Waar in zijn Naam gebeden is

Transcriptie

1 Kaart van de gemeente Moerdijk 2017 met de kerken die in dit boekje zijn opgenomen. Waar in zijn Naam gebeden is Contactgegevens Coördinator ds Franc de Ronde Redacteur dr GerhardMark van der Waal refo 500 moerdijk 500 jaar Reformatie in de gemeente Moerdijk

2 Waar in zijn Naam gebeden is 500 jaar Reformatie in de gemeente Moerdijk Redacteur GerhardMark van der Waal Voorblad: De Koepelkerk, Willemstad, Het eerste kerkgebouw in Nederland dat specifiek voor de protestantse eredienst gebouwd is. Foto: GM van der Waal. Werkgroep herdenking Reformatie gemeente Moerdijk september 2017

3 INHOUDSOPGAVE Voorwoord 2 De Reformatie in de buurt 4 KLUNDERT Hervormde kerk 5 WILLENSTAD Protestantse gemeente 7 FIJNAART, HEIJNINGEN EN STANDDAARBUITEN Protestantse gemeente 8 ZEVENBERGEN Hervormde kerk 9 ZEVENBERGEN Gereformeerde kerk 10 KLUNDERT Gereformeerde kerk 11 ZEVENBERGEN Gereformeerde Kerk vrijgemaakt 12 MOERDIJK (dorp) Protestantse gemeente 13 Rooms-Katholieke Immanuelparochie 14 Herdenkingsprogramma gemeente Moerdijk Auteurs 17 Leden van de Werkgroep herdenking Reformatie gemeente Moerdijk 17 VOORWOORD Amen: dat is zo zal het zijn. Al is t geloof maar zwak en klein, Gods goede trouw is groot en sterk en Christus pleit voor heel zijn kerk. Waar in zijn Naam gebeden is, is Amen zeker en gewis. Zo luidt in vertaling het 10 e en laatste couplet van het Onze Vaderlied van Maarten Luther (gezang 48:10, Liedboek, 1973). De voorlaatste regel vormt de titel van het boekje dat voor u ligt. Dit vers onderstreept dat de kerk haar kracht niet in zichzelf, maar bij de Heer dient te zoeken. Zoals ook andere kerkhervormers voor en na hem heeft Luther het christendom naar dit principe terug willen brengen. Op 31 oktober 1517 spijkerde Maarten Luther zijn 95 stellingen op de kerkdeuren van zijn woonplaats Wittenberg en daarom staat 2017 in het teken van 500 jaar Reformatie. Wereldwijd wordt dit herdacht en ook in de gemeente Moerdijk laten we dit niet ongemerkt passeren. Met dit boekje brengen we als plaatselijke kerken het Lutherjaar onder de aandacht. We doen dit als verschillende kerken, maar wel gezamenlijk. Voor Luther ging het om wat christenen bindt: het Onze Vader, de Geloofsbelijdenis, de Bijbel, de sacramenten en vooral het goede nieuws van Jezus Christus. In dit boekje stellen de verschillende kerkelijke gemeenten en parochies zich voor. Zo krijgt u een levendige indruk van het kerkelijk leven in onze woonplaatsen vroeger en nu. Dat het geloof leeft, vindt u tevens terug in activiteiten die in het kader van het Lutherjaar worden gehouden, met name rond Hervormingsdag: een concert, filmavonden, een theatervoorstelling, een quiz en kerkdiensten waar veel muziek in zit! Dit programma heeft uitdrukkelijk als doel dat kerkleden en belangstellenden uit verschillende plaatsen bij elkaar gaan buurten. We kunnen elkaar beter leren kennen en zo ontdekken hoe veelzijdig het geloof en hoe groot de liefde van Christus is. Zo moge het zijn. Of te wel: Amen! Ds Franc de Ronde Coördinator Werkgroep herdenking Reformatie gemeente Moerdijk 1 2

4 DE REFORMATIE IN DE BUURT Het protestantse karakter van onze streek ligt ver in de geschiedenis. Eens, in de 16de eeuw, waren hier gevechten om land en geloof: de Staatse, Hollandse troepen streden met de Spaanse legers van Karel V en zijn zoon, Philips II. Het ging er ruw aan toe en bracht grote ellende voor kwetsbare gemeenschapen. Tegen de achtergrond van de Tachtigjarige oorlog ontstonden hier de eerste protestantse kerken. Wat gaf deze mensen de moed om tegen het grof geweld hun geloof te blijven belijden? De Reformatie bezat unieke kracht. Het stelde dat het Woord van God centraal dat ons vrijmaakt om Hem op alle levensterreinen te eren. Christus verlost ons van de paradijsvloek, vernieuwt ons door zijn Geest en regeert in heel ons leven. Door de vertaling van de Bijbel in de volkstaal en de prediking van het bevrijdende Woord doorbrak de Reformatie de geestelijke dwang van de kerk van Rome en de geestdrijverij van de Wederdopers. In datumvolgorde kwam de Reformatie in ons deel van Noord Brabant als volgt tot stand: 1572 Klundert 1582 Willemstad 1587 Fijnaart 1610 Zevenbergen Andere gemeenten die zijn opgenomen weerspiegelen een latere fase van de kerkgeschiedenis In bovenstaande volgorde leest u het eerste gedeelte van dit boekje. Elke kerk geeft een beknopt beeld van zijn verleden en heden, geïllustreerd met enkele recente foto s van het kerkgebouw. Hierop volgt het programma van activiteiten in dit herdenkingsjaar, een lijstje van de medewerkers aan dit boekje en leden van het team dat de Reformatieherdenking in de gemeente Moerdijk gecoördineerd heeft. Dit is de eerste gezamenlijke feestelijke actie van kerken in de buurt en dit smaakt naar meer! Dr GerhardMark van der Waal De Reformatie plaatste God, en niet de kerk, weer in het centrum. God is verblindend Licht, een levenwekkende Zon. Als Schepper is Hij ook de God van schoonheid. De kring van wolken verwijst naar de openbaring van God bij de Sinaï en het veelkleurig ornament naar de versiering van de tabernakel. Plafond van de Koepelkerk, Willemstad, Foto: GM van der Waal 4

5 KLUNDERT: Hervormde Gemeente In 1572 vond de Reformatie in Klundert plaats. Het stadje was vanaf 1558 na aanleg van nieuwe dijken opnieuw opgebouwd. Er werd een kerk gebouwd op de plaats waar nu de Hervormde kerk staat. De eerste predikant, ds Pensaant Paschasius Gerritsz (in Klundert ), heeft zich sterk gemaakt voor het onderwijs aan de jeugd. Een schoolgebouw werd gerealiseerd op de plaats waar nu het gebouw De Ring (eigendom van de Hervormde Gemeente) staat. Verschillende keren lag de kerk van Klundert in puin door brand of oorlog. Na het verwoestende bombardement van de Tweede Wereldoorlog in 1944 werd de kerk in 1952 weer opgebouwd. Maar enkele maanden later, bij de Watersnoodramp, heeft de kerk onder water gestaan. In 1958 werd een kerkorgel geplaatst van orgelbouwer Flentrop. In afgelopen jaren is een uitvoerig renovatieplan gerealiseerd. Het motto van de Hervormde Gemeente Klundert is delen wat ons lief is. En dat als een levende en aantrekkelijke gemeente met een heldere Bijbelse boodschap. 5 6

6 WILLEMSTAD: Protestantse Gemeente FIJNAART, HEIJNINGEN EN STANDDAARBUITEN: Protestantse Gemeente Willemstad (oorspronkelijk Ruigenhil) lag aan het begin van de Tachtigjarige Oorlog tussen de vechtende partijen. Het stond onder zowel protestantse als katholieke invloedssfeer. In 1582 werd Ruigenhil uiteindelijk protestants. Een jaar later liet de hervormde prins Willem van Oranje van Ruigenhil een vesting maken. En zo ontstond de vesting Willemstad. De Koepelkerk is uniek omdat zij de eerste kerk in Nederland is die als protestantse kerk is gebouwd; dat wil zeggen: speciaal voor de protestantse eredienst. Het was Prins Maurits die de opdracht tot de bouw gaf en daarbij de wens uitte dat het een achthoekige kerk moest worden. Daarmee werd de traditionele kruisvorm van de roomskatholieke kerken losgelaten. In 1607 was de kerk gereed; ze werd twee jaar later in gebruik genomen. Het was een grote klap voor Willemstad toen de kort daarvoor gerestaureerde Koepelkerk in 1950 bijna volledig afbrandde; alleen de muren stonden nog overeind. In 1889 scheidde een groep uit de gemeente zich af die na 1892 de Gereformeerde Kerk zou gaan heten. In 2006 zijn de Gereformeerde kerk en de Hervormde gemeente gefuseerd tot de Protestantse Gemeente te Willemstad. Onze gemeente is een veelkleurige geloofsgemeenschap die op dit moment sterk op zoek is naar geloofsverdieping en naar nieuwe manieren van dienstbare betrokkenheid op de wereld buiten de kerkmuren. 7 Hervormde kerk Fijnaart, 1877 Onze gemeente is ontstaan uit de Hervormde gemeente te Standdaarbuiten, de Gereformeerde kerk Fijnaart c.a. en de Hervormde gemeente te Fijnaart en Heijningen. Deze gemeentes, ieder met een eigen cultuur en structuur, zijn de afgelopen tijd naar elkaar toegegroeid. De kerk aan de Havenstraat in Standdaarbuiten (niet meer in gebruik) is in 2017 verkocht. Op de plaats van de Dorpskerk in Fijnaart werd kort na de inpoldering in 1548 het eerste kerkje gebouwd. Na hevige gevechten tussen de Spaanse legers van de hertog van Alva en de Watergeuzen, ging de gemeente in 1587 officieel over tot de Reformatie. Toen werd er een kerkenraad geïnstalleerd en ds. J. van Aken als eerste predikant beroepen. In 1876 werd de huidige Dorpskerk voltooid, de preekstoel is nog afkomstig uit de oude kerk en dateert uit In 1888 scheidden 27 leden en hun gezinnen zich af om mee te gaan met de Doleantie. Zij betrokken een kerkgebouw aan de Wilhelminastraat, de huidige Ontmoetingskerk. Deze diversiteit in achtergronden kenmerkt onze Protestante Gemeente vandaag de dag, waarbij er naast de traditionele vormen ook plaats is voor nieuwe geluiden zoals een muzikale zendingsdienst en een jeugddienst met whatsapp-discussie. 8

7 ZEVENBERGEN: Hervormde Gemeente 5 ZEVENBERGEN: Gereformeerde Kerk Onze missie is: Hervormde Gemeente Zevenbergen: (T)huis aan de markt. Hierin zit opgesloten van hoe we gemeente willen zijn. De kerk staat als een Huis van God aan de Markt, al meer dan 600 jaar. Eerst was het een katholieke en vanaf 1610 een protestantse kerk. De eerste predikant was Ds. Hogius, die op 14 februari 1610 werd bevestigd. Door de eeuwen heen heeft de kerk ook heel wat te verduren gekregen, bijvoorbeeld toen een groot gedeelte van het gebouw in de jaren door oorlogsgeweld is verwoest. Gelukkig was het nog mogelijk om de kerk zoveel als mogelijk weer in oude stijl te herbouwen (de toren is nieuw). Wij willen ook een thuis zijn, een plek waar je geestelijk thuis mag komen bij God. Het lezen van en verkondiging uit de Bijbel vormen het hart van de liturgie en daarin zijn we verbonden met de Reformatie. De Hervormde Gemeente van Zevenbergen wil niet alleen voor zichzelf kerk zijn. Contacten met de andere kerken, katholiek en protestant, zijn voor ons ook belangrijk. Het besef groeit steeds meer hoe veel er tussen ons gemeenschappelijk is. De oorsprong van de gemeente ligt in 1836 toen een groep leden van de Hervormde kerk zich afscheidde. In 1892 kwam er versterking door het samengaan van Christelijke Gereformeerde kerken en mensen uit de Doleantie van Een tweede droeve scheiding volgde in 1945 met de stichting van de plaatselijke Gereformeerde Kerk vrijgemaakt. In 1946 betrokken we het gebouw De Eendracht in de Stationsstraat. Het gebouw was destijds eigendom van de Hervormde kerk maar is in 1953 door ons aangekocht. Het gebouw heeft verscheidene verbouwingen ondergaan. We zijn een kleine gemeente maar meelevend en veel aandacht voor de jeugd en gasten. De organisatie bestaat uit een kerkenraad en veel verschillende commissies. De cantorij verleent enkele keren per jaar luister aan de diensten met mooie liederen. Ook zijn er gezinsdiensten en diensten georganiseerd door Zending, Werelddiaconaat en Ontwikkelingssamenwerking. Er is momenteel een predikant voor 33% van de tijd. Voor de eredienst wordt verder gebruik gemaakt van gastpredikanten. 9 10

8 KLUNDERT: Gereformeerde Kerk ZEVENBERGEN: Gereformeerde Kerk vrijgemaakt Op 10 november 1889 werd het kerkgebouw van de Gereformeerde Kerk te Klundert geopend. De gemeente was ontstaan uit een kleine groep mensen die zich na 1834 afscheidde van de Nederlands Hervormde Kerk en een veel grotere groep die dat na 1886 deed. De reden hiervan was de landelijke tendens van verlichte Bijbelinterpretatie en de lossere band met de belijdenis ofwel geloofsleer. Tijden hebben tijden, de tegenstellingen van toen zijn verdwenen. Centraal in onze gemeente staat de blijde boodschap van Gods liefde voor mensen. Hij zendt zijn Zoon Jezus Christus naar de aarde om ons mensen door Zijn kruis en opstanding te verlossen van het verkeerde en de dood. Graag willen wij een gastvrije gemeente zijn, waar iedereen zich thuis voelt, jong en oud. Daarom zijn er naast de gewone diensten kindernevendiensten, iedere week koffiedrinken, een maandelijkse jongerenkerk en Zingend geloven-diensten. Door de week worden mensen bij verdriet en vreugde bezocht. Ook proberen we elkaar in jeugd- en volwassengroepen te bemoedigen in het geloof. We doen ons best de liefde van Jezus in woorden en daden zichtbaar te maken. We zijn met 850 mensen, waarvan wekelijks zo n 275 mensen de kerk bezoeken. Op een prettige wijze werken we samen de plaatselijke Hervormde gemeente en andere gemeenten. 11 Net als op veel plaatsen in het land scheidde een groep Zevenbergers zich begin 19 de eeuw af van de Hervormde kerk, die toen staatskerk was. Bij deze gebeurtenis (augustus 1836) adviseerde ds. G.F. Gezelle Meerburg van Almkerk de broers en zussen, bijgestaan door ouderling Gerrit Bax. Aan deze boer Bax hebben wij ons kerkgebouw te danken. Hij liet de schuurkerk in 1841 aan de Noordhaven bouwen en schonk het dertig jaar later aan de kerk. De gereformeerden hadden het toen moeilijk: de kerk mocht niet in het centrum staan of op een kerk lijken. De eerste predikant was ds. Dirk Vliegenthart ( ). Op 7 oktober 1945 kwam er een Vrijmaking in Zevenbergen, een vrijmaking van een dwingend besluit van de synode over Doop en wedergeboorte. De gemeente leefde kerkelijk mee met landelijke ontwikkelingen, o.a. door de bediening van oud-predikant M.B. van t Veer en prof. dr. K. Schilder die er regelmatig preekte. Onze kerkleden, waarvan veel onder de 40 jaar, wonen verspreid over de westhoek van Noord Brabant. Alhoewel we klein zijn (ca. 150 doopen belijdende leden), doen we ons best om het licht van Gods Woord laten stralen over heel ons leven. 12

9 MOERDIJK (Dorp): Protestantse gemeente Rooms-Katholieke Immanuelparochie Voor 1815 moesten protestantse inwoners van het dorp Moerdijk te voet over slechte wegen naar naburige kerken. Omdat het bijwonen van erediensten door de mensen van Moerdijk daaronder leed, besloten broers en zussen in 1814 een kerk te stichten. Toen koning Willem I in 1814 op doorreis was naar Brussel (om het koningschap te aanvaarden), overnachtte hij in het kleine dorpje Moerdijk. Men greep de kans om hem hulp te vragen bij het bouwen van een kerkgebouw. Hetgeen geschiede. Op 17 september 1815 kon de kerk in gebruik worden genomen. Het is opvallend dat de pastorie in het verlengde van de kerk ligt. Tijdens de 2 e Wereldoorlog en de Watersnoodramp van 1953 heeft het dorp veel schade geleden, maar het kerkgebouw bleef gespaard. Naast rampen in het verleden hebben ook het samengaan van de Hervormde en Gereformeerde kerk in 2005 en kerkverlating zijn effect gehad: dit is het enige kerkgebouw in het dorp dat zijn bestemming heeft kunnen behouden. De Protestantse gemeente heeft nu minder dan 200 ingeschreven lidmaten, maar erediensten, gespreks- en gebedskringavonden, zangavonden en een kindernevendienst gaan trouw door. H. Jacobus de Meerdere, Fijnaart De Immanuelparochie is ontstaan uit de samenwerking van de parochies: Willemstad, Klundert, Fijnaart, Noordhoek, Zevenbergen, Langeweg, Zevenbergschen Hoek, Moerdijk en Lage Zwaluwe. Er is één pastoraal team dat al langere tijd het hele gebied bediende. Door terugloop van het kerkbezoek de afgelopen jaren voelden de kerkgebouwen veel te groot aan. Ook werd het onderhoud van die gebouwen onbetaalbaar. We moesten rigoureuze besluiten nemen. Om niet telkens één gebouw te moeten sluiten, werd ervoor gekozen om zes kerkgebouwen inééns aan de eredienst te onttrekken. Drie parochiekerken bleven open voor de eredienst, verdeeld over het gebied: de Bartholomeuskerk te Zevenbergschen Hoek, de Bartholomeuskerk te Zevenbergen en de Jacobuskerk te Fijnaart. De parochie van Standdaarbuiten is samengevoegd met de Bernardusparochie te Oudenbosch

10 Herdenkingsprogramma gemeente Moerdijk 2017 Datum Tijdstip Locatie Activiteit Za. 9 sept u GKv Zevenbergen Opening Fototentoonstelling Kom op deze Open Monumentendag iets bijzonders ervaren van het kerkgebouw en zijn symboliek. Zo. 24 sept. 16:30 Ger. Kerk Klundert Calvijn en zijn psalmen Calvijn heeft ons leren Psalmen zingen. Zo. 8 okt. 19:00 t Trefpunt, Fijnaart U2-dienst I still haven t found what I m looking for. Wo. 11 okt. 19:30 t Trefpunt, Fijnaart Filmavond volw. Luther De wereld van Luther met eigen ogen. Za. 14 okt. Cultureel Centrum Klundert Opening met fototentoonstelling: Katholiek en protestant in Klundert. Za. 21 okt. 20:00 Kerkring 22, Klundert Filmavond 12+ Storm Hoe was dat om jong te zijn in de tijd van Luther? Deze film neemt je helemaal mee. Vr. 27 okt. 20:00 Koepelkerk Willemstad Theatervoorstelling Kom naar voren! Een bijzonder theaterstuk in de eerste voor de protestantse eredienst gebouwde kerk in Nederland. Zo. 5 nov. 10:00 Koepelkerk Willemstad Reformatiezondag Feest in deze bijzondere protestantse kerk. Zo. 5 nov. 17:00 Koepelkerk Willemstad Concert met Luthers Projectkoor Omdat Luther zoveel heeft bijgedragen aan de kerkmuziek. Vr. 10 nov. 18:00 Het Anker, HK, Zevenbergen Gezamenlijke maaltijd en quiz Wedstrijd tussen de kerken in gemeente Moerdijk wie heeft de meeste kennis in huis? Activiteiten Heemkundekringen Za. 29 sept. Reisje per bus naar de tentoonstelling over Luther in Museum Catharijneconvent te Utrecht. Organisator: heemkundekringen van Klundert en Zevenbergen. Opgeven via tiessteehouwer@hetnet.nl Di. 17 okt. 19:30 uur. Lezing over de beeldenstorm. Parochiehuis. Oosterstraat 20, Klundert. Di. 21 nov. 19:30 uur. Speelfilm over het leven van Maarten Luther. Parochiehuis, Oosterstraat 20, Klundert. Zo. 29 okt. 10:00 Herv. kerk Klundert Reformatiezondag Samen de Reformatie vieren op de plek waar het 1572 begonnen is. Di. 31 okt. 19:30 GKv Zevenbergen Hervormingsavond Precies 500 jaar geleden Di. 31 okt. 20:00 Koepelkerk of Gaard Willemstad Lezing dr Piet van Veldhuizen. Het verhaal van de Reformatie in Willemstad

11 Auteurs Ds Evelien Barendregt, Gereformeerde kerk Zevenbergen Diaken Michael Bastiaansen, Rooms-Katholieke Immanuelparochie Ds Roberto Buijs, Hervormde gemeente Zevenbergen Ds Kees Groenendijk, Gereformeerde kerk Klundert Ds F.A. den Harder, Protestantse gemeente Moerdijk Ds Wouter van Laar, Protestantse gemeente Willemstad Ds Franc de Ronde, Protestantse gemeente Fijnaart, Heijningen en Standdaarbuiten Ds Alewijn Slingerland, Hervormde gemeente Klundert Dr GerhardMark van der Waal, Gereformeerde Kerk vrijgemaakt Zevenbergen Leden van de Werkgroep herdenking Reformatie gemeente Moerdijk Leen van Dam, Protestantse gemeente Willemstad Ds Wouter van Laar, Protestantse gemeente Willemstad (secretaris) Ds Franc de Ronde, Protestantse gemeente Fijnaart, Heijningen en Standdaarbuiten (voorzitter) Kees Rozendaal, Protestantse gemeente Willemstad Ds Alewijn Slingerland, Hervormde gemeente Klundert Dr GerhardMark van der Waal, Gereformeerde Kerk vrijgemaakt Zevenbergen Foto s in dit boekje zijn door de kerken zelf, of de redacteur geleverd