_RIJK_S&S_Tomaat_Sept2010.indd :31:31

Transcriptie

1 tomaat septem ber 2010 Endeavour RZ en Futuno RZ meerwaarde in grove segment Cappricia RZ zorgt voor zekerheid in handelskanaal Telers zoeken optimaal rendement uit Sassari RZ _RIJK_S&S_Tomaat_Sept2010.indd :31:31

2 Inhoud Uitgelicht Leo Verkade uit Steenbergen: Leo Verkade uit Steenbergen: Meerwaarde in de markt met superschone Roterno RZ... 3 Futuno RZ en Endeavour RZ ontleed... 4 Eddy Vandekerkhof uit Duffel, België: Met Beaumonde RZ bespaar ik op arbeid... 8 Marc Pittoors uit Koningshooikt, België: Mauritius RZ voldoet aan de eisen van de markt... 9 Dirk Verlinden uit St-Katelijne-Waver, België: Levanzo RZ komt hier perfect tot zijn recht... 9 Cappricia RZ zorgt voor zekerheid in handelskanaal SunergieKas levert nuttige inzichten over Cappricia RZ Generatieve telers zoeken grenzen op met Mecano RZ Tastery RZ is een makkelijk ras om te telen Telers zoeken gezamenlijk naar optimaal rendement uit Sassari RZ en 15 Vegetatieve teler vindt draai met Arvento RZ Alex Enthoven uit Maasland: Arvento RZ staat goed in balans PPO Smaakcijfers Alain Moortgat uit Broechem, België: Tomala RZ lijkt verbetering voor fijne vleessegment RZ Over de grens Duitsland Demodagen Harry Augustijn neemt met goed gevoel afscheid van demokas Onderstammen Introducties 2010/ Colofon, adressen en telefoonnummers Kortom Efficiënt informeren Dit voorjaar heeft Rijk Zwaan Nederland haar website volledig vernieuwd. Met onze online productcatalogus zetten we een belangrijke stap vooruit in onze dienstverlening. Dankzij het internet is informatie steeds makkelijker bereikbaar, dat geldt ook in de tuinbouw. Hoewel dit grote voordelen biedt, stelt het ook eisen aan deze informatie: die moet relevant en actueel zijn. Met onze nieuwe website spelen we hier op in. In de digitale productcatalogus vindt u een overzicht van ons commerciële assortiment met alle relevante teeltgegevens. Zonder poespas en altijd up-to-date. Met bovendien de mogelijkheid onze rassen direct onderling met elkaar te vergelijken. Naast deze rasgegevens, vindt u op de website ook een archief met telersinterviews, informatie over onze evenementen en andere relevante informatie. Steeds meer maken we hierbij gebruik van moderne technieken, zoals video s, waarvan u de eerste voorbeelden nu al op de website kunt vinden. Zoals u ziet, blijven we bij dit digitale geweld onze Seeds & Services gewoon uitbrengen. Met een mix van middelen zullen we u de komende tijd weer optimaal informeren, waarbij de teeltadviseurs altijd beschikbaar blijven voor een persoonlijke toelichting. Ik wens u alvast een goed onderbouwde rassenkeuze en een succesvolle teelt. John Coremans Sales Manager Rijk Zwaan Nederland Meerwaarde in de markt met superschone Roterno RZ Leo Verkade is onder meer erg te spreken over de mooie vlakke trossen van Roterno RZ. Leo Verkade is altijd al een groot fan geweest van specialties. Vroeger bij andere bedrijven en sinds 2006 met De Witte Ruiter. Met lux en eigen kleinpakfaciliteiten is zijn bedrijf er helemaal op ingericht. Daarnaast onderscheidt hij zich met een volledig pesticidevrije teelt. Roterno RZ is hier heel geschikt voor. De eerste jaren richtte De Witte Ruiter zich op cherry- en cocktailtomaat, maar inmiddels valt het niet meer mee je daar nog mee te onderscheiden, weet Verkade. Daarom richten we ons nu vooral op smaak, met behoud van productie. Binnen het 500 grams-segment leent Roterno zich hier heel goed voor. Zijn kracht en uithoudingsvermogen komen goed tot hun recht onder de belichting. Bovendien is het ras sterk tegen meeldauw en daarmee heel geschikt voor ons Natural Label (zie kader). Constante productie Roterno werd op 28 oktober geplant met een dichtheid van 2,6 per m 2, die hij uiteindelijk liet oplopen naar een stengeldichtheid van 4,2 per m 2. Achteraf was dat iets te fors en had ik beter kunnen eindigen op 3,9 stengels per m 2. De koude winter kostte me toch wel wat vroege productie in de weken 14 tot en met 17, terwijl je met een belichte teelt dan juist je winst wilt pakken. Toch is de productie vanaf de eerste oogst op 5 januari heel constant geweest, met elke week zo n 9 ons. Het hele jaar door proberen we de etmalen boven de 20 graden te houden. Omdat Roterno niet zo snel boven de 100 gram zal wegen moet je het echt van de trosafsplitsing hebben, daar sturen we dan ook maximaal op. De voornacht laat ik in principe niet onder de 16 graden zakken en op de dag trek ik hem goed door, afhankelijk van de kracht in het gewas. Tot en met week 14 heeft Verkade de trossen gebeugeld, omdat de trossteel vrij makkelijk rekt. Dat geeft iets meer werk, weet Verkade. Maar belangrijker is dat Roterno zeer sterk is op scheuren. Ook geeft het ras mooie vlakke trossen, wat gunstig is voor de verwerking in kleinverpak-kingen. Wel zouden de tomaten nog wat grover mogen zijn. Dat is de reden dat ik ook Lyterno RZ nauw volg, maar op de kwaliteit van Roterno is echt niets aan te merken. Roterno RZ Oppervlakte: 8 ha Zaaidatum: 15 sept Plantdatum: 28 okt Plantdichtheid: 2,6 per m 2 (zomer: 4,2 per m 2 ) Belichting: lux Productie t/m week 34: 43,5 kg per m 2 De Witte Ruiter t e l e r t e s t e e n b e r g e n Volledig residuvrij De Witte Ruiter heeft een eigen Natural Label ontwikkeld, wat inhoudt dat er tijdens de teelt geen chemische gewasbeschermingsmiddelen zijn gebruikt. Als borging voor dit label kan binnenkort het MPS-certificaat Vita Certa Natural Protected worden gebruikt. Verkade is overtuigd dat er markt is voor deze gegarandeerd residuvrije producten, ook al realiseert hij zich dat het een lange adem vergt: We willen het product eerst beschikbaar maken en hopen dan de interesse op gang te brengen. Nu verkopen supermarkten het nog onder hun eigen merk, maar uiteindelijk streven we naar herkenbaarheid in de keten. 91 gr 2 tomaat september _RIJK_S&S_Tomaat_Sept2010.indd :31:46

3 L e o n S t o l k u i t Berkel en Rodenrijs: Met Futuno RZ hebben we eindelijk ons ras gevonden Bedrijfsleider Leon Stolk (links) en eigenaar Ben van der Berg van A en B Kwekerijen. Futuno RZ Oppervlakte: 4,4 ha Zaaidatum: 25 nov Plantdatum: 16 dec Plantafstand: 75 cm (zomer: 3,3 per m 2 ) Eerste productie: A en B Kwekerijen gaat voor kilo s en is daarvoor al jaren op zoek naar het beste ras. Het toenemende besef dat kwaliteit minstens zo belangrijk is, maakte de zoektocht niet makkelijker. Met Futuno RZ echter blijken productie en kwaliteit toch prima samen te gaan. Na de langste dag zie je nog zóveel groei! Vanaf het begin van het seizoen verloopt de teelt van Futuno al voorspoedig, vertelt bedrijfsleider Leon Stolk. Om eerder op de markt 22 maart Productie t/m week 34: 43,7 kg per m 2 A en B Kwekerijen t e l e r t e b e r k e l e n r o d e n r i j s 150 gr te zijn hebben we zes dagen vroeger gezaaid dan normaal. Daardoor stonden we een week eerder in bloei. De eerste weken van de teelt kenmerkten zich meteen al door een hoge snelheid. We hebben de plant lang beheerst, door hoge etmalen aan te houden en pas op het gat te gaan bij de tweede tros in bloei. Hoog vruchtgewicht Ook de rest van het jaar staat in het teken van tempo, met een maximale hoeveelheid CO 2 en een hoge EC. Door de kracht van het gewas gaat de teelt bijna vanzelf en zijn er geen bijzondere ingrepen nodig, heeft de teler gemerkt. Omdat we een mooie slanke plant hadden weggezet, hebben we alleen in februari één blaadje uit de kop weggehaald. Verder zijn diepe voornachten niet nodig en sturen we alleen een enkele keer bij door middel van het snoeibeleid. In totaal hebben we drie trossen op 4 gezet, waaronder de allereerste en de eerste van de trosdief, maar verder is alles op 5 gesnoeid. In theorie zou je met Futuno zelfs op 6 kunnen snoeien, denkt Stolk. Over het hele jaar hebben we een gemiddeld vruchtgewicht van 150 gram, maar in de topweken zaten we zelfs boven de 160 gram. Maar dat was achteraf wel iets te gek, toen zagen we wat zwelscheurtjes ontstaan. Over het algemeen is de kwaliteit uitstekend, weet Ben van der Berg. Als eigenaar van A en B Kwekerijen brengt hij zijn product nu met een veel beter gevoel naar de markt dan vorige seizoenen. De houdbaarheidscijfers zijn uitstekend en ook later in het seizoen blijven de tomaten goed hard, wat voor de handel een groot voordeel is. Ook de dieprode kleur wordt gewaardeerd, net als de perfecte trosvorm en de sterke groene delen van Futuno. En een groot voordeel is dat dit ras geen last heeft van bonken. Slechts één nadeel kunnen de mannen bedenken bij dit ras. Het is jammer dat hij niet meeldauwresistent is, vindt Stolk. De zwavelpotten staan nu behoorlijk te draaien. Hoogste etmalen De productie ten slotte ligt in de laatste week van juni wat achter op vorig jaar. Maar dat is logisch, zegt Stolk. Toen waren de omstandigheden heel anders en hadden we een echt productiejaar. Nu loopt de afzet echter veel beter en ziet het gewas er veelbelovend uit. Op 1 juli hebben we nog een kopdikte van 11 millimeter, dat is uniek! Waar andere telers hun best moeten doen nu geen kerstboom te krijgen, blijven wij elke week vrolijk de hoogste etmalen draaien! Met Futuno RZ kunnen we onze productie verhogen Na vijf seizoenen Mecano RZ zoekt Kwekerij Meer Camp naar een manier om een extra stapje in de productie te maken. Een mogelijke strategie hiervoor is een overstap naar het grove segment, vandaar een proef met Futuno RZ. Met 165 gram waren de eerste vruchten van Futuno nog wat te grof, maar we kunnen er dan ook niet optimaal op sturen, vertelt Rochus van der Meer. Voor Mecano houden we een voornacht van 14 graden aan, terwijl ik bij Futuno meer snelheid zou willen maken. Met een voornacht van 16 graden en bij veel instraling ook een graad erbij op de nanacht. Verder zou ik waarschijnlijk 1 op 1 enten en starten Van Lienden is tevreden over de hoge kwaliteit en goede productie van Cappricia RZ, maar bekijkt met een proef Endeavour RZ of er toch nog verbetering mogelijk is. Dat lijkt er zeker in te zitten, want halverwege augustus ligt het ras al 2 kilo voor. Hoewel de lat met Cappricia hoog ligt, is Bas van Lienden zeker te spreken over de kwaliteit van Endeavour. Het zijn mooie ronde vruchten met een heel constant gewicht van 150 gram. Ze zijn iets minder mooi rood dan Cappricia, maar hebben wel minder last van goudspikkels. Alleen komen we af en toe wel eens een drukkertje tegen, het gevolg van een wat zachter gewas. Doordat hij heel makkelijk verdampt moet je eigenlijk wat scherper water geven. op 75 centimeter, om meer groeikracht te houden in het najaar. Op dit moment, eind juli, is het vruchtgewicht 155 gram. Gezond Door het open, generatieve gewas vindt de teler Futuno overzichtelijk en arbeidsvriendelijk, net als Mecano, en ook op de kwaliteit is weinig aan te merken. De groene delen zien er goed uit en de tomaten worden niet grauw van kleur. Positief is bovendien dat hij pepino bij ons niet op de vruchten toont. Het ras moet zich vooral nog gaan bewijzen bij afnemend licht: ook dan moeten de vruchten goed blijven uitgroeien. Maar als ik het gewas beoordeel heb ik daar alle vertrouwen in. Dat is gezond en hangt met 120 stuks per m 2 goed vol. Endeavour RZ komt opvallend goed mee Gemakkelijk gewas Toch komt Endeavour tussen Cappricia opvallend goed mee, ondanks dat grovere rassen vaak om een andere teeltlijn vragen. Van Lienden: Hij geeft gemakkelijk gewas en heeft geen hoge plantdichtheid nodig. Een generatieve sturing kan dit gewas dus goed gebruiken. Ook heeft het ras weinig last van kniktrossen. Met een hoger tempo zouden de vruchten er nog wat makkelijker vanaf komen, maar nu al zie je dat hij trosjes, die het moeilijk hebben toch telkens goed afmaakt. Nu in augustus ligt hij al 2 kilo voor in productie en hangt er ook nog een tros extra aan. Die zal er ook nog een keer afkomen. Verder ziet het arbeidsplaatje er goed uit, vooral het uitblijven van tussendieven is een groot voordeel. Futuno RZ Omvang proef: 2 goten Zaaidatum: 25 okt Plantdatum: 9 dec Plantafstand: 50 cm (zomer: 3,3 per m 2 ) 160 gr Productie t/m week 34: 43,4 kg per m 2 Endeavour RZ Omvang proef: 1 pad (500 planten) Zaaidatum: 17 okt Plantdatum: 2 dec Onderstam: geënt gestopt Stallone RZ Plantafstand: 50 cm (zomer: 3,3 per m 2 ) Kwekerij Meer Camp t e l e r t e m a d e Van Lienden t e l e r t e b l e i s w i j k 150 gr 4 Tomaat september 2010 tomaat september _RIJK_S&S_Tomaat_Sept2010.indd :31:51

4 Groeikrachtige Futuno RZ oogt nóg mooier Puntjes op de i in tweede jaar Futuno RZ Futuno RZ Omvang proef: 2 rijen (320 m 2 ) Zaaidatum: 9 nov Plantdatum: 18 dec op 1 geënt Plantafstand: 70 cm (zomer: 3,5 per m 2 ) Hoogerbrugge Steenbergen BV t e l e r t e s t e e n b e r g e n 142 gr Productie t/m week 34: 47,9 kg per m 2 In principe is Erik Hoogerbrugge niet ontevreden over zijn hoofdras Komeett, maar verbetering is vooral nog mogelijk in het najaar, waarin gele stengels zorgen voor uitval. Daarom doet hij een proef met Futuno RZ, waarvan de kwaliteit alvast prima blijkt. Futuno bleek in het begin ietsje grover en later in de teelt juist iets fijner dan Komeett. Eind juli is de productie ongeveer vergelijkbaar. Doordat de eerste tros wat hoger zit mis je met het ras wel wat vroege productie. Als Futuno hier volgend jaar op het hele bedrijf komt, zou ik hem dan ook wat vroeger zaaien. Verder denk ik dat er meer uit te halen valt door overdag wat warmer te gaan zitten. Door minder te luchten houd je meer CO 2 binnen. Dat kan Futuno goed gebruiken, want hij moet echt generatiever gestuurd worden dan Komeett. Plat kroontje Ondanks dat het een flinke groeier is, zit er in Futuno nauwelijks meer arbeid, weet Hoogerbrugge. Wel vraagt het gewaswerk iets meer aandacht, omdat door de vrij forse bladeren wel eens een dief wordt vergeten. Opvallend is verder dat de kwaliteit nog wat mooier is dan gedacht. De vruchten ogen heel mooi en vergeleken met Komeett zijn de groene delen nog wat forser en hebben ze een platter kroontje. Alleen de trosopbouw zou iets mooier kunnen. Hoogerbrugge benadrukt alleen over te stappen als hij er echt verder mee komt. Maar tot nu toe ziet het er goed uit. Als eerste deed De Bruyn vorig jaar grootschalige ervaring op met Futuno RZ. Hoewel de teelt toen al bijna vanzelf ging, behaalt bedrijfsleider Sander Solleveld nu nog betere resultaten. De kwaliteit is nóg mooier en het gewas lijkt nu meer klaar voor het najaar. Verschillen met vorig jaar zijn onder meer de zaaidatum, die 3 dagen vroeger lag dan vorig jaar, en het voornachtje van 17 graden, dat nu in een vroeger stadium van de teelt werd ingesteld. Daarmee hebben we gewerkt op de vroegheid, wat prima uitpakte. Verder ben ik bij het aanhouden van de extra stengel even een halve graad naar beneden gegaan met mijn etmaal, om meer gelijkheid in het gewas te krijgen. Ook dat pakte goed uit. Hoog tempo Een groot voordeel van Futuno vindt Solleveld nog steeds de grofheid, maar hij zoekt daar nu wat minder de grens mee op. Snel oogsten en snel telen, daar streven we nu naar. Gemiddeld is het vruchtgewicht 150 gram en je merkt dat de kwaliteit dan nóg beter is. In productie liggen we 1 kilo achter op vorig jaar en dat valt dus mee: toen was het immers een echt productiejaar. Bovendien investeren we nu meer in het najaar, bijvoorbeeld door deze week (31) een tros op 4 te snoeien. Uiteindelijk denk ik dat we met minder slijtage zelfs op dezelfde eindproductie als vorig jaar (68,7 kg/m 2 ) moeten kunnen uitkomen. Futuno RZ Oppervlakte: 4 ha Zaaidatum: 9 nov Plantdatum: 28 dec op 1 geënt Plantafstand: 75 cm (zomer: 3,3 per m 2 ) Kwekerij A. de Bruijn & Zn. t e l e r t e m a a s l a n d 150 gr Productie t/m week 34: 45 kg per m 2 Kwaliteit Endeavour RZ aanvulling voor grove segment Endeavour RZ lijkt tot nu toe een verbetering Endeavour RZ Omvang proef: 2 goten Zaaidatum: 10 nov Plantdatum: 5 jan Plantafstand: 50 cm (zomer: 3,3 per m 2 ) Kwekerij van Adrichem t e l e r t e d e l i e r gr Productie t/m week 34: 50,2 kg per m 2 Het ultieme ras is voor Kwekerij Van Adrichem een ras waar je het hele jaar op kunt bouwen. Vooral in kwalitatief opzicht wordt gezocht naar een verbetering van de huidige standaardrassen. Dit jaar doet het bedrijf daarom een proef met Endeavour RZ. In 2008 en 2009 teelde Van Adrichem nog Levanzo RZ. De kwaliteit van dat ras was super, vertelt Stefan van Adrichem. Maar door virusproblemen hebben we dit jaar toch weer voor Succes gekozen. Tegelijkertijd blijven we echter zoeken naar verbetering, vandaar de proef met Endeavour. Eind juli blijkt de kwaliteit van dit ras inderdaad aan de verwachtingen te voldoen. In de houdbaarheidsproeven van Prominent komt hij er na 10 dagen nog prima uit. Verder zien we geen gescheurde vruchten en is ook de glans prima, al is die wel wat minder dan bij Levanzo. Meerproductie In juli werd er in de tomaten wel wat neusrot geconstateerd. Dan merk je toch dat je er niet optimaal op kunt sturen. Endeavour heeft namelijk een wat hoger waterverbruik. Daarnaast moet het ras, net als Levanzo, wat generatiever gestuurd worden, via een diepere voornacht. Verder heeft Endeavour iets meer lengtegroei dan Succes maar zit er qua arbeid niet veel verschil in. De productie ten slotte laat een plus zien, deels door een iets hoger vruchtgewicht, maar vooral door een wat grotere tros-aanmaak. We hebben 2 teeltgoten en kunnen het dus goed bijhouden in de padregistratie. Op dit moment ligt hij 1,7 kg per m 2 voor. Tomatenkwekerij Red Kes doet dit seizoen een proef met Endeavour RZ, met de hoop minder last te hebben van Botrytis en méér te produceren. Eind juli lijkt het ras inderdaad aan de verwachtingen te voldoen. Zeker in het voorjaar hebben we behoefte aan een ras dat sterk is tegen Botrytis, vertelt Theo Kester. Endeavour is in dat opzicht een goede. Wij snijden al het blad en dan vormt Botrytis geen enkel probleem. Net als meeldauw overigens, dat hebben we in Endeavour helemaal niet gezien. Opvallend was wel dat het ras wat later in productie kwam. Dat scheelde wel een dag of 10. Op dit moment ligt de productie ongeveer gelijk en ik vermoed dat Endeavour uiteindelijk hoger kan uitkomen. Maar dan moet je er in een hele kas op kunnen sturen. Makkelijk te telen Als Endeavour volgend jaar inderdaad op een hele tuin komt te staan, zou Kester vooral wat meer water geven en wat minder hoge etmalen draaien. Nu ligt het gemiddeld vruchtgewicht tussen de 140 en 150 gram, maar dat moet dan zeker naar 150 tot 160 gram kunnen. Verder is de kwaliteit prima en zit er niet meer of minder werk in dan in Komeett: het is een vrij gemakkelijk ras om te telen. Je weet natuurlijk nooit wat de rest van de teelt nog brengt maar het heetste weer hebben we normaal gesproken wel gehad. Ik geef hem een goede kans. Endeavour RZ Omvang proef: 4 paden Zaaidatum: 6 nov Plantdatum: 16 dec op 1 geënt Plantafstand: 50 cm (zomer: 3,3 per m 2 ) Tomatenkwekerij Red Kes t e l e r t e h o n s e l e r s d i j k 6 Tomaat september 2010 tomaat september gr _RIJK_S&S_Tomaat_Sept2010.indd :31:57

5 Beaumonde RZ Oppervlakte: 1,3 ha Zaaidatum: 7 nov Plantdatum: 10 jan Mauritius RZ Oppervlakte: 1,8 ha Zaaidatum: 10 nov Plantdatum: 7 jan Levanzo RZ Oppervlakte: 3 ha Zaaidatum: 19 okt Plantdatum: 9 dec op 1 geënt Onderstam: Emperador RZ Onderstam: Emperador RZ Plantafstand (kas 1): 80 cm (zomer: 3,9 per m 2 ) Plantafstand: 47 cm (zomer: 3,6 per m 2 ) Plantafstand: (zonkant) 50 cm (zomer: 3,7 per m 2 ) Plantafstand (kas 2): 75 cm (zomer: 4 per m 2 ) 140 gr Plantafst.: (schaduwkant) 50 cm (zomer: 3,3 per m 2 ) Eerste productie: 10 maart 120 gr 165 gr Kristof Vandekerkhof. G Eddy Vandekerkhof uit Duffel, België: Met Beaumonde RZ bespaar ik op arbeid Bedrijfsleider Daniel Raes. G Marc Pittoors uit Kon ingshooikt, België: Mauritius RZ voldoet aan de eisen van de markt Dirk Verlinden uit St-Katelijne-Waver, België: Levanzo RZ komt hier perfect tot zijn recht Eddy Vandekerkhof ging voor dit seizoen bewust op zoek naar een ras dat hem minder Botrytis-problemen zou geven. Uiteindelijk kwam hij daarvoor uit bij Beaumonde RZ, een ras dat bovendien arbeidsbesparend is. Beaumonde geeft een prima kwaliteit en is makkelijk te telen. Met dit ras loopt het vanaf de start heel goed, vertelt de teler. De kwaliteit van de tomaten is perfect. Krimpscheuren zie je niet en de keurmeesters zijn er gelukkig mee. Ik heb net wat tomaten weggebracht voor een houdbaarheidsproef, ik verwacht dat ze daar ook heel goed op scoren. En het vruchtgewicht is prima, dat ligt altijd tussen de 130 en 145 gram. Geen moeilijke ingrepen Zonder moeilijke ingrepen staat het gewas prima in balans. Ik vermoed dat het ras vooral geschikt is voor bedrijven zonder WKK, omdat er niet heel veel CO 2 in moet. Op aanraden van de teeltadviseur van Rijk Zwaan heb ik hem vrij vlak geteeld, eigenlijk een beetje zoals een vleestomaat. Diepe voornachten zijn niet nodig; een nachttemperatuur van 17 graden is prima. Ook een blaadje uit de kop halen heb ik bijna niet gedaan, de bladmassa is precies goed zo, en ik heb alles op 5 gesnoeid. Tot 1 april heb ik de trossen nog gebeugeld maar daarna was dat zeker niet meer nodig; hij heeft hele sterke trossen. Door het open gewas zit er weinig arbeid in Beaumonde. Hij heeft relatief weinig scheutgroei en het is makkelijk indraaien. Zoals hij al gehoopt had heeft hij inderdaad minder last van Botrytis. Wel heb ik wat meer last van meeldauw dan vorig jaar, maar ik kan het met de zwavelverdampers goed onder controle houden. Hoewel hij de productie niet exact bijhoudt, verwacht de teler op basis van de proeftuinresultaten van 2009 een goede eindproductie. De eerste twee weken na de langste dag oogstte ik 6 kilo per m 2. En als ik zie hoe het gewas er nu bijstaat, dan komt er deze zomer nog heel veel aan. Op het bedrijf van Marc Pittoors worden diverse specialties geteeld, maar ook de gewone trostomaat. Vorig jaar werden de vruchten echter wat te grof, zodat een nieuw ras werd gezocht om te kunnen leveren in het Elite-segment. Mauritius RZ is in dit segment echt van toegevoegde waarde. De start van de teelt was niet optimaal, vertelt bedrijfsleider Marc Pittoors Als gevolg van de opkweek zat de eerste tros op het 6e of 7e blad en dat was achteraf iets te laag, omdat de vruchten wat te fijn werden. Om niet alle vroege productie te verliezen hebben we uiteindelijk 1 tros op 3 gesnoeid. Daarna zijn we naar trossen van 6 gegaan, op week 5 na. Toen hebben we door het donkere weer nog 1 tros op 5 gesnoeid. En vanaf week 27 zitten we ook weer op 5. Perfecte kwaliteit Na een vrij vlak begin werd vanaf half februari een groter dag-nachtverschil aangehouden, met een voornacht van 14 à 14,5 graden. Om de 2 weken werd een blaadje uit de kop weggehaald en van begin april tot half juni gebeurde dat elke week. Het ras heeft een behoorlijke groeikracht. Daar staat tegenover dat de voorjaarsproductie wat achterblijft, maar inmiddels hebben we die achterstand wel weer ingehaald. De grote voordelen zitten vooral in de diverse kwaliteitsaspecten. Mauritius geeft hele gelijkmatige, mooi geschakelde trossen, met sterke groene delen en dieprode tomaten. En bovendien is de houdbaarheid prima. Qua arbeidsvriendelijkheid doet Mauritius niet onder voor andere rassen. Het snoeien kost wel wat meer werk, omdat we dan vaak 1 of 2 blaadjes van de tros moeten halen, maar daar tegenover staat dat we nauwelijks last hebben van bonken. Het is wel oppassen dat de trossen niet van de plant scheuren, maar het gewas draait makkelijk in en is niet kopbreukgevoelig. Het bedrijf van Dirk Verlinden bestaat uit 2 delen, waarvan de helft met growglas, dat een lichtdoorlatendheid heeft van 98 procent. Aangezien deze omstandigheden om specifieke eigenschappen vragen, zocht en vond hij een nieuw ras. Met Levanzo RZ staat er het hele jaar een schitterend gewas. Verlinden is een teler die graag wat overhoudt. In de nieuwe, lichte kas bleek zijn toenmalige ras daar vorig jaar niet aan te voldoen. In het open gewas ontstonden regelmatig zonnebrandjes op de vruchten. Met de groeikrachtige Levanzo loopt het hele seizoen al super. In de lichte kas heb ik iets dichter geplant, zodat de dikte van de tomaten overal gelijk is: ongeveer 165 gram. Dat is ook perfect voor mijn afnemer, een vaste koper in Frankrijk. Opvallend is dat ze zo gecharmeerd zijn van de mooie, zware kroon van Levanzo. Daar willen ze hem zelfs speciaal voor hebben! Hele goede productie Door de mooie grove vruchten en het hoge teelttempo is ook de productie naar zijn zin. Tijdens de koude periode hebben we goed gestookt en de eerste tros van de extra scheut in januari hebben we eraf gehaald. Daardoor was de productie tot 1 mei zelfs gigantisch! Door het koude voorjaar bleven de trossen lang aan de struik en werden ze goed grof. Voor mijn gevoel hing er altijd een tros teveel aan het gewas, waardoor de productie heel geleidelijk is verlopen. Nu gaan we voor het eerst van de zomerscheut oogsten en zal het vruchtgewicht wel wat afnemen. Maar dat is alleen maar goed voor de kwaliteit. Die is tot nu trouwens ook super. Ik heb nooit last van scheuren en ook de trosvorm is perfect. Moeilijke periodes zijn er tot en met juni eigenlijk niet geweest. Altijd was er balans, ook nu het buiten bijna 30 graden is zie je nog heel veel groei. Verder heb ik geen last van virus, is de meeldauw onder controle en ik heb geen enkele plant met Botrytis gezien. Volgend jaar ga ik dan ook niets veranderen. Het teeltschema voor Levanzo heb ik nu perfect in mijn hoofd! 8 Tomaat september 2010 tomaat september _RIJK_S&S_Tomaat_Sept2010.indd :32:04

6 Afnemers van Anaco Greeve zijn tevreden Cappricia RZ zorgt voor zekerheid in handelskanaal Ook in de zomer een hoog teelttempo SunergieKas levert nuttige inzichten over Cappricia RZ V.l.n.r. Ron de Zeeuw, Johan van Spronsen (keurmeester Anaco Greeve), Patrick Serna en Maarten van der Leeden. John Verbruggen (links) en Jan Janse beoordelen het gewas van Cappricia RZ. Handelsbedrijf Anaco Greeve werkt al enige tijd samen met Cappricia RZ-telers Varekamp De Zeeuw. De door hen geteelde tomaten worden door Anaco Greeve verkocht onder het label Roxy. Met Cappricia RZ weten we zeker dat onze afnemers tevreden zijn. Binnen het brede assortiment van Anaco Greeve neemt tomaat een voorname rol in. Vooral trostomaat is een belangrijk product, vertelt Patrick Serna. We leveren dit product over de hele wereld en aan verschillende soorten retailers. We hebben dan ook te maken met veel verschillende wensen. Zelfs binnen een land als Spanje zie je nog verschillen: in het noorden willen ze een dieprode kleur terwijl in het midden van het land de voorkeur uitgaat naar een wat lichtere variant. En het formaat is natuurlijk belangrijk. In Spanje willen ze grof, maar in Duitsland zien ze liever een fijner type. Het voordeel van middelgrof is overigens wel dat ze ook geschikt zijn voor kleinverpakkingen. Zelf maken we die niet, maar het geeft ons wel extra afzetmogelijkheden. Bedrijfszekerheid Alle middelgrove tomaten van Anaco Greeve worden geteeld door Varekamp De Zeeuw, waar ze zelf de verantwoordelijkheid hebben een goed product af te leveren. De rassenkeuze hoort hier ook bij, vertelt Ron de Zeeuw. Wij hebben Cappricia gekozen om zijn bedrijfszekerheid en kwaliteit. Natuurlijk hoort daar ook de juiste teeltwijze bij. We laten de tomaten bijvoorbeeld niet te grof worden, dat wil zeggen niet boven de 130 gram, want daar is Cappricia niet voor bedoeld. Zowel Anaco Greeve als wij kunnen het ons niet veroorloven kwaliteitsproblemen op te lopen. Volgens Serna is de kwaliteit sowieso al flink vooruitgegaan de laatste jaren. Vooral de doorkleuring van de onderste tomaat is echter nog steeds een aandachtspunt. De Zeeuw: Daar letten we dan ook goed op. Cappricia is sowieso sterk in zijn doorkleuring, maar met een slechte zetting snoeien we zo nodig ook wel eens een trosje verder terug. Herkenbaarheid Dit is volgens Serna precies hoe het hoort: de teler zorgt voor een mooi product en hij zoekt voor het beschikbare product een goede afnemer. Hoewel hij niet de illusie heeft dat retailers specifiek om een ras zullen vragen, lanceerde het bedrijf wel een speciaal label voor de Cappricia-tomaten: Roxy. Kwaliteit en flexibiliteit zijn heel belangrijk, maar het gaat in onze branche óók om een goede uitstraling, benadrukt de handelaar. Dat zorgt niet alleen voor een aantrekkelijk product, maar vooral ook voor herkenbaarheid. Zeven van de tien afnemers maakt het misschien niet uit welk ras ze krijgen, zij gaan vooral voor de laagste prijs. Maar dan zijn er altijd nog drie van de tien die wel een specifieke voorkeur voor Roxy hebben. Vooral de service-providers die nog tussen ons en een retailer in zitten hechten belang aan zekerheid. Omdat zij een eigen verantwoordelijkheid hebben richting hun eigen afnemers, willen zij geen enkel risico nemen. Met Cappricia zitten ze dan goed, daarom kiezen ze bewust voor het merk Roxy. Bij het Innovatie- en Democentrum van Wageningen UR Glastuinbouw in Bleiswijk staat sinds 2008 een SunergieKas. Een proefkas waarmee wordt aangetoond dat het mogelijk is om energie te oogsten en tegelijkertijd een hoge productie te behalen. Een extra resultaat waren vorig jaar de inzichten over Cappricia RZ, dat in de tomatenteelt als ras werd gekozen. De SunergieKas is een van de prijswinnaars van de ontwerpwedstrijd De Kas als Energiebron en combineert verschillende energiebesparende technieken. Zo zitten er geen luchtramen in de kas maar wordt gebruik gemaakt van buitenluchtaanzuiging met naverwarming. Bovenin de kas hangen koelers van 400 W/m 2 en het AR-glas (antireflectie) laat zeer veel licht door. Verder zitten er nog twee schermen in. Nadat eerst een hogedraadteelt komkommer werd gedaan, was het in 2009 de beurt aan tomaat. Het was een succesvol jaar, kijkt onderzoeker Jan Janse terug. Er was sprake van een warmte-overschot en doordat we veel licht hadden konden we de temperatuur lekker laten oplopen. In combinatie met een hoge CO 2 -dosering zagen we zowel een snellere trosontwikkeling als een hoger vruchtgewicht! Een tros per week Met een plantdatum van 18 december en geënt op Emperador RZ kwam de eindproductie uit op 76,6 kg per m 2. Hoewel het ene jaar altijd moeilijk te vergelijken is met het andere, schat Janse dat dit zeker 10 tot 15 procent hoger was dan een normale teelt. In 2009 was de productie overal goed, maar waar een trostomatenteelt normaal zo n 33 trossen oplevert, waren dat er bij ons 36. Gemiddeld zaten we aan 1 tros per week. Dat komt door de hoge temperatuur en de hoge CO 2 -waarden, met continu rond de 1000 ppm, maar ook door het grotere dag- en nachtverschil dat we hebben aangehouden, door s nachts de koelinstallatie te laten werken. Ook het gemiddeld vruchtgewicht droeg bij aan de hoge eindproductie. In de zomer hadden we zelfs weken van 140 gram en gemiddeld zaten we op 123 gram. Wat in praktijkteelten een piek was, was bij ons gemiddeld! Als onderzoeker probeer je de grenzen op te zoeken legt Janse uit. Daarom hebben we voor de tomatenproef ook Cappricia geplant. Daarvan weten we dat hij hoge temperaturen kan hebben. Rijk Zwaan-teeltadviseur John Verbruggen vult aan: Door zijn groeikracht kan dit ras hoge fluctuaties aan en is een groot dag- en nachtverschil geen probleem, zodat je overdag niet zoveel hoeft te koelen. Tijdens de proef bleek Cappricia inderdaad goed te presteren. Janse: Zelfs bij temperaturen van 34 graden ging de assimilatie bij deze hoge CO 2 -gehaltes nog gewoon door. Omdat er geen luchtramen waren, was met een beperkte doseercapaciteit toch een hoge CO 2 -waarde te realiseren. De beperking bleek uiteindelijk de etmaaltemperatuur. Met 24 graden hebben we die begin juli waarschijnlijk even te veel op laten lopen, waardoor er later wat bladrandjes zijn ontstaan. Maar verder was het een prima, arbeidsvriendelijk gewas. Het meerwerk zat alleen in het extra draaien en oogsten, vanwege de hogere trosaanmaak, maar dat lijkt me een luxeprobleem Snelheid maken Ondanks dat Cappricia al een aantal jaren meegaat, heeft de proef in de SunergieKas toch weer extra kennis opgeleverd over het standaardras. Verbruggen: In de zomer denken veel telers alleen maar aan koelen, maar opnieuw is nu bevestigd dat het loont om tempo te blijven maken: dat levert snelheid en vruchtgewicht op. In de middag kun je dus best een paar graadjes omhoog gaan. In het voorjaar werken we inmiddels ook met diepere, korte voornachtverlagingen van bijvoorbeeld 13 tot 15 graden. Janse is inmiddels al weer een stap verder: In de SunergieKas staat nu paprika, maar in andere afdelingen gaat het tomatenonderzoek door. Opnieuw met Cappricia zoomen we nu meer in op de plantfysiologie. Door daarmee meer op de details in te gaan, hopen we de uitkomsten beter te kunnen verklaren. Tomatentelers kunnen hier dan weer gebruik van maken. 10 Tomaat september 2010 tomaat september _RIJK_S&S_Tomaat_Sept2010.indd :32:06

7 Hoog rendement uit lichte, nieuwe kas John Scholtes uit De Lier: Generatieve telers zoeken grenzen op met Mecano RZ Tastery RZ is een makkelijk ras om te telen Frits van Wijk (links) en Michel de Winter vormen samen Stargrowers. Vanwege het uithoudingsvermogen van het ras, verwacht John Scholtes ook in het najaar nog veel van Tastery RZ. Mecano RZ Oppervlakte: 8 ha Zaaidatum: 20 okt Plantdatum: 4 dec Frits van Wijk en Michel de Winter zijn ervaren tomatentelers. Na een tijdelijke uitstap naar paprika, bouwden ze in 2008 samen een nieuw tomatenbedrijf in Hoek van Holland. De rassen zijn in de tussentijd een stuk groeikrachtiger geworden. Als generatieve telers past ons dat goed, zeker met Mecano RZ weten we wel raad! De afzet van het nieuwe bedrijf, dat Stargrowers werd gedoopt, verloopt via Prominent en Coforta Verkoop. Het eerste jaar kozen de mannen nog voor het grove segment, maar dit jaar zijn ze naar tros midden geswitcht. Van Wijk: We hebben bewust gekozen Plantafstand: 66 cm (zomer: 3,7 per m 2 ) Stargrowers t e l e r s t e h o e k v a n h o l l a n d 130 gr Productie t/m week 34: 44,1 kg per m 2 voor bedrijfszekerheid. Cappricia RZ geeft dat ook, maar Mecano heeft zijn vroegheid als extra voordeel. We hebben nu een nieuwe, lichte kas staan en daar haal je het meeste rendement uit door vroeg te zaaien. Snel reageren Zowel Van Wijk als De Winter geven de voorkeur aan een generatieve teeltwijze. We houden niet van een te bladerig gewas en gaan voor grove tomaten. Dat doen we vooral door een diepe voornacht aan te houden, van 14 graden, en een ochtenddip te realiseren. Dit seizoen pakt dit goed uit, want het vruchtgewicht zit tussen de 130 en 135 gram. Hoewel de kwaliteit nooit in het geding is geweest, werd rond week 20 wel even een grens overschreden. We hebben ook nog eens hele generatieve buitenomstandigheden gehad, met veel noordenwind. Daardoor stond het gewas twee weken lang iets te schraal. We hebben dat echter goed kunnen compenseren, door 1 trosje op 5 te snoeien en even wat vlakker te stoken. Het voordeel van Mecano is bovendien dat hij goed reageert op licht; toen hij dat eenmaal zag hadden we hem snel weer terug. Het opzoeken van de grenzen hoort wel een beetje bij Stargrowers. Van Wijk: Bovendien is dit pas het eerste jaar Mecano voor ons, dus we zijn nog volop aan het leren. Het gaat nu heel goed, maar ik ben er van overtuigd dat het nog beter kan. Zo denken we erover volgend jaar wat eerder te stoppen met een blaadje uit de kop weg te halen. Opeens stond hij nu behoorlijk open. En verder overwegen we wat dichter te gaan planten. We maken de tomaten toch grof zat! Automatisch Wanneer die grove tomaten eenmaal geoogst zijn, krijgen ze te maken met een fraai staaltje automatisering. De oogstkarren, met een maximum capaciteit van 600 kilo, rijden met behulp van een sensor volautomatisch door de paden. Wanneer ze vooraan zijn rijden ze op eigen kracht naar de schuur, waar de dozen verenkeld en gewogen worden en na controle gepalletiseerd worden. Op naar de keurmeester. Die is ook supertevreden, besluit Van Wijk. Ondanks de grofheid hebben we geen enkele last van krimpscheuren. En pepino, waar we best last van hebben, toont hij nauwelijks op de vruchten. We hebben dit seizoen alleen nog maar achten en negens gekregen! John Scholtes teelt voor het eerst Tastery RZ. Ten opzichte van andere rassen in het segment, heeft hij in het najaar minder last van gele stengels en door het jaar heen minder gescheurde vruchten. Half augustus ligt hij op schema. Als het zo vlot blijft gaan komen we dit seizoen minimaal aan 32 kg per m 2, dan hebben we ons doel gehaald. De teler startte het seizoen met een relatief grote plant. We begonnen met een plantafstand van 40 centimeter en hebben drie keer een extra dief aangehouden, zodat we uiteindelijk op een plantdichtheid van 4,5 per m 2 uitkwamen. Eigenlijk werd ons afgeraden zo dicht te gaan staan, maar wij willen nu eenmaal het uiterste uit de plant halen. En de strategie werkt goed, al hadden we achteraf iets vlotter mogen starten. In week 31 hebben we teruggekopt naar 3,5 per m 2, zodat we netjes met het licht mee blijven telen. Diepe voornacht Al vanaf de derde of vierde tros werd een diepe voornacht gerealiseerd, van 12 graden. Vanwege zijn groeikracht mag je Tastery in de middag best goed beetpakken, terwijl je de etmalen niet te hoog moet maken. Met zo n generatieve sturing blijft de plant goed in balans en kun je hem vrij makkelijk telen. Belangrijk is wel elke week een blaadje uit de kop weg te halen, maar dat bespaart later in de teelt ook weer arbeid. Sowieso heeft Tastery op gebied van arbeid een aantal voordelen. In verband met de zeer sterke stengel is trosbehandeling niet nodig en ook snoeien is de eerste helft van de teelt niet noodzakelijk. Pas vanaf begin juli zijn we gestart met de nabloei weg te halen, omdat het rijpen van de vruchten dan wat langer duurt. We tellen ze echter niet, soms zijn het er 10 en soms zijn het er 13 aan een tros. Dat we niet geforceerd aan een vruchtaantal vasthouden is niet alleen beter voor de tros, maar werkt ook nog eens arbeidsbesparend. Dat maakt weer wat goed van het extra werk aan de tussendieven, want bij dit ras is het wel nodig daar eens in de 2 weken een rondje voor te maken. Knapperig Met de plantdichtheid en sturing van Scholtes ontstaat een mooi vruchtgewicht van 18 tot 20 gram. Dat is prima voor mijn afnemers. De kwaliteit is bovendien perfect, zonder gescheurde vruchten, en de smaak is prima. De brixwaarde is met 7+ voldoende en de frisse, knapperige bite geeft hem een eigen karakter. Zelf vind ik hem ook superlekker. Alleen de kleur zou ietsje roder mogen. Hoewel het product dus goed voldoet aan de wensen van de markt, verloopt de afzet dit seizoen maar matig. John: De vraag naar dit type tomaat valt toch wel een beetje tegen. Positief is echter dat we op weg zijn naar een goede productie. Op dit moment, in de tweede week van augustus, zitten we bijna op 20 kilo en lijkt het erop dat we het doel van 32 kilo wel gaan halen. Een van de sterke punten van Tastery is immers zijn uithoudingsvermogen in het najaar. Tastery RZ Omvang proef: 2,2 ha Zaaidatum: 23 nov Plantdatum: 4 jan Onderstam: Stallone RZ Plantafstand: 40 cm (zomer: 4,5 per m 2 ) Productie t/m week 34: 21,5 kg per m 2 John Scholtes t e l e r t e d e l i e r 19 gr 12 Tomaat september 2010 tomaat september _RIJK_S&S_Tomaat_Sept2010.indd :32:09

8 Telers zoeken gezamenlijk naar optimaal rendement uit Sassari RZ In de tweede week van juli organiseerde Rijk Zwaan een rondgang langs bedrijven met het ras Sassari RZ. Waar sommige telers al een jaar lang ervaring hadden, gaat het voor anderen nog om een grootschalige proef. Voor allemaal werd het een leerzame middag. De start van de teelttechnische excursie vindt plaats bij T&T van Leeuwen, waar het hele bedrijf volstaat met Sassari. Wanneer het gezelschap bovenop een kar T & T van Leeuwen, Grubbenvorst t h o m a s v a n l e e u w e n Sassari RZ Oppervlakte Sassari: Entwijze: 5 ha Plantdatum: 12 dec Dichtheid: 2,5 per m 2 (zomer: 4 per m 2 ) In 2009 hadden we een proef met Sassari en een zomerteelt van 1,5 hectare. De belangrijkste reden om ons vorige hoofdras te vervangen was dat je Sassari roder kunt oogsten. Daardoor hoef je in het voorjaar en najaar maar 2,5 in plaats van 3 keer per week te oogsten. klimt, valt meteen het grote aantal bloemen op. Het staat supergeneratief, maar wel met genoeg body, merkt Corné op. Het is jammer dat de zetting toch een beetje achterblijft. De bloemkwaliteit is in principe prima maar op de een of andere manier lijken ze niet heel interessant voor de hommels. Volgens René is die moeizame zetting een algemeen beeld. Bij ons hoofdras zie ik het ook. Door de hoge temperatuur laten de hommels het afweten en de enige oplossing is dan méér hommels in te zetten en een extra rondje tikken. Volgens John Verbruggen neemt de bloeisnelheid bovendien extra toe door het extreem warme weer, met als gevolg meer te bevliegen bloemen. Op het gewas valt volgens de groep weinig of niets aan te merken, ook al is het buiten boven de 30 graden. Hij staat gewoon te lachen, aldus John. Goed herstel De volgende stop is Twinburg, een van de bedrijven van Westburg. Hoewel Thomas wijst op de mooie donkere gewaskleur, zou het gewas van René, die bij Westburg verantwoordelijk is voor de teelt van Sassari, wel een wat dikkere kop mogen hebben. Ik heb wat meer dubbele trossen aangemaakt, waardoor de plantbelasting wat aan de hoge kant is. Thomas: Zo was het 2 weken geleden bij mij. Hij herstelt dan vanzelf: ik heb nu weer meer enkele trossen waardoor de plant wat meer energie in het gewas stopt. Die kracht is ook goed voor de kwaliteit! Over die kwaliteit gesproken, daar zit op het moment wel tijdelijk meer uitzoekwerk in. De puntjes worden niet allemaal volgeduwd, dat is vooral een probleem bij de fijne en middelsortering, weet Thomas. Volgens John is dit een logisch gevolg van het grote aantal stuks per tros. Het voordeel van het ras is tegelijkertijd een nadeel. We sturen met z n allen op lange splitstrossen met zoveel mogelijk bloemen, dan zitten er vanzelf ook meer puntvruchten tussen, die wat langer blijven hangen. Zeker met dit warme weer. René bevestigt deze theorie. Van tevoren had ik twee zorgen: dat ik in de zomer te weinig groei zou hebben en dat de vruchten te grof zouden worden. Maar juist door die lange en dubbele trossen is hier geen sprake van. John wijst ook nog op een groot kwaliteitsvoordeel van Sassari in het voorjaar: net als vorig seizoen kwamen er geen lekvruchten voor. Evenwichtig Na een flinke autorit, van Limburg naar West-Brabant, doen de telers beide bedrijven van Kustermans aan, waar Marcel Reedijk zich aansluit. Het staat er puik op hier, zegt hij meteen, doelend op opnieuw een evenwichtige combinatie van generativiteit en groeikracht. Thomas vindt hem eigenlijk wat te mooi staan. Met 30 graden is dat prima, maar als het weer omslaat is het zaak generatief genoeg te blijven staan. Corné realiseert zich dat: Daarom laten wij het matgewicht met 15 procent behoorlijk interen. Hoewel er gewaarschuwd wordt voor een te lage plantbelasting, is daar voorlopig nog geen sprake van. Ze blijven maar komen. Ook andere telers spreken over 7 à 8 ons per week. En op het moment dat de plantbelasting toch terug gaat lopen, is er weinig reden tot zorgen, denkt Marcel. Het ras staat er bekend om dat hij met veel zon juist wat vetter wordt. Volgens John is dan ook het devies bij een weersomslag wat extra blad weghalen en voldoende etmaaltemperatuur blijven draaien. Minder luchten Het laatste bezoek van de middag is aan Marcel Reedijk, de meest ervaren Sassari-teler. Hij wijst erop het laagste energieverbruik van de groep te hebben en bovendien minder last van puntvruchten. Naar aanleiding van mijn bevindingen van vorig jaar ben ik mijn voornacht bewust gaan verhogen, ik probeer niet onder de 13 à 14 graden te gaan. Verder lucht ik in de ochtend flink en op de middag juist minder ruim, zodat de RV niet onder de 60 komt. Het gevolg is dat ik minder bloemen per tros heb en daardoor ook minder puntvruchten. Ik ben ook tevreden over de grofheid. Ondanks dat ik nu even minder dubbele trossen heb, lig ik wel 2 ons voor op vorig jaar. Uiteindelijk denken de telers een oplossing te vinden: generatief sturen, maar niet te koel gaan. Bijvoorbeeld door een tijdige en geleidelijkere overgang naar een niet al te lage nanacht. Thomas ziet hier wel heil in: In het voorjaar had ik teveel bloei en leidde een lage temperatuur alleen maar tot meer bloei. Ook Corné ziet het wel zitten met een minder diepe voornacht: Dan kost het ook veel minder energie om de plant daarna weer op te stoken! Tijdens de nabespreking komen ook nog de brixcijfers en gegevens uit de demokas over tafel. Die wijzen nog eens op de positieve raseigenschappen. De gezamenlijke eindconclusie: We hebben het optimale teeltrecept nog niet helemaal gevonden, maar als we met één ras topproducties van topkwaliteit kunnen halen, dan is het wel Sassari. Cherrytomatenkwekerij Kustermans, Dorst en Made c o r n é k u s t e r m a n s Sassari RZ Oppervlakte Sassari: Entwijze: 2 + 2,5 ha Plantdatum: 12 dec Dichtheid: 2,5 per m 2 (zomer: 4 per m 2 ) Na een succesvolle, grote proef vorig seizoen heb ik dit jaar op het hele bedrijf gekozen voor Sassari, zowel op de locatie in Made als op de locatie in Dorst. Het grootste voordeel is voor mij vooral de vroege productie die het ras kan geven. Westburg, Grubbenvorst r e n é d u i j f Marcel Reedijk, Strijen m a r c e l r e e d i j k Sassari RZ Sassari RZ Oppervlakte Sassari: 1 ha Oppervlakte Sassari: 1,4 ha Hoofdras: Claree Onderstam: Emperador RZ Entwijze: 1 op 1 Entwijze: Plantdatum: 30 nov Plantdatum: 16 dec Dichtheid: 2,5 per m 2 (zomer: 4,1 per m 2 ) Dichtheid: 2,5 per m 2 (zomer: 3,9 per m 2 ) Van andere telers hoorden we goede verhalen over dit ras, onder meer over de productie en oogstprestatie en het roder kunnen oogsten. Daarom hebben we besloten er een grote proef mee te doen. We zijn vooral benieuwd hoe hij de zomer doorkomt. Van links naar rechts: Teeltadviseur Jan Banken (Horti Consult), Corné Kustermans, Marcel Reedijk, John Verbruggen (half zichtbaar) en Thomas van Leeuwen. Patrick Bouten (links) van Westburg in gesprek met Thomas van Leeuwen. Vorig jaar teelde ik Sassari al op het hele bedrijf. Ik was toen al heel tevreden over de meerproductie en ook de smaakcijfers logen er niet om. Ik haalde toen echter nog niet het uiterste uit de kan met het ras; dit jaar wil ik in de praktijk brengen wat ik toen geleerd heb. 14 Tomaat september 2010 tomaat september _RIJK_S&S_Tomaat_Sept2010.indd :32:12

9 Kees van der Wiel uit Drunen: Alex Enthoven uit Maasland: Vegetatieve teler vindt draai met Arvento RZ Arvento RZ staat goed in balans Kees van der Wiel heeft nog geen moment spijt gehad van zijn keuze voor Arvento RZ. Tomatenkwekerij R.A.P. Enthoven bestaat uit vader Peter Enthoven en zoons Alex en Richard (foto). Groentekwekerij De Kooi teelt op twee locaties losse tomaat. De nieuwste kas, in het Brabantse Drunen, is gebouwd in Na twee jaar Mecano RZ, waarmee hij vooral ging Voor het eerst teelt de firma R.A.P. Enthoven dit seizoen Arvento RZ en dat bevalt het bedrijf goed. Bijna iedereen oogst dit jaar minder dan vorig seizoen, maar wij verwachten nu hóger uit te komen! voor de vroege productie, schakelde teler Kees van der Wiel in 2009 over op Arvento RZ. Nu weet ik dat de eindproductie uiteindelijk hoger uitkomt. In de week van de langste dag toont Van der Wiel zich ook in 2010 tevreden over het ras. Het is tot nu toe natuurlijk ook een vrij makkelijk jaar, met relatief koele nachten en nog geen extreme dagtemperaturen. We hoeven al een paar maanden vrijwel niets aan de instellingen te veranderen. Wel is de Arvento RZ Oppervlakte: 3,1 + 3 ha Zaaidatum: 25 okt Plantdatum: 22 dec Groentekwekerij De Kooi t e l e r s t e d r u n e n Plantafstand: 57 cm (zomer: 3,3 per m 2 ) Eerste productie: 12 maart 2010 Productie t/m week 33: 44,8 kg per m 2 teler blij dat de zomer is aangebroken. Hij staat nu sterk in de kop en het blad wordt wat langer. Laat die hoge temperaturen maar komen, want daar kan Arvento prima tegen! Constante groeier Van der Wiel is duidelijk een vegetatieve teler. Dat heb ik nu eenmaal in me. Daarom ben ik twee jaar geleden ook overgeschakeld naar perliet, om toch wat aan generativiteit te winnen. Om dezelfde reden koos de teler er dit voorjaar voor een blaadje uit de kop weg te halen, terwijl hij dat vorig jaar alleen in de herfst deed. Ik ben er in maart mee begonnen en ik heb het tot 20 april volgehouden. Dat is een hele goede keuze geweest. Voor de vaste draaiers kost het zelfs geen enkele extra moeite en sowieso bespaar je later in het jaar weer extra werk. Het was wel nog even lastig inschatten hoe lang ik er mee door zou gaan, maar het pakte perfect uit. Vlak erna kwam er namelijk een donkere periode. Gelukkig kan Arvento sowieso wel wat hebben. Doordat hij heel constant groeit, hoef je niet in paniek te raken als de kop wat dunner wordt. Met de donkere weken in april ontstonden er wel wat bladrandjes, maar tot Botrytis leidde het niet. In 2009 hebben we bewust luchtslurven aangelegd, dat helpt goed. Ondanks de vegetatieve gewasstand zit er niet bijzonder veel arbeid in Arvento. Wel kiezen we ervoor de eerste 10 trossen te beugelen. Door de groeikracht gaan de trossen van nature wat meer omhoog staan, en van kniktrossen houd ik absoluut niet. Streefgewicht Van der Wiel is een van de drie compagnons van Groentekwekerij De Kooi, dat naast tomaten ook paprika s teelt. Alle producten gaan via telersvereniging Best of Four naar T. van Noort, een handelsbedrijf dat kwaliteit hoog in het vaandel heeft staan. Naast een stevige vrucht, hechten zij vooral veel waarde aan een goed vruchtgewicht, van het liefst 100 gram. Over het algemeen oogst ik niet zo heel grof, omdat ik wat vegetatiever teel, maar de laatste weken zit ik precies rond dat streefgewicht. Minder dan 10 procent A tjes en geen zwelscheurtjes; zo gaat het perfect! Het bedrijf kiest al jaren voor een wat latere zaaidatum, dit jaar was dat 5 december. Alex Enthoven: Het pakt elke keer goed uit om met het licht mee te telen. We besparen daardoor gas, hoeven geen trossen te beugelen en krijgen een betere balans in de plant. Door middel van een hoog etmaal blijft de snelheid er voldoende inzitten. Zeker dit jaar werkt het in ons voordeel, want zelfs tijdens die donkere periode had het gewas constant groei over. De teler staat er nog steeds versteld van hoe makkelijk de zetting blijft verlopen. Een tros eraf is een tros erbij, zo gaat het al het hele seizoen. Veel water Omdat Arvento heel goed tegen warmte kan, houdt het bedrijf hoge etmalen aan. We zijn meteen 20+ gaan draaien. Verder geven we meer water en meer kali mee dan vorig jaar en we houden het hele jaar 13 bladeren aan. Rond 1 augustus starten we pas met het weghalen van een blaadje bovenin. Met deze sturing oogst het bedrijf een prima product. Het gemiddeld vruchtgewicht ligt tussen de 102 en 105 gram en de kwaliteit is goed. Op het moment is de kleur iets geliger, door de extreme warmte, maar virus toont hij niet op de vruchten. De stabiliteit van Arvento leidt niet alleen tot een hoge productie, maar bespaart ook nog eens veel arbeid, vertelt de teler. Doordat hij heel constant groeit, gaat het zakken veel makkelijker. Het indraaiwerk is constanter en dankzij de korte behang lengte kan er op ideale hoogte worden geoogst. En ten slotte zijn de trossen heel uniform: zonder punttomaten, achterblijvers of bonken. We zijn dan ook heel tevreden en gaan het ras volgend jaar zeker weer zetten! Arvento RZ Oppervlakte: 2,24 ha Zaaidatum: 5 dec Plantdatum: 14 en 15 jan op 1 geënt Plantafstand: 75 cm (zomer: 3,3 per m 2 ) Eerste productie: Tomatenkwekerij R.A.P. Enthoven t e l e r s t e m a a s l a n d 1 april 105 gr Elanto RZ voorziet in behoefte Gebroeders Duijvestijn teelt al 5 jaar achter elkaar Elanto RZ, al weet Peter Duijvestijn dat het geen makkelijk ras is om te telen. Maar op gebied van kwaliteit en smaak is het een topras. Zowel de algemene smaak als de brixwaarde liggen op een hoog niveau en de tomaten blijven heel stevig. Zeker in afzetmarkten als Engeland en Scandinavië is er veel vraag naar, alles wat we oogsten wordt gegarandeerd afgenomen. Hoewel de telers het ras nu van binnen en buiten kennen, blijft de teelt veel aandacht vragen. Vorig jaar bijvoorbeeld verliep heel goed, met een prima eindproductie, terwijl de teelt dit jaar juist weer meer moeite kost. Onder meer door de noordwestenwind. Dat zullen we weer meenemen in onze rassenevaluatie. Maar sowieso blijven we voor smaak gaan, en daar blijft Elanto heel sterk in. 16 Tomaat september 2010 tomaat september _RIJK_S&S_Tomaat_Sept2010.indd :32:16

10 Alain Moortgat uit Broechem, België: PPO smaakcijfers 2010 april juni augustus Ras Type % sap R BS % sap R BS % sap R BS Dometica RZ Los 37 4, , ,8 50 Tomala RZ lijkt verbetering voor fijne vleessegment RZ Los 38 4, , ,7 48 Arvento RZ Los 33 4, , , RZ Los 32 4, , , RZ Los 32 4, , ,4 46 Bedrijfsleider Bert Vercammen merkt dat Tomala RZ ook bij moeilijke omstandigheden prima zet RZ Los 31 4, , , RZ Los 28 4, , , RZ Tros midden 17 4, , ,0 38 Mauritius RZ Tros midden 24 3, ,5 39 Cappricia RZ Tros midden 27 4, , ,2 55 Alain Moortgat richt zich volledig op het fijne vleessegment en doet dat al jaren met hetzelfde hoofdras. Hoewel dat ras prima voldoet, kan het altijd beter. Daarom doet hij regelmatig proeven. Meestal vallen die rassen snel weer af, de lat ligt nu eenmaal hoog, maar Tomala RZ (voorheen RZ) doet het nog steeds erg goed. Levanzo RZ Tros grof 18 4, , ,8 46 Futuno RZ Tros grof 29 3, ,7 40 Endeavour RZ Tros grof 19 4, , , RZ Tros grof 26 3, , , RZ Tros grof 29 4, , ,0 39 Pinoso RZ Cocktail 44 5, , , RZ Cocktail 54 5, , ,6 58 Amoroso RZ Cocktail 48 7, , ,6 58 Delicioso RZ Cocktail 66 5, , ,7 61 Brioso RZ Cocktail 35 5, , , RZ Cocktail 63 5, , , RZ Pruim fijn los 51 6, , RZ Specialty 40 8, , RZ Specialty 41 6, , RZ Specialty 26 4, ,1 42 Sassari RZ Cherry los 59 7, , RZ Cherry los 62 7, , RZ Cherry los 61 8, ,3 68 Code, type vrucht, % uit de vruchtwand geperst sap, refractie R ( Brix) en smaak, berekend met behulp van het PPO smaakmodel in april, juni en augustus In de proeftuin viel het ras ons vorig jaar op, vertelt bedrijfsleider Bert Vercammen. Daar had hij een hogere productie en vielen de vruchten op door hun mooie glans. Bovendien zag de zetting er goed uit, en dat is precies een van de belangrijkste dingen die nog beter kan aan ons hoofdras. Dit jaar werden er op beide bedrijven, een van 2,8 en een van 1,7 hectare, dan ook 2 proefpaden ingeruimd. We kijken hierbij vooral naar de kwaliteit en de teelteigenschappen. Productiecijfers en gemiddeld vruchtgewicht houden we zelf niet bij: die volgen we bij de proeftuinen. Op alle aspecten moet het uiteindelijk een verbetering zijn, want voor een halve kilo meer schakelen we niet over naar een ander ras. Betere zetting Op het moment van het gesprek met Bert, een week na de langste dag, zijn die ervaringen in ieder geval nog heel positief. Zoals we gehoopt hadden is de zetting over de hele linie wat beter dan bij ons hoofdras. Ook onder moeilijke omstandigheden zet hij prima en ontstaat er een mooie gelijkmatige tros, terwijl bij het hoofdras de eerste vrucht nog wel eens wat kleiner wil blijven. Een ander voordeel is de doorkleuring. Terwijl we bij het hoofdras nog wel eens een gevlamde zien, is de kleur bij Tomala heel gelijkmatig. Dit wordt ook zeer gewaardeerd door de veiling. Enige kanttekening is de neusrot die Bert de afgelopen 2 à 3 weken aantrof, maar dat is puur een gevolg van een niet optimale sturing van de proef. Eigenlijk zouden we wat meer water willen geven, maar we moeten Tomala nu eenmaal op dezelfde manier sturen als het hoofdras. Toch zouden we het met een hele kas Tomala niet heel anders doen, en dat is zeker een voordeel. Dat betekent dat we vrij makkelijk van ras zouden kunnen switchen. Hoewel het ras dus niet vraagt om een heel andere sturing, toont Tomala zich wel wat groeikrachtiger. Het blad staat wat meer omhoog, en dat is zeker een voordeel. Daardoor vangt het gewas namelijk wat meer licht op en staan de bladeren meer uit elkaar, wat gemak geeft bij het bladsnijden. Verder valt op dat het gewas ondanks zijn kracht mooi Tomala RZ ( RZ) Omvang proef: 2 x 400 m 2 Plantdatum: 10 dec en 13 jan Plantafstand: Alain Moortgat t e l e r t e b r o e c h e m (b ) op 2de en 3de blad 52 cm, eindafstand 44 cm open blijft. Naast arbeidsvriendelijk is het gewas tot nu toe ook goed gezond, besluit de bedrijfsleider. Van virus hebben we gelukkig nog geen last gehad en net als bij het hoofdras toont het gewas geen wit en hebben we Botrytis goed onder controle. Verder zijn we met Tomala helemaal vrij van witkoppen, ook dat is een belangrijk voordeel! Tomala RZ op Proeftuin Sint-Katelijne-Waver (2009) Ras Productie (20 april 10 nov) Gemiddeld vruchtgewicht Standaardras 53,7 kg per m gr Tomala RZ 59 kg per m gr 18 Tomaat september 2010 tomaat september _RIJK_S&S_Tomaat_Sept2010.indd :32:23

11 RZOver de grens Duitsland Lyterno RZ voor premiumsegment Een perfecte vlakke tros met mooie vruchten. Ofwel, een product dat in de verpakking of kist super oogt. Teler Carsten Knodt praat enthousiast over de kwaliteiten van Lyterno RZ. Een ras dat eigenschappen als presentatie, smaak en een hoog lycopeengehalte moeiteloos combineert. Ja, dit is absoluut een tomaat voor het premiumsegment. Perfecte sortering met Delicioso RZ Cocktailtomatenteler Theo Germes draait een goed seizoen. Voor het tweede jaar op rij levert hij prima kwaliteit Delicioso RZ. Lekkere smaaktomaten met een uitstekende houdbaarheid, vertelt de teler. Tel daarbij op zijn sterke groene delen en je hebt een product waar de afnemers blij van worden. Vorig jaar stond Lyterno nog in proef op het bedrijf van Carsten Knodt. Dit teeltseizoen besloot de teler het ras m² te gunnen. Waarom? Dit ras past bij het type tomaat dat wij willen leveren: goed houdbare, donkerrood gekleurde tomaten met een vruchtgewicht Lyterno RZ Zaaidatum: 20 nov Plantdatum: 12 jan Entwijze: 1 op 1 geënt Plantafstand: 70 cm (zomer: 3,6 per m 2 ) Vruchtgewicht: Eerste productie: Zowel Carsten Knodt als zijn afnemers zijn heel tevreden over Lyterno RZ. Carsten Knodt t e l e r t e t ö n i s v o r s t (d ) gr eind maart Productie t/m week 34: 36,4 kg per m 2 onder de 115 gram. En heel belangrijk, met een hoog lycopeengehalte. Dat ziet onze hoofdklant graag. Sterke groeikracht Daarnaast kunnen wij ook goed uit de voeten met het gewas, vervolgt Carsten. Lyterno is een generatief ras met veel groeikracht. De plant heeft opstaand blad en vraagt weinig arbeid. Wij telen zeer generatief. Altijd met een hoge minimumbuis tegen Botrytis en altijd met een temperatuurverschil van minimaal 6 C tussen dag en nacht. Daartoe stellen we de voornacht in op 15 C en de nanacht op 17,5 C tot 18 C bij zonsopgang. Vanaf elf uur laten we de temperatuur doorstijgen naar 22 à 25 C. Afhankelijk van het licht. Arbeid Vanaf de vijfde tros heeft de teler wekelijks een blaadje weggehaald. Tot week 23. Andere gewaswerkzaamheden? We houden per plant maximaal 14 bladeren aan. En afhankelijk van het weer en de zon daalt dit aantal naar 12. De eerste tros hebben we op vijf vruchten gesnoeid, zodat deze snel kon afrijpen. Daarna snoeiden we alles op 6 vruchten. En tot de achtste tros hebben we de trossen gebeugeld. Verder viel op dat Lyterno veel CO 2 nodig heeft, minimaal 220 kilo per hectare per uur. Langer beugelen Carsten is tevreden over het verloop van de teelt. Alleen in het begin hadden we wat last van meeldauw. Ook blijkt Lyterno, vergelijkbaar met Cappricia RZ, wat gevoelig te zijn voor kniktrossen. Het vruchtgewicht van die tomaten daalt dan onder de 90 gram. Wanneer we Lyterno volgend seizoen weer planten, zullen we dan ook langer beugelen, tot de twaalfde tros. Ook zouden we denk ik een week eerder een blad uit de kop halen en nog generatiever sturen. Wij telen op perliet en dit generatieve groeimedium leent zich daar uitstekend voor. Stabiele smaak zorgt voor betrouwbaar merk Theo Peeters is fieldman bij Landgard, de Duitse veiling. Omdat deze naam ook wordt afgedrukt op de verpakking, is het enorm belangrijk altijd kwaliteit te leveren. Met het smaakras Lyterno RZ is dit mogelijk. Consumenten leren het merk daardoor te vertrouwen en telers kunnen er een meerprijs voor krijgen. Dat is een ideale situatie. We blijven echter zoeken naar verbetering, onder meer door minimaal drie keer per jaar de demokas in Steenbergen te bezoeken. Daar kunnen we heel gericht zoeken naar eigenschappen die wij belangrijk vinden, zoals brixwaarde, trosopbouw en groene delen. Bij Delicioso RZ gaan productie en kwaliteit samen, weet Theo Germes. Tevreden vertelt Theo Germes dat hij deze teelt nog geen last van ziekten en plagen heeft gehad. Hij schrijft dat onder andere toe aan Delicioso. Je merkt dat dit ras sterk is tegen Botrytis. Een groot pluspunt. Een andere belangrijke eigenschap die meetelde bij zijn keuze voor Delicioso is het planttype. Dit ras heeft een kort gewas. En dat is een absolute voorwaarde, aangezien de hoogte van mijn kas slechts drie meter bedraagt. Compact Het gewas van Delicioso onder-scheidt zich verder van vergelijkbare rassen door de grotere hardheid van de bladeren en stengels. Het is een krachtige en compacte plant. Elke 10 dagen halen we een blad weg uit de kop. Bij deze gewaswerkzaamheden worden we soms ook met een nadeel van het ras geconfronteerd. Door de harde stengels breekt er namelijk sneller onbedoeld een kop af. Dag-nachtverschil Het gewas van Delicioso heeft een vegetatieve inslag en moet dus generatief gestuurd worden. Zeer generatief, benadrukt Theo. Wij hanteren daarom altijd een groot dag-nachtverschil. In het begin van de teelt realiseerden we een voornacht van 15 C en een nanacht van 17,5 tot 18,5 C. Overdag stond de instelling op 20,5 met 4 C lichtverhoging. In het voorjaar lieten we als aanvullende generatieve ingreep elke morgen na zonsopgang de temperatuur 1 C zakken, gedurende twee uur. Groeikrachtig gewas Wat de gemiddelde etmaaltemperaturen waren? Week 10 tot en met 17: 19-19,5 C. Week 18 tot en met 26: 19,5-20,5 C afhankelijk van klimaat en licht. Mocht de teler de teelt over doen dan zou hij de temperatuurdaling in de ochtend nog sterker instellen. En overdag zou hij de temperatuur nog verder laten oplopen dan nu. Theo: Delicioso heeft voldoende groeikracht om hier goed mee om te gaan. Productie Over de productie is de teler zeer tevreden. Daarnaast waardeert hij de donkerrode tomaten van 38 tot 40 gram. Hij snoeide de trossen op 9 à 10 vruchten en de eerste 7 stuks werden gebeugeld. De trossen zijn al kort van zichzelf en zien er met 9 à 10 vruchten prima uit. Bij de losse verpakkingen van 3 kilo zijn de trossen perfect. Bij de stuksverpakking hangt er een vrucht op de top van de tros. Zeker, al met al is Delicioso het meest geschikte ras in zijn soort voor mij. Delicioso RZ Zaaidatum: 16 nov Plantdatum: 8 jan Entwijze: 1 op 1 geënt Plantafstand: 75 cm (zomer: 3,3 per m 2 ) Vruchtgewicht: Theo Germes t e l e r t e g e l d e r n (d ) gr Eerste productie: week 12 Productie t/m week 34: 21,0 kg per m 2 20 Tomaat september 2010 tomaat september _RIJK_S&S_Tomaat_Sept2010.indd :32:27

12 Demodagen Tomaat 2010 Inspirerend als altijd Op 2 en 3 september vonden de Demodagen Tomaat weer plaats, na 7 jaar voor de laatste keer op het bedrijf van Harry Augustijn in Steenbergen. Wat speciale aandacht voor dit feit was dan ook wel op zijn plaats, maar verder waren de demodagen weer als vanouds: druk, gezellig en inspirerend. Altijd een eerlijke mening registraties, beoordelingen en bezoeken. Zo maar wat demokas-statistieken die teeltadviseur Ben Zwinkels voor de gelegenheid had opgezocht. Namens Rijk Zwaan hield hij op vrijdagmiddag een kort bedankpraatje voor Harry. En die dank was groot. Voor zijn registraties, voor zijn inzet, voor zijn koffie, maar vooral ook voor zijn eerlijke mening. Want daar gaat het uiteindelijk om in onze tomatendemo. Ook Harry nam nog even het woord. Mede namens zijn vrouw, dochter en schoonzoon, gaf hij aan met een zeer goed gevoel terug te kijken op zijn jaren als demoman. Hij noemde de goede samenwerking met Rijk Zwaan, inclusief de soms heftige discussies, en zei, te midden van de mensen die zoveel van hem hebben geleerd, het een eer te hebben gevonden al die bezoekers te hebben mogen ontvangen. Ik hoop dat jullie je voordeel er mee hebben kunnen doen. 22 Tomaat september 2010 tomaat september _RIJK_S&S_Tomaat_Sept2010.indd :32:47

13 Juiste moment om te stoppen Harry Augustijn neemt met goed gevoel afscheid van demokas Harry Augustijn (links) met zijn steun en toeverlaat schoonzoon Sander Snijders. Zeven jaar lang was Harry Augustijn beheerder van de demokas in Steenbergen. Een tijd waarin het aantal segmenten groeide van 2 à 3 tot 12 à 13 en het percentage buitenlandse bezoekers naar boven de 60 procent. Het was een mooie periode, maar nu wordt het tijd voor andere dingen. Ik hoop dat mijn opvolger er net zoveel plezier aan beleeft als ik. Samen met Rijk Zwaan was Harry acht jaar geleden zelf een van de bedenkers van het principe tomatendemo. Na een brainstorm vond Rijk Zwaan dat hij als ras-tomatenteler uiteindelijk zelf de meest geschikte man was om de boel op te zetten. Ik had geen opvolgers en met de ingetreden schaalvergroting zat er niet veel toekomst in mijn productiebedrijf. Bovendien zag ik het als een enorme uitdaging. Rijk Zwaan wilde onder meer een inhaalslag maken in de specialties en daar zou ik een belangrijke bijdrage aan kunnen leveren. Vrije hand Een uitdaging bleek het inderdaad, met steeds meer rassen in steeds meer segmenten die allemaal met hetzelfde klimaat gestuurd moeten worden. De rassen werden natuurlijk bepaald door Rijk Zwaan, maar in de sturing heb ik altijd de vrije hand gehad. Elk jaar moest ik dan weer 25 tot 30 nieuwe rassen leren kennen. Drie jaar geleden kwam daar ook nog eens de arbeidsregistratie bij. Gelukkig heb ik al die tijd 2 rechterhanden gehad: mijn dochter en schoonzoon hebben een hele grote bijdrage geleverd, zonder hen had ik dit nooit kunnen doen! Ook de samenwerking met Rijk Zwaan is altijd heel goed geweest, benadrukt Harry. Ik vergat achter in een pad bijvoorbeeld wel eens bewust een paar trosjes te oogsten, om de teeltadviseurs te overtuigen dat een ras sterk is op scheuren. Daar is een demo ook voor: als het ergens fout moet gaan, laat het dan hier zijn. En niet in de praktijk. Over de belangrijkste eigenschap van een demoman hoeft Harry niet lang na te denken. Flexibel zijn. Rond beurzen bijvoorbeeld kon het behoorlijk druk zijn en was het wel eens improviseren. Ik herinner me dat er een keer een groep van 35 Portugezen voor de deur stond, terwijl ik van 7 was uitgegaan en de kas al helemaal vol stond. Maar ook daar zijn we toen uitgekomen, overal is een oplossing voor! Bij die flexibele instelling hoort ook het kunnen verplaatsen in mensen, vervolgt Harry. Laatst had ik een groep uit Libanon op bezoek, waar de tomatenteelt op een heel ander niveau staat. Dan moet je oppassen met het noemen van producties van 60 kilo of meer, daar raken die mensen alleen maar gefrustreerd door. Er hoort dan een verhaal bij. En dat kon ik altijd goed vertellen, omdat ik in de afgelopen 40 jaar ook in een hele andere situatie heb gezeten. Mensen waarderen dat ook. Het geeft natuurlijk een supergoed gevoel als je na afloop van zo n bezoek een mailtje krijgt dat mensen het zo interessant hebben gevonden! BN er Toen in maart 2009 bekend werd dat de provincie West-Brabant en de gemeente Steenbergen de kas van Harry graag plat zag gaan, in verband met het natuurgebied, heeft hij meteen open kaart gespeeld. Dit was het juiste moment om te stoppen, dat heb ik Rijk Zwaan direct laten weten. Hoewel er genoeg andere leuke dingen zijn waar hij zijn tijd nu aan kan besteden, zoals meer tijd doorbrengen met zijn kleinzoon, zal Harry de demo zeker gaan missen, zoals de tomatenwereld ook nog wel eens zal terugdenken aan Harry. Op de Fruit Logistica voelde hij zich ooit bijna een BN er, zo vaak werd hij aangesproken. Vaak werd hem gevraagd wat nou zijn eigen favoriete ras was. Maar daar heeft hij nooit antwoord op gegeven. Daarmee zou ik aangeven dat ik de rest minder vind, en je moet juist objectief blijven. Bovendien bestaat er geen perfect ras. Verscheidenheid aan rassen De verscheidenheid aan rassen, met al zijn mogelijkheden en onmogelijkheden, is juist altijd de kracht van de demo geweest! Die variatie zal er ook de komende jaren weer zijn, wanneer de tomatendemo verhuist naar Kwintsheul. Waar nodig zal de wandelende tomatenencyclopedie hier zeker zijn hulp en expertise aan verlenen. Maar ik zal zeker niet op zijn stoel gaan zitten, iedereen doet het op zijn eigen manier. Wanneer dit artikel gedrukt wordt, zitten ook de laatste demodagen erop. Voor Rijk Zwaan was dit altijd een jaarlijks piekmoment, maar voor Harry bijna een dag als alle anderen. Elke dag kon ik bezoekers krijgen, dus moest het ook elke dag schoon en representatief zijn. Voor mij was elke dag een hoogtepunt. Opnieuw een rastomatenteler aan het roer De opvolger van Harry Augustijn is Leo van Meurs, vanaf het seizoen 2011 neemt hij het stokje over. Teeltadviseur Ben Zwinkels legt uit waarom juist Leo voor Rijk Zwaan de ideale nieuwe demoman is. Net als acht jaar geleden voor Harry gold, is Leo een zeer ervaren tomatenteler, waarvoor het runnen van de tomatendemo een mooie nieuwe uitdaging is. Bovendien heeft hij altijd Rijk Zwaan-rassen geteeld en weet hij hier dus goed mee om te gaan. De laatste paar jaren teelde hij Elanto RZ, waarmee hij nu dus zijn actieve loopbaan als gewone teler afsluit. We zijn er van overtuigd dat dit een prima samenwerking wordt. Aan de faciliteiten zal het in ieder geval niet liggen. Op de plek van zijn bestaande bedrijf in Kwintsheul, bouwt Leo een moderne nieuwe kas, met een teeltoppervlak van 1 hectare. Ben: Omdat het betonpad nu in het midden komt te liggen beschikken we straks over 100 paden. Daardoor kunnen we meer rassen kwijt maar er ook voor kiezen sommige rassen iets grootschaliger te telen. Ook krijgen we wat meer mogelijkheden om rassen gerichter te sturen. Omdat er wordt nieuwgebouwd worden ook andere faciliteiten optimaal ingericht. Zo komt er bij de ingang een hygiënestation te staan en wordt er een aparte ontvangstruimte gebouwd, die los staat van de verwerkingsruimte. Hoewel de nieuwe locatie op details dus wel een verbetering betekent, zal er aan het principe van de demo niets veranderen, verzekert Ben. Het belangrijkste is dat we weer een rastomatenteler aan het roer krijgen. Dat de demo nu in het Westland komt heeft dan ook meer te maken met het feit dat Leo daar gevestigd is dan dat het een betere locatie is. Voor sommige telers zal het wat verder rijden zijn, maar daar tegenover staat dat de demo dichter bij het hoofdkantoor van Rijk Zwaan komt te liggen. Dat kan vooral een voordeel zijn voor buitenlandse bezoekers, die we ook in de nieuwe demo weer in grote getale verwachten. H Leo van Meurs 24 Tomaat september 2010 tomaat september _RIJK_S&S_Tomaat_Sept2010.indd :32:50

14 Emperador RZ Onder stammen Stallone RZ Meer ziekteresistentie Eigenlijk waren wij nooit zo n voorstander van enten. Toch zijn we twee jaar geleden overstag gegaan. Omdat we meer groeikracht en resistentie tegen ziektes als Pythium en Verticilium zochten. Nu hebben we Ingar op Emperador RZ staan. Dat is gewoon een heel groeikrachtige onderstam. En hij heeft zich absoluut bewezen. We hebben een hogere zomerproductie gehaald, het gewas is groener dan anders gebleven en de doorgroei van vruchten verliep vlot. Ook ervaren we minder Botrytis door deze wat generatieve onderstam. Betere uitgroei vruchten Stallone RZ is een groeikrachtige onderstam met een duidelijk generatieve inslag. Dit seizoen hebben we hem voor het eerst onder Brioso RZ staan. Voorheen gebruikten we meestal Maxifort en ik moet zeggen, Stallone doet hier zeker niet voor onder. Volgens mij is Stallone zelfs sterker in de kop. Ook tijdens die hitteperiode in juni en juli ging hij alleen maar harder groeien. Ja, die groeikracht zien wij graag. Het uit zich onder meer in een vlotte uitgroei van de vruchten; mooie grove tomaten. Wij houden het vruchtgewicht op zo n 39 gram, maar zouden zonder problemen 50 gram kunnen halen. a n d r é v a n d e n e n d e teler te monster c u lt u u r r a s: i n g a r e n t w i j z e: g e ë n t g e t o p t eric volkering t e l e r u i t d e li e r c u lt u u r r a s: b r i o s o r z e n t w i j z e: g e ë n t g e t o p t Groei bij extreem weer Als telers in Zuid-Nederland hebben we tijdens de zomerdag nogal eens te maken met extreme weersomstandigheden. Etmaaltemperaturen van 22 à 24 ºC zijn dan geen uitzondering. Big Power RZ had net iets te weinig kracht, maar Emperador RZ trekt het gewas deze perioden vrij gemakkelijk door. Die groeikracht heb je hier nodig. En vergeleken met Maxifort ervaren we met Emperador wat grovere vruchten. Het wortelpakket? Onze bedrijfsvoorlichter bekijkt regelmatig de mat en deze ziet er altijd mooi uit. Ja, tot op heden zijn we zeer tevreden. Goede productie Wij telen nu voor het derde jaar Arvento RZ en voor het tweede jaar op onderstam Stallone RZ. Een goede combinatie. Waarom? Omdat we zo met onze stengelafstand een goede productie halen. Arvento heeft soms de neiging om wat fijn te blijven in voor- en najaar. Met Stallone heb je dan net iets meer groeikracht en daardoor meer productie. En het mooie is, deze onderstam geeft kracht zonder te veel vegetatie. Hij voldoet, maar natuurlijk houd ik mijn ogen open voor nieuwe ontwikkelingen. Trouwens, een goede onderstam bewijst zich vooral in de zomer en aan het einde van de teelt. Dan kun je zien of het gewas het vol heeft gehouden. n o u d s t e e g h teler te wellerlooi c u lt u u r r a s: c a p p r i c i a r z e n t w i j z e: é é n o p é é n m a r i e n v e r k a d e teler te monster c u lt u u r r a s: a r v e n t o r z e n t w i j z e: é é n o p é é n Power genoeg Cappricia RZ is een vegetatief ras en als ik daar ook nog eens een puur vegetatieve onderstam onder zou zetten, krijg ik alleen plant. Dat wil ik niet. Ik moet tomaten hebben. Daarom kiezen wij nu voor het vierde teeltseizoen op rij voor Emperador RZ, een onderstam met een generatieve inslag. Eén op één geënt starten de jonge planten op 72 centimeter waarna we alles verdubbelen tot 36 centimeter. En in de zomer gaan we nog terug naar 33 centimeter. Dan nog heeft Emperador voldoende power om de productie en het gewas tot een goed einde te brengen. Alleen een generatieve onderstam is trouwens niet genoeg om Cappricia te sturen. Zo halen we ook regelmatig een blaadje uit de kop. Generatieve inslag Dit seizoen telen we voor het eerst op een locatie in Middenbeemster. Op deze tuin hebben we gekozen voor de combinatie Stallone RZ onder Mecano RZ. Met Stallone hadden we al ervaring in het Westland. Alleen stond hij daar onder Tourance. De ervaringen waren goed. Ook onder Mecano bevalt Stallone prima, vooral de generatieve inslag. We hebben dit seizoen vroeg gepoot, 1 december, en vervolgens de eerste tros eruit gehaald om niet te vroeg bloei te hebben. Nu merken we dat de vruchten makkelijk wat grover worden. We zitten snel aan de 130 gram. Mooie volle trossen, die ook tijdens de hitte hun kwaliteit behielden. m a r c e l va n d e n b r o e k teler te broekhuysen (d) c u lt u u r r a s: c a p p r i c i a r z e n t w i j z e: é é n o p é é n l e o n n o o r d a m teler te middenmeer c u lt u u r r a s: m e c a n o r z e n t w i j z e: é é n o p é é n 26 Tomaat september 2010 tomaat september _RIJK_S&S_Tomaat_Sept2010.indd :32:56

15 Introducties 2010/2011 Ook komend seizoen introduceren we weer een aantal nieuwe rassen. Van de meest veel-belovende geven we een korte omschrijving. Tros midden Tros grof Los Mini pruim RZ RZ RZ RZ Hoogronde jointless trostomaat met generatieve groeiwijze. Het open gewastype geeft in combinatie met een goed uithoudingsvermogen een hoge productie. Bij snoeien op 6 vruchten is het vruchtgewicht 120 à 130 gram. Bij jaarrond snoeien op 5 vruchten is dit 130 tot 150 gram. Door het open gewastype is RZ goed geschikt voor teelten met dichtere stengelafstanden. Grove trostomaat die met een vruchtgewicht van 150 à 160 gram garant staat voor een topproductie. De trossen zijn mooi van vorm en de vruchten hebben een mooie glans RZ heeft een generatieve groeiwijze met een normaal tot open gewas. Losse tomaat met een vroege productie en een generatief gewas. De eerste maanden zijn de vruchten vrij grof, later worden ze wat fijner. Lang gewas en een vruchtgewicht vergelijkbaar met dat van Arvento RZ. Nieuwkomer in het minipruimsegment, naast Pareso RZ. De tomaatjes zijn uitmuntend van smaak en met een vruchtgewicht van 10 gram wat fijner dan die van Pareso. Het gewas is erg generatief en maakt makkelijk extra splijttrossen RZ Tros grof RZ Los RZ Santa RZ San Marzano Nieuwe grove trostomaat die met een gemiddeld vruchtgewicht van 160 tot 170 gram zeer hoge producties kan geven. Het generatieve, open gewastype zet zichzelf in balans en vraagt niet om bijzondere teeltmaatregelen. Doordat de vruchten gemakkelijk zwaar worden, komt RZ het beste tot zijn recht bij een vrij vlak temperatuursregime. Met een vruchtgewicht van rond de 100 gram en een goede kwaliteit een waardevolle aanvulling voor het losse segment. Het gewas is sterk vegetatief en heeft een lengte vergelijkbaar met die van Arvento RZ. Santa-type met een prima smaak. Het gewas is lang en generatief en geeft lange trossen die makkelijk op 12 vruchten kunnen worden gesnoeid. De vrucht is geblokt en weegt gemiddeld tussen de 12 en 15 gram. Dit seizoen wordt het ras ook aan de tros getest. Nieuw type dat een fijne San Marzano kan worden genoemd. De smaak is prima. Het gewas is generatief en vrij lang. In de proeven waren er in 2010 op 1 juli 1040 vruchten aangemaakt en stond de 25e tros in bloei. Dit seizoen wordt het ras ook aan de tros getest. 28 Tomaat september 2010 tomaat september _RIJK_S&S_Tomaat_Sept2010.indd :33:08

16 Teeltadviseurs/vertegenwoordigers Introducties 2010/2011 Colofon Rijk Zwaan Nederland biedt haar klanten Seeds & Services. Seeds staat voor de groenterassen die Rijk Zwaan ontwikkelt voor de professionele teler. Services verwijst naar het groeiend pakket diensten voor partners in de voedselketen, zoals teeltbegeleiding, teeltregistratie, ketenmanagement, 4-seasons concepten en point-of-sale checks. Rijk Zwaan Nederland B.V. Ronald van den Bulk Peter van Schie Mobiel +31 (0) Mobiel +31 (0) Kees de Jong John Verbruggen Mobiel +31 (0) Mobiel +31 (0) Tekst en redactie: Rijk Zwaan en Adequaat communicatie Fotografie: Tjipke Meijer, Leo Duijvestijn Vormgeving: Do Company, Rotterdam Drukwerk: Drukkerij Van Deventer Oplage: stuks Peter Reinders Mobiel +31 (0) Ben Zwinkels Mobiel +31 (0) RZ Nieuwe cherrytomaat met een wat fijnere vrucht dan de huidige rassen. Het wat lagere vruchtgewicht wordt ruimschoots goedgemaakt door de hoeveelheid aangemaakte vruchten. Het ras geeft voornamelijk 2-takkers en is sterk vegetatief. De vrucht is mooi donkerrood en heeft een prima smaak RZ Cherry Cocktail Fijne trostomaat die voor verbreding van het cocktailsegment zorgt. Naast de grams en grams tomaat is er met RZ een grams tomaat, die opvalt door zijn hoge trosaanmaak en in verhouding tot het vruchtgewicht een hoge productie. Het gewas is sterk en tegelijkertijd mooi open. De smaak is prima en de tros is mooi vlak, met prima groene delen. Het ras is erg sterk tegen scheuren RZ Ras dat ook wel Amoroso XXL wordt genoemd. In veel opzichten lijkt het ras dan ook op de goed smakende en sterk groeiende Amoroso RZ, maar het gemiddeld vruchtgewicht van RZ ligt 10 gram hoger. De smaak is vergelijkbaar met die van Amoroso. Het ras is sterk tegen scheuren. Toelichting meeldauwresistentie Rassen met de vermelding HR:On zijn hoog resistent tegen meeldauw. Dat betekent dat ze over een gen beschikken dat de groei en ontwikkeling van meeldauw sterk beperkt in vergelijking met vatbare rassen. Bij een teeltregime zonder extremen, zoals een extreem vochtig klimaat of extreem hoge plantdichtheid, zijn bij deze rassen geen aanvullende maatregelen tegen meeldauw nodig. Een aantal rassen beschikt niet over het hoge resistentieniveau maar toont wel minder sporen van meeldauw. Deze rassen zijn intermediate resistent (IR). Dat betekent dat aan het begin van de teelt een normaal bestrijdingspatroon nodig is, met passende maatregelen in het geval van een beginnende aantasting. Bij een lage infectiedruk is later in de teelt minder bestrijding nodig dan bij vatbare rassen. Voor extra zekerheid kunnen de zwavelverdampers ook bij IR-rassen het best in gebruik blijven. Cocktail Overname met bronvermelding is toegestaan. RZ Seeds & Services is met grote zorg samengesteld, niettemin kan geen aansprakelijkheid worden aanvaard voor mogelijk onjuiste berichtgeving. De teeltadviezen die in deze uitgave staan zijn zo nauwkeurig mogelijk afgestemd op ervaringen in proeven en de praktijk, maar zijn vrijblijvend. Rijk Zwaan aanvaardt in geen enkel geval aansprakelijkheid voor afwijkende resultaten in het geteelde product waarop een teeltadvies betrekking heeft. De teler dient zelf te beoordelen of een teeltadvies geschikt is voor toepassing op de beoogde teelt, in samenhang met de lokale omstandigheden. Rijk Zwaan Nederland B.V. Burgemeester Crezeelaan 40 Postbus 40, 2678 ZG De Lier, Holland Telefoon +31 (0) , Fax +31 (0) Zaadhandel Hollandia NV Westkaai 8, 2170 Merksem, België Telefoon +32 (0) , Fax +32 (0) seeds&services Reageren? Wilt u reageren op artikelen uit deze RZ Seeds & Services? Stuur dan een naar m.de.veen@rijkzwaan.nl Uw reactie wordt zeer op prijs gesteld. Gaston Jacobs, Mobiel +32 (0) g.jacobs@hollandia.be Zaadhandel Hollandia NV België Accountmanagers Benelux accountmanager plantenkwekers Peter Reinders, Panningen Mobiel +31 (0) p.reinders@rijkzwaan.nl Peter Scheire, Mobiel +32 (0) p.scheire@hollandia.be accountmanager trade & retail Maarten van der Leeden Mobiel +31 (0) m.van.der.leeden@rijkzwaan.nl Er bestaan verschillende niveaus van specialisatie in interacties tussen planten en ziekten of plagen. Het identificeren van dergelijke specialisatie vereist ingewikkelde analysemethodes. Vaststellen of een plant al of niet is aangetast door een specifieke belager, kan afhangen van de gebruikte analysemethode. Het is belangrijk, in het algemeen, te benadrukken dat de specialisatie van belagers van tijd tot tijd en van plaats tot plaats kan variëren, afhankelijk is van milieufactoren en dat nieuwe biotypen van plaagveroorzakers of fysio s van pathogenen kunnen ontstaan die resistentie kunnen doorbreken. Immuniteit: een plantenras wordt niet aangetast door een specifieke plaag of ziekte. Resistentie: het vermogen van een plantenras om de groei en ontwikkeling van een specifieke plaag of ziekte te beperken alsmede de schade die zij veroorzaakt in vergelijking met vatbare plantenrassen onder vergelijkbare milieuomstandigheden en plaag- of ziektedruk. Deze plantenrassen kunnen echter wel enige ziektesymptonen of schade vertonen onder hoge plaag- of ziektedruk. Twee niveaus van resistentie worden gedefinieerd: Hoge resistentie (HR): plantenrassen beperken de groei en ontwikkeling van een specifieke plaag of ziekte onder normale plaag- of ziektedruk sterk in vergelijking met vatbare rassen. Deze plantenrassen kunnen echter wel enige ziektesymptomen of schade vertonen onder hoge plaag- of ziektedruk. Intermediaire resistentie (IR): plantenrassen beperken de groei en ontwikkeling van een specifieke plaag of ziekte, maar kunnen meer symptomen vertonen in vergelijking met hoog resistente rassen.intermediair resistente plantenrassen zullen minder ernstige ziektesymptomen of schade vertonen dan vatbare plantenrassen onder vergelijkbare milieuomstandigheden en/of plaag- of ziektedruk. Vatbaar: het onvermogen van plantenrassen om de groei en ontwikkeling van een specifieke plaag of ziekte te beperken. Indien in een resistentiecode t.a.v. een bepaald ras wordt verwezen naar bepaalde biotypen of stammen waartegen resistentie wordt geclaimd, dan betekent dit dat geen resistentie wordt geclaimd tegen andere biotypes of stammen van dezelfde plaag of ziekte. Indien in een resistentiecode niet wordt verwezen naar biotypen of stammen waartegen resistentie wordt geclaimd, dan betekent dit dat resistentie alleen wordt geclaimd tegen bepaalde niet nader gespecificeerde biotypen of stammen. Beschrijvingen, illustraties, teeltadviezen en elke andere informatie in welke vorm dan ook van Rijk Zwaan, bijvoorbeeld over de houdbaarheidsdatum, zaai-, plant- en oogstdata, zijn zo nauwkeurig mogelijk afgestemd op ervaringen in proeven en praktijk. Rijk Zwaan aanvaardt echter in geen enkel geval aansprakelijkheid voor schade die voortvloeit uit het gebruik van zulke beschrijvingen, illustraties, teeltadviezen en informatie. De koper/gebruiker is zelf verantwoordelijk voor de juiste opslag van de zaden en dient zelf te beoordelen of de zaken en teeltadviezen geschikt zijn om voor de beoogde teelten respectievelijk onder de lokale omstandigheden te worden gebruikt. Opname van een ras in deze uitgave betekent niet automatisch dat dit ras beschikbaar is voor exploitatie; het kan alleen voor beproeving beschikbaar zijn. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Rijk Zwaan ( De foto's in deze uitgave demonstreren de types waartoe de genoemde rassen behoren en niet alle rassen als zodanig. Deze foto s vormen geen enkele garantie, expliciet noch impliciet, t.a.v. de prestaties van het gewas. 30 Tomaat september 2010 Tomaat september _RIJK_S&S_Tomaat_Sept2010.indd :33:12

17 Kortom Nieuwe faciliteiten voor veredelingsafdeling In december 2010 neemt Rijk Zwaan een gloednieuw bedrijfsgebouw en m 2 kas in gebruik voor de veredeling van glasgroenten, waaronder die van tomaat. De nieuwbouw vindt plaats naast het hoofdkantoor van Rijk Zwaan in De Lier, op de plek van de oude glasopstanden van het veredelingsbedrijf. De veredelaars van Rijk Zwaan krijgen hier in totaal 12 kasafdelingen tot hun beschikking, uitgerust met assimilatielampen van en lux. In de bijbehorende bedrijfshal komen naast de werkruimtes, kantoren, en een kantine voor de selectiemedewerkers, ook faciliteiten voor onderzoek, waaronder diverse cellen, een klein lab, een zaadkluis en een ruimte voor het schonen van de stammen uit de selectie. Op het nieuwe veredelingsbedrijf zal veel aandacht worden besteed aan hygiënemaatregelen, om ook in de selectieproeven de kans op zaadoverdraagbare ziektes zo veel mogelijk te minimaliseren. Net zoals op de productieafdelingen van Rijk Zwaan, wordt de entree volledig ingericht volgens het nieuwe hygiëneprotocol G Een belangrijke stap voor de ontwikkeling van nieuwe, succesvolle tomatenrassen. voor tomaat. Zo gelden er strikte kledingvoorschriften en komen medewerkers bij binnenkomst altijd door een hygiënestation. Op dit moment verkeert de bouw van het veredelingsbedrijf in de afrondende fase. Als alles volgens planning verloopt, zullen de kas in november en de bedrijfshal eind december in gebruik kunnen worden genomen. Met de nieuwe faciliteiten beschikt Rijk Zwaan dan over een goede uitgangspositie om ook in de komende jaren nieuwe, succesvolle tomatenrassen te blijven ontwikkelen. Assortimentsoverzicht Voor het seizoen 2010/2011 heeft Rijk Zwaan wederom een compact en handzaam overzicht gemaakt van alle tomatenrassen in de verschillende segmenten. Met een voortdurend uitbreidend assortiment is een helder overzicht van de mogelijkheden immers belangrijker dan ooit. Het tomatenboekje biedt een goed inzicht in bijvoorbeeld resistenties, gewastype, vruchtgewicht en smaak en bevat ook de eigenschappen van de onderstammen van Rijk Zwaan. Heeft u het tomatenboekje nog niet ontvangen? Vraag deze dan aan bij Mariëtte de Veen van Rijk Zwaan, telefoon +31 (0) of stuur een naar m.de.veen@rijkzwaan.nl. Assortiment tomatenrassen s e i z o e n Prijslijst Met ingang van 1 september 2010 geldt de nieuwe prijslijst van Rijk Zwaan. U kunt de prijslijst opvragen via uw vertegenwoordiger of bij Arthur Bierhuize van Rijk Zwaan, telefoon +31 (0) of stuur een naar a.bierhuize@rijkzwaan.nl. Rijk Zwaan Nederland Prijslijst b e u r s n i e u w s Drie keer Tuinbouw Relatiedagen De prettige sfeer van de Tuinbouw Relatiedagen is de afgelopen jaren zeer populair en succesvol gebleken. Komend seizoen is er, naast de beurzen in Gorinchem en Hardenberg, dan ook een derde locatie bijgekomen. Ook Venray zal dit jaar drie dagen lang het decor zijn voor het leggen van contacten en opdoen van inspiratie. Rijk Zwaan is er alle drie de keren bij: Venray: 7, 8 en 9 december 2010 Gorinchem: 15, 16 en 17 december 2010 Hardenberg: 11, 12 en 13 februari 2011 Trends en innovatie op Fruit Logistica Op 9, 10 en 11 februari 2011 is Rijk Zwaan te vinden op de Fruit Logistica in Berlijn. De internationale handelsbeurs is al jaren hét internationale podium om kennis te delen en netwerken te onderhouden. Voor Rijk Zwaan is het weer een perfecte mogelijkheid om haar innovaties te presenteren aan een breed publiek en tegelijkertijd interessante trends in de markt te signaleren. 32 Tomaat september _RIJK_S&S_Tomaat_Sept2010.indd :33:14