Levensbeschouwelijk profiel van leerlingen in Vlaamse katholieke scholen

Transcriptie

1 U bent hier: Thomas Algemeen Visie Discussie over levensbeschouwelijke vakken Levensbeschouwelijk profiel van leerlingen in Vlaamse katholieke scholen Levensbeschouwelijk profiel van leerlingen in Vlaamse katholieke scholen Lees ook de interpretatie van de onderzoeksresultaten in Tertio. Extra nieuwsbrief: Profiel leerlingen in katholiek onderwijs in Vlaanderen: nieuwe onderzoeksresultaten Herbeluister het interview met prof. Didier Pollefeyt in Hautekiet op Radio 1 (27 januari 2016) 1. Beschrijving van de steekproef: omvang, oorsprong, spreiding, representativiteit Gespreid over een periode van ongeveer 7 jaar, van september 2008 tot juni 2015, werd het identiteitsonderzoek uitgevoerd bij in totaal leerlingen in 57 katholieke scholen in zowel het basisonderwijs als het secundair onderwijs. De oudste data uit deze steekproef komen uit 2008, het grootste deel van de data werden verzameld van 2011 tot 2013 of later. In vergelijking met andere datasets uit ander sociologisch onderzoek kunnen we stellen dat deze dataset zeer recent is. Steekproef in het basisonderwijs 5,0% van deze steekproef bestaat uit leerlingen uit het vijfde en zesde leerjaar van het basisonderwijs (759 kinderen). Deze respondenten zijn afkomstig uit 14 lagere scholen. Daarvan zijn er 7 gelegen in de provincie Vlaams Brabant, 3 in Antwerpen, 2 in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en 2 in Oost Vlaanderen. In verhouding tot de totale populatie in katholieke basisscholen in Vlaanderen blijft deze steekproef dus nog relatief beperkt, zowel wat het aantal scholen als wat hun geografische spreiding betreft. (Naast deze scholen werden er nog 6 andere basisscholen onderzocht, maar deze leverden geen data aan voor leerlingen, enkel voor volwassenen.) Steekproef in het secundair onderwijs 30,5% van de totale steekproef bestaat uit leerlingen uit de eerste graad SO (4660 tieners). 33,7% komt uit de tweede graad SO (5158 tieners). 30,8% komt uit de derde graad SO (4710 tieners). We mogen dus zeggen dat de steekproef in het secundair onderwijs evenwichtig verdeeld is wat leeftijd betreft. De leerlingen zijn afkomstig uit 43 verschillende middelbare scholen, gelegen in zowel stedelijke, randstedelijke als landelijk zones. 14 scholen liggen in de provincie Antwerpen, 10 in Vlaams Brabant, 7 in Oost Vlaanderen, 4 in West Vlaanderen, 4 in Limburg en 4 in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Hoewel alle regio's in de steekproef vertegenwoordigd zijn, is de spreiding niet gelijkmatig. Het is niet geweten in welke mate er verschillen bestaan tussen de diverse regio's in Vlaanderen wat betreft het profiel van de leerlingen (zo worden de ondervertegenwoordigde provincies West Vlaanderen en Limburg doorgaans als meer katholiek gepercipieerd). Indien die verschillen verwaarloosbaar zijn, dan mag deze grote steekproef beschouwd worden als representatief voor het katholieke middelbaar onderwijs in heel Vlaanderen. Indien er toch verschillen zouden bestaan tussen de regio's, dan moeten we voorzichtigheid betrachten bij het veralgemenen van de resultaten. katholieke identiteit scholen/ 1/32

2 Alle of slechts sommige vragenlijsten ingevuld Elk van deze leerlingen vulde ten minste één online vragenlijst geldig in. Merk echter op dat niet alle respondenten alle vragenlijsten (geldig) invulden. De online bevraging volgt een vaste volgorde die begint met de Profielvragenlijst. Deze werd (geldig) ingevuld door 98,5% van de respondenten. De Doyle Vragenlijst werd ingevuld door 98,9% van de deelnemers. Er is een zekere uitval bij de Post Kritische Geloofsschaal, die nog ingevuld werd door 84,3% van de leerlingen. 69,0% vulde de Melbourne Schaal in, en 73,9% de Victoria Schaal. Een afnemend aantal deelnemers zou ten koste kunnen gaan van de representativiteit van de steekproef. Bij het ontwerpen van de steekproef wordt echter reeds rekening gehouden met een zekere uitval, zodat er nog voldoende respondenten overblijven ook bij de laatste vragenlijst. De data waarop dit rapport zich baseert, betreft 'achtergrondvariabelen' uit de Profielvragenlijst en de Doyle Vragenlijst die bijna door iedereen (geldig) werden ingevuld. Representativiteit van de steekproef 795 kinderen uit de steekproef zaten in het vijfde of zesde leerjaar van het basisonderwijs; zij vertegenwoordigen 85,6% van het totale aantal leerlingen in hun leeftijdsgroep. In het secundair onderwijs participeerden 4660 tieners uit de eerste graad, deze groep vormt 51,0% van het totale aantal leerlingen in die leeftijdsgroep. In de tweede graad SO namen 5158 leerlingen deel aan het onderzoek; zij vormen 51,1% van het totaal aantal leerlingen in hun leeftijdgroep. In de derde graad SO participeerden 4710 leerlingen, goed voor 44,8% van hun leeftijdsgroep. Tesamen vormen deze respondenten 48,8% van het totale aantal leerlingen in de 43 onderzochte middelbare scholen. Deze steekproef kent een ruime spreiding wat betreft leeftijd, onderwijstypes, studierichtingen en klasgroepen. Ondanks het feit dat er iets minder dan de helft van de populatie onderzocht werd, kunnen we toch spreken van een representatieve steekproef door de goede spreiding van de onderzochte groep leerlingen. Overzicht van onderzochte scholen NB. De precieze namen van de scholen blijven in deze lijst onvermeld. katholieke identiteit scholen/ 2/32

3 Spreiding van onderzochte scholen katholieke identiteit scholen/ 3/32

4 De onderzochte scholen kennen een vrij goede geografische spreiding, met een concentratie in de bisdommen Antwerpen en Mechelen Brussel. Ook de andere regio's zijn door meerdere scholen vertegenwoordigd in de steekproef. Zoals reeds vermeld, zijn de onderzochte scholen zowel in stedelijke, randstedelijke als landelijke gebieden gelegen. Opmerking. De statistieken in dit rapport zijn, voor elke afzonderlijke variabele, gebaseerd op het totale aantal leerlingen die informatie gaven over die bepaalde variabele. Respondenten die geen (of ongeldige) informatie hebben verschaft bij een bepaalde vraag zijn weggelaten in de statistische analyse van die vraag. Dit verklaart waarom de totale steekproefomvang kan verschillen van vraag tot vraag. 2. Gender J jongens M meisjes RG1: Leerlingen BaO 53,4% 46,6% RG2: Leerlingen graad 1 50,1% 49,9% RG3: Leerlingen graad 2 49,1% 50,9% RG4: Leerlingen graad 3 46,3% 53,7% totaal 48,8% 51,2% J jongens absolute aantallen M meisjes RG1: Leerlingen BaO totaal n RG2: Leerlingen graad RG3: Leerlingen graad RG4: Leerlingen graad totaal Het aantal mannelijke en vrouwelijke leerlingen dat hebben deelgenomen aan het onderzoek is nagenoeg gelijk (resp. 48,8% jongens en 51,2% meisjes). We merken wel op dat er in de lagere school iets meer jongens (53,4%) dan meisjes (46,6%) hebben deelgenomen. In de derde graad is het aantal meisjes dan weer wat hoger (53,7%) dan het aantal jongens (46,3%). In de eerste en tweede graad is het ongeveer gelijk (eerste graad: 50,1% jongens en 49,9% meisjes; tweede graad: 49,1% jongens en 50,9% meisjes). Ondanks het feit dat er een klein verschil bestaat in het aantal mannelijke en vrouwelijke leerlingen die deelgenomen hebben aan het onderzoek kunnen we stellen dat de steekproef in balans is en dit geen effect heeft op de resultaten. 3. Leeftijd gemiddelde leeftijdsbereik totaal n RG1: Leerlingen BaO RG2: Leerlingen graad RG3: Leerlingen graad RG4: Leerlingen graad totaal katholieke identiteit scholen/ 4/32

5 De gemiddelde leeftijd van de leerlingen die hebben deelgenomen is 14,6 jaar. De gemiddelde leeftijd van de verschillende respondentgroepen volgt logischerwijs de gangbare onderverdeling van het huidige Vlaamse onderwijssysteem. De gemiddelde leeftijd van de leerlingen van het basisonderwijs is 10,7 jaar. Van deze groep hebben we immers alleen de leerlingen van het vijfde en zesde leerjaar ondervraagd. De leerlingen van de eerste graad zijn gemiddeld 12,8 jaar, de leerlingen van de tweede graad 14,8 jaar en deze van de derde graad 16,9 jaar. 4. Katholiek Doopsel Ja, gedoopt Nee, niet gedoopt RG1: Leerlingen BaO 68,5% 31,5% RG2: Leerlingen graad 1 78,4% 21,6% RG3: Leerlingen graad 2 81,5% 18,5% RG4: Leerlingen graad 3 86,7% 13,3% totaal 81,4% 18,6% Ja, gedoopt absolute aantallen Nee, niet gedoopt RG1: Leerlingen BaO totaal n RG2: Leerlingen graad RG3: Leerlingen graad RG4: Leerlingen graad totaal katholieke identiteit scholen/ 5/32

6 Van de bevraagde leerlingen is niet minder dan 81,4% gedoopt. Wel merken we op dat het aantal gedoopten jaar na jaar daalt. In de derde graad is 86,7% gedoopt, in de tweede graad 81,5%, in de eerste graad 78,4% en in het vijfde en zesde leerjaar van de lagere school nog maar 68,5%. De daling van 11,5% op acht jaar tijd geeft aan dat de secularisering en detraditionalisering zich doorzetten. Een verklaring hiervoor kan kan zijn dat de ouders van kinderen die na 2000 werden geboren, mogelijk zelf al ver van de kerk af staan en steeds vaker beslissen hun kind niet te laten dopen bij de geboorte. 5. Onderwijsvorm ASO TSO BSO RG1: Leerlingen BaO RG2: Leerlingen graad 1 74,2% 18,5% 7,3% RG3: Leerlingen graad 2 56,2% 29,7% 14,2% RG4: Leerlingen graad 3 48,0% 34,0% 18,0% totaal 59,6% 27,4% 13,1% absolute aantallen ASO TSO BSO totaal n RG1: Leerlingen BaO RG2: Leerlingen graad RG3: Leerlingen graad RG4: Leerlingen graad totaal Deze gegevens tonen de spreiding van de leerlingen uit het secundair onderwijs over de verschillende onderwijsvormen. De grootste groep van de bevraagde leerlingen volgt algemeen secundair onderwijs (59,6%), 27,4% volgt technisch secundair onderwijs en slechts 13,1% van de bevraagde leerlingen volgt het beroepssecundair onderwijs. Als we kijken naar de onderverdeling per onderwijsvorm in de verschillende graden, zien we dat vooral in de eerste graad er een duidelijke vertegenwoordiging is van leerlingen uit het ASO (74,2%), in de tweede (56,2%) en in de derde (48,0%) graad is dit ongeveer de helft. Met deze vaststelling moet men rekening houden bij het interpreteren van de resultaten. 6. Geloof in Christus s katholieke identiteit scholen/ 6/32

7 1 2 3 sterk geloof gemiddeld geloof geen geloof RG1: Leerlingen BaO 11,1% 56,1% 32,8% RG2: Leerlingen graad 1 5,0% 58,1% 36,9% RG3: Leerlingen graad 2 3,9% 47,0% 49,2% RG4: Leerlingen graad 3 2,8% 39,8% 57,4% totaal 4,3% 48,8% 47,0% absolute numbers sterk geloof gemiddeld geloof geen geloof totaal n RG1: Leerlingen BaO RG2: Leerlingen graad RG3: Leerlingen graad RG4: Leerlingen graad totaal Deze cijfers tonen aan dat 53,1% van de ondervraagde leerlingen aangeeft in meer of mindere mate geloof in Jezus Christus te hebben, waarvan 4,3% zich een "diep gelovige" christen noemt. Hier tegenover staat 47,0% die niet in Christus gelooft. Als we kijken naar de verschillende respondentgroepen afzonderlijk, dan zien we dat het sterk geloof afneemt naarmate de leerlingen ouder worden (van 11,0% naar 2,8%), het gemiddeld geloof varieert tussen 58,1% en 39,8% en het vooral de oudere leerlingen zijn die aangeven helemaal niet in Jezus Christus te geloven. 7. Persoonlijke religie of levensbeschouwing Deze tabel bevat alle respondenten die de onderstaande levensbeschouwelijke opties aankruisten in de online keuzelijst (n=14188 leerlingen). Zij die een gepersonaliseerd antwoord typten in het open tekstinvoerveld zonder een keuze te maken uit de lijst, of zij die de vraag niet invulden, worden niet meegeteld in dit overzicht (n=868). katholieke identiteit scholen/ 7/32

8 De onderzochte groep leerlingen is zeer divers op levensbeschouwelijk en religieus gebied. Ten eerste zien we een bonte verzameling christenen en post christenen met zeer uiteenlopende verhoudingen tot het katholieke geloof. Zij maken 59,0 procent uit van de steekproef (blauwe tekstkleur). 48,9 procent daarvan noemt zichtzelf 'rooms katholiek'. Ten tweede zitten in katholieke scholen zo'n 10,2 procent leerlingen van niet christelijke religieuze tradities (gele tekstkleur), waarvan de moslimleerlingen het grootste aandeel uitmaken (9,4 procent). Ten derde zien we 22,4 procent leerlingen met zeer uiteenlopende seculiere identiteiten (groene tekstkleur). Slechts een minderheid van deze visies is trouwens anti godsdienstig geïnspireerd (het atheïsme bijvoorbeeld, dat uitkomt op 3,3 procent). Ten slotte is er een groep van 8,5 procent die liever geen beslissing neemt wat hun levensbeschouwelijke identiteit betreft (paarse tekstkleur). Zij weten het niet, zijn nog op zoek, zijn onverschillig of er gewoon niet mee bezig. 8. Steun voor het katholiek geloof volledige steun kritisch over sommige aspecten neutrale gevoelens afkeer weet niet wat 'katholiek geloof' is RG1: Leerlingen BaO 18,4% 33,7% 28,1% 13,8% 5,9% RG2: Leerlingen graad 1 8,9% 32,0% 36,5% 14,7% 7,9% RG3: Leerlingen graad 2 4,7% 31,0% 40,5% 15,7% 8,0% RG4: Leerlingen graad 3 3,2% 36,2% 39,7% 15,7% 5,2% totaal 6,2% 33,0% 38,4% 15,3% 7,1% absolute aantallen katholieke identiteit scholen/ 8/32

9 volledige steun kritisch over sommige aspecten neutrale gevoelens afkeer weet niet wat 'katholiek geloof' is RG1: Leerlingen BaO RG2: Leerlingen graad RG3: Leerlingen graad RG4: Leerlingen graad totaal n totaal Deze tabellen geven de steun aan van de bevraagde leerlingen voor het katholieke geloof (wat betreft de steun voor het katholieke onderwijs: zie paragraaf 12). 6,2% staat ten volle achter het katholieke geloof. 33,0% steunt het katholieke geloof maar heeft kritische bedenkingen bij sommige kwesties. 38,4% heeft noch positieve, noch negatieve gevoelens over het katholieke geloof. 15,3% van de bevraagde leerlingen geeft aan niet te houden van het katholicisme en 7,1% stelt niet te weten wat dat inhoudt. Opmerkelijk is dat de het aantal leerlingen dat aangeeft niet te houden van het katholiek geloof ongeveer gelijk is in het lager onderwijs (13,8%) als in de eerste (14,7%), tweede (15,7%) en derde (15,7%) graad. De leerlingen blijven het katholiek geloof dus in ongeveer gelijke mate steunen, ook al worden ze ouder. 9. Kerkelijke praxis minder dan een week geleden minder dan 2 weken geleden minder dan een maand geleden op een christelijke feestdag op speciale gelegenheden lang geleden of nooit RG1: Leerlingen BaO 12,6% 3,6% 8,5% 9,7% 29,7% 35,9% RG2: Leerlingen graad 1 5,3% 3,4% 7,2% 11,5% 42,3% 30,3% RG3: Leerlingen graad 2 3,0% 2,4% 5,3% 10,6% 48,9% 29,8% RG4: Leerlingen graad 3 2,4% 1,8% 4,4% 10,8% 57,7% 22,9% totaal 4,0% 2,6% 5,8% 10,9% 48,5% 28,2% absolute aantallen minder dan een week geleden minder dan 2 weken geleden minder dan een maand geleden op een christelijke feestdag op speciale lang totaal gelegenheden geleden of n nooit RG1: Leerlingen BaO RG2: Leerlingen graad RG3: Leerlingen graad RG4: Leerlingen graad totaal katholieke identiteit scholen/ 9/32

10 12,4% van de bevraagde leerlingen geeft aan geregeld een katholieke eucharistieviering bij te wonen; 10,9% doet dat op een christelijke feestdag en 48,5% bij een bijzondere gelegenheid. 28,2% zegt dat het heel lang geleden is of dat ze nooit naar de kerk gaan. Deze cijfers geven weer dat enerzijds de leerlingen van het vijfde en zesde leerjaar het meest regelmatig naar de kerk gaan (24,7%), en anderzijds dat het ook deze groep is die zegt dat het heel lang geleden is of dat ze nooit naar de kerk gaan (35,9%). Oudere leerlingen gaan voornamelijk naar de kerk voor een christelijke feestdag of een speciale gelegenheid. Zo zegt 57,7% van de leerlingen van de derde graad naar de kerk te gaan voor een speciale gelegenheid. Voorgaand onderzoek uit 2009 toonde aan dat 5,38% van de bevolking van het Vlaamse gewest kerkgangers zijn. Dit onderzoek werd uitgevoerd aan de hand van één zondagstelling op de derde zondag van oktober in het jaar ( pdf) 10. Persoonlijk gebedsleven dagelijks regelmatig soms in vreugdevolle of moeilijke situaties niet meer nooit RG1: Leerlingen BaO 12,9% 10,5% 21,3% 20,9% 10,4% 24,1% RG2: Leerlingen graad 1 7,1% 6,4% 14,5% 20,7% 23,5% 27,8% RG3: Leerlingen graad 2 6,2% 4,6% 11,3% 20,3% 26,6% 31,0% RG4: Leerlingen graad 3 4,6% 3,1% 9,0% 20,4% 31,3% 31,7% totaal 6,3% 5,0% 12,1% 20,5% 26,2% 29,9% absolute aantallen dagelijks regelmatig soms in vreugdevolle of moeilijke situaties niet meer nooit totaal n RG1: Leerlingen BaO RG2: Leerlingen graad RG3: Leerlingen graad RG4: Leerlingen graad totaal katholieke identiteit scholen/ 10/32

11 Op de vraag of ze persoonlijk wel eens bidden, bevestigt 43,9% van de leerlingen dat dagelijks (6,3%), regelmatig (5,0%), soms (12,1%) of in vreugdevolle of moeilijke situaties (20,5%) effectief te doen. 26,2% stelt dat niet meer te doen en 29,9% bidt nooit. Zelfs als de leerlingen bidden ruim verstaan en het ook gaat over stiltemomenten of bezinning, dan nog toont dit een openheid bij leerlingen op het transcendente. Als we naar de respondentgroepen afzonderlijk kijken, kunnen we vaststellen dat hoe jonger de leerlingen zijn, hoe regelmatiger ze bidden. 12,9% van de leerlingen van het vijfde en zesde leerjaar bidt dagelijks, terwijl bij de leerlingen van de derde graad 4,6% van de leerlingen dit doet. Daarnaast kunnen we ook opmerken dat, onafhankelijk van de leeftijd, ongeveer een op vijf leerlingen bidt in vreugdevolle of moeilijke situaties. 11. De school als omgeving om dichter bij God te komen Feitelijk niveau helemaal niet niet eerder niet noch, noch niet eerder helemaal RG1: Leerlingen BaO 6,4% 7,3% 10,0% 25,2% 19,6% 21,9% 9,7% RG2: Leerlingen graad 1 9,8% 10,2% 15,1% 31,1% 17,8% 12,8% 3,2% RG3: Leerlingen graad 2 13,2% 16,1% 18,3% 31,6% 13,8% 5,5% 1,5% RG4: Leerlingen graad 3 17,4% 21,6% 18,8% 29,3% 9,2% 2,9% 0,8% totaal 13,1% 15,5% 17,1% 30,4% 14,0% 7,8% 2,2% absolute aantallen helemaal niet niet eerder niet noch, noch niet eerder helemaal RG1: Leerlingen BaO RG2: Leerlingen graad RG3: Leerlingen graad RG4: Leerlingen graad totaal n totaal Normatief niveau helemaal niet niet eerder niet noch, noch niet eerder helemaal RG1: Leerlingen BaO 9,3% 7,5% 12,3% 23,7% 16,7% 17,7% 12,9% RG2: Leerlingen graad 1 15,4% 13,4% 15,1% 28,7% 13,7% 9,9% 3,7% RG3: Leerlingen graad 2 21,9% 18,6% 16,0% 27,2% 9,3% 4,7% 2,2% RG4: Leerlingen graad 3 26,1% 21,9% 14,2% 26,9% 6,1% 3,4% 1,6% totaal 20,5% 17,4% 15,0% 27,4% 10,1% 6,6% 3,0% absolute aantallen helemaal niet niet eerder niet noch, noch niet eerder helemaal RG1: Leerlingen BaO RG2: Leerlingen graad RG3: Leerlingen graad RG4: Leerlingen graad katholieke identiteit scholen/ 11/32 totaal n

12 totaal Op de vraag of hun school een omgeving is om dichter tot God te komen, antwoordt 45,7% van de bevraagde leerlingen dat dit niet het geval is, 30,4% weet het niet en 24,0% vindt van wel. Hieruit kunnen we besluiten dat ongeveer één op de vier leerlingen meent dat de school een rol speelt in hun geloofsgroei. Als we kijken naar het normatief niveau, naar wat de leerlingen idealiter verwachten van een school, dan zien we dat ongeveer één op vijf leerlingen (19,7%) vindt dat hun een school een omgeving moet zijn om dichter tot God te groeien. 27,4% weet het niet en 52,9% van de bevraagde leerlingen vindt dat het niet tot de taak van de school behoort om hen te begeleiden in hun geloof. 12. Steun voor katholiek onderwijs groot voorstander voorstander ik vind het wel ok het kan mij niet schelen tegenstander groot tegenstander RG1: Leerlingen BaO 7,8% 21,1% 36,7% 26,2% 3,4% 4,7% RG2: Leerlingen graad 1 2,7% 11,6% 42,3% 36,2% 3,6% 3,6% RG3: Leerlingen graad 2 2,0% 8,8% 34,1% 46,6% 4,4% 4,2% RG4: Leerlingen graad 3 1,8% 9,7% 34,5% 44,6% 5,7% 3,6% totaal 2,4% 10,6% 36,9% 41,7% 4,5% 3,8% absolute aantallen groot voorstander voorstander ik vind het wel ok het kan mij niet schelen tegenstander groot totaal tegenstander n RG1: Leerlingen BaO RG2: Leerlingen graad RG3: Leerlingen graad RG4: Leerlingen graad totaal katholieke identiteit scholen/ 12/32

13 De helft van de leerlingen (49,9%) weet het katholieke opvoedingsproject van hun school te waarderen. We kunnen wel vaststellen dat de steun voor het katholieke project met de studiejaren afneemt. Van 65,7% in de lagere school daalt het naar 46,0% in de derde graad middelbaar. Voor een grote groep maakt het niet zo veel uit zo'n 41,7%, maar opmerkelijk is wel het feit dat maar een kleine minderheid echt gekant is tegen een katholiek opvoedingsproject op school. Slechts 8,3% getuigt van een expliciete weerstand tegen het confessionele onderwijs waarmee ze op school te maken krijgen. 13. Resultaten van de drie multivariate attitudeschalen 13.1 Post Kritische Geloofsschaal Leerlingen basisonderwijs katholieke identiteit scholen/ 13/32

14 Leerlingen Secundair onderwijs Leerlingen en volwassenen, gedifferentieerd katholieke identiteit scholen/ 14/32

15 De bovenstaande grafieken (met blauwe achtergrond) tonen de schaalgemiddelden van de Post Kritische Geloofsschaal voor de leerlingen van het basisonderwijs en het secundair onderwijs. De gedifferentieerde grafiek vergelijkt deze resultaten bovendien met de gemiddelde scores van de diverse groepen volwassenen. Dit meetinstrument geeft aan op welke manier men op school omgaat met geloofsinhouden: letterlijk of symbolisch gemedieerd, en vanuit een gelovig of een niet gelovig perspectief. De verschillende wijzen waarop de schoolleden zich verhouden tot godsdienst vormen de 'bouwblokken' waarmee de school haar katholieke identiteit kan vormgeven en ondersteunen Melbourne Schaal Leerlingen basisonderwijs katholieke identiteit scholen/ 15/32

16 Leerlingen Secundair onderwijs katholieke identiteit scholen/ 16/32

17 Leerlingen en volwassenen, gedifferentieerd Deze grafieken tonen de schaalgemiddelden van de Melbourne Schaal (bruine achtergrond) voor de leerlingen van het basisonderwijs en het secundair onderwijs op het feitelijke en het normatieve meetniveau. De gedifferentieerde grafiek vergelijkt deze resultaten met de gemiddelde scores van de diverse groepen volwassenen. Dit meetinstrument geeft aan op welke manier er in een school wordt omgegaan met het spanningsveld tussen geloof en cultuur. Het brengt in beeld hoe een katholieke school vorm geeft aan haar katholieke identiteit, door de ogen van de betrokkenen (feitelijke meetniveau). Vervolgens geeft de schaal aan in welke mate de diverse schooltypen strategieën om zich te verhouden tot katholieke identiteit door de schoolleden gedragen worden naar de toekomst toe (normatieve niveau) Victoria Schaal Leerlingen basisonderwijs katholieke identiteit scholen/ 17/32

18 Leerlingen Secundair onderwijs katholieke identiteit scholen/ 18/32

19 Leerlingen en volwassenen, gedifferentieerd katholieke identiteit scholen/ 19/32

20 Deze grafieken tonen de schaalgemiddelden van de Victoria Schaal (groene achtergrond) voor de leerlingen van het basisonderwijs en het secundair onderwijs op het feitelijke en het normatieve niveau. De gedifferentieerde grafiek vergelijkt deze resultaten met de gemiddelde scores van de diverse groepen volwassenen. Dit meetinstrument definieert vier ideaaltypische organisatiemodellen die een school kan hanteren om zich te positioneren binnen het spanningsveld tussen katholieke identiteit enerzijds en levensbeschouwelijke veelheid anderzijds. De Victoria Schaal hanteert vier zeer verschillende pedagogische benaderingen om identiteit en diversiteit (al dan niet) op elkaar te betrekken: monoloogaal, kleurloos, kleurrijk en dialoogaal. Het instrument brengt in beeld hoe een katholieke school vorm geeft aan haar godsdienstige identiteit door de ogen van de betrokkenen (feitelijke meetniveau). Vervolgens geeft de schaal aan in welke mate de diverse schooltypen door de schoolleden gedragen worden naar de toekomst toe (normatieve niveau). 14. Leeftijdseffecten (lineaire regressie analyse) op de Post Kritische Geloof subschaal (PKG Schaal) Er werd een eenvoudige regressie analyse uitgevoerd op het effect van leeftijd op een Post Kritische Geloof subschaal. Respondenten die hun leeftijd niet hebben aangegeven of de PKG vragenlijst niet hebben afgewerkt werden verwijderd uit de steekproef. De analyse werd dus uitgevoerd op observaties. Zowel de leeftijd als de uitkomsten van de Post Kritische Geloof subschaal waren normaal verdeeld. De leeftijd varieerde tussen 6 tot 25 jaar, met een gemiddelde van en een standaardafwijking van De PKG subschaal die varieert van 1 tot 7 geeft een laag niveau van Post Kritisch Geloof aan. De gemiddelde score van de hele groep van studenten was 3.75 met een standaardafwijking van Leeftijd blijkt een statistisch significant effect (alpha=0.05) te hebben op de uitkomsten van de Post Kritische Geloof subschaal. De regressie coëfficiënt werd geschat op Dit duidt een negatieve relatie aan, dit wil zeggen dat naarmate de leeftijd toeneemt de scores op de PKG subschaal neigen te dalen. De snelheid waaraan dit gebeurd is 12% van ongeveer een punt per jaar dat er in leeftijd gestegen wordt. Alleen de leeftijd dekt al ruwweg 2.8% van de variabiliteit die waargenomen wordt in de scores (gebaseerd op de aangepaste determinatiecoëfficiënt). op de Secularisering subschaal (Melbourne Schaal) De informatie van 9931 studenten die zowel de Melbourne vragenlijst hebben ingevuld en hun leeftijd hebben aangegeven op het moment dat ze de vragenlijst hebben ingevuld werd gebruikt om een mogelijke relatie te onderzoeken tussen leeftijd en secularisatie op normatief niveau. De leeftijd en de score op de Secularisatie subschaal, apart genoment, toonden beide een lichte afwijking van de normaliteit. De leeftijd van studenten varieerde tussen de 6 tot 25 jaar, met een gemiddelde van en een standaardafwijking van Secularisation werd gemeten op een 7 punt Likert schaal, waar hogere scores een hoger niveau van secularisatie aangeeft. De gemiddelde score voor alle studenten was 4.11, met een standaardafwijking van Regressie analyse toont een statistisch significant effect van de leeftijd op secularisatie (alpha ingesteld op 0.05). The schatting van 0.13 geeft een positieve relatie weer. Met andere woorden, hoe hoger de leeftijd, hoe hoger de secularisatie. Elk jaar dat een student ouder wordt, mogen we verwachten dat er een gemiddelde stijging van 13% van een punt plaatsvindt in hun score op de secularisatie subschaal. Enkel de leeftijd is verantwoordelijk voor 2.4% van de variabiliteit in de secularisatie scores (gebaseerd op de aangepaste determinatiecoëfficiënt). op de Dialoogschool subschaal (Victoria Schaal) Studenten die hun huidige leeftijd niet opgaven of de vragenlijst van de Victoria Schaal niet volledig hebben ingevuld, werden verwijderd uit de steekproef. We verkrijgen hierdoor een steekproef van respondenten. De focus van deze analyse ligt op de Dialoogschool subschaal gemeten op het normatieve niveau en het effect van leeftijd op deze variabele. De verschillende leeftijden waren normaal verdeeld in de steekrpoef, variërend van 6 tot 25 jaar en met een gemiddelde van en standaardafwijking De scores van de Dialoogschool subschaal toont minder normaliteit, dan wat verwacht kan worden van een Likert schaal meetmethode. De resultaten variëren van 1 tot 7. Het algemene gemiddelde is 4.27 met een standaardafwijking van Het toepassen van de lineaire regressie methode levert een niet significante leeftijdscoëfficiënt op, die leidt tot de conclusie dat de data geen bewijs leveren voor een effect van leeftijd op de Dialoogschool subschaal op het normatieve niveau. Dit betekent dus dat de mate van steun van de leerlingen voor het model van de dialoogschool gemiddeld stabiel blijft in de loop van hun schoolcarrière. 15. Moslimleerlingen in katholieke scholen 9,4% van alle bevraagde leerlingen hebben aangeduid islamitische gelovigen te zijn. In dit onderdeel van het rapport worden enkele resultaten van de bevraagde moslimleerlingen afzonderlijk belicht Moslimleerlingen: Gender J jongens M meisjes RG1: Leerlingen BaO 52,1% 47,9% RG2: Leerlingen graad 1 48,3% 51,7% RG3: Leerlingen graad 2 49,4% 50,6% RG4: Leerlingen graad 3 38,8% 61,3% totaal 47,3% 52,7% J jongens absolute getallen M meisjes RG1: Leerlingen BaO RG2: Leerlingen graad RG3: Leerlingen graad RG4: Leerlingen graad katholieke identiteit scholen/ 20/32 totaal n totaal

21 Onder de moslimleerlingen hebben 47,3% jongens en 52,7% meisjes deelgenomen aan het onderzoek. We merken op dat vooral in de derde graad er een groot onevenwicht bestaat in de verhouding tussen jongens en meisjes (38,8% jongens tegenover 61,3% meisjes). In de eerste en tweede graad is er een lichte meerderheid van meisjes (eerste graad: 48,3% jongens, 51,7% meisjes; tweede graad: 49,4% jongens, 50,6% meisjes). In het basisonderwijs zijn er dan weer iets meer jongens (52,1%) die hebben deelgenomen dan meisjes (47,9%) Moslimleerlingen: Leeftijd gemiddelde leeftijdsbereik totaal n RG1: Leerlingen BaO 10, RG2: Leerlingen graad 1 13, RG3: Leerlingen graad 2 15, RG4: Leerlingen graad 3 17, totaal 14, De gemiddelde leeftijd van de deelgenomen moslimleerlingen is 14,4 jaar. De gemiddelde leeftijd van de bevraagde moslimjongeren per respondentgroep ligt een beetje hoger dan bij alle bevraagde jongeren. De gemiddelde leeftijd van de leerlingen van basisonderwijs is 10,9 jaar. Ook hier merken we op dat we van deze groep enkel de leerlingen van het vijfde en zesde leerjaar hebben bevraagd. De leerlingen van de eerste graad zijn gemiddeld 13,9 jaar, de leerlingen van de tweede graad 15,2 jaar en deze van de derde graad 17,6 jaar Moslimleerlingen: Onderwijsvorm ASO TSO BSO RG1: Leerlingen BaO RG2: Leerlingen graad 1 65,2% 16,7% 18,1% RG3: Leerlingen graad 2 37,7% 28,2% 34,0% RG4: Leerlingen graad 3 18,5% 33,5% 47,9% totaal 45,5% 24,4% 30,1% absolute getallen ASO TSO BSO totaal n katholieke identiteit scholen/ 21/32

22 RG1: Leerlingen BaO RG2: Leerlingen graad RG3: Leerlingen graad RG4: Leerlingen graad totaal Deze gegevens tonen de spreiding van de moslimleerlingen uit het secundair onderwijs over de verschillende onderwijsvormen. 45,5% van de bevraagde moslimjongeren volgt het algemeen secundair onderwijs, ongeveer één vierde (24,4%) komt uit een technische secundaire richting en 30,1% volgt beroepssecundair onderwijs. Ook bij de moslimjongeren zijn de leerlingen uit het ASO de grootste groep. Als we kijken naar de onderverdeling per onderwijsvorm in de verschillende graden, zien we dat vooral in de eerste graad er een duidelijke vertegenwoordiging is van leerlingen uit het ASO (65,2%), in de tweede is dit nog 37,7% en in de derde graad slechts 18,5%. Ongeveer de helft van de bevraagde moslimjongeren in de derde graad volgt beroepssecundair onderwijs (47,9%) Moslimleerlingen: Geloof in Christus sterk geloof gemiddeld geloof geen geloof RG1: Leerlingen BaO 0,7% 1,4% 97,9% RG2: Leerlingen graad 1 1,4% 2,0% 96,6% RG3: Leerlingen graad 2 3,9% 2,3% 93,8% RG4: Leerlingen graad 3 2,9% 2,1% 95,0% totaal 2,4% 2,1% 95,5% absolute getallen sterk geloof gemiddeld geloof geen geloof totaal n RG1: Leerlingen BaO RG2: Leerlingen graad RG3: Leerlingen graad RG4: Leerlingen graad totaal katholieke identiteit scholen/ 22/32

23 Het geloof in Christus is bij de moslimjongeren niet onverwacht bijzonder laag. Dit heeft wellicht te maken met het feit dat moslims wel geloven in Jezus als profeet, maar niet in de verrezen Christus. 2,4% van deze jongeren zegt wel sterk te geloven in Christus. Daartegenover staan 95,5% van de moslimjongeren die aangeven niet te geloven in Christus Moslimleerlingen: Steun voor het katholiek geloof volledige steun kritisch over sommige aspecten neutrale gevoelens afkeer weet niet wat 'katholiek geloof' is RG1: Leerlingen BaO 2,9% 23,6% 23,6% 40,0% 10,0% RG2: Leerlingen graad 1 7,8% 18,9% 32,1% 14,4% 26,7% RG3: Leerlingen graad 2 4,9% 16,5% 39,8% 12,8% 26,0% RG4: leerlingen graad 3 7,2% 15,3% 43,4% 12,3% 21,7% totaal 6,2% 18,0% 35,8% 16,3% 23,8% absolute getallen volledige steun kritisch over sommige aspecten neutrale gevoelens afkeer weet niet wat 'katholiek geloof' is RG1: Leerlingen BaO RG2: Leerlingen graad RG3: Leerlingen graad RG4: Leerlingen graad totaal totaal n In het totaal steunt bijna één vierde van de moslimjongeren (24,2%) het katholiek geloof in meerdere of mindere mate. 6,2% steunt ten volle het katholiek geloof en 18,0% heeft kritische bedenkingen bij sommige kwesties. De grootste groep (35,8%) heeft echter noch positieve, noch negatieve gevoelens over het katholiek geloof. 16,3% van de moslimleerlingen geeft aan niet te houden van het katholicisme. Opmerkelijk is dat 23,8% van de jongeren aangeeft eigenlijk niet goed te weten wat het katholiek geloof inhoudt Moslimleerlingen: Kerkelijke praxis katholieke identiteit scholen/ 23/32

24 minder dan een week geleden minder dan 2 weken geleden minder dan een maand geleden op een christelijke feestdag op speciale gelegenheden lang geleden of nooit RG1: Leerlingen BaO 2,1% 0,7% 0,0% 2,1% 9,3% 85,7% RG2: Leerlingen graad 1 1,2% 0,2% 4,1% 3,5% 3,9% 87,1% RG3: Leerlingen graad 2 0,0% 1,2% 2,6% 2,3% 4,4% 87,1% RG4: Leerlingen graad 3 0,4% 0,0% 2,1% 3,8% 6,8% 86,9% totaal 0,8% 0,5% 2,8% 3,0% 5,2% 87,7% absolute getallen minder dan een week geleden minder dan 2 weken geleden minder dan een maand geleden op een christelijke feestdag op speciale lang totaal gelegenheden geleden of n nooit RG1: Leerlingen BaO RG2: Leerlingen graad RG3: Leerlingen graad RG4: Leerlingen graad totaal Wat betreft de kerkelijke praxis van de moslimjongeren stellen we (logischerwijs) vast dat 87,7% van deze jongeren niet naar de kerk gaat of dat het al heel lang geleden is. Wanneer moslimleerlingen aangeven dat ze een kerkdienst bijwonen, dan is dit op een christelijke feestdag (3,0%) of op een speciale gelegenheid (5,2%). 2,8% van de moslimleerlingen geeft aan dat het minder dan een maand geleden is dat ze een kerkdienst bijgewoond hebben. Dit is opmerkelijk, want er werd bij de vraagstelling expliciet vermeld dat eucharistievieringen op school niet meetellen. Zou het misschien kunnen dat sommige leerlingen het woordje 'kerk' in de vraag vervangen hebben door 'moskee'? 15.7 Moslimleerlingen: Persoonlijk gebedsleven dagelijks regelmatig soms in vreugdevolle of moeilijke situaties niet meer nooit RG1: Leerlingen BaO 40,0% 13,6% 22,9% 3,6% 7,9% 12,1% RG2: Leerlingen graad 1 31,6% 14,8% 14,6% 7,3% 5,7% 26,0% RG3: Leerlingen graad 2 38,9% 12,6% 15,9% 8,5% 5,7% 18,4% RG4: Leerlingen graad 3 38,1% 11,9% 15,7% 6,8% 8,5% 19,1% totaal 36,1% 13,4% 16,1% 7,2% 6,4% 20,7% absolute getallen dagelijks regelmatig soms in vreugdevolle of moeilijke situaties niet meer nooit totaal n RG1: Leerlingen BaO RG2: Leerlingen graad RG3: Leerlingen graad RG4: Leerlingen graad totaal katholieke identiteit scholen/ 24/32

25 Op de belangrijke vraag naar hun persoonlijke gebedsleven geeft 36,1% van de moslimleerlingen aan dit dagelijks te doen. 13,4% bidt regelmatig en 16,1% soms. 7,2% geeft aan enkel te bidden in vreugdevolle of moeilijke situaties. 6,4% van de bevraagde moslimjongeren zegt dat hij of zij ooit gebeden heeft maar dit nu niet meer doet. Eén vijfde (20,7%) zegt dat hij of zij nog nooit gebeden heeft. Als we kijken naar de respondentgroepen afzonderlijk, kunnen we vaststellen dat zowel de jongere leerlingen als de oudere leerlingen dagelijks bidden. Enkel bij de leerlingen van de eerste graad is er een kleine terugval waarneembaar (31,6%). Daarnaast kunnen we vaststellen dat leerlingen uit het basisonderwijs minder geneigd zijn te bidden in vreugdevolle of moeilijke situaties (3,6%) dan leerlingen uit het middelbaar onderwijs (eerste graad: 7,3%; tweede graad: 8,5%; derde graad 7,2%) Moslimleerlingen: De school als omgeving om dichter bij God te komen Feitelijk niveau helemaal niet niet eerder niet noch, noch niet eerder helemaal RG1: Leerlingen BaO 9,1% 14,4% 10,6% 22,7% 18,9% 14,4% 9,8% RG2: Leerlingen graad 1 20,0% 11,7% 12,3% 23,1% 14,6% 13,5% 4,8% RG3: Leerlingen graad 2 19,8% 17,2% 19,8% 24,3% 11,0% 6,2% 1,7% RG4: Leerlingen graad 3 18,3% 20,0% 16,5% 29,1% 8,3% 6,5% 1,3% totaal 18,5% 15,3% 15,4% 24,6% 12,7% 9,9% 3,6% absolute getallen helemaal niet niet eerder niet noch, noch niet eerder helemaal RG1: Leerlingen BaO RG2: Leerlingen graad RG3: Leerlingen graad RG4: Leerlingen graad totaal totaal n katholieke identiteit scholen/ 25/32

26 Normatief niveau helemaal niet niet eerder niet noch, noch niet eerder helemaal RG1: Leerlingen BaO 9,8% 6,8% 8,3% 24,2% 10,6% 18,2% 22,0% RG2: Leerlingen graad 1 14,6% 9,6% 7,7% 22,9% 13,8% 16,9% 14,6% RG3: Leerlingen graad 2 13,4% 13,4% 11,2% 21,5% 14,3% 12,9% 13,4% RG4: Leerlingen graad 3 10,9% 11,4% 10,5% 24,5% 16,6% 16,6% 9,6% totaal 13,0% 10,9% 9,4% 22,9% 14,1% 15,6% 14,0% absolute getallen helemaal niet niet eerder niet noch, noch niet eerder helemaal RG1: Leerlingen BaO RG2: Leerlingen graad RG3: Leerlingen graad RG4: Leerlingen graad totaal totaal n Op de vraag of hun school een omgeving is om dichter tot God te komen, antwoordt 49,2% van de bevraagde moslimleerlingen dat dit niet echt het geval is. 24,6% weet het niet en 26,2% vindt van wel. Wat betreft de perceptie van de feitelijke situatie, leggen de antwoorden van de moslimjongeren op deze vraag in dezelfde lijn als de antwoorden van de leerlingen in het algemeen. Ook bij de moslimjongeren kunnen we besluiten dat ongeveer één op vier leerlingen meent dat de school een rol speelt in hun geloofsgroei. Als we kijken naar het normatieve meetniveau naar wat de leerlingen wensen dan zien we echter dat 43,7% van de moslimleerlingen vindt dat hun school een omgeving zou moeten zijn om dichter tot God te komen. Dit is heel wat hoger dan bij de algemene resultaten (19,6%). Moslimleerlingen verwachten dat hun katholieke school hen idealiter helpt om te groeien in hun godsgeloof. 22,9% van de bevraagde moslimleerlingen heeft geen antwoord op deze vraag. Eén derde (33,3%) vindt dat het niet tot de taak van de katholieke school behoort om hen te begeleiden in hun geloof. katholieke identiteit scholen/ 26/32

27 15.9 Moslimleerlingen: Steun voor katholiek onderwijs groot voorstander voorstander ik vind het wel ok het kan mij niet schelen tegenstander groot tegenstander RG1: Leerlingen BaO 1,8% 11,6% 27,7% 37,5% 8,9% 12,5% RG2: Leerlingen graad 1 1,1% 4,0% 38,3% 43,5% 6,3% 6,9% RG3: Leerlingen graad 2 2,1% 3,8% 25,4% 50,4% 9,4% 8,8% RG4: Leerlingen graad 3 1,6% 4,2% 25,5% 57,3% 8,3% 3,1% totaal 1,6% 4,8% 30,4% 47,7% 8,0% 7,4% absolute getallen groot voorstander ik vind het wel voorstander ok het kan mij niet schelen tegenstander groot totaal tegenstander n RG1: Leerlingen BaO RG2: Leerlingen graad RG3: Leerlingen graad RG4: Leerlingen graad totaal ,8% van de bevraagde moslimleerlingen weet het katholiek opvoedingsproject van hun school te waarderen. Deze steun ligt lager dan bij de algemene bevraging (49,9%). Bij de moslimleerlingen zien we vooral een grote groep van wie het weinig kan schelen (47,7%). Opmerkelijk is dat ook bij deze jongeren slechts een kleine minderheid gekant is tegen een katholiek opvoedingsproject op school. 15,4% van de bevraagde moslimjongeren biedt weerstand tegen het confessionele onderwijs waarmee ze op school te maken krijgen Post Kritische Geloofsschaal, Moslimleerlingen in katholieke scholen Basis en secundair onderwijs katholieke identiteit scholen/ 27/32

28 Schaalgemiddelden gedifferentieerd katholieke identiteit scholen/ 28/32

29 15.11 Melbourne Schaal, Moslimleerlingen in katholieke scholen Basis en secundair onderwijs Schaalgemiddelden gedifferentieerd katholieke identiteit scholen/ 29/32

30 15.12 Victoria Schaal, Moslimleerlingen in katholieke scholen Basis en secundair onderwijs katholieke identiteit scholen/ 30/32

31 Schaalgemiddelden gedifferentieerd katholieke identiteit scholen/ 31/32

32 Deze pagina werd gepubliceerd op 27/01/ katholieke identiteit scholen/ 32/32