INLEIDING. Draaiboek Stent Oost-Vlaanderen (versie december 2009)

Transcriptie

1 DRAAIBOEK STENT OOST - VLAANDEREN INLEIDING Het Stentproject heeft als doelstelling de samenwerking op het terrein tussen de Bijzondere Jeugdbijstand (BJB) enerzijds, en de Kind- en Jeugdpsychiatrie, en de ambulante Geestelijke Gezondheidszorg (GGZ) anderzijds, te bevorderen. Eén van de sporen om dit te bereiken is het tot stand brengen van goede samenwerkingspraktijken. Zoals in de andere provincies zijn er in Oost-Vlaanderen al een aantal initiatieven ontwikkeld die dit kwaliteitslabel mogen dragen. Verder in dit draaiboek kan u daar meer over vernemen. De Bijzondere Jeugdbijstand en de ambulante GGZ, niet de Kind- en Jeugdpsychiatrie, zijn gevat binnen de Integrale Jeugdhulp en hebben binnen dit perspectief ook al de opdracht met elkaar samen te werken. Toch stellen we vast dat beide sectoren (BJB Kind- en Jeugdpsychiatrie, CGGZ) elkaar nauwelijks kennen in hun dagelijkse werking. Dit vormt een aanzienlijke hinderpaal voor de samenwerking. Met dit draaiboek willen wij in een eerste hoofdstuk een aanzet geven om ons als sector aan onze partners voor te stellen. We belichten doelstellingen, doelgroep en werkwijze van de verschillende hulpverleningsvormen. In een tweede geven we een voorstelling van Geestelijke Gezondheidszorg. Een derde hoofdstuk beschrijft een aantal bestaande good practices. Een volgend onderdeel probeert aan te geven op welke vlakken en in welke segmenten de samenwerking tekortschiet. Een vijfde hoofdstuk stelt een aantal aanbevelingen voor die nuttig kunnen blijken wanneer ad hoc samenwerking wordt opgestart. Een laatste hoofdstuk wil zich buigen over de uitwisseling van vertrouwelijke informatie binnen de samenwerking tussen beide sectoren.

2 INHOUD INLEIDING VOORSTELLING VAN DE SECTOR BIJZONDERE JEUGDBIJSTAND... 4 Algemeen Overzicht... 4 VERWIJZENDE INSTANTIES HET COMITÉ VOOR BIJZONDERE JEUGDZORG DE SOCIALE DIENST BIJ DE JEUGDRECHTBANK... 9 PRIVATE VOORZIENINGEN BEGELEIDINGSTEHUIZEN GEZINSTEHUIZEN ONTHAAL, ORIENTATIE- en OBSERVATIECENTRA DAGCENTRA THUISBEGELEIDINGSDIENSTEN BEGELEID ZELFSTANDIG WONEN PLEEGZORG HERSTELGERICHTE EN CONSTRUCTIEVE AFHANDELING CRISISHULP AAN HUIS Gemeenschapsinstelling Bijzondere Jeugdbijstand VOORSTELLING VAN DE SECTOR Geestelijke Gezondheid...38 Algemeen Overzicht Een rijk en divers aanbod Structuur Oost-Vlaanderen Ambulante diensten Residentiële diensten Bijzondere diensten...39 Ambulante diensten Centra voor Geestelijke Gezondheid (CGG) Ambulante Raadpleging kind- en jeugdpsychiatrie - OLV-Ziekenhuis Aalst, campus Asse UZ Gent Afdeling kind- en jeugdpsychiatrie Universitaire Dienst Psychiatrie Dagcentrum De Sleutel...43 Residentiële diensten De Kaap UZ Gent - Afdeling Kind- en jeugdpsychiatrie - Universitaire Dienst Psychiatrie UZ Gent - Universitaire psychiatrische spoed interventie eenheid UPSIE - Universitaire Dienst Psychiatrie Dienst kinder- en jeugdpsychiatrie AZ Nikolaas De Dageraad, behandelmodule adolescentengroep Fioretti (zie ook 7. De Meander, behandelmodule jongerengroep (zie ook 8. Forensische kind- en jeugdafdeling De Branding Intensieve behandelunit voor jongeren, Yidam Revalidatiecentra RESIDENTIEEL KORTDUREND JONGERENPROGRAMMA Drugunit Kasteelplus (zie ook Moeder en kind...68 Bijzondere diensten

3 1. Outreach OUTREACHING-Vlaanderen...70 Omschrijving UZ Gent Afdeling kind- en jeugdpsychiatrie Universitaire Dienst Psychiatrie Forensische kind- en jeugdafdeling De Branding Intensieve behandelunit voor jongeren, Yidam Therapeutische projecten: Werkondersteuning CGG - Bijzondere Jeugdbijstand:

4 1. VOORSTELLING VAN DE SECTOR BIJZONDERE JEUGDBIJSTAND A l g e m e e n O v e r z i c h t De Provincie Oost-Vlaanderen in samenwerking met OVOP (Oost-Vlaams Overlegplatform Bijzondere Jeugdbijstand) heeft een brochure uitgebracht waarin alle Oost-Vlaamse voorzieningen BJB beknopt worden voorgesteld. Je kan de brochure inzien op: onder Welzijn & Gezondheid, Jeugdwelzijn, Bijzondere Jeugdbijstand. De Bijzondere Jeugdbijstand valt onder de bevoegdheid van het Agentschap Jongerenwelzijn binnen het beleidsdomein Welzijn, Volksgezondheid en Gezin van de Vlaamse Gemeenschap. We proberen summier de eigenheid van de BJB aan te geven. Dit doen we door een korte beschrijving te geven van de verschillende geledingen binnen onze sector. We beginnen met heel even het regelgevend kader te belichten. Regelgevend kader De Bijzondere Jeugdbijstand is opgedeeld in : 1. De gerechtelijke jeugdbijstand met als regelgeving : De Wet betreffende de jeugdbescherming, het ten laste nemen van minderjarigen die een als misdrijf omschreven feit hebben gepleegd en het herstel van de door dit feit veroorzaakte schade laatst gecoördineerd op 1 oktober 2007 ; 2. De vrijwillige jeugdbijstand met als regelgeving : Het Decreet van 7 maart 2008 inzake bijzondere jeugdbijstand. Voor de organisatie van de sociale diensten bij de Jeugdrechtbank, de Comités voor Bijzondere Jeugdzorg en de private voorzieningen en projecten zijn uitvoeringsbesluiten voorzien : a. Sociale Dienst bij de Jeugdrechtbank : Besluit van de Vlaamse Regering van 17 juli 1991 houdende organisatie en werkwijze van de sociale diensten van de Vlaamse Gemeenschap bij de jeugdrechtbanken ; b. Comités Bijzondere Jeugdzorg : Besluit van de Vlaamse Regering van 8 december 1998 betreffende de organisatie en de werking van de comités voor Bijzondere Jeugdzorg ; c. Bemiddelingscommissie : Besluit van de Vlaamse Regering van 20 juli 1998 houdende oprichting en werkwijze van de bemiddelingscommissie voor bijzondere jeugdbijstand en het administratief secretariaat ; d. Private voorzieningen : Besluit van de Vlaamse Regering van 13 juli 1994 inzake de erkenningsvoorwaarden en de subsidienormen voor de voorzieningen van de Bijzondere Jeugdbijstand. Eveneens van toepassing zijn het kwaliteitsdecreet en de decreet betreffende de rechtspositie van de minderjarige in de jeugdhulp. 4

5 Overzicht private voorzieningen zoals gedefinieerd in de regelgeving (Besluit van 13/07/94) 1. Begeleidingstehuizen zijn inrichtingen die in residentieel verband enkel minderjarigen opnemen ; 2. Gezinstehuizen zijn inrichtingen die in gezinsverband voornamelijk minderjarigen opnemen ; 3. Onthaal-, oriëntatie- en observatiecentra zijn inrichtingen die voor het ene gedeelte van hun totale capaciteit uitsluitend minderjarigen dienen op te nemen voor observatie en voor het andere gedeelte van hun capaciteit, voorlopig en voor een korte termijn, op alle uren van de dag en de nacht, uitsluitend: 4. 1 personen beneden de leeftijd van achttien jaar dienen op te nemen die door de politionele overheden niet kunnen worden teruggebracht bij de personen die hen onder hun bewaring hebben, noch onmiddellijk voor het parket kunnen worden gebracht; 5. 2 personen beneden de leeftijd van achttien jaar dienen op te nemen die niet onmiddellijk door het parket naar de jeugdrechtbank kunnen worden verwezen; 6. 3 minderjarigen dienen op te nemen voor wie naar gepaste hulp en bijstand wordt gezocht. 7. Dagcentra zijn centra die uitsluitend minderjarigen opnemen tijdens bepaalde uren van de dag en de gezinnen waartoe ze behoren ambulant begeleiden ; 8. Thuisbegeleidingsdiensten zijn diensten die uitsluitend minderjarigen en de gezinnen waartoe ze behoren ambulant begeleiden ; 9. Diensten voor Begeleid Zelfstandig Wonen zijn diensten die minderjarigen die zelfstandig wonen ambulant begeleiden ; 10. Diensten voor pleegzorg zijn diensten die de plaatsing van minderjarigen in pleeggezinnen organiseren ; 11. Diensten voor herstelgerichte en constructieve afhandeling zijn diensten die herstelbemiddeling, herstelgericht groepsoverleg, gemeenschapsdienst en leerprojecten voor minderjarigen uitvoeren. 12. Diensten voor crisishulp aan huis zijn diensten die een kortdurende, intensieve, ambulante en mobiele vorm van crisishulpverlening organiseren voor minderjarigen en de gezinnen waartoe ze behoren in een acute perspectiefloze opvoedingssituatie. 5

6 V E R W I J Z E N D E I N S T A N T I E S De voorzieningen van de bijzondere jeugdzorg zijn niet rechtstreeks toegankelijk voor de cliënt. Dit geldt voor de ambulante, semi-residentiële en residentiële hulpvormen. Er is steeds een beslissing nodig van het Bureau van het Comité Bijzondere Jeudgzorg of de Jeugdrechter alvorens de hulp kan worden opgestart. Daarom heeft het weinig zin dat, tenzij louter informatief, de cliënt of een hulpverlener rechtstreeks contact opneemt met een voorziening van de bijzonder jeugdzorg wanneer de hulp nog niet concreet is opgestart. De sociale diensten bij de comités en de jeugdrechtbanken zijn verantwoordelijk voor de indicatiestelling. Deze indicatiestelling is gebaseerd op een grondig caseonderzoek en onderwerp van gesprek met de cliënt én samenspraak met het team en in voorkomend geval het Bureau en/of de jeugdrechter. Ook de toewijzing is heden nog de verantwoordelijkheid van de sociale diensten. Naar de toekomst toe is het de bedoeling dat de toewijzing beheerd zal worden door middel van een centrale wachtlijst. Sedert 01/04/2009 gebeurt dit in de provincie Oost-Vlaanderen al voor de OOOC s. De andere hulpvormen zullen volgen. 1. HET COMITÉ VOOR BIJZONDERE JEUGDZORG Omschrijving : De sociale dienst (de consulenten) van het comité voor bijzondere jeugdzorg onderzoekt problematische opvoedingssituaties en organiseert hulp waar nodig en wenselijk. Binnen de vrijwillige hulpverlening verleent het CBJ toegang tot de niet-rechtstreeks toegankelijke jeugdhulp van de bijzondere jeugdzorg. Toegankelijkheid : Jongere en/of ouder(s)/opvoedingsverantwoordelijke(n) stelt/stellen zelf de hulpvraag. In verontrustende situaties én de cliënt kan of wil de stap naar het CBJ niet zelf zetten, kan een hulpverlener aanmelden. In dat geval heeft hij/zij betrokkenen wel ingelicht over deze stap, evenals over de onderliggende redenen. Tegenindicaties : geen voorgaande hulpverlening anonieme aanmeldingen Leeftijd : Minderjarig (tussen 0 en 18 jaar) Jongeren tussen 18 en 20 jaar waarvoor reeds hulpverlening liep binnen de bijzondere jeugdzorg, kunnen nog beroep doen op een aantal specifieke, voornamelijk residentiële hulpvormen. Voorwaarde is dat zij deze hulpvraag uitdrukkelijk zelf stellen. Voor Begeleid Zelfstandig Wonen kan dit tot 21 jaar. 6

7 Aanbod : DOELGROEP : Kinderen/jongeren die in een problematische opvoedingssituatie verkeren en het gezin waartoe ze behoren. DOELEN VAN DE WERKING : Informatie- en adviesverlening en vraagverheldering voor kinderen, jongeren en hun gezin in een (mogelijk) problematische opvoedingssituatie. (Problematische OpvoedingsSituatie = een veelheid aan problemen waarvan een aantal zeer ernstig zijn/langdurige, aanslepende problemen). Mobiele en ambulante diagnostiek en bemiddeling voor kinderen, jongeren en hun gezin in een mogelijk problematisch opvoedingssituatie. Lange mobiele en ambulante begeleiding van het hulpverleningstraject van kinderen, jongeren en hun gezin in een problematische opvoedingssituatie. Toegang tot de vrijwillige, niet-rechtstreeks toegankelijke hulp van de bijzondere jeugdzorg. (o.a thuisbegeleiding, dagcentrum, oriëntatie, opvang in een pleeggezin of een begeleidingstehuis, begeleid zelfstandig wonen). METHODIEKEN ENKELE WERKINGSPRINCIPES : gezinsgericht emancipatorisch met maximale inspraak van zowel ouders als kindere en jongeren ongeacht hun leeftijd. subsidiariteit alle beslissingen zijn teamgedragen. de lopende hulp wordt minimaal zesmaandelijks en met inspraak van alle betrokken partijen geëvalueerd. de hulp is vrijwillig, echter niet vrijblijvend : de vrijwillige hulp kan via de bemiddelingscommissie overgaan in gedwongen hulp in opdracht van de jeugdrechtbank. INTAKEPROCEDURE : De cliënt neemt telefonisch contact op. De consulent doet een eerste inschatting mbt de ontvankelijkheid van de vraag en geeft indien zinvol en gewenst een afspraak voor een intakegesprek. Op het instroomoverleg wordt beslist of een hulpvraag al of niet wordt opgenomen. Naast de hulpvraag is de noodzakelijkheid en de meerwaarde van de tussenkomst van een comité meebepalend. Wanneer een onderzoeksdossier wordt geopend, wordt het dossier toegewezen aan een consulent die de POS zal onderzoeken binnen een termijn van 60 dagen. De resultaten van dit onderzoek en het daaruitvoortvloeiend hulpvoorstel zijn onderwerp van een caseoverleg. Hierna volgt een teamgedragen beslissing mbt het verder verloop en uitbouw van hulp. 7

8 KOSTPRIJS : De raadpleging van een CBJ en het onderzoek van de POS door het CBJ is gratis. Sommige hulpverleningsvormen waartoe wordt overgegaan, hebben financiële implicaties: o.a. op de kinderbijslag. Het Bureau van een CBJ kan een bijdrage opleggen (afhankelijk van de financiële draagkracht van ouders en jongeren). VRIJWILLIGE VERSUS GEDWONGEN HULP : Vrijwillige hulp : Tot 12 jaar : het akkoord van ouders is vereist. Vanaf 12 jaar : het akkoord van ouders en minderjarige is vereist. Bij verwijzing : De aanmelder heeft de verwijzing besproken met de cliënt en de cliënt gemotiveerd om de stap naar het CBJ te zetten In verontrustende situaties, én de cliënt kan of wil de stap naar het CBJ niet zelf zetten, kan een hulpverlener aanmelden. In dat geval heeft hij/zij betrokkenen wel ingelicht over deze stap, evenals over de onderliggende redenen. 8

9 2. DE SOCIALE DIENST BIJ DE JEUGDRECHTBANK Omschrijving : De sociale dienst (de consulenten) bij de jeugdrechtbank volgt in opdracht van de jeugdrechter jongeren op die een MOF (Misdrijf Omschreven Feit) pleegden. Ook in opdracht van de jeugdrechter onderzoeken zij POS (Problematische OpvoedingsSituaties) waarin de vrijwillige hulpverlening ontoereikend bleek te zijn. Zo nodig organiseren zij hulp voor deze jongeren en volgen dit verder op. Binnen de gedwongen hulpverlening verleent de jeugdrechter toegang tot de nietrechtstreeks toegankelijke jeugdhulp van de bijzondere jeugdzorg. Toegankelijkheid : De sociale dienst bij de jeugdrechtbank treedt op in opdracht van de jeugdrechter en/of het Parket. Leeftijd : Minderjarig (tussen 0 en 18 jaar), uitzonderlijk tot 21 jaar Aanbod : DOELGROEP : Kinderen/jongeren die een MOF pleegden en/of in een problematische opvoedingssituatie verkeren en hun ouders. DOELEN VAN DE WERKING : De maatregelen waartoe de jeugdrechter beslist ikv een MOF uitvoeren en opvolgen. In problematische opvoedingssituaties waarin de vrijwillige hulpverlening ontoereikend blijkt of is vastgelopen en die via de bemiddelingscommissie naar parket en jeugdrechtbank worden verwezen, volgende opdrachten realiseren in opdracht van de jeugdrechter : - Mobiele en ambulante diagnostiek en bemiddeling voor kinderen, jongeren en hun gezin in een problematisch opvoedingssituatie; - Lange mobiele en ambulante begeleiding van het hulpverleningstraject van kinderen, jongeren en hun gezin in een problematische opvoedingssituatie. In acute problematische opvoedingssituaties waarin de veiligheid en de integriteit van de minderjarige wordt bedreigd, de minderjarige onmiddellijk in bescherming moet worden genomen en vrijwillige hulpverlening niet (onmiddellijk) kan worden gerealiseerd, in opdracht van de jeugdrechter hulp bij hoogdringendheid organiseren. Toegang tot de gedwongen, niet-rechtstreeks toegankelijke hulp van de bijzondere jeugdzorg. (o.a thuisbegeleiding, dagcentrum, oriëntatie, opvang in een pleeggezin, een begeleidingstehuis of een gemeenschapinstelling, begeleid zelfstandig wonen) 9

10 METHODIEKEN ENKELE WERKINGSPRINCIPES : gezinsgericht emancipatorisch subsidiariteit de voorstellen aan de jeugdrechter zijn teamgedragen de lopende hulp wordt minimaal zesmaandelijks en met inspraak van betrokkenen geëvalueerd. de hulp wordt gerealiseerd binnen een gedwongen kader. Er wordt echter maximaal gestreefd naar onderhandelde en (op termijn) aanvaarde hulp. INTAKEPROCEDURE : De consulent van de sociale dienst neemt contact op met de cliënt, nadat de opdracht van de jeugdrechter aan hem/haar werd toevertrouwd. KOSTPRIJS : De tussenkomsten van de consulenten is gratis. Sommige hulpverleningsvormen waartoe wordt overgegaan, hebben financiële implicaties: o.a. op de kinderbijslag. De jeugdrechter kan een bijdrage opleggen, afhankelijk van de financiële draagkracht van ouders en jongeren. VRIJWILLIGE VERSUS GEDWONGEN HULP : Gedwongen hulp De toestemming van jongeren en/of ouders is niet vereist, wat niet belet dat inspraak van betrokkenen wordt nagestreefd. 10

11 P R I V A T E V O O R Z I E N I N G E N 1. BEGELEIDINGSTEHUIZEN Omschrijving In begeleidingstehuizen verblijven vooral jongeren tussen 0 en 18 jaar die omwille van een problematische opvoedingssituatie (POS) voor een korte of langere periode niet thuis kunnen verblijven. Ook jongeren die omwille van een misdrijf omschreven feit (MOF) een periode niet thuis kunnen of mogen verblijven worden in een begeleidingstehuis opgevangen. Naast het opvangen en het begeleiden van de jongere wordt ook het gezin en de context van de jongere begeleid. Meestal werken de begeleidingstehuizen met een gezinsbegeleidster die op regelmatige tijdstippen op huisbezoek gaat. Sommige begeleidingstehuizen werken ook met integrale begeleiding. D.w.z. dat de begeleiders naast de leefgroepbegeleiding ook de gezinsbegeleiding van hun aandachtsjongere op zich nemen. Men werkt vraaggericht. Dit wil zeggen dat er voor de jongere en zijn gezin, in samenspraak, een begeleiding op maat wordt uitgewerkt met een terugkeer naar huis als doel. Indien deze terugkeer niet mogelijk is wordt er gestreefd naar maximale contacten met het gezin. Onder de begeleidingstehuizen categorie 1 vallen er verschillende werkvormen : o Verticale leefgroepen (jongens en meisjes van 0 18 jaar, in de praktijk overwegend van 3 tot 16 jaar) o Horizontale leefgroepen (meestal adolescenten leefgroepen) o Studiotraining / kamertraining (intensieve voorbereiding op zelfstandig wonen) o Begeleid zelfstandig wonen (voor jongeren die vanuit het tehuis alleen gaan wonen) Er zijn ook nog leefgroepen die vallen onder categorie 1 bis. Dit zijn leefgroepen die zich vooral richten op de moeilijk begeleidbare jongeren tussen 15 en 18 jaar. Deze groepen hebben in tegenstelling tot categorie 1 opnameplicht. Toegankelijkheid Enkel op verwijzing van Comité voor Bijzondere Jeugdbijstand of jeugdrechtbank. Er is geen opnameplicht. (behalve voor categorie 1-bis) Leeftijd 0 18 jaar (Op vraag van de jongere verlengbaar tot 20 jaar en uitzonderlijk tot 21jaar. Aanbod DOELGROEP 11

12 Kinderen uit gezinnen met een complexe of chronische problematische opvoedingssituaties. De kinderen hebben mogelijks een als misdrijf omschreven feit gepleegd. DOELEN VAN DE WERKING (M.I.V. INDICATIES EN TEGENINDICATIES) De hulpverlening richt zich zowel op de persoonlijke ontwikkeling van de jongere als op het realiseren van een opvoedingssituatie die kansen inhoudt voor het ganse gezin. Als er geen terugkeer naar huis mogelijk is wordt er een traject aangeboden dat leidt tot het zelfstandig wonen. In dit traject worden de vaardigheden getraind die hiervoor nodig zijn. Naast deze training worden de jongeren ook in deze fase begeleid in het zoeken naar welke plaats ze hun ouders en gezin zullen geven op het moment dat ze zelfstandig wonen. De mogelijke tegenindicaties verschillen van werkvorm tot werkvorm en de voorziening die deze werkvorm organiseert. WERKINGSPRINCIPES o Individuele begeleiding Om het hulpverleningsproces te bewaken krijgen jongeren een individuele begeleider toegewezen. Er wordt voor elke jongere een begeleidingsplan op maat aangeboden. Hierbij wordt er rekening gehouden met de beperkingen die het samenleven in groep met zich meebrengt. o o o Gezinsbegeleiding / gezinsgericht werken Ouders blijven heel belangrijk en in de mate van het mogelijke wordt rekening gehouden met hun visie, waarden en normen. Er worden huisbezoeken gepland en ook de rechtstreekse contacten met de leefgroep zijn belangrijk. Het accent ligt op de dialoog. De drempel wordt zo laag mogelijk gehouden. Openheid en wederzijds respect staan centraal. Emancipatorisch / particpatief / vraaggericht De begeleiding gebeurt in overleg met de ouders en de jongere. Er wordt uitgegaan van zowel de competenties van de ouders als van de jongere met als doel deze te versterken. Het behoud van de eigenheid en van de eigen cultuur staat centraal indien deze geen bedreiging vormt voor de ontwikkelingskansen van de jongeren. Er wordt transparant gewerkt wat zich o.a. illustreert in open verslaggeving. Schoolbegeleiding Er is dagelijks schoolbegeleiding en er zijn regelmatige contacten met de school. Ook hierin participeren de ouders. We hebben ons beperkt tot het opsommen van enkele werkingsprincipes. Gezien de hoeveelheid van de voorzieningen met verschillende werkvormen zouden we er nog veel meer kunnen weergeven. 12

13 METHODIEKEN Gezien de complexiteit van de problematieken houdt men zich meestal niet aan één specifieke methodiek maar maakt men gebruik van de methodiek die het beste aansluit op de hulpvraag. Theoretische denkkaders waar men zich in de meeste werkingen op baseert zijn : o Systeemdenken o Contextueel denken o Ervaringgericht leren o Patterson o Fase-systeem INTAKEPROCEDURE Is afhankelijk van de werkvorm en de voorziening Algemeen : o De verwijzende instantie meldt de jongere aan bij de voorziening o Er volgt een intakegesprek in aanwezigheid van alle betrokken partijen. (ouders, jongere, consulent, de voorziening, eventueel andere belangrijke personen uit de context van de jongere) o Evaluatie of de hulpvraag kan beantwoord worden. Er wordt o.a. nagegaan of dit de meest geschikte werkvorm is. o Opname. KOSTPRIJS Meestal zijn de kosten ten laste van de gemeenschap. De Jeugdrechter kan ouders soms een taxatie opleggen. De kinderbijslag voor de jongeren wordt ingehouden: 2/3 daarvan gaan naar het Fonds Jongerenwelzijn, 1/3 gaat naar de ouders of wordt op een spaarrekening gezet. 13

14 2. GEZINSTEHUIZEN Er is op dit ogenblik nog maar één gezinstehuis in Oost-Vlaanderen. Het valt onder dezelfde inrichtende macht en directie van een bestaande residentiële werking. Een individueel profiel van deze voorziening is hier echter niet op zijn plaats. 14

15 3. ONTHAAL, ORIENTATIE- en OBSERVATIECENTRA Omschrijving Een onthaal-, oriëntatie en observatiecentrum is een werkvorm voor kortdurende begeleiding/opvang met als bijzondere opdracht de hulpvraag met alle betrokken partijen grondig te analyseren zodat een gepaste hulpprogramma kan worden opgestart. Dit kan zowel op een residentiële als ambulante wijze. Een OOOC is een voorziening die een deskundig advies wil uitbrengen. Toegankelijkheid : Enkel op verwijzing Comité voor Bijzondere Jeugdbijstand of Jeugdrechtbank. Er is opnameplicht (toewijzingen kunnen niet geweigerd worden). Leeftijd : 0 18 j. De Waai - Eeklo : Luein - Lochristi : Jongerenhuis - Gent: De Morgenster Waasmunster : Zonnelied Ronse : jongens van 12 tot 18 jaar meisjes van 12 tot 18 jaar meisjes / jongens van 6 tot 18 jaar meisjes van 3 tot 18 jaar / jongens van 3 tot 12jaar meisjes / jongens van 6 tot 18jaar Aanbod : DOELGROEP Onze cliënten zijn kinderen of jongeren die zich bevinden in een probleemopvoedingsituatie waarbij er nood is aan onderzoek in het kader van een kwaliteitsvolle indicatiestelling. Het betreft jongeren waarbij de aanmeldende hulpverleners of diensten een bijzondere problematiek detecteren en een bijkomend oriënterend onderzoek aangewezen vinden. DOELEN VAN DE WERKING Het bieden van een tijdelijke opvang en begeleiding waarbij we binnen een oriëntatie trachten te komen tot een kwaliteitsvolle diagnose- en indicatiestelling. We willen tot een advies komen met degelijk uitgewerkte en met cliënten opgebouwde voorstellen in functie van de toekomstige hulpverlening. Gelijktijdig trachten we kinderen en jongeren te motiveren om hulpverlening te aanvaarden en eventueel eerste stappen naar veranderingen te zetten. 15

16 Wij trachten deze doelen te bereiken via onze specifieke opdrachten namelijk : Onthaal (max. 60 dagen) : tijdelijke opvang en begeleiding in afwachting van ver volghulpverlening Oriëntatie (max. 60 dagen ) : tijdelijke opvang en begeleiding in het kader van een oriënterend onderzoek in functie van een indicatiestelling en advies. Observatie (max. 120dagen) : voorzien van een langere tijdelijke opvang en begeleiding gezien de probleemopvoedingsituatie een grondigere analyse vereist om tot een indicatiestelling en advies te komen. KENMERKEN WAARBIJ EEN OPNAME OF BEGELEIDING IN EEN OOOC NIET AANGEWEZEN IS o Een duidelijke verslavingsproblematiek. o Een duidelijke psychiatrische problematiek waarbij een opname in de kinder- en jeugdpsychiatrie is aangewezen o Ernstige mentale, motorische of zintuiglijke handicaps die een specifieke begeleiding vergen in de gehandicaptenzorg o Verregaand agressief of oppositioneel gedrag waardoor de veiligheid van medebewoners en begeleiders in het OOOC in het gedrang komt en waarbij een duidelijke begrenzende aanpak nodig is die meer structurerend is dan een OOOC kan bieden. WERKWIJZE EN METHODIEKEN. Een OOOC biedt een diagnostische begeleiding die als een proces gezien wordt dat met de cliënten doorlopen wordt. In de eerste fase van samenwerking slagen wij er dikwijls in om cliënten te motiveren om hulpverlening te aanvaarden als een kans tot verandering en probleemoplossing. Wij doen een breed onderzoek van de probleemsituatie. Daarin brengen wij de kijk- en de beleving van de verschillende actoren in rekening, gaan op zoek naar aanvaardbare verklaringen voor de verschillende betekenissen, streven naar verbinding, werken inzichtbiedend en naar probleembesef. Wij motiveren de cliënten naar verandering, adviseren en motiveren naar geïndiceerde hulp. De diagnostische begeleiding verloopt op een dialogale wijze. Onze hypothesen omtrent de (gezins)problematiek worden voortdurend van bij de aanvang en gedurende het verdere verloop van de begeleiding geformuleerd, getoetst en eventueel aangepast en veranderd. Dit gebeurt steeds in samenspraak met de jongere en zijn onmiddellijke omgeving. De adviesvorming gebeurt in een proces van hypothesevorming en voortdurende toetsing aan het cliëntsysteem. Door dit hulpaanbod willen wij mogelijkheden creëren om voor de jongere en zijn gezin een overgang te realiseren, een weg van een problematische opvoedingssituatie naar een situatie waarin de onderlinge relaties als meer bevredigend worden ervaren. De doelstelling van onze hulpverlening is te komen tot een andere aanpak, een gewijzigde omgang binnen het gezin. Dit wil zeggen dat men vanuit nieuwe inzichten leert handelen. 16

17 Wij leveren diagnostiek terwijl we begeleiden. We begeleiden terwijl we diagnosticeren. Precies deze combinatie van onderzoek en begeleiding is het unieke van deze werkvorm. Jongeren (en hun gezin) begeleiden wij bij allerlei aspecten van het dagelijkse leven: dagbesteding, school, werk, zelfstandigheid, vrije tijd, contacten Specifiek weerhouden werkpunten kunnen tijdens deze periode intensief worden aangepakt, hetzij omdat de situatie dit noodzaakt, hetzij als leersituatie, hetzij als hefboom naar de toekomst. Info uit individuele-, gezins- of groepsbegeleiding ondersteunt het diagnostisch proces, hypothesevorming voortvloeiend uit het diagnostisch proces ondersteunt de begeleiding. Deze wisselwerking ervaren wij als verrijkend. Wij kunnen op elk moment in het begeleidingsproces ambulant/mobiel en residentieel werken, afhankelijk van de nood. Bij ambulant/mobiel werken kan de jongere in zijn milieu verblijven en kunnen wij hem leren kennen in zijn natuurlijke omgeving. Bij conflict- of spanningssituaties kunnen wij tijdelijk opnemen. Bij residentieel werken is de leefgroep voor de jongeren een oefenterrein. Het samenleven in de groep, omgaan met structuur met daarbinnen regels en afspraken, omgaan met verschillende opvoedersfiguren zijn voor de jongere alle belangrijke oefenmogelijkheden. Voor de begeleiding levert de participerende observatie in voortdurende interactie met de jongeren belangwekkende informatie op.... Combineren van ambulante/mobiele en residentiële periodes maakt dit aanbod erg sterk. Deze mogelijkheid laat diversifiëring toe waardoor we de meest passende structuur kunnen aanbieden, waardoor we onze hypotheses kunnen uittoetsten in een toch voldoende veilige context, waardoor jongeren en ouders zich kunnen voorbereiden op de situatie voor na deze periode, waardoor gefaseerd begeleidingsdoelen worden gerealiseerd Wij vinden het belangrijk dat de jongere, indien dit praktisch mogelijk is én indien er op basis van problematiek daarvoor geen tegenargumenten zijn, verder extern school kan lopen. Indien dit niet mogelijk is zoeken wij naar alternatieve vormen van dagbesteding die passen binnen de vraagstelling. Ook binnen onze onthaalopdracht laten wij onze expertise meespelen. Wij kunnen jongeren tijdelijk opvangen en hen begeleiden naar hun nieuwe situatie. Wij kunnen een onthaal met specifieke opdracht ( zoals bijvoorbeeld crisisopvang en/of begeleiding, Time-out ) uitwerken Bij een dergelijke opdracht zullen wij niet enkel de verblijfsfunctie realiseren: motiveren, vragen tot een antwoord helpen komen, adviseren en stimuleren zullen op de achtergrond altijd aanwezig zijn. 17

18 INTAKEPROCEDURE De verwijzende instantie meldt de jongere aan bij het OOOC Het OOOC meldt aan de verwijzer wanneer er plaats vrij is Een opname datum wordt afgesproken De dag van de opname is er een opnamegesprek met de jongere en bij voorkeur in het bijzijn van de ouders en de consulent van de verwijzende instantie. KOSTPRIJS Meestal zijn de kosten ten laste van de gemeenschap. De Jeugdrechter kan ouders soms een taxatie opleggen. De kinderbijslag voor de jongeren wordt ingehouden: 2/3 daarvan gaan naar het Fonds Jongerenwelzijn, 1/3 gaat naar de ouders of wordt op een spaarrekening gezet. VRIJWILLIG VERSUS GEDWONGEN HULP o ± 50 % gedwongen hulpverlening (Jeugdrechtbank) ; o ± 50 % vrijwillige hulpverlening (Comité voor Bijzondere Jeugdzorg). 18

19 4. DAGCENTRA Of: Dagcentra voor multimodale gezins- en jongerenbegeleiding Toegankelijkheid In de dagcentra kunnen gezinnen zich niet rechtstreeks aanmelden. De doorverwijzing naar een dagcentrumbegeleiding kan enkel vanuit het Comité voor Bijzondere Jeugdzorg of vanuit de Jeugdrechtbank. De dagcentra zijn elke werkdag open van 9 uur tot 19 uur. Tijdens de vakantieperioden sluiten sommige dagcentra om 17 uur of om 18 uur. Doelgroep Een dagcentrum BJZ richt zich naar die gezinnen waar de opvoedingssituatie bemoeilijkt of ontwricht wordt, zodat intensieve begeleiding zich opdringt. De dagcentra zijn meestal erkend voor de begeleiding van 10 minderjarigen. De meeste dagcentra richten zich op de leeftijdsgroep van 6 tot 18 jaar, zowel jongens als meisjes. Een aantal dagcentra beperken de leeftijd: soms van 6 tot 14 jaar of van 12 tot 18 jaar. De opdracht bestaat erin om de minderjarigen te begeleiden door een semi-residentiële opvang. Dit is tijdens het schooljaar na de schooltijd tot 19 uur en tijdens de schoolvakantiedagen van 9 uur tot 17 uur. Er is geen weekendopvang. De aanleiding voor doorverwijzing is steeds een problematische opvoedingssituatie. Deze opvoedingsproblemen zijn vaak verweven met andere probleemgebieden: schoolproblemen, huisvestingsproblemen, relatieproblemen, Samen met de minderjarige en het gezin zoeken de dagcentra naar de factoren die de P.O.S. in stand houden. Men vertrekt vanuit een bereidheid tot samenwerken tussen minderjarige-gezin en de dagcentrumbegeleiding. In de dagcentra gaat men er vanuit dat elk gezinslid belangrijk is om tot een oplossing te komen van de problemen of om tot een meer leefbare situatie in het gezin te komen. De afstand school dagcentrum en dagcentrum thuis moet op eigen kracht door de minderjarige of het gezin overbrugbaar zijn. In sommige dagcentra kan er voor vervoer gezorgd worden van en naar het dagcentrum wanneer er geen enkel andere oplossing mogelijk is. Doelstelling De consulenten die een gezin naar een dagcentrum verwijzen [zoals ze dat voor andere werkvormen in de Bijzondere Jeugdbijstand ook doen] stellen bij de start van een begeleiding algemene doelen voorop. Vanuit deze doelen en de hulpvragen van de gezinsleden maken de dagcentra concrete doelen op in een handelingsplan. Dit handelingsplan wordt minstens om de 6 maanden tussen de betrokken partijen geëvalueerd en desnoods in doelstellingen of begeleidingsmodaliteiten bijgestuurd. Het is onze bedoeling om een begeleidende, intensieve en ondersteunende positie in te nemen, waarbij er fundamenteel respect heerst voor de minderjarige en zijn gezin. Een (voor de ouders) betrouwbare werkrelatie opbouwen is voor de meeste dagcentra een basisuitgangshouding. 19

20 De werking in de dagcentra is erop gericht om de minderjarige te begeleiden in zijn sociale en persoonlijkheidsontwikkeling doorheen alle structuren (gezin, school, buurt, ) vertrekkend vanuit de eigen krachten en dynamiek van het gezin. Zo willen ze de minderjarige en het gezin ondersteunen, bijsturen en pedagogische inzichten laten verwerven. Twee minimumvoorwaarden gelden altijd: de minderjarigen worden dagelijks verwacht na de schooluren in het dagcentrum langs te komen. Van de ouders wordt verwacht dat zij minimaal bereid zijn om wekelijks (soms tweewekelijks) een begeleidingsgesprek te hebben. Zo trachten de dagcentra enerzijds de draaglast van het gezin te verminderen door de minderjarigen in een gestructureerde omgeving, individueel en in groep te begeleiden. Anderzijds willen ze de draagkracht van het gezin vergroten door een intensieve gezinsbegeleiding. Hierbij streven de dagcentra ernaar dat de verantwoordelijkheid voor de opvoeding bij het gezin blijft. Ze beogen een zelfstandig gezinsfunctioneren. De dagcentra in de Bijzondere Jeugdzorg profileren zich als kleinschalige en buurtgerichte centra, waardoor ze naar de minderjarigen en hun ouders toe laagdrempelig kunnen werken. Indien nodig wordt in overleg met de verwijzende consulent en met de ouders geopteerd om, samen met de de minderjarige en het gezin, gepaste, meer specifieke hulpverleningsinstanties in te schakelen (O.C.M.W., D.G.G.Z., C.A.W., ) waarbij de dagcentra de verdere opvolging van het gezin opnemen. Daarnaast zien we het ook als onze taak om structurele tekorten te signaleren aan bevoegde instanties. Werking De dagcentra gaan uit een een integrale, multimodale, benadering van het gezin. Hierbij vinden zij het belangrijk dat de begeleiders polyvalente hulpverleners zijn. Daarom splitsen heel wat dagcentra de functies niet op. Elke begeleider heeft dan taken op de verschillende domeinen waarop het begeleidingsaanbod zich richt: gezinsbegeleiding, individuele begeleiding, groepsbegeleiding, studiebegeleiding, ouderwerking. Sommige dagcentra splitsen de functies wel op waarbij een aantal begeleiders enkel gezinsbegeleiders zijn en anderen groepsbegeleiders. De gezinsbegeleiding beoogt in te spelen op de hulpvragen van het gezin. De gezinsbegeleiding focust zich op het optimaliseren van de opvoedingsvaardigheden van de ouders, waardoor de leefbaarheid in het gezin verhoogt. De gezinsbegeleiders in (bijna) alle dagcentra hebben een bijscholing gezinsbegeleiding gevolgd. Hierdoor hanteren ze meestal een begeleidingsvisie die uitgesproken als systemisch en de contextueel (Nagy) gekenmerkt kan worden. Tijdens het naschoolse verblijf in het dagcentrum worden de minderjarigen in de groep begeleid waarbij er dagelijks studiebegeleiding, een warme maaltijd en vrijspelactiviteiten aangeboden worden. Op woensdagen en op vakantiedagen worden er ontspanningsactiviteiten door het dagcentrum georganiseerd. Tijdens de groepswerking vinden er individuele begeleidingsmomenten plaats, afhankelijk van de mogelijkheden van de minderjarige en de hulpvraag die de minderjarige al dan niet uitdrukkelijk stelt. Heel wat dagcentra hebben een ouderwerking. Dit wil zeggen dat men de ouders ook samenbrengt in het dagcentrum rond bepaalde gebeurtenissen of themata. Soms kan dit een zeer intense werking zijn. 20

21 5. THUISBEGELEIDINGSDIENSTEN Omschrijving Thuisbegeleiding ondersteunt gezinnen bij de aanpak van problemen in de opvoeding van één of meerdere kinderen. Een vaste thuisbegeleider, gesteund door zijn team, zoekt samen met de gezinsleden naar werkbare oplossingen. Er zijn wekelijkse huisbezoeken, samen met de gezinsleden worden op allerlei vlakken concrete activiteiten ontplooid die moeten leiden tot een verbetering van de leef- en opvoedingssituatie van ouders en kinderen. Toegankelijkheid Enkel op verwijzing Comité voor Bijzondere Jeugdbijstand of Jeugdrechtbank. Er is opnameplicht (toewijzingen kunnen niet geweigerd worden) ; Leeftijd 0 17 j. Aanbod DOELGROEP Gezinnen in een complexe of chronische problematische opvoedingssituatie met kinderen die mogelijks een als misdrijf omschreven feit hebben gepleegd. In het gezin is minstens één kind onder de 18 aanwezig. De ontwikkeling van de kinderen speelt zich af tegen de achtergrond van : o (kans op) maatschappelijke uitsluiting of geringe maatschappelijke verankering ; o een lange en complexe probleem- en hulpverleningsgeschiedenis, die zich uit in moeilijke relaties onderling en / of met hun omgeving ; o kansarmoede die we vaststellen in verschillende levensdomeinen van de gezinnen : inkomen, werk, huisvesting, gezondheid, voeding, opvoeding en onderwijs zijn bedreigd ; o risico op ontwikkelingsachterstand van de kinderen, op plaatsing, op breuk met gezinsleden, misbruik en mishandeling. Deze gezinnen stellen veelal niet zelf de hulpvraag, maar worden met vraagtekens geconfronteerd vanuit hun omgeving. DOELEN VAN DE WERKING (M.I.V. INDICATIES EN TEGENINDICATIES) De hulpverlening richt zich op het realiseren van een opvoedingssituatie die kansen inhoudt voor kinderen en ouders. Het pedagogisch handelen wordt gekleurd door een samenspel van ouderfiguren en kinderen in het dagelijks samenleven. Dit samenspel biedt een uitgebreide en complexe waaier aan mogelijkheden en beperkingen. We kijken hoe ouders en kinderen met elkaar communiceren en hoe ze omgaan met elkaar om van daaruit naar integratie in de ruimere leefomgeving te werken. Daarnaast zoeken we mee naar de ruimte voor elk individu -kind en volwassenen- om te kunnen groeien en te ontwikkelen in een veilig klimaat. Hiertoe moeten een aantal basisvoorwaarden op materieel vlak en naar dagstructuur aanwezig zijn of gecreëerd worden. 21

22 WERKINGSPRINCIPES Mobiel De hulpverlening gebeurt aan huis in de leefcontext van ouders en kinderen. Het is de bewuste keuze dat de diensten zelf initiatief nemen tot de huisbezoeken. Er is gemiddeld één bezoek per week, dit kan echter variëren al naargelang de noodzaak ; Vasthoudend We sturen aan op werkbare verbindingen vanuit een uitnodigende houding. Echter in omstandigheden van moeilijker coöperatie vanwege het gezin zal de dienst actief stappen ondernemen om de vooropgestelde contacten te kunnen realiseren en het gezin niet te verliezen. Integraal Complexe problematieken vragen een brede aanpak. Vragen op zowat alle terreinen moeten in de begeleiding aan bod kunnen komen : speel-, leer-, werk-, woon- en leefomgeving, persoonlijke levensgeschiedenissen, de bredere familiale en sociale contexten. Participatief De ouders blijven verantwoordelijk voor de opvoeding van de kinderen en de uitbouw van het gezinsleven. Derhalve zijn zij de belangrijkste partners in het uitzetten van de begeleidingsopties. Ook aan de plaats van de kinderen wordt bijzondere aandacht geschonken. Intensief Er is een grote mate van beschik- en bereikbaarheid binnen het begeleidingstraject. Er kan vrij snel ingevoegd worden t.a.v. probleemsituaties die zich voordoen en er kan voor gezorgd worden dat de continuïteit van de lopende processen gewaarborgd is. De beperkte caseload van de begeleider maakt dit mogelijk (één voltijdse begeleider begeleidt maximaal acht gezinnen). METHODIEKEN Holistische visie De complexiteit van de problematieken en de probleemsituaties maken dat de gezinnen met de breedst mogelijk kijk zullen benaderd worden. Alle relevante elementen zullen in de begeleiding worden meegenomen. De empowermentgedachte is hierbij richtinggevend. Theoretische kaders De holistische benadering maakt dat geen enkel denkkader op zich alle troeven in handen heeft om tot een effectieve thuisbegeleiding te komen. Veelal wordt het dichtst aangeleund bij de systeembenadering, aangevuld met relevante denkpistes uit andere theoretische kaders o.m. de contextuele, leertheoretische, ontwikkelingspsychologische en de maatzorgbenadering. Thuisbegeleiding werkt veelal ook met specifieke methodieken als videohometraining en het gebruik van duplopoppen. Relatieopbouw In een eerste fase van de begeleiding (± 6 maanden) is het komen tot een constructieve werkrelatie van essentieel belang, en veelal een bijzonder moeilijke opgave. De 22

23 begeleider staat model voor betrouwbaarheid, voor duidelijkheid en voorspelbaarheid. Veel belang krijgt daarbij het scheppen van duidelijkheid in de werkcontext (de relatie met de verwijzers, de rechtbank, de opdracht van de thuisbegeleider, ). De begeleidingsrelatie steunt op respect voor de waardigheid en de keuzes van de gezinsleden, op betrokkenheid en een professionele ingesteldheid. Voorwaardelijk werken In een eerste fase is veelal het werken aan directe begeleidingsdoelstellingen niet haalbaar. Binnen de fase van de relatieopbouw, maar veelal doorheen een langere tijdsspanne, moet continu aandacht gegeven worden aan allerlei beperkende (praktische psychosociale, psychologische) factoren die het realiseren van de eigenlijke begeleidingsdoelstellingen doorkruisen. Concrete hulpverleningsdoelen Aan de basis van onze interventies ligt het samenbrengen van de maatschappelijke en de persoonlijke doelstellingen. We brengen hierover een uitwisselingsproces op gang met ouders en kinderen om tot een overeenkomst te komen voor een aantal concrete uitwerkingen. Dit betekent dat we: - de maatschappelijke noden pogen om te zetten in realiseerbare en aanvaardbare doelen binnen het gezin; - de concrete doelen vanuit het gezin helpen formuleren en waarmaken, in functie van een betere opvoedingssituatie. (Hulp)vragen, (aan)klachten worden vertaald naar gewenste veranderingen, en hierop worden concrete individuele doelen geënt. Activeren compenseren We activeren, motiveren de mensen om zoveel mogelijk zelf op te nemen vanuit hun verantwoordelijkheid en betrokkenheid t.a.v. hun kinderen. Als bepaalde gezinstaken te zwaar wegen voor het gezin, onderzoeken we welke diensten waar kunnen compenseren. Werken in de context, ervaringsgericht We werken ervaringsgericht: een aantal taken worden samen actief opgenomen en geoefend met gezin en omgeving. We zorgen voor rechtstreekse contacten, duidelijke en concrete afspraken, spelen kort op de bal. Teamwerking Het team staat voor een gezamenlijke werkopdracht t.a.v. de cliënten. Elke begeleider beschikt daarbij over een relatieve autonomie. Het individueel werken vraagt daarom een ruime toetsing door het team opdat de begeleider voldoende open en kritisch naar zijn werk kan blijven kijken. Deze werkwijze zorgt ook voor zoveel mogelijk continuïteit binnen de begeleiding bij het eventuele wegvallen van een begeleider. Gezinstaken als begeleidingsdomeinen o Communicatie en omgang ouders kinderen ; o integratie in de ruimere leefomgeving ; o persoonlijke groei van kind en volwassene ; o basisvoorwaarden op materieel vlak ; o dagstructuur. 23

24 INTAKEPROCEDURE o De verwijzende instantie meldt het gezin aan bij de thuisbegeleidingsdienst. ; o Er wordt kennis genomen van het hulpverleningsvoorstel van de verwijzer ; o Intern wordt een begeleider belast met het dossier ; o Informatie-uitwisseling en afspraken tussen begeleider en verwijzer met het oog op een eerste contactname met het gezin; o Een eerste gesprek met het gezin veelal in aanwezigheid van de verwijzer ; o Het verhelderen van de hulpvragen en het komen tot de eerste werkafspraken ; o Het opstellen van het handelingsplan. KOSTPRIJS Geen kosten voor het gezin. VRIJWILLIG VERSUS GEDWONGEN HULP o ± 30% gedwongen hulpverlening (Jeugdrechtbank) ; o ± 70% vrijwillige hulpverlening (Comité voor Bijzondere Jeugdzorg). 24

25 6. BEGELEID ZELFSTANDIG WONEN Omschrijving De diensten Begeleid Zelfstandig Wonen ondersteunen jongeren vanaf 17 jaar bij het alleen wonen. Van bij de aanvang van de begeleiding woont de jongere reeds alleen, hetgeen op die leeftijd geen eenvoudige opdracht is. Tijdens de begeleiding worden de jongeren heel wat vaardigheden bijgebracht die hen steeds beter in staat stellen de zelfstandigheidstaken autonoom aan te kunnen. Veel aandacht gaat eveneens naar de psychosociale begeleiding gezien het meestal jongeren betreft met een behoorlijke problematische voorgeschiedenis. Er is wekelijks minstens één huisbezoek. Toegankelijkheid : Enkel op verwijzing Comité voor Bijzondere Jeugdbijstand of Jeugdrechtbank. Er is opnameplicht (toewijzingen kunnen niet geweigerd worden). Leeftijd : Instap vanaf 17 jaar, hoogstens tot 21 jaar (voortgezette hulpverlening). Aanbod : DOELGROEP Jongeren die omwille van hoog opgelopen problemen niet meer thuis, in het pleeggezin of de instelling kunnen verblijven, of die omwille van omstandigheden de stap willen of moeten zetten naar zelfstandig wonen. Het betreft meestal jongeren die alleen (gaan) wonen maar ook jongeren in andere leefsituaties kunnen begeleid worden. Het zijn jongeren die een begeleiding behoeven die is gericht op het verhogen van hun zelfstandigheid, zowel materieel-praktisch als psychosociaal. Het zijn zowel kwetsbare jongeren in een problematische leefsituatie als jongeren die een als misdrijf omschreven feit hebben gepleegd. Vele van deze jongeren zijn reeds eerder geplaatst geweest en hebben veelal problemen op meerdere terreinen : schoolachterstand, beperkte financiële middelen, psychosociale en motivationele problemen. In deze groep bevinden zich eveneens niet begeleide minderjarigen, zwakbegaafden, jongeren met een agressieproblematiek. DOELEN VAN DE WERKING (M.I.V. INDICATIES EN TEGENINDICATIES) : o jongeren in staat stellen zich te handhaven en een aanvaardbare plaats te verwerven in de samenleving ; o het opbouwen van een netwerk om de jongeren heen ; o signaleren aan de bevoegde overheden van maatschappelijke belemmeringen voor de persoonlijke ontwikkeling van de jongeren. o Concreet kunnen heel wat doelstellingen worden opgesomd : woonbegeleiding, gezonde leefstijl, budgetteren, verwerven van administratieve vaardigheden, allerlei huishoudelijke taken, dagbesteding, sociale vaardigheden, constructieve relaties met familie en omgeving, e.d.m. 25

26 WERKINGSPRINCIPES Mobiel De begeleiding vindt zoveel mogelijk plaats in de leefwereld van de jongere zelf (geen bureauconsultatie). Er is gemiddeld één huisbezoek per week, hetgeen kan variëren al naargelang de specifieke noden op het moment. Intensief De beperkte caseload van de begeleider maakt het mogelijk dat men meerdere uren per week met het dossier van de jongere kan bezig zijn. Integraal Zowat alle domeinen van de leefwereld en de ontwikkeling van de jongeren moeten aan bod kunnen komen, zowel materieel als psychosociaal. Aanklampend Een vasthoudende attitude van de begeleiding is noodzakelijk ter compensatie van de vele motivationele problemen die deze jongeren eigen zijn. Emancipatorisch - participatief De begeleiding gebeurt in ruim overleg met de jongere. Het groeien naar zelfstandigheid en verantwoordelijkheid (zijn eigen leven in handen nemen) staat voorop. Hierbij wordt uitgegaan van de versterking van de competenties van de jongere. Teamwerking Elke jongere heeft een vaste begeleider die verantwoordelijk is voor de uitvoering van het handelingsplan. Hierbij kan de begeleider op het terrein (in de leefwereld van de jongere) autonoom handelen. De teamwerking zorgt voor toetsing van het uitgezette begeleidingsplan en stuurt desgevallend bij zodat de begeleider zich door het team gedragen weet. METHODIEKEN Budgetbegeleiding Jongeren worden geleerd a.d.h.v. een budgetplan hun beperkte financiële middelen (inkomsten op het niveau van het leefloon) efficiënt te besteden. In een eerste fase wordt dikwijls gebruik gemaakt van een geblokkeerde rekening. Praktische taken De begeleider zal samen met de jongere naar een geschikte woonst zoeken, helpen bij en aanleren van de vele administratieve vaardigheden die vereist zijn bij het alleen wonen (huurovereenkomst, kinderbijslag, mutualiteit, school, edm.), heel wat praktische vaardigheden met onder meer de huishoudelijke taken komen aan bod, het zoeken naar een passende dagbesteding e.d.m. Relatieopbouw Voor heel wat jongeren is het alleen wonen geen eigen keuze. Er moet heel wat geïnvesteerd worden om tot komen tot een werkbare begeleidingsrelatie. Betrouwbaarheid en voorspelbaarheid voor de jongeren zijn hierbij essentiële elementen. Verhelderen hulpvraag De meeste jongeren komen niet met een (duidelijke) hulpvraag. Hen brengen naar relevante en gedeelde begeleidingsdoelstellingen is een vereiste om succesvol te kunnen zijn in de begeleiding. 26

27 Psychosociale begeleiding Via sociogram of genogram wordt de sociale situatie van de jongere in kaart gebracht. Alleen gaan wonen betekent dikwijls afgesneden zijn van vroegere banden zodat de jongere opnieuw een weg moet vinden om een netwerk rond zich op te bouwen. Aandacht wordt besteed aan het trainen van sociale en probleemoplossende vaardigheden. Er wordt voor gezorgd dat de jongeren positieve ervaringen kunnen opdoen die hun zelfbeeld kunnen versterken. Bij de meeste jongeren wordt eveneens gewerkt rond specifieke aandachtspunten die te maken hebben met hun persoonlijke geschiedenis en ervaringen. Waar mogelijk zal de directe omgeving van de jongere in de begeleiding betrokken worden : ouders, familie, school, werkomgeving. Veelal wordt het dichtst aangeleund bij de systeembenadering, aangevuld met relevante denkpistes uit andere theoretische kaders o.m. de contextuele, leertheoretische en ontwikkelingspsychologische. INTAKEPROCEDURE - De verwijzende instantie meldt de jongere aan bij de dienst ; - Er wordt kennis genomen van het hulpverleningsvoorstel van de verwijzer ; - Er wordt een afspraak gemaakt voor een voorstellingsgesprek met de jongere; - Na de voorstelling wordt een engagement van de jongere gevraagd voor de begeleiding (handtekening) ; - Aan de jongere wordt een vaste begeleider toegewezen ; - Er volgt een intakegesprek waarin ook de verwijzer kan betrokken worden ; - Binnen de 45 dagen is in overleg met de jongere een eerste handelingsplan opgesteld. KOSTPRIJS - Geen kosten voor de jongere ; - Het Fonds Jongerenwelzijn van de Vlaamse Gemeenschap keert maandelijks een betrag uit vergelijkbaar met het leefloon, dat als inkomen voor de zelfstandige wonende jongere wordt beschouwd; - 2/3 de van de kinderbijslag gaat naar het Fonds Jongerenwelzijn, 1/3 de wordt meestal op een spaarboekje voor de jongere geplaatst. Soms kan het ook aan de ouders uitgekeerd worden wanneer de jongere bv. in de wekends vaak thuis is. Op 18 jaar komt het geld op het spaarboekje de jongere zelf toe. VRIJWILLIG VERSUS GEDWONGEN HULP - ± 25% gedwongen hulpverlening (Jeugdrechtbank) ; - ± 75% vrijwillige hulpverlening (Comité voor Bijzondere Jeugdzorg). 27