ARMOEDEMONITOR GEMEENTE LEEUWARDEN

Transcriptie

1 ARMOEDEMONITOR GEMEENTE LEEUWARDEN

2 Armoedemonitor gemeente Leeuwarden Een onderzoek naar de omvang en samenstelling van de doelgroepen voor het gemeentelijke armoedebeleid en het gebruik van inkomensondersteunende regelingen in de gemeente Leeuwarden. Colofon Opdrachtgever Gemeente Leeuwarden Datum mei 2016 Auteurs Harry Piepers Tessa Schoot Uiterkamp Databewerking Wim Zijlema KWIZ Stavangerweg JC Groningen Uitgave Deze publicatie is een uitgave van KWIZ B.V. Het overnemen van cijfers en / of teksten is toegestaan, mits de bron duidelijk wordt vermeld. Niets uit deze publicatie mag worden verveelvoudigd en / of openbaar gemaakt worden in welke vorm dan ook zonder voorafgaande toestemming van KWIZ B.V..

3 Inhoudsopgave Inleiding... 2 Samenvatting Bevolkingskarakteristieken Leeuwarden Kenmerken alle huishoudens Kenmerken minimahuishoudens Langjarige minima Kinderen Instrumenten voor financiële ondersteuning Regelingen voor het minimabeleid Kwijtschelding gemeentelijke belastingen Bijzondere bijstand Individuele inkomenstoeslag Collectieve zorgverzekering Kindpakket Cumulatief gebruik inkomensvoorzieningen Schuldhulpverlening Ontwikkeling gebruik schuldhulpverlening Karakteristieken gebruikersgroep schuldhulpverlening Duurzaamheid en wonen Woonlasten minimahuishoudens Inkomsten en uitgaven minimahuishoudens Woonlastenquotum minimahuishoudens Lokaal beleid in perspectief Doelgroepen armoedebeleid Armoede in Leeuwarden en Nederland Gebruik voorzieningen nader belicht Schulden Woonlasten Bijlage I. Inkomenseffecten landelijk en lokaal beleid Bijlage II Verantwoording

4 Inleiding De gemeente Leeuwarden voert een actief beleid gericht op de preventie en bestrijding van armoede. Om de resultaten van het gevoerde beleid in beeld te brengen wordt periodiek armoedeonderzoek uitgevoerd. Dit rapport beschrijft de doelgroep voor het lokale armoedebeleid en gaat in op het gebruik en het bereik van inkomensondersteunende voorzieningen die de gemeente kent. De gegevens over de omvang en samenstelling van de verschillende groepen minimahuishoudens geven de situatie per 1 januari 2016 weer. Het gebruik van voorzieningen is gemeten over het gehele kalenderjaar Omdat het om een periodieke meting gaat worden de gegevens uit deze armoedemonitor waar mogelijk afgezet tegen de situatie in het jaar In deze rapportage worden de volgende onderzoeksvragen beantwoord: 1. Hoe groot is de doelgroep van het minimabeleid op basis van de inkomensgrens tot 120 procent van het wettelijke sociale minimum (Wsm) in de gemeente Leeuwarden? 2. Wat zijn de achtergrondkenmerken van deze minimahuishoudens en hoe lang zijn zij al aangewezen op een dergelijk inkomen? 3. Hoeveel kinderen in de leeftijd tot 18 jaar groeien op in de verschillende groepen huishoudens die tot de minimapopulatie behoren? 4. Hoe groot is het gebruik en niet-gebruik van het bestaande pakket aan inkomensondersteunende regelingen dat de gemeente kent? 5. Wat zijn de achtergrondkenmerken van de groepen minimahuishoudens die van deze regelingen gebruik maken? 6. Hoe groot is het gebruik van schuldhulpverlening en welke achtergrondkenmerken hebben deze gebruikersgroepen? 7. Welk deel van het maandelijkse netto inkomen besteden minimahuishoudens aan woongerelateerde uitgaven? Onderzoeksopzet Bij dit onderzoek is gebruik gemaakt van registratiegegevens van de verschillende lokale en landelijke regelingen die de gemeente uitvoert. Daarbij gaat het om de volgende voorzieningen: Participatiewet (bijstand), minimaregelingen, kwijtschelding gemeentelijke belastingen, en schuldhulpverlening. De woonlasten van de huishoudens zijn berekend met behulp van huurgegevens van de woningbouwcorporaties Elkien en WoonFriesland. Met behulp van de gemeentelijke Basisregistratie personen (BRP) zijn de gebruikersgegevens vervolgens op huishoudniveau gegroepeerd. Op deze manier ontstaat een samenhangend beeld van de omvang en samenstelling van de minimapopulatie, de mate van gebruik van voorzieningen en de overlap in het gebruik van voorzieningen op andere beleidsterreinen. Leeswijzer Na de samenvatting wordt in het eerste hoofdstuk de doelgroep voor het minimabeleid beschreven aan de hand van een aantal kenmerken. Vervolgens worden in hoofdstuk twee alle regelingen die de gemeente kent in beeld gebracht en gaan we in op het cumulatief gebruik van voorzieningen. In hoofdstuk drie wordt het gebruik van schuldhulpverlening nader geanalyseerd. In hoofdstuk vier worden de woonlasten voor minimahuishoudens in beeld gebracht en afgezet tegen de inkomsten van deze huishoudens. In het laatste hoofdstuk duiden we het gebruik van de verschillende voorzieningen in vergelijkend perspectief. Bijlage I bevat inkomenseffect tabellen die de inkomsten en (norm)uitgaven van verschillende typen minimahuishoudens inzichtelijk maken. Bijlage II bevat een beschrijving van de onderzoekzoeksmethodiek. 2

5 Samenvatting In totaal huishoudens, die 16 procent van huishoudpopulatie in Leeuwarden vormen, hebben een inkomen tot maximaal 120 procent van het wettelijk sociaal minimum (Wsm). Het aandeel minimahuishoudens ligt daarmee fors boven het landelijke gemiddelde van 11 procent. Gemeentelijke spreiding Naar woongebied verdeeld treffen we de volgende aantallen en aandelen minimahuishoudens aan. Tabel S.1 Woongebied minimahuishoudens 1 Woonplaats Minimahuishoudens 2014 Aandeel Aantal Aandeel woongebied Schil-Oost ,6% 22,3% 19,6% Bilgaard ,1% 13% 31,3% Vrijheidswijk 585 6,5% 6,9% 31,6% Heechterp/ Schieringen ,1% 10,7% 42,4% Wielenpolle/ Schepenbuurt 316 3,5% 3,9% 37,7% Binnenstad/ Schil-West % 21,1% 13,4% Camminghaburen 519 5,8% 5,5% 10,6% Stadsring Zuidwest ,4% 12,1% 13,4% Buitengebied/ Boarnsterhim 541 6% 4,5% 5,5% Totaal % 100% 16,1% De grootste aantallen minimahuishoudens treffen we aan in Schil-Oost en de Binnenstad-Schil West, gevolgd door de Stadsring Zuidwest. Feitelijk gezien zijn dit de oudere uitleggebieden van de stad. Vergeleken met 2014 is het aandeel minimahuishoudens het meest gestegen in het Buitengebied/ Boarnsterhim (van 4,5 procent naar 6 procent). De grootste aandelen in procenten minimahuishoudens treffen we op dit moment aan in Heechterp/Schieringen en Wielenpolle/ Schepenbuurt met respectievelijk 42,4 en 37,7 procent. Aantal en aandeel langjarige minima fors gestegen Van alle huishoudens met een inkomen tot 120 procent van de bijstandsnorm hebben in totaal huishoudens langer dan drie jaar dit inkomen. Met elkaar vormt deze groep bijna 10 procent van de gemeentelijke bevolking. Als we de huidige stand van zaken afzetten tegen de situatie in 2014 zien we een forse stijging van het aantal en aandeel langjarige minima in combinatie met een dalende instroom. De conclusie die we hieruit kunnen trekken luidt dat er minder instroom is omdat het economisch tij weer aantrekt maar dat personen die langer op een inkomen op het minimum verblijven hier niet van profiteren. Bijna 16 procent van alle kinderen groeit op in minimahuishouden Van de kinderen die in de gemeente Leeuwarden wonen, groeien er op in een huishouden met een inkomen tot maximaal 120 procent van het sociaal minimum. Dat is 15,7 procent van alle kinderen in de gemeente. De belangrijkste inkomensbron in ruim 70 procent van deze huishoudens is een bijstandsuitkering. 1 De tabellen met vergelijkingen in de tijd in deze rapportage moeten als volgt gelezen worden. De eerste kolom geeft het huidige aantal, in dit geval huishoudens. weer. De tweede kolom geeft de verdeling in procenten op dit moment (2016) weer. De derde kolom bevat de procentuele verdeling in het jaar De laatste kolom bevat het gemiddelde percentage voor de stad en voor de betreffende variabele in dit geval per wijkgebied. 3

6 De aantallen en aandelen jongeren die nu in een minimahuishouden wonen zijn nagenoeg gelijk aan de situatie in het jaar Eenoudergezinnen meer kans op armoede Eenoudergezinnen behoren veel vaker tot een minimahuishouden dan andere huishoudens. Van alle eenoudergezinnen in de gemeente behoren huishoudens ofwel 43 procent tot de minimapopulatie. Ook onder alleenstaanden ligt het aandeel minimahuishoudens, met bijna 22 procent, duidelijk boven het stedelijke gemiddelde. Armoedeproblematiek in Leeuwarden ook landelijk gezien groot In het jaar 2013 telt het CBS in Nederland huishoudens die in dat jaar een maandelijks besteedbaar netto inkomen van ongeveer hadden. Voor Leeuwarden meet het CBS een aandeel huishoudens met een laag inkomen van 15,6 procent en een aandeel jongeren in armoede van 16,0 procent. Als we op basis van deze CBS cijfers de bevindingen uit dit lokaal uitgevoerde armoedeonderzoek in perspectief zetten kunnen we concluderen dat de gemeente Leeuwarden tot de steden met de meeste armoede in ons land behoort. Gebruik inkomensondersteunende regelingen ligt op redelijk niveau Onderstaand geven we het bereik van de verschillende inkomensondersteunende voorzieningen weer. Tabel S.2 Gebruik inkomensondersteunende en participatie bevorderende regelingen Regeling Gebruik Bereik Kwijtschelding % Bijzondere bijstand % Individuele inkomenstoeslag % Collectieve zorgverzekering % Kindpakket % Het bereik van de kwijtschelding is met 59 procent redelijk te noemen en ligt door de jaren heen rond dit percentage. Het gebruik van de individuele bijzondere bijstand is afhankelijk van het generiek gebruik van de overige regelingen. Landelijk zien we gemiddeld een bereik van rond 25 procent. Het bereik van 27 procent in Leeuwarden ligt hiermee dus in lijn. Voor de individuele inkomenstoeslag geldt dat in de meeste gemeenten het aandeel gebruik rond 60 procent ligt. Het gebruik in Leeuwarden is inmiddels opgelopen tot dit aandeel. In 2014 lag het bereik nog 54 procent. Voor de collectieve zorgverzekering geldt dat het gebruik met 36 procent nog steeds iets onder het in veel gemeenten gangbare gemiddelde van rond de 40 procent ligt. Het bereik is sinds 2014 met 7 procentpunt gestegen. Het gebruik van het kindpakket ligt met 49 procent op het maximale gemiddelde van 50 procent dat we in andere gemeenten aantreffen. 4

7 Gebruik voorzieningen in vergelijkend perspectief De volgende tabel bevat een overzicht van het bereik van inkomensondersteunende voorzieningen in Leeuwarden en een aantal andere gemeenten. Tabel S.3 Vergelijking bereik voorzieningen op gemeentelijk niveau Leeuwarden Alkmaar Ridderkerk Capelle aan Etten-Leur Oldambt den IJssel Kwijtschelding 59% 66% 75% 80% 58% 57% Bijzondere bijstand 27% 36% 15% 23% 39% 15% Inkomenstoeslag 59% 61% 61% 37% 81% 51% Zorgverzekering 36% 52% 44% 26% 52% 43% Participatiefonds 49% 40/52% 21% 42% 40% 31% We zien in dit vergelijkend overzicht het beeld terug van een gemiddeld (laag) gebruik van de kwijtschelding en een gemiddeld gebruik van de bijzondere bijstand. Het gebruik van het kindpakket is verhoudingsgewijs hoog. Gebruikersgroep schuldhulpverlening bestaat voor 75 procent uit minimahuishoudens In de gemeente Leeuwarden doorlopen jaarlijks rond de huishoudens een schuldhulpverleningstraject. Dit is iets meer dan 3 procent van alle huishoudens in de gemeente. Twee derde deel van deze groep doorloopt een feitelijk saneringstraject. De overige huishoudens maken alleen gebruik van budgetbeheer, zitten nog in een voortraject of hebben alleen een intake doorlopen. Het aandeel van rond de 66 procent op een feitelijk traject is een gangbaar landelijk gemiddelde. De gemeente Leeuwarden kent twee wijken met een zeer forse schuldenproblematiek. In Wielenpolle/ Schepenbuurt en Heechterp/ Schieringen heeft respectievelijk 11 en 9 procent van alle huishoudens in het afgelopen jaar een dergelijk traject doorlopen. Het aandeel gebruikers van schuldhulpverlening zal naar verwachting in de komende jaren nog (wat) verder stijgen. Belangrijkste reden hiervoor is dat de groep die langjarig op een minimumkomen is aangewezen, en waar vaak verschulding optreedt, in de afgelopen 2 jaar met ruim 700 huishoudens is gestegen. Tussen 30 en 40 procent inkomen minimahuishoudens gaat op aan woonlasten Als we kijken naar de woonlasten van minimahuishoudens in de gemeente Leeuwarden kunnen we constateren dat de gemiddelde huurprijzen per huishoudtype in de pas lopen met het landelijke beeld. Opvallend is wel dat ongeveer 10 procent van alle minimahuishoudens met verhoudingsgewijs hoge woonlasten geconfronteerd wordt en een huur heeft die hoger ligt dan 140 procent van het gemiddelde voor dat betreffende huishoudtype. Beleidsmatig gezien betekent dit dat er verhoudingsgewijs een redelijke mate van scheefwonen voorkomt. In het duurzaamheidsbeleid dat de gemeente voorstaat om de woonlasten van minimahuishoudens te verlagen kan overwogen worden om dit punt meer aandacht te geven. Als we kijken naar de woonlasten quote blijkt dat alleenstaande huishoudens bijna 40 procent van hun inkomen aan directe woonlasten uitgeven. Een ouder gezinnen geven hier met bijna 30 procent verhoudingsgewijs het minst aan uit. Kijkend naar alle vaste lasten zien we zelfs dat tussen de 49 en 62 procent van het inkomen hieraan opgaat. Al met al betekent dit dat het beleid om door verduurzaming lagere woonlasten te realiseren voor minimahuishoudens van groot belang is om meer financiële speelruimte te creëren. 5

8 1. Bevolkingskarakteristieken Leeuwarden In dit hoofdstuk worden de belangrijkste kenmerken van de bevolkingspopulatie in de gemeente Leeuwarden beschreven. Vervolgens gaan we in op de omvang en samenstelling van de groepen huishoudens met een inkomen tot 120 procent van het sociale minimum. Waar mogelijk worden de uitkomsten vergeleken met landelijke cijfers Kenmerken alle huishoudens Onderstaande tabel geeft het aantal inwoners en huishoudens weer in de gemeente. Tabel Aantal huishoudens en inwoners Leeuwarden 2 Categorie Aantal huishoudens Aantal personen Gemiddelde huishoudgrootte 1,9 1,9 In de gemeente Leeuwarden wonen op de peildatum van het onderzoek in totaal personen in huishoudens. De gemiddelde huishoudgrootte komt daarmee uit op 1,9 personen. Dit is duidelijk lager dan het landelijke gemiddelde van 2,2 personen. Huishoudtype Naar huishoudtype zien we de volgende verdeling. Tabel Huishoudens naar type Huishoudtype Aandeel landelijk Alleenstaand % 47% 37% Eenoudergezin % 4% 7% Meerpersoons zonder kinderen % 32% 29% Meerpersoons met kinderen % 17% 27% Totaal % 100% 100% De huishoudsamenstelling in Leeuwarden wijkt af van het landelijke beeld 3. Het grootste verschil is het aandeel alleenstaanden in Leeuwarden, dit is veel hoger dan het landelijke aandeel en kenmerkend voor verstedelijkte gebieden. 2 Alle gegevens in de tabellen in deze monitor zijn gebaseerd op gemeentelijke registratiegegevens, tenzij anders aangegeven. Landelijke cijfers zijn afkomstig van het CBS. 3 Het CBS hanteert geen leeftijdscriterium bij het begrip eenoudergezin en telt dus ook ouder-kind relaties mee tussen volwassenen personen. KWIZ hanteert als criterium voor een eenoudergezin dat het jongste inwonende kind jonger dan 18 jaar is. 6

9 Leeftijd De leeftijdsopbouw van de huishoudpopulatie ziet er, uitgaande van de leeftijd van de oudste persoon in het huishouden, als volgt uit. Tabel Huishoudens naar leeftijd Leeftijdscategorie Aandeel landelijk Tot 27 jaar % 16% 8% 27 tot 45 jaar % 28% 29% 45 tot 65 jaar % 32% 37% 65 jaar en ouder % 23% 26% Totaal % 100% 100% De leeftijdsverdeling van de huishoudens in Leeuwarden komt grotendeels overeen met het landelijke beeld. Uitzondering hierop zijn de jongere (studenten 4 ) huishoudens tot 27 jaar, die in Leeuwarden 15 procent van alle huishoudens vormen tegenover een aandeel van 8 procent landelijk. Vergeleken met 2014 zien we een afname van het aandeel 65 plus huishoudens. Etniciteit De volgende figuur geeft verdeling van huishoudens naar etnische achtergrond weer, op basis van de etniciteit van de oudste persoon in het huishouden. Figuur Huishoudens naar etniciteit 9% 8% 83% Autochtoon Westers allochtoon Niet-westers allochtoon Het aandeel autochtone huishoudens in de gemeente Leeuwarden is met 83 procent nagenoeg gelijk aan het landelijke gemiddelde. 4 Studenten behoren niet tot de doelgroep voor het armoedebeleid en zijn verder ook geen onderdeel van deze monitor. 7

10 Geografische spreiding De gemeente Leeuwarden is verdeeld in 10 woongebieden. Onderstaande tabel geeft de verdeling van de huishoudens naar deze kernen weer. Tabel Huishoudens naar woongebied Woongebied Aantal Aandeel Schil-Oost % 18% Bilgaard % 7% Vrijheidswijk % 3% Heechterp/ Schieringen % 4% Wielenpolle/ Schepenbuurt 838 2% 2% Binnenstad/ Schil-West % 25% Camminghaburen % 9% Stadsring Zuidwest % 15% Buitengebied/ Boarnsterhim % 18% Totaal % 100% Een kwart van de inwoners van Leeuwarden woont in de Binnenstad/Schil-West. De kleinste aandelen huishoudens treffen we aan in Wielenpolle/Schepenbuurt, Heechterp/Schieringen en in de Vrijheidswijk. Vergeleken met 2014 zijn er nauwelijks veranderingen in de aandelen huishoudens per woongebied. 8

11 1.2. Kenmerken minimahuishoudens In de gemeente Leeuwarden geldt voor de meeste gemeentelijke inkomensvoorzieningen een bovengrens van 120 procent van het wettelijk sociaal minimum. In deze paragraaf beschrijven we daarom de kenmerken van deze doelgroep. Aantal en aandeel minimahuishoudens De volgende tabel brengt de ontwikkeling van de aantallen en aandelen minimahuishoudens tussen januari 2014 en januari 2016 in beeld. Tabel Huishoudens naar inkomen in Leeuwarden Inkomenspercentage Tot 100% ,2% ,2% 100 tot 120% 512 1% % Subtotaal tot 120% ,1% ,2% Overig ,9% ,8% Totaal % % Het aantal huishoudens met een inkomen tot maximaal 120 procent van het sociale minimum is tussen 2014 en 2016 nagenoeg gelijk gebleven. Op dit moment moet 16,1 procent van alle economische eenheden rondkomen van een inkomen tot maximaal 120 procent Wsm. Dit zijn in totaal huishoudens. Het percentage minima ligt fors boven het landelijke gemiddelde van 11 procent. Inkomensbron Als we de huishoudens met inkomens tot 120 procent van het sociaal minimum uitsplitsen naar hoofdinkomen zien we in de tijd gezien de volgende ontwikkeling. Tabel Inkomensbron minima Inkomensbron Bijstand inkomen ,1% ,6% AOW inkomen ,6% ,5% Ander inkomen ,2% ,9% Totaal % % In 2 jaar tijd is het aantal huishoudens met een volledige of aanvullende bijstandsuitkering met ruim 500 tot gestegen. Het aandeel minima dat afhankelijk is van een bijstandsinkomen komt nu in de buurt van de 60 procent. Dat zijn aandelen die we in steden als Amsterdam, Den Haag en ook Groningen aantreffen. Het aantal en aandeel 65 plus huishoudens met een minimum inkomen, op dit moment huishoudens, loopt parallel aan het landelijke beeld ook in Leeuwarden terug. De groep huishoudens in de leeftijd tot 65 jaar met een ander inkomen, is ook kleiner geworden en bestaat nu uit huishoudens. Het inkomen in deze gezinnen bestaat vaak uit meerdere componenten. Daarbij kan het gaan om een WW of WIA uitkering, of uit een (deel) inkomen uit werk. 9

12 Huishoudtype Het volgende overzicht geeft het huishoudtype van de minimahuishoudens weer. Tabel Huishoudtype minima Huishoudtype Aandeel hh type Alleenstaand ,7% 61% 21,6% Eenoudergezin ,5% 12% 43,5% Meerpersoons zonder kinderen ,9% 18,3% 8,5% Meerpersoons met kinderen 709 7,9% 8,6% 7,8% Totaal % 100% 16,1% Meer dan 60 procent van alle minimahuishoudens is een alleenstaand huishouden. Eenoudergezinnen vormen met ruim 12 procent ook een grote groep onder de minimahuishoudens. Als we de aantallen minimahuishoudens naar huishoudtype afzetten tegen de totale huishoudpopulatie zien we dat 43 procent van alle eenoudergezinnen in de gemeente tot de minima behoort. Onder alleenstaanden ligt dit aandeel op 21 procent. Leeftijd De volgende tabel geeft de leeftijdsopbouw onder minimahuishoudens weer op basis van de leeftijd van de oudste persoon in het huishouden. Tabel Leeftijdsopbouw minimahuishoudens Leeftijdscategorie Aandeel Leeftijd Tot 27 jaar ,9% 14,3% 15,2% 27 tot 45 jaar ,7% 34,3% 20,9% 45 tot 65 jaar ,8% 33,8% 17,5% 65 jaar en ouder ,6% 17,5% 9,6% Totaal % 100% 16,1% De leeftijdsopbouw onder de minimahuishoudens wijkt af van de verdeling onder de gehele bevolking. Onder minima vinden we namelijk meer huishoudens waar van de oudste inwoner tussen 27 en tot 45 jaar oud is, en minder huishoudens van 65 jaar of ouder. Etniciteit Verdeeld naar etnische achtergrond zien we het volgende beeld onder minima. Tabel Etnische achtergrond minimahuishoudens Etniciteit Aandeel Herkomst Autochtoon ,5% 66,5% 13,5% Westers allochtoon 833 9,2% 10,3% 16,6% Niet-westers allochtoon ,3% 21,1% 43,6% Totaal % 100% 16,1% Vooral in de groep niet-westers allochtone huishoudens vinden we verhoudingsgewijs veel minima. In totaal 43 procent van deze huishoudens moet rondkomen van een inkomen tot 120 procent Wsm. Onder autochtone huishoudens is dit 13 procent, 3 procentpunten onder het gemeentelijk gemiddelde. 10

13 Geografische spreiding De volgende tabel geeft de verdeling van de minimahuishoudens over de verschillende woonkernen weer. Tabel Woongebied minimahuishoudens Woonplaats Minimahuishoudens 2014 Aandeel Aantal Aandeel woongebied Schil-Oost ,6% 22,3% 19,6% Bilgaard ,1% 13% 31,3% Vrijheidswijk 585 6,5% 6,9% 31,6% Heechterp/ Schieringen ,1% 10,7% 42,4% Wielenpolle/ Schepenbuurt 316 3,5% 3,9% 37,7% Binnenstad/ Schil-West % 21,1% 13,4% Camminghaburen 519 5,8% 5,5% 10,6% Stadsring Zuidwest ,4% 12,1% 13,4% Buitengebied/ Boarnsterhim 541 6% 4,5% 5,5% Totaal % 100% 16,1% De grootste aantallen minimahuishoudens treffen we aan in Schil-Oost en de Binnenstad-Schil West, gevolgd door de Stadring Zuidwest. Feitelijk gezien zijn dit de oudere uitleggebieden van de stad. De grootste aandelen minima treffen we aan in Heechterp/Schieringen en Wielenpolle/ Schepenbuurt. In het landelijke gebied wonen weinig minimahuishoudens Langjarige minima In deze paragraaf gaan we nader in op de achtergrondkenmerken van de groep langjarige minima. Dit zijn huishoudens die drie jaar of langer aangewezen zijn op een inkomen tot maximaal 120 procent van het geldende sociale minimum. De volgende tabel bevat een overzicht van de verdeling van de minimapopulatie naar duur op het inkomen. Tabel Duur op inkomen minimahuishoudens Duur minimuminkomen korter dan 1 jaar ,3% ,9% 1 tot 3 jaar ,1% ,4% 3 jaar en langer ,6% ,7% Totaal % % Bijna zes op de tien minimahuishoudens zijn langer dan drie jaar afhankelijk van een dergelijk inkomen Dit zijn huishoudens. Met elkaar vormen zij 9,6 procent van alle economische eenheden in de gemeente. Als we de huidige stand van zaken afzetten tegen de situatie in 2014 zien we een duidelijke stijging van het aantal en aandeel langjarige minima in combinatie met een dalende instroom. Als we deze gegevens nader analyseren zien we dat het aandeel 65 plus huishoudens in deze groep vergeleken met 2014 met ruim 100 huishoudens gedaald is. Daartegenover staat een forse stijging van de groep met een bijstandsinkomen met 600 huishoudens. Ook de groep met een ander inkomen is groter geworden. 11

14 Inkomensbron Naar inkomensbron van de langjarige minima zien we de volgende verdeling. Tabel Inkomensbron langjarige minima Inkomensbron Aandeel langjarig Bijstand inkomen ,5% 58,1% 64,1% AOW inkomen ,9% 23,3% 73,0% Ander inkomen ,6% 18,6% 42,9% Totaal % 100% 59,6% Het aandeel langjarige minima onder huishoudens met een AOW-uitkering ligt boven het gemeentelijke gemiddelde. Dit hoge aandeel van 73 procent ligt voor de hand, omdat deze groep geen perspectief op inkomensverbetering meer heeft. De kleinste aandelen langjarige minima treffen we aan in de groep met een ander hoofdinkomen. Huishoudtype Het volgende overzicht geeft het huishoudtype van de langjarige minimahuishoudens weer. Tabel Huishoudtype langjarige minima Huishoudtype Aandeel langjarig Alleenstaand ,3% 63,6% 60,2% Eenoudergezin ,1% 12,3% 62,8% Meerpersoons zonder kinderen ,4% 16% 54,1% Meerpersoons met kinderen 440 8,2% 8,1% 62,1% Totaal % 100% 59,6% Alleenstaanden vormen getalsmatig met bijna 64 procent de grootste groep onder de langjarige minima. Dit houdt voor een deel verband met het relatief grote aantal alleenstaanden onder de groep AOW-ers dat langjarig op het minimum leeft. Verhoudingsgewijs zijn huishoudens met kinderen de grootste groep. Verder ligt het aandeel langjarige minima onder meerpersoonshuishoudens zonder kinderen lager dan het gemeentelijk gemiddelde. Leeftijd Op basis van de leeftijd van de oudste persoon in het huishouden ziet de leeftijdsverdeling onder langjarige minima er als volgt uit. Tabel Leeftijdsopbouw langjarige minima Leeftijdscategorie Aandeel langjarig Tot 27 jaar 310 5,8% 5,4% 24,8% 27 tot 45 jaar ,4% 30,7% 59,0% 45 tot 65 jaar % 40,3% 68,2% 65 jaar en ouder ,9% 23,6% 73,0% Totaal % 100% 59,6% Huishoudens in de leeftijdscategorieën tussen 27 en 65 jaar vormen de grootste groepen onder de langjarige minima. Verder valt op dat de aantallen en aandelen langjarige minima onder 65 plussers fors dalen. Etniciteit 12

15 Onderstaand geven we de langjarige minimahuishoudens weer, verdeeld naar etnische achtergrond. Tabel Etnische achtergrond langjarige minima Etniciteit Aandeel langjarig Autochtoon ,2% 65% 54,0% Westers allochtoon 530 9,9% 10,1% 52,7% Niet-westers allochtoon ,9% 24,9% 56,5% Totaal % 100% 54,5% De verdeling naar etniciteit van de langjarige minima laat een vergelijkbaar beeld zien met de verdeling onder alle minimahuishoudens. Niet Westers allochtone huishoudens zijn in iets grotere mate langjarig op een minimuminkomen aangewezen dan huishoudens met een andere afkomst. Geografische spreiding In de volgende tabel de spreiding van langjarige minimahuishoudens over de verschillende woongebieden. Tabel Woongebied langjarige minimahuishoudens Woongebied Aandeel woongebied Schil-Oost ,8% 21,3% 57,5% Bilgaard ,3% 16,1% 69,8% Vrijheidswijk 407 7,6% 8,3% 69,6% Heechterp/ Schieringen ,4% 10,2% 61,1% Wielenpolle/ Schepenbuurt 234 4,4% 4,3% 74,1% Binnenstad/ Schil-West ,6% 19,3% 55,7% Camminghaburen 305 5,7% 5,7% 58,8% Stadsring Zuidwest ,2% 12,5% 58,5% Buitengebied/ Boarnsterhim 216 4% 2,3% 39,9% Totaal % 100% 59,6% In Schil-Oost en Binnenstad/ Schil-West wonen zowel absoluut als ook procentueel gezien de meeste langjarige minimahuishoudens met aandelen rond de 20 procent. Ten opzichte van de situatie in 2014 zien we nauwelijks verschillen. In Wielenpolle/ Schepenbuurt, Bilgaard en de Vrijheidswijk is 70 tot 75 procent van alle minimahuishoudens langjarig op een dergelijk inkomen aangewezen. 13

16 1.4. Kinderen In deze paragraaf gaan we nader in op de kinderen in de leeftijd tot 18 jaar die opgroeien in een huishouden met een inkomen tot maximaal 120 procent Wsm. Tabel Aantal kinderen in minimahuishoudens Categorie Aantal kinderen in Leeuwarden Aantal kinderen in minimahuishoudens Aandeel 15,7% 15,2% Van de kinderen die in de gemeente Leeuwarden wonen, groeien er op in een huishouden met een inkomen tot maximaal 120 procent van het sociaal minimum. Dat is 15,7 procent van alle kinderen in de gemeente. Dit is vergelijkbaar met de situatie in het jaar Leeftijd Naar leeftijd maken we onderscheid in kinderen en peuters tot 4 jaar, basisschoolleerlingen van 4 tot 12 jaar en jongeren in het voortgezet onderwijs van 12 tot 18 jaar. Ingedeeld in deze categorieën ziet de verdeling er als volgt uit. Tabel Leeftijdsopbouw kinderen in minimahuishoudens Leeftijdscategorie Minimakinderen Alle kinderen Aandeel Aantal Aandeel Aantal Aandeel minima Tot 4 jaar ,6% % 16,8% 4 tot 12 jaar % ,1% 16,0% 12 tot 18 jaar ,4% ,9% 14,5% Totaal % % 15,7% Naar leeftijd zien we dat kinderen in de leeftijd tot 4 jaar getalsmatig de kleinste groep zijn en verhoudingsgewijs wat vaker in een minimahuishouden opgroeien dan oudere kinderen. Inkomensbron Tabel Inkomensbron kinderen in minimahuishoudens Inkomensbron Aandeel Bijstand inkomen ,6% 71,1% 71,6% AOW inkomen 30 1% 1% 1,0% Ander inkomen ,4% 27,9% 27,4% Totaal % 100% 15,7% Naar bron van inkomen zien we dat ruim 70 procent van de minimakinderen opgroeit in een huishouden met een bijstandsuitkering en 27 procent in een huishouden met een ander inkomen. 14

17 Huishoudtype De volgende tabel geeft de verdeling naar huishoudtype weer. Tabel Huishoudtype kinderen in minimahuishoudens Inkomensbron Aandeel Eenoudergezin % 55% 46,9% Meerpersoons met kinderen % 45% 8,3% Totaal % 100% 15,7% Van alle kinderen die opgroeien in een eenoudergezin leeft bijna 47 procent in een minimahuishouden. In de groep kinderen die opgroeien in een gezin met twee ouders, is dat aandeel een stuk lager, namelijk 8 procent. Ten opzichte van 2014 is deze situatie nauwelijks veranderd. Etniciteit Naar etnische achtergrond zien we de volgende verdeling. Tabel Etniciteit kinderen in minimahuishoudens Inkomensbron Aandeel Autochtoon ,8% 51,2% 10,1% Westers allochtoon 239 7,8% 7,9% 22,0% Niet-westers allochtoon ,4% 41% 45,6% Totaal % 100% 15,7% Van de kinderen die wonen in huishoudens van niet Westerse afkomst groeit ruim 45 procent op in een minimahuishouden. Onder Westers allochtone jongeren ligt dit aandeel op 22 procent en onder autochtone jongeren op 10 procent. Geografische spreiding In de volgende tabel een overzicht van de aantallen en aandelen kinderen verdeeld over de woongebieden in de gemeente. Tabel Woongebieden kinderen in minimahuishoudens Woongebied Aandeel Schil-Oost ,6% 18,3% 23,3% Bilgaard ,8% 18,9% 48,2% Vrijheidswijk ,2% 12,5% 51,6% Heechterp/ Schieringen ,4% 11,1% 58,5% Wielenpolle/ Schepenbuurt 176 5,7% 6,1% 65,2% Binnenstad/ Schil-West ,1% 10,4% 7,9% Camminghaburen 181 5,9% 5,9% 8,2% Stadsring Zuidwest ,8% 9,5% 13,3% Buitengebied/ Boarnsterhim 260 8,5% 7,1% 4,4% Totaal % 100% 15,7% In Wielenpolle/ Schepenbuurt en Heechterp/ Schieringen leeft 60 tot 65 procent van de daar woonachtige jongeren in een minimahuishouden. In de Vrijheidswijk en Bilgaard liggen deze aandelen rond de 50 procent. In het Buitengebied en het voormalige Boarnsterhim treffen we zeer lage aandelen jongeren in minimahuishoudens aan. 15

18 2. Instrumenten voor financiële ondersteuning Inwoners van de gemeente Leeuwarden met een laag inkomen kunnen een beroep doen op een aantal voorzieningen om hun lasten te verlichten of het maatschappelijk participeren te versterken. In dit hoofdstuk gaan we in op het gebruik en bereik van deze regelingen. Ook beschrijven we de kenmerken van de huishoudens die van deze voorzieningen gebruik maken Regelingen voor het minimabeleid In dit rapport beschrijven we de inkomensondersteunende voorzieningen die lokaal worden uitgevoerd. Deze voorzieningen hebben inkomensgrenzen die zijn afgeleid van het wettelijke sociale minimum dat voor ieder huishoudtype geldt. De volgende tabel geeft deze grenzen in procenten op basis van de situatie in het jaar 2015 weer. Tabel Inkomensgrenzen regelingen in 2015 en omvang doelgroep Categorie Inkomensgrens Doelgroep Regelgeving Kwijtschelding 100% landelijk/gemeentelijk Bijzondere bijstand nvt onbekend landelijk/gemeentelijk Individuele inkomenstoeslag 100% landelijk/gemeentelijk Collectieve zorgverzekering 125% gemeentelijk Kindpakket 120% gemeentelijk Onder de landelijke voorzieningen voor het minimabeleid vallen de kwijtschelding, de bijzondere bijstand en de individuele inkomenstoeslag. Voor elk van deze voorzieningen kunnen, binnen bepaalde grenzen lokale uitvoeringsregels gelden. In Leeuwarden kunnen minima als zij aan de daarvoor geldende criteria voldoen naast de landelijke voorzieningen ook gebruik maken van twee lokale regelingen Kwijtschelding gemeentelijke belastingen De doelgroep voor de kwijtschelding bestaat uit huishoudens met een inkomen tot maximaal 100 procent van het voor dat huishoudtype geldende sociale minimum. In Leeuwarden kunnen huishoudens kwijtschelding aanvragen van de gemeentelijke afvalstoffenheffing, rioolafvoerrechten en waterschapsbelasting. Tabel Bereik kwijtschelding Categorie Doelgroep Gebruik kwijtschelding Percentage bereik 59% 58% In het afgelopen jaar is aan huishoudens kwijtschelding verstrekt, dit is 59 procent van de doelgroep. Het bereik van de kwijtschelding onder de doelgroep ligt zowel in 2016 als in 2014 op bijna 60 procent. Kenmerken huishoudens die gebruik maken van de kwijtschelding Huishoudens met een ander inkomen maken het meest gebruik van de kwijtschelding; Eenoudergezinnen en meerpersoonshuishoudens met kinderen maken vaker gebruik van de kwijtschelding dan de overige huishoudtypen; Huishoudens in de leeftijdscategorieën tussen 28 en 65 jaar maken meer gebruik van de kwijtschelding dan de overige groepen. 16

19 2.3. Bijzondere bijstand Het bijzondere bijstandsbeleid van de gemeente Leeuwarden is erop gericht om mensen die bijzondere noodzakelijke kosten hebben en deze niet zelf kunnen betalen, te ondersteunen. De gemeente beoordeelt in iedere aanvraag afzonderlijk of er sprake is van bijzondere omstandigheden. Feitelijk gezien is er dus geen formele bovengrens aan het inkomen van een huishouden gesteld. Om toch een vergelijking te kunnen maken zetten we het gebruik af tegen de groep met een inkomen tot maximaal 120 procent Wsm.. Tabel Bereik bijzondere bijstand op huishoudniveau Categorie Doelgroep Gebruik bijzondere bijstand Percentage bereik 27% 25% Vorig jaar hebben huishoudens één of meerdere keren gebruik gemaakt van de individuele bijzondere bijstand, ofwel 27 procent van de doelgroep. Het gebruik van de bijzondere bijstand blijft door de jaren heen vrij stabiel. Kenmerken huishoudens die gebruik maken van bijzondere bijstand Huishoudens met een bijstandsuitkering inkomen maken het meeste gebruik van de bijzondere bijstand; Meerpersoonshuishoudens met kinderen maken veel vaker gebruik van de bijzondere bijstand dan de andere huishoudtypen; Niet-westers allochtone huishoudens maken vaker gebruik van de bijzondere bijstand dan huishoudens van een andere afkomst Individuele inkomenstoeslag Deze voorziening is bedoeld voor mensen die langjarig afhankelijk zijn van een inkomen op bijstandsniveau. In Leeuwarden behoort iedereen tussen de 21 jaar en de pensioengerechtigde leeftijd, die gedurende drie jaar een inkomen heeft tot maximaal 100 procent van de bijstandsnorm tot de doelgroep. Verder geldt als voorwaarde voor toekenning dat er geen perspectief op inkomensverbetering door werkaanvaarding (meer) mag zijn. Tabel Bereik individuele inkomenstoeslag Categorie Doelgroep Gebruik individuele inkomenstoeslag Percentage bereik 59% 54% In het afgelopen jaar hebben huishoudens gebruik gemaakt van deze toeslag. Afgezet tegen de groep die 3 jaar een inkomen tot 100 procent Wsm heeft is dit een bereik van 59 procent. Tussen 2014 en nu is het gebruik van deze voorziening met 5 procentpunt gestegen. Kenmerken huishoudens die gebruik maken van de individuele inkomenstoeslag Het gebruik van deze voorziening ligt in huishoudens met een bijstandsinkomen op 63 procent tegen 35 procent in de groep huishoudens met een ander inkomen. Huishoudens in de leeftijdscategorie tussen 45 en 65 jaar maken meer gebruik van deze voorziening dan de andere leeftijdsgroepen. 17

20 2.5. Collectieve zorgverzekering De gemeente Leeuwarden heeft een collectieve zorgverzekering afgesloten met zorgverzekeraar De Friesland. Deelnemers krijgen korting op zowel de basis- als de aanvullende verzekering. We zetten het gebruik van deze voorziening af tegen de doelgroep met een inkomen tot 120 procent W.s.m 5. Tabel Bereik collectieve zorgverzekering Categorie Doelgroep Gebruik zorgverzekering Percentage gebruik 36% 32% In 2015 hebben huishoudens gebruikgemaakt van de collectieve zorgverzekering, wat neerkomt op een bereik van 36 procent onder de doelgroep. In 2014 toen de inkomensgrens voor deze voorziening nog op 110 procent Wsm lag was het bereik 32 procent. Kenmerken huishoudens die gebruik maken van de zorgverzekering Huishoudens met een AOW inkomen maken veel vaker gebruik van de zorgverzekering dan de overige inkomensgroepen; Het bereik onder huishoudens met kinderen is hoger dan onder huishoudens zonder kinderen; Huishoudens in de leeftijd tot 45 jaar maken minder gebruik van deze voorziening dan de oudere leeftijdscategorieën Kindpakket Deze regeling is bedoeld voor huishoudens met kinderen in de leeftijd van 4 tot 18 jaar uit gezinnen met een inkomen tot maximaal 120 procent van de bijstandsnorm. De aanvragen die via een website worden ingediend worden afgehandeld door verschillende instanties waaronder de Stichting Leergeld, het Jeugdsportfonds en de Sociale Wijkteams van de gemeente. Tabel Bereik Kindpakket Categorie Doelgroep Gebruik kindpakket Percentage gebruik 49% 51% In het afgelopen jaar is er uit het kindpakket een voorziening verstrekt. Op basis van de aanname dat ieder kind gemiddeld 1,5 verstrekking heeft ontvangen ligt het bereik van deze voorziening op 49 procent. In het jaar 2014 toen de gemeente nog een declaratieregeling participatie voor huishoudens kende, en ook volwassenen hier gebruik van konden maken, werd deze voorziening door 51 procent van de doelgroep gebruikt. Kenmerken huishoudens die gebruik maken van het kindpakket Huishoudens met een bijstandsinkomen maken vaker gebruik van de regeling dan de overige inkomensgroepen; Het bereik onder eenoudergezinnen en meerpersoonshuishoudens met kinderen is nagenoeg gelijk. 5 Omdat we de omvang van de groep huishoudens met inkomens tot 125 Wsm niet kennen gaan we hier uit van de groep met inkomens tot 120 procent Wsm. 18

21 2.7. Cumulatief gebruik inkomensvoorzieningen In deze paragraaf geven we weer of en in hoeverre minimahuishoudens gebruik maken van meerdere regelingen. Omdat gegevens over het kindpakket niet voorhanden zijn gaat het om de volgende regelingen: kwijtschelding, bijzonder bijstand, inkomenstoeslag en zorgverzekering. Tabel Cumulatief gebruik minimaregelingen Aantal regelingen Aantal Aandeel geen enkele regeling % 1 regeling % 2 regelingen % 3 regelingen % 4 regelingen 264 3% Totaal % Te zien is dat 18 procent van de minimahuishoudens in 2015 van geen enkele regeling gebruik heeft gemaakt. In de meeste gemeenten schommelt dit aandeel rond de 20 procent. In totaal 40 procent van de minima heeft gebruik gemaakt van één inkomensondersteunende regeling en 23 procent van twee regelingen. Kenmerken gebruikersgroep inkomensondersteunende voorzieningen Gemiddeld gezien maken minimahuishoudens in Leeuwarden in 2015 gebruik van 1,5 regelingen. De volgende figuur geeft de mate van gebruik naar achtergrondkenmerken van de gebruikers weer. Figuur Kenmerken gebruikersgroep inkomensvoorzieningen Niet-westers allochtoon Westers allochtoon Autochtoon 65 jaar en ouder 45 tot 65 jaar 27 tot 45 jaar tot 27 jaar Ander inkomen Aow inkomen Bijstand inkomen Meerpersoons met kinderen Meerpersoons zonder kinderen Eenouder gezin Alleenstaand 0 0,5 1 1,5 2 Eenoudergezinnen en meerpersoonshuishoudens met kinderen maken gemiddeld van meer regelingen gebruik dan huishoudens zonder kinderen; Huishoudens met een bijstand inkomen maken het meeste gebruik van regelingen; Naar leeftijd verdeeld zien we dat 65-plus huishoudens en huishouden in de leeftijd tot 27 jaar minder gebruik maken van voorzieningen dat huishoudens in de andere leeftijdscategorieën; Niet-westers allochtone huishoudens maken gemiddeld gezien van de meeste regelingen gebruik. 19

22 3. Schuldhulpverlening Huishoudens met financiële vragen en schulden kunnen in Leeuwarden bij de wijkteams en het loket Ping terecht. Om problematische schulden te kunnen oplossen moet een minnelijk of wettelijk traject worden ingezet. In dit hoofdstuk gaan we nader in op de groepen huishoudens die in het jaar 2015 op enig moment een dergelijk traject hebben doorlopen Ontwikkeling gebruik schuldhulpverlening De volgende tabel geeft de mate van gebruik van minnelijke en wettelijke schuldhulpverlenings trajecten door de jaren heen weer. Tabel Gebruik en bereik schuldhulpverlening Categorie Aantal huishoudens in SHV Aantal huishoudens in gemeente Percentage gebruik 3,2% 3,1% Jaarlijks doorloopt iets meer dan 3 procent van alle huishoudens in de gemeente Leeuwarden een schuldhulpverleningstraject. Het aantal huishoudens is ten opzichte van 2014 met 48 huishoudens iets meer dan 3 procentpunt gestegen Karakteristieken gebruikersgroep schuldhulpverlening In deze paragraaf beschrijven we de achtergrondkenmerken van de huishoudens die in het afgelopen jaar een schuldhulpverlening traject hebben doorlopen. Inkomensverdeling Qua inkomensverdeling zien we in de gebruikers groep van schuldhulpverlening het volgende beeld. Tabel Inkomensverdeling huishoudens in schuldhulpverlening Inkomen SHV huishoudens Totaal aantal Aandeel SHV Aantal Aandeel huishoudens Tot 120% Wsm % ,4% Meer dan 120% Wsm % ,3% Totaal % ,2% In totaal 75 procent van de huishoudens die een schuldhulpverleningstraject doorlopen hebben een inkomen tot maximaal 120 procent van het wettelijke sociale minimum. De overige 25 procent van de gebruikersgroep heeft een hoger inkomen. Verhoudingsgewijs gezien maakt een op iedere 7 huishoudens met een inkomen tot 120 procent Wsm gebruik van schuldhulpverlening. Onder de groepen huishoudens met hogere inkomens ligt het gebruik iets boven de 1 procent van de huishoudpopulatie. 20

23 Huishoudtype De volgende tabel geeft de verdeling naar huishoudtype weer. Tabel Huishoudtype huishoudens in SHV Huishoudtype Aandeel hh type Alleenstaand % 47% 3,5% Eenoudergezin % 14% 9,7% Meerpersoons zonder kinderen % 21% 1,9% Meerpersoons met kinderen % 18% 3,2% Totaal % 100% 3,1% Qua huishoudtype verandert de verdeling de verdeling onder de gebruikersgroepen van SHV weinig. Alleen het aandeel alleenstaanden stijgt tot 51 procent nu. Onder de gebruikersgroep van schuldhulpverlening is het aandeel eenoudergezinnen met afstand het grootst. Bijna 10 procent van alle eenoudergezinnen in de stad doorloopt een dergelijk traject. Onder meerpersoonshuishoudens met kinderen is dit aandeel 3,2 procent. Leeftijdscategorie Naar leeftijd verdeeld zien we het volgende beeld. Tabel Leeftijdsverdeling huishoudens in SHV Leeftijd Aandeel leeftijd Tot 27 jaar % 14% 2,5% jaar % 48% 5,3% jaar % 34% 3,7% 65 jaar en ouder 82 5% 4% 0,6% Totaal % 100% 3,1% Naar leeftijd verdeeld is de groep tussen de 27 en 45 jaar met 46 procent gebruikers met afstand het grootste. Het aantal jonge huishoudens in de schuldhulpverlening is in de afgelopen jaren iets gedaald. De grootste aandelen gebruikers treffen we aan in de leeftijdscategorieën tussen 27 en 65 jaar oud. Etniciteit Naar herkomst ziet de gebruikersgroep van schuldhulpverlening er als volgt uit. Tabel Etnische achtergrond huishoudens in SHV Etniciteit Aandeel herkomst Autochtoon % 64% 2,7% Westers allochtoon % 11% 3,5% Niet-westers allochtoon % 25% 8,2% Totaal % 100% 3,1% Het aandeel huishoudens van autochtone afkomst in de schuldhulpverlening is gestegen tot 70 procent in het afgelopen jaar. Vergelen met het gemiddelde gebruik doorlopen Niet-westerse allochtone huishoudens bijna 3 keer zo vaak een schuldhulpverleningstraject als de gehele groep. 21

24 Inkomensbron De volgende tabel geeft de bron van het inkomen weer van de huishoudens in de schuldhulpverlening met inkomens tot maximaal 120 procent Wsm. Tabel Inkomensbron huishoudens in SHV inkomen tot 120% Etniciteit Aandeel herkomst Bijstand inkomen % 80% 18,0% AOW inkomen 51 4% 10% 3,9% Ander inkomen % 10% 12,5% Totaal % 100% 14,4% Huishoudens met een bijstand uitkering vormen met 73 procent met afstand de grootste groep onder huishoudens in de schuldhulpverlening. Vergeleken met 2014 zien we verder dat het aandeel huishoudens met een ander inkomen fors is gestegen tot 24 procent in het afgelopen jaar. Dit duidt er op dat steeds meer werkenden met een laag inkomen in de schulden zijn geraakt. Als we de SHV-huishoudens afzetten tegen alle minimahuishoudens, zien we dat huishoudens met een AOW inkomen 4 keer minder vaak in de schuldhulpverlening zitten dan het gemiddelde in deze inkomensgroep. Geografische spreiding In de volgende tabel een overzicht van de aantallen en aandelen huishoudens in de schuldhulpverlening verdeeld over de woongebieden in de gemeente. Tabel Woongebieden huishoudens in SHV Woongebied Aandeel Schil-Oost % 23% 4,4% Bilgaard % 12% 6,2% Vrijheidswijk 89 5% 7% 4,8% Heechterp/ Schieringen % 11% 9,1% Wielenpolle/ Schepenbuurt 95 5% 4% 11,3% Binnenstad/ Schil-West % 15% 2,0% Camminghaburen 98 6% 6% 2,0% Stadsring Zuidwest % 13% 2,3% Buitengebied/ Boarnsterhim 162 9% 9% 1,6% Totaal % 100% 3,2% In Schil-Oost is het aandeel huishoudens in de schuldhulpverlening tussen 2014 en 2016 met 2 procentpunt gestegen en in de Stadsring-Zuidwest met hetzelfde percentage gedaald. In Wielenpolle/ Schepenbuurt en Heechterp/ Schieringen heeft respectievelijk 11 en 9 procent van alle huishoudens in het afgelopen jaar een schuldhulpverleningstraject doorlopen. In het Buitengebied en het voormalige Boarnsterhim treffen we het laagste aandeel huishoudens in de schuldhulpverlening aan. Schuldsituatie In het kader van dit onderzoek beschikken we niet over lokale gegevens betreffende de aard en het karakter van schuldsituatie. Landelijk gezien ligt het gemiddelde schuldbedrag in het jaar 2014 op en heeft ieder huishouden gemiddeld 14 schuldeisers. In totaal 87 procent van alle huishoudens in de schulphulpverlening heeft een inkomen rondom het wettelijke minimum loon Bron: meest recente jaarcijfers schuldhulpverlening 2014 NVVK 22

25 4. Duurzaamheid en wonen De gemeente Leeuwarden wil in de komende jaren de woonlasten van minimahuishoudens terugdringen. In dit hoofdstuk brengen we de woonlasten van minimahuishoudens in beeld en stellen we een overzicht op van de maandelijkse inkomsten en uitgaven van deze huishoudens. Vervolgens rekenen we door welk deel van het maandelijkse netto inkomen besteedt wordt aan woonlasten Woonlasten minimahuishoudens Met behulp van huurgegevens van de woningbouw corporaties is in het kader van dit onderzoek voor elk huishoudtype in eerste instantie de exacte huurprijsverdeling berekend. Naar huishoudtype verdeeld treffen we daarbij voor een alleenstaand huishouden de volgende verdeling aan. Tabel Huurprijs verdeling alleenstaand minimahuishouden inkomen tot 120% Huurprijs Gemiddelde huurprijs 446 Aantal Aandeel Huurprijs < dan % Huurprijs van 446 tot % Huurprijs van 535 tot % Totaal % De gemiddelde huurprijs voor een alleenstaand minimahuishouden in Leeuwarden is op dit moment 446 per maand. Iets meer dan de helft van de alleenstaande minimahuishoudens betaalt minder dan het gemiddelde bedrag. Aan de andere kant zien we dat exact een kwart van deze huishoudens tussen de 76 en 176 per maand meer betaald 7. Onder een oudergezinnen ziet de opbouw van de huurprijs er als volg uit. Tabel Huurprijs verdeling eenouder minimahuishouden inkomen tot 120% Huurprijs Gemiddelde huurprijs 519 Aantal Aandeel Huurprijs < dan % Huurprijs van 519 tot % Huurprijs van 623 tot % Totaal % De gemiddelde huurprijs voor een eenouder minimahuishouden ligt op dit moment op 519 per maand. Iets meer dan de helft van deze huishoudens betaalt minder dan het gemiddelde bedrag. Aan de andere kant zien we dat 12 procent van deze huishoudens tussen de 114 en 208 per maand meer aan huurlasten kwijt is. 7 Ter illustratie: de bovengrens voor sociale huur waarbij aanspraak kan worden gemaakt op huurtoeslag ligt op dit moment op 710 per maand. Woningcorporaties zijn per 1 januari verplicht om betaalbare huren te vragen voor woningen die zij toewijzen aan hun belangrijkste doelgroep: huishoudens met inkomens die recht geven op huurtoeslag. Aan huishoudens van een of twee personen mag maximaal 586,68 worden gevraagd, aan drie- en meerpersoonshuishoudens maximaal 628,76. Corporaties hebben 5% ruimte om toch duurder toe te wijzen, bijvoorbeeld als het om gaat om aangepaste woningen voor senioren of gehandicapten. 23