden aan de leerervaring. Met flow wordt de staat bedoeld waarbij men geheel opgaat in een activiteit, een duidelijk doel voor ogen ziet, nauwelijks tijdsbesef heeft en geen problemen ervaart. Het geeft een krachtig, alert gevoel. Bij deze ervaring is er een goede balans tussen de uitdaging en de vaardigheden die iemand heeft (Csikszentmihalyi, 2003). Waar ligt het flowpunt? Belangrijk binnen reïntegratie is het vinden van activiteiten, uitdagingen en vaardigheden die passend zijn bij de persoon. Wat motiveert iemand? Waar liggen zijn vaardigheden? Welk doel wordt gesteld? Maslow Maslow stelde zich ten doel de mens te benaderen vanuit zijn mogelijkheden. Daarbij is van belang om mogelijkheden en talenten 2 DaAr BW.indd 27 2/22/2007 8:46:54 AM

28 tot ontplooiing te brengen. Vaak is hierbij sprake van belemmeringen die de mens ervan weerhouden werkelijk eruit te halen wat er in zit. Mensen benutten vaak maar een klein deel van hun mogelijkheden. Zelfverwerkelijking is de kern van het mens zijn, volgens DaAr. Traject Bij reïntegratie op de arbeidsmarkt worden de volgende elementen van belang geacht: verrichten van zelfonderzoek; verkrijgen van inzicht in eigen capaciteiten en vaardigheden ten einde een eigen balans te (her)vinden; ontwikkelen van sociaal-communicatieve vaardigheden op de werkvloer; scholing ter vergroting van kansen op de arbeidsmarkt; volgen van sollicitatietrainingen; wennen aan arbeid en het opbouwen van een arbeidsritme. Gedurende de trajecten wordt allereerst getracht het zelfinzicht van de cliënt te vergroten. De ervaringen van de trajectbegeleiders leren dat het eigen inschattingsvermogen vaak niet overeenkomt met de werkelijkheid. Cliënten over- of onderschatten zichzelf vaak. De balans hervinden is dikwijls al een hele missie, een langdurig traject. Uiteraard kan dit traject wel doorlopen en overgaan in een traject naar betaald werk. Er wordt de zogenoemde VIP-route doorlopen. Deze wordt ingezet om de verschillende aspecten en balansen, zoals DaAr dat noemt, in beeld te krijgen. De route bestaat uit drie fasen: 1. Voortraject Na aanmelding bij DaAr wordt gekeken welke activiteiten passen, gewenst zijn en welke richting de cliënt op wil. Hoe zien de verschillende leefgebieden van de cliënt eruit? Is de cliënt voor iets gemotiveerd? Welke mogelijkheden heeft de cliënt en welke ziet hij zelf? Samen met de cliënt wordt een traject opgesteld en worden doelen bepaald en afspraken over de werkrelatie gemaakt. 28 Arbeidsreïntegratie vanuit de ggz 5843 BW.indd 28 2/22/2007 8:46:54 AM

29 2. Interventies Als een traject goedgekeurd wordt door de opdrachtgever kan de cliënt via verschillende interventies begeleid worden bij het behalen van de doelen die gesteld worden in het trajectplan. Dit kan een cursus of een training zijn om vaardigheden in te oefenen of een onderzoek naar vaardigheden om een richting te kiezen waarbij mogelijkheden en valkuilen duidelijk zijn geworden. Ook kan dit betekenen dat de cliënt op een arbeidsmatige of creatieve plek aan de slag gaat om zich vaardigheden eigen te maken of te oefenen. Voor de een gaat het om het opbouwen van een (arbeids)ritme, voor de ander staat het oefenen in het omgaan met de werkplek of de opdrachten centraal. Een interventie heeft wel altijd een duidelijk doel en een vastgestelde tijdsduur. 3. Plaatsing De cliënt heeft het traject doorlopen en kan plaatsing op een leerwerkplek, een stage of een plek binnen een Sociale Werkvoorziening of andersoortige oefenplek minimaal zes maanden volhouden. In sommige gevallen betreft het hier ook een plek in een reguliere werksetting. Er worden afspraken gemaakt ten aanzien van de plaatsingsduur. De cliënt kan in samenspraak met de trajectbegeleiding de intensiteit van de begeleiding bepalen. In de nazorg worden afspraken gemaakt met de trajectbegeleider hoe het contact onderhouden wordt. Als de cliënt behoefte heeft aan nieuwe doelstellingen of andere werkzaamheden of activiteiten, wordt opnieuw gekeken naar de invulling van een traject. Aanmelding en intake Cliënten worden voornamelijk aangemeld vanuit de ggz-moederorganisatie Spatie. Daarnaast kunnen cliënten worden aangemeld vanuit een RIBW 2, een huisarts, psycholoog of psychiater. Ook worden cliënten verwezen vanuit de gemeente Apeldoorn. Het UWV 3 kan een beroep doen op DaAr via de zogenoemde IRO-aanmeldingen 4. Hierdoor vallen zij niet binnen de aanbestedingen van het UWV. Cliënten kunnen zich ook zelf aanmelden. Als zij op eigen kracht deze beslissing nemen, wordt er een formele verwijzer (psychiater, psycholoog of huisarts) gezocht voor 2 DaAr BW.indd 29 2/22/2007 8:46:54 AM

30 de indicatiestelling. Bij de inwerkingstelling en operationalisering van de DBC s 5 zullen ook tweedelijnspsychologen kunnen aanmelden. Aan de voordeur van DaAr staat sinds een klein jaar een indicatieorgaan waar cliënten met een ggz-verwijzer (of huisarts) aangemeld kunnen worden. DaAr startte in 2005 met het DIO (DaAr Indicatie Orgaan) om alle binnenkomende aanmeldingen te toetsen. Deze toetsing is feitelijk een voorselectie waarin de aanmelding onder de loep wordt genomen. Twee intakers voeren de gesprekken bij binnenkomst van een nieuwe cliënt. Daarbij kan worden geconstateerd dat 90% van alle cliënten reeds bekend is vanuit de zorgbanden met Spatie. Toch is elk gesprek, een gesprek op zich. Een standaard is geen standaard, wij gebruiken een persoonlijke benadering, aldus een medewerker van het DIO. Gemiddeld nemen de intakegesprekken een tot anderhalf uur in beslag waarbij, naast de beoordeling en de diagnose van de verwijzer, een eigen beoordeling wordt gemaakt. Via een standaardformulier worden NAW-gegevens en het doel van de aanmelding in kaart gebracht tijdens het intakegesprek. Nadat besloten is dat een cliënt baat zal hebben bij dienstverlening van DaAr, wordt een tweede intake gevoerd met de trajectbegeleider die gematcht is met de cliënt. Indien tijdens de intake blijkt dat er sprake is van een niet reële of niet haalbare vraag, wordt de aanvraag binnen drie maanden teruggegeven aan de verwijzer. Bij de toetsing van cliënten die binnenkomen via het UWV wordt uitgebreider gekeken naar de capaciteiten en mogelijkheden van de cliënt dan bij cliënten van andere verwijzers. Dit heeft te maken met de strikte richtlijnen van het UWV. Aanmeldingen vanuit de gemeente voor sociale activering blijken, door herbeoordeling, veranderingen in structuur en aanscherping van de regels, uiteindelijk vaak een traject naar betaald werk te zijn. Assessment Voorafgaand aan een traject wordt in kaart gebracht: het sociale netwerk van de cliënt; het professionele netwerk van de cliënt; 30 Arbeidsreïntegratie vanuit de ggz 5843 BW.indd 30 2/22/2007 8:46:54 AM

31 de manier van leren van de cliënt; wensen en motieven van de cliënt. Met deze bevindingen wordt gewerkt aan het vergroten van zijn draagkracht op sociaal-emotioneel vlak en worden mogelijke valkuilen geïnventariseerd. Nauwlettend wordt de cliënt in zijn stappen gevolgd, ten einde de bijsturing te geven waar behoefte aan is. De intentie van de medewerkers van DaAr blijft te allen tijde: zichzelf uiteindelijk overbodig maken. Aan de hand van de gegevens en de mogelijkheden die de financiering biedt, volgt een globaal plan dat in samenspraak met de cliënt wordt uitgewerkt Methodieken en instrumenten Voorafgaand aan een traject zijn er bij DaAr ruime mogelijkheden om vooronderzoek uit te voeren. De organisatie heeft geïnvesteerd in het opzetten van een gespecialiseerd assessmentcentrum. Cliënten bij wie de wens niet duidelijk is of de vaardigheden voor een bepaalde activiteit niet bekend zijn, kunnen deelnemen aan een onderzoek of training bij dit centrum. Een aantal methoden en instrumenten zijn beschikbaar voor onderzoek (mast-1 en Ruward-1, Model Test Programma, MELBA, IDA, Beroepsinteressetest en Icares). Op basis van de uitkomsten wordt de cliënt geadviseerd op het gebied van werk, scholing en dagbesteding. Om mensen aan een adequate arbeidsplaats te helpen, moet de kennis over relevante aspecten van het werk samenkomen met de kennis over relevante gevolgen van de beperkingen voor het werk. Daarom moet er vergeleken worden tussen capaciteiten van de persoon en eisen van de functie. MELBA is een methode om enerzijds de capaciteiten van een persoon en anderzijds de eisen van het werk te documenteren. MELBA maakt het mogelijk een beoordeling te geven van voor het werk relevante kenmerken. Naar aanleiding van het onderzoek volgt een indicatie van mogelijkheden of aanpassingen die de cliënt nodig heeft om een bepaalde activiteit uit te voeren. Vervolgens wordt een advies ge- 2 DaAr BW.indd 31 2/22/2007 8:46:54 AM

32 formuleerd met betrekking tot de facetten die verdere oefening behoeven en de toekenning van een toekomstige arbeidsplek. Tevens wordt een matching gemaakt van de mogelijkheden van de cliënt en de verschillende arbeidssituaties. Tests worden ingezet wanneer men van mening is dat een test een meerwaarde heeft en informatie oplevert die relevant is voor de cliënt. Het assessmentcentrum biedt korte trainingen aan in verschillende onderdelen, op voorwaarde dat via deze training aansluiting gevonden kan worden bij bestaande voorzieningen. Zo is een faalangstreducerende training mogelijk bij het gebruik van specifieke materialen of machines. 2.4 Resultaten Kwantitatief (klantenstromen) Bij DaAr was in 2005 de instroom 400 cliënten en de uitstroom 250 cliënten. Ongeveer 87% van de uitgestroomde cliënten in 2005 heeft zijn werk behouden gedurende minimaal een half jaar Kwalitatief (tevredenheid, effecten) Voor het verwezenlijken van kwaliteitsverbetering worden jaarlijks metingen uitgevoerd. De kwaliteit van de organisatie wordt afgemeten aan: ervaringen van de cliënt; herkenbaarheid van de methodiek. DaAr stelt haar diensten bij door in te zoomen op de beoordeling en waardering van haar cliënten, alsmede door het analyseren van haar cliëntvolgsysteem. Niet in alle gevallen brengen deze gegevens de organisatie op concrete waardeoordelen of verbeterpunten. Daarom is sinds enige jaren een controlecyclus ontworpen waarbij de verschillende teams een oordeel uitbrengen over hun eigen functioneren. Ieder jaar wordt in het kader van het Borea-keurmerk een audit verzorgd door TÜV Nederland. Hieruit is gebleken dat DaAr meer 32 Arbeidsreïntegratie vanuit de ggz 5843 BW.indd 32 2/22/2007 8:46:54 AM

33 aan voorlichting en informatieverstrekking aan cliënten moet doen. DaAr is Borea-gecertificeerd sinds eind Het keurmerk heeft als doelstelling om kwaliteitsborging en transparantie te bewerkstelligen. Daarnaast is continue verbetering van de organisatie een streven. Het keurmerk bestaat uit vijftien prestatieindicatoren. Al deze prestatie-indicatoren zijn op dezelfde wijze opgebouwd en bestaan uit een beschrijving van de indicator, een meetmethode en een bijbehorende norm. Bij de normen is een mix opgenomen van absolute normen en normen die verwijzen naar de afspraken die met opdrachtgevers zijn gemaakt. Prestatieindicatoren zijn bijvoorbeeld: (-) doorlooptijden; (-) eindresultaten; (-) medewerkers; (-) organisatie; (-) tevredenheid van cliënten, opdrachtgevers en werkgevers. Op basis van deze indicatoren wordt een verfijning van de vervolgplanning opgesteld. Uit de laatste onderzoeksresultaten (2005) onder cliënten (N=150), opdrachtgevers (N=7) en werkgevers (N=5) blijkt het volgende: Er is sprake van ruim voldoende tevredenheid van alle klantgroepen, al is sprake van een lichte daling ten opzichte van De tevredenheid van cliënten komt voor een groot deel voort uit een professionele mensgerichte, klantvriendelijke maatwerk-aanpak. Bij opdrachtgevers is de tevredenheid gestoeld op de positieve beeldvorming van gedreven, enthousiaste medewerkers met vooral aandacht voor het cliëntbelang. Verbeterpunten liggen met name op het vlak van het hanteren van een krachtiger managementsysteem met meer borgende elementen voor de langere termijn. Hierbij is het een opgave om vast te houden aan een zo min mogelijk bureaucratische werkwijze en een zo groot mogelijke cliëntgerichtheid. Een duidelijk verbeterpunt ligt op het gebied van informatieverstrekking in het werkveld en profilering op het vlak van recruitment (potentiële werkgevers voor de cliënten). In 2004 en 2005 is ook onderzoek uitgevoerd in samenwerking met de Universiteit Utrecht, waarbij verschillende vormen van 2 DaAr BW.indd 33 2/22/2007 8:46:55 AM