This item is the archived peer-reviewed author-version of:

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "This item is the archived peer-reviewed author-version of:"

Transcriptie

1 This item is the archived peer-reviewed author-version of: Remedies bij tinnitus veroorzaakt door lawaai Reference: Finoulst M., Vankrunkelsven P., van Rompaey Vincent, van de Heyning Paul.- Remedies bij tinnitus veroorzaakt door lawaai Tijdschrift voor geneeskunde - ISSN X - 71:7(2015), p DOI: Institutional repository IRUA

2 Tijdschrift voor Geneeskunde Uit de pers gelicht Remedies bij lawaai-geïnduceerde tinnitus M.Finoulst 1,2,6, P.Vankrunkelsven 2,3, V.Van Rompaey 4, P.Van de Heyning 4 Radio1 Hautekiet, 3 maart 2015: Kan jij fluiten met je oren? 1 op 5 jongeren heeft permanent last van oorsuizen, als gevolg van het beluisteren van te luide muziek. Dat is dramatisch. Slechts vijf procent van de jongeren neemt zijn voorzorgen en draagt gehoorbescherming. Er circuleren allerlei therapieën voor tinnitus. Inleiding Leuvense cafe bazen van de Oude Markt zetten zopas, samen met de universiteit, de politie, de horeca en het stadsbestuur, de actie Barcode Leuven ( deleuven.be) op het getouw. Onder het motto Kan jij fluiten met je oren? Nee? Houden zo! wil deze cam- pagne jongeren eraan herinneren dat ze hun oren moeten beschermen tegen lawaaischade. Totnogtoe wezen preventiecampagnes omtrent lawaaischade vooral op gehoorverlies, zonder veel succes. Barcode verandert het geweer van schouder en trekt de aan- dacht op tinnitus veroorzaakt door lawaai, dat even- eens aan een opmars bezig is bij adolescenten. Jonge- ren zijn vaak blootgesteld aan luide muziek, in cafeś en discotheken, en via hun draagbare muziekspelers (mp3, smartphone). Toenemende prevalentie Uit onderzoek van de Universiteit Antwerpen blijkt dat 18,3% van bijna bevraagde middelbareschoolstudenten blijvende tinnitus in eéń of beide oren ervaart (1). Men vond geen verschil in leeftijdscategoriee n, met uitzondering van de veer- tienjarigen waarvan slechts 9,2% permanente tinnitus meldde. Meer jongens (20%) dan meisjes (17%) hebben last van permanente tinnitus. Van de respondenten had 74,9% reeds last gehad van voorbijgaande tinnitus, een risicofactor voor de permanente vorm. De tinnitus kon niet zozeer verbonden worden aan persoonlijke muziekdragers, maar eerder aan lawaaiblootstelling in een sociale context (discotheekbezoek, concerten...). In vergelijking met een eerdere epidemiologische Zweedse studie, met een vergelijk- bare onderzoeksmethode en leeftijdsgroepen, is er sprake van een forse toename van tinnitus in de voor- bije tien jaar. De Zweedse studie vond een prevalentie van 8,7% (2). Pathofysiologie Tinnitus betekent het waarnemen van een piep, brom, fluit, suis of ander geluid in eéń of beide oren, zonder dat er een externe geluidsbron aanwezig is. De term is afgeleid van het Latijnse tinnere wat rinkelen betekent. Men onderscheidt twee categoriee n: objectieve en subjectieve tinnitus. Objectieve tinnitus wordt veroorzaakt door een reeël geluid dat in het lichaam voortgebracht wordt, zoals het klikken van de temporomandibulaire junctie of vasculaire gelui- den bij carotisstenose. Veel vaker treedt subjectieve tinnitus op, waarbij alleen de patie nt het geluid kan horen, met als belangrijkste oorzaak blootstelling aan luid lawaai. Een frequente blootstelling aan geluiden sterker dan 90 decibel verhoogt het risico op subjectieve permanente tinnitus (3, 4). Aangenomen wordt dat deze tinnitus veroorzaakt wordt door een aanhoudende hyperactiviteit in de auditieve cortex, wat zou leiden tot functionele veranderingen (5). Tinnitus veroorzaakt door geluid wordt ook wel fantoomgeluid genoemd. Factoren die de luidheid van de tinnitus versterken zijn: stress, moeheid, blootstelling aan lawaai, stilte, koffie, alcohol, sigaretten, zoutgebruik, sporten en positieverandering. Diagnostiek

3 Lawaaischade is niet de enige oorzaak van tinnitus. Andere frequente oorzaken zijn: afwijkingen aan het binnenoor of middenoor, een harde oorprop in de gehoorgang, hersenschudding, hoofdtrauma, hoge bloeddruk, ziekte van Ménière, stress en overgevoeligheid voor bepaalde medicijnen. Soms wordt helemaal geen oorzaak gevonden. Tinnitus vraagt een specialistische diagnostiek door een neuskeeloorarts of in een tertiair tinnituscentrum. De Amerikaanse academie van neuskeeloor-artsen publiceerde in 2014 een klinische richtlijn tinnitus met evidence-based aanbevelingen voor de clinicus (6). Tinnitus wordt klinisch, functioneel en morfologisch onderzocht. Een uitgebreide anamnese en klinisch onderzoek, een audiologisch onderzoek (tinnitus maskeert soms gehoorverlies) en eventueel beeldvorming van hoofd- en halsregio, zijn noodzakelijk om een beeld te krijgen van de onderliggende oorzaak. Daarnaast moet er aandacht zijn voor neuropsychologische en soms psychiatrische aspecten aan de hand van gevalideerde vragenlijsten. Voor het evalueren van de invloed van tinnitus op de kwaliteit van leven wordt doorgaans gebruik gemaakt van de gevalideerde Tinnitus Functionerings Index waarvan ook een versie in het Nederlands beschikbaar is (7). Snelle interventie bij acute tinnitus Er bestaat geen curatieve therapie voor lawaai-geïnduceerde tinnitus, tenzij het gaat om acute tinnitus (minder dan 3 maanden durend). In geval van plots optredende tinnitus die persisteert na acute lawaaiblootstelling (vb. een luide knal) is snelle doorverwijzing en diagnostiek (audiometrie) zeer belangrijk, want orale corticosteroïden en hyperbare zuurstoftherapie kunnen het tij nog keren. Hoe sneller men ingrijpt, hoe groter de kans op succes. Onder leiding van een neuskeeloor-arts wordt zo snel mogelijk gestart met hoge doses prednisone per os, afbouwend over 10 dagen. Bekomt men geen verbetering, dan wordt hyperbare zuurstoftherapie toegepast. Die is effectief in 49 tot 85%, op voorwaarde dat ze binnen de 3 maanden na aanvang van de tinnitus start. De kans op succes zakt naar 34 tot 38% wanneer later gestart wordt. Een enkele keer kan de tinnitus verergeren als gevolg van de hyperbare zuurstoftherapie ( %20Tinnitus%20en%20Hyperacusis.pdf). Momenteel bevindt zich één product (esketamine hydrochloride) voor intratympanische toediening, specifiek voor lawaai-geïnduceerde acute tinnitus, in een fase 3 studie. De resultaten worden binnen enkele jaren verwacht. Cruciaal is nu dat huisartsen en schoolartsen acute tinnitus zeer snel herkennen en doorverwijzen naar ofwel een neuskeeloor-arts ofwel een tertiair tinnituscentrum. Chronische tinnitus Voor chronische tinnitus, waaronder de lawaai-geïnduceerde vorm, bestaat geen curatieve therapie. Deze vorm kan bijzonder invaliderend zijn en leiden tot depressie en een enkele keer zelfs tot suïcide. Er zijn geen succesvolle eerstekeuze-interventies, maar er bestaan wel enkele therapieën die verlichting kunnen brengen. De tinnitushabituatietherapie bijvoorbeeld maskeert de fantoomgeluiden via het aanbieden van andere, aangenamere geluiden, opgewekt via een zogenaamde ruisgenerator die op een hoortoestel gelijkt. De achterliggende idee is dat de aangeboden geluiden het irriterende oorsuizen (gedeeltelijk) kunnen overstemmen. De evidentie voor deze therapie is echter niet overtuigend, zo blijkt uit een eerste systematic review (8). Dan is er meer evidentie voor cognitieve gedragstherapie. Een Nederlandse RCT toont een gunstig effect, onafhankelijk van de ernst van de tinnitus (9). De Amerikaanse richtlijn (6) stelt zelfs dat cognitieve gedragstherapie moet aangeboden worden aan alle patiënten met hinderlijke, persisterende tinnitus. Neuromodulatie Verder bestaan er enkele niet-invasieve neuromodulatietherapieën, waaronder transcraniale elektrische stimulatie en transcraniale magnetische stimulatie, die, naast andere indicaties, ook voor de behandeling van chronische tinnitus worden ingezet. Bij transcraniale directe elektrische stimulatie worden elektroden op de schedel geplaatst en een lichte stroom (0,5 tot 2 ma) doorheen de cortex gezonden. Dat vermindert

4 volgens een recente meta-analyse de tinnitus geluidssterkte met 13,5% bij 39,5% van de behandelde patiënten (10). De bewijzen voor transcraniale magnetische stimulatie zijn beperkter. Via spoelvormige schelpen worden magnetische velden opgewekt boven de schedel, maar over de effectiviteit hiervan spreken studies elkaar tegen (11). Medicatie, zoals antidepressiva en anxiolytica, kan nuttig zijn. Supplementen (ginkgo biloba, melatonine, zink, ) worden daarentegen afgeraden (6). Ginkgo biloba is het meest gebruikte fytotherapeuticum voor tinnitus, maar het werkt niet beter dan placebo (12). Individuele preventie Met de hoge prevalentie van lawaai-geïnduceerde tinnitus en de beperkte behandelingsmogelijkheden in het achterhoofd, komt inzetten op preventie, met op individueel vlak het gebruik van oorbeschermers, nog meer op de voorgrond. Terwijl voorbijgaande lawaai-geïnduceerde tinnitus, bijvoorbeeld na een concert, zeer frequent is, blijven oorbeschermers weinig populair. Het gebruik verschilt sterk van land tot land (13). Tijdens concerten dragen Zweedse jongeren bijvoorbeeld 12,8 keer vaker oorbeschermers dan Amerikanen (2). Mogelijk een gevolg van informatiecampagnes in Zweden en het gebrek eraan in de VS. Eigenaardig genoeg zetten ervaringen met voorbijgaande tinnitus jongeren niet aan om oorbeschermers te dragen. Waarschijnlijk beseft men onvoldoende dat dit een voorbode kan zijn van permanente tinnitus. Uit onderzoek van Annick Gilles blijkt dat angst voor permanente tinnitus wel een goede voorspeller is voor het gebruik van oorbeschermers. Gilles onderzocht in hoeverre de attitude van jongeren ten aanzien van oorbeschermers kan gewijzigd worden. Ze ondervroeg 547 middelbare-schoolstudenten met gemiddelde leeftijd 16,8 jaar vlak voor een preventiecampagne en zes maanden erna. De campagne veranderde de attitude tegenover geluid en de risico s in negatieve zin en verviervoudigde zelfs de bereidheid om oorbeschermers te dragen (14). De auteurs besluiten dat we moeten blijven inzetten op preventiecampagnes. Besluit Geluidsoverlast is één van de belangrijkste oorzaken van tinnitus. De prevalentie van lawaai-geïnduceerde tinnitus bij adolescenten nam de voorbije jaren zienderogen toe. Meer dan de helft van de adolescenten heeft reeds last gehad van voorbijgaande tinnitus, na een concert of discotheekbezoek bijvoorbeeld. Het blijkt hen echter onvoldoende te motiveren om systematisch oorbeschermers te dragen in een lawaaierige omgeving. Acute tinnitus kan mits een snelle diagnostiek en behandeling nog omkeerbaar zijn, maar chronische tinnitus is een levenslange, soms sterk invaliderende aandoening. Enkele therapieën, zoals het maskeren van de tinnitus met een ruisgenerator en cognitieve gedragstherapie kunnen in ernstige gevallen enig soelaas brengen. Cruciaal blijft het inzetten op preventie, om jongeren duidelijk te maken dat oorbeschermers hen op termijn zeer veel leed kunnen besparen. Daarbij spreekt tinnitus mogelijk meer tot de verbeelding dan gehoorverlies. 1Arts-journalist 2 Belgisch Centrum voor Evidence-Based Medicine. 3Academisch Centrum voor Huisartsgeneeskunde KU Leuven 4Neus-keel-oorziekten UZ Antwerpen 5Correspondentieadres: marleen.finoulst@cebam.be; Belgisch Centrum voor Evidence-Based Medicine, Kapucijnenvoer 33 bus J, 3000 Leuven Mededeling Deze rubriek loopt in samenwerking met het Belgisch Centrum voor Evidence-Based Medicine, Kapucijnenvoer 33 bus J, 3000 Leuven (+ logo CEBAM)

5 Literatuur (1)Gilles A, Van Hal G, De Ridder D, Wouters K, Van de Heyning P. Epidemiology of Noise-Induced Tinnitus and the Attitudes and Beliefs towards noise and hearing protection in adolescents. PlosOne 2013; 8(7):e70197 (2)Widen SE, Erlandsson SI. Self-reported tinnitus and noise sensitivity among adolescents in Sweden. Noise Health 2004;7:29-40 (3)Dalton DS, Cruickshanks KJ, Willey TI, Klein BE et al. Association of leisure-time noise exposure and hearing loss. Audiology 2001;40:1-9 (4)Potier M, Hoquet C, Llyod R, Nicolas-Pule C, Uziel A et al. The risks of amplified music for diskjockeys working in nightclubs. Ear Hear 2009;30: (5)Van de Heyning P, Meeus O, Blaivie C, Vermeire K, Boudewyns A, De Ridder D. Tinnitus: a multidisciplinary clinical approach. B-Ent 2007;3;suppl.7,3-10 (6)American Association of Otolaryngology Head and neck surgery. Clinical Practical Guideline: Tinnitus. 2014;151(S1):S1-S40 (7)Rabau S, Wouters K, Van de Heyning P. Validation and translation of the Dutch tinnitus functional index. B-ENT. 2014;10(4): (8)Hobson J, Chisholm E, El Refaie A. Sound therapy (masking) in the management of tinnitus in adults. Cochrane Database Syst Rev 2012;11:CD (9)Cima RFF, Maes IH, Joore MA, Scheyen DJ et al. Specialised treatment based on cognitive behavior therapy versus usual care for tinnitus: a randomized controlled trial. Lancet 2012;379: (10)Song J-J, Vanneste S, Van de Heyning P, De Ridder D. Transcranial direct current stimulation in tinnitus patients: a systematic review and meta-analysis. The Scientific World Journal 2012;ID (11)Triggs WJ, Hajioff D. Transcranial magnetic stimulation for tinnitus: no better than sham treatment? Neurology 2012;78: (12)von Boetticher A. Ginkgo biloba extract in the treatment of tinnitus: a systematic review. Neuropsychiatr Dis Treat 2011;7: (13)Widen SE, Holmes AE, Erlandsson SI. Reported hearing protection use in young adults from Sweden and the USA: effects of attitude and gender. Int J Audiol 2006;45: (14)Gilles A, Van de Heyning P. Effectiveness of a preventive campaign for noise-induced hearing damage in adolescents. Int J Ped Otorhinolaryngology 2014;78: Figuur Prevalentie van tinnitus (1)

Gehoorschade en luide muziek bij jongeren in Vlaanderen

Gehoorschade en luide muziek bij jongeren in Vlaanderen Gehoorschade en luide muziek bij jongeren in Vlaanderen Prof. Dr. P. Van de Heyning* A.Gilles, Ma Audiologie* *Universitaire dienst Neus-keel-oorziekten & Hoofd-halsheelkunde Vakgroep neurowetenschappen

Nadere informatie

OORSUIZEN (TINNITUS) 875

OORSUIZEN (TINNITUS) 875 OORSUIZEN (TINNITUS) 875 Inleiding U heeft last van oorsuizen, ook wel tinnitus genoemd. Dit uit zich in het waarnemen van geluiden die niet van buiten komen en voor anderen niet waarneembaar zijn. Zo

Nadere informatie

LAWAAIBESCHERMING. Geniet van muziek, maar met mate

LAWAAIBESCHERMING. Geniet van muziek, maar met mate LAWAAIBESCHERMING Geniet van muziek, maar met mate LAWAAIBESCHERMING Geniet van muziek, maar met mate In het dagelijks leven wordt u vaak blootgesteld aan lawaai: op concerten, festivals, fuiven, in de

Nadere informatie

22-10-2015. Tinnitus kwaliteit van leven en kosten. Besluitvorming. Vergoeding in Nederland. Effecten: kwaliteit van leven. Economische Evaluatie

22-10-2015. Tinnitus kwaliteit van leven en kosten. Besluitvorming. Vergoeding in Nederland. Effecten: kwaliteit van leven. Economische Evaluatie 220205 Condite, Nieuwegein, 205 Disclosure belangen spreker kwaliteit van leven en kosten Potentiële belangenverstrengeling Geen Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsering of

Nadere informatie

Ziek van Geluid. Dr André N.H. Weel, bedrijfsarts en epidemioloog. Utrecht, Provinciehuis, 21 februari 2019

Ziek van Geluid. Dr André N.H. Weel, bedrijfsarts en epidemioloog. Utrecht, Provinciehuis, 21 februari 2019 Ziek van Geluid Dr André N.H. Weel, bedrijfsarts en epidemioloog Utrecht, Provinciehuis, 21 februari 2019 Mijn ervaringen met geluid en gezondheid als huisarts (Werkgroep Vliegtuiglawaai) als bedrijfsarts

Nadere informatie

Leven met Tinnitus is leven met herrie NVVS Alkmaar,

Leven met Tinnitus is leven met herrie NVVS Alkmaar, Leven met Tinnitus is leven met herrie NVVS Alkmaar, 16-05-2011 Even voorstellen. Kees de Vries 66 jaar, getrouwd en we zijn de ouders van 3 kinderen, 36, 34 en 30 jaar oud. Sinds april 2004 bestuurslid,

Nadere informatie

betreffende de uitbreiding en verdieping van de sensibiliseringsacties voor het voorkomen van gehoorschade en tinnitus

betreffende de uitbreiding en verdieping van de sensibiliseringsacties voor het voorkomen van gehoorschade en tinnitus ingediend op 1427 (2017-2018) Nr. 1 20 december 2017 (2017-2018) Voorstel van resolutie van Freya Saeys, Peter Persyn, Cindy Franssen, Danielle Godderis-T Jonck, Tinne Rombouts en Tine van der Vloet betreffende

Nadere informatie

kno specialisten in keel-, neus- & oorheelkunde Tinnitus

kno specialisten in keel-, neus- & oorheelkunde Tinnitus kno haarlemmermeer specialisten in keel-, neus- & oorheelkunde Tinnitus Wat is tinnitus? Veel mensen hebben last van oorsuizen of tinnitus. Zij horen geluiden zoals ruisen, piepen of fluiten, hoog of laag,

Nadere informatie

OORSUIZEN Tinnitus FRANCISCUS VLIETLAND

OORSUIZEN Tinnitus FRANCISCUS VLIETLAND OORSUIZEN Tinnitus FRANCISCUS VLIETLAND In deze folder kunt u meer lezen over tinnitus en wat de mogelijkheden zijn voor behandeling. Wat is tinnitus? Tinnitus is als iemand geluiden hoort die niet van

Nadere informatie

Leven met Tinnitus is leven met herrie NVVS Maastricht, 29 november 2012

Leven met Tinnitus is leven met herrie NVVS Maastricht, 29 november 2012 Leven met Tinnitus is leven met herrie NVVS Maastricht, 29 november 2012 Even voorstellen. Kees de Vries 68 jaar. Sinds april 2004 bestuurslid, penningmeester, voorlichter van de commissie Tinnitus en

Nadere informatie

Informatie over oorsuizen (tinnitus)

Informatie over oorsuizen (tinnitus) Informatie over oorsuizen (tinnitus) Polikliniek keel-, neus- en oorheelkunde (KNO) Over Alrijne Zorggroep Het Diaconessenhuis Leiden en Rijnland Zorggroep (Rijnland Ziekenhuis en de verpleeghuizen Leythenrode

Nadere informatie

Tinnitus / oorsuizen. KNO-heelkunde. Beter voor elkaar

Tinnitus / oorsuizen. KNO-heelkunde. Beter voor elkaar Tinnitus / oorsuizen KNO-heelkunde Beter voor elkaar 2 TINNITUS / OORSUIZEN (Deze brochure is een gezamenlijk initiatief van NVVS en KNO vereniging) Inleiding U wilt meer weten over tinnitus klachten of

Nadere informatie

Wat is er dan wel mogelijk?

Wat is er dan wel mogelijk? Tinnitus oorsuizen 2 U heeft een KNO-arts geconsulteerd in verband met tinnitusklachten. Mogelijk heeft u na dit consult nog vragen. Deze brochure is bedoeld om u iets meer te vertellen over tinnitus en

Nadere informatie

Oorsuizen: tinnitus. Informatie voor patiënten over oorsuizen

Oorsuizen: tinnitus. Informatie voor patiënten over oorsuizen Oorsuizen: tinnitus Informatie voor patiënten over oorsuizen Uw behandelend arts heeft voorgesteld om vanwege oorsuizen een onderzoek door de kno-arts te laten verrichten. Deze folder geeft u informatie

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Addendum A 173 Nederlandse samenvatting Het doel van het onderzoek beschreven in dit proefschrift was om de rol van twee belangrijke risicofactoren voor psychotische stoornissen te onderzoeken in de Ultra

Nadere informatie

Oorsuizen - Tinnitus

Oorsuizen - Tinnitus Oorsuizen - Tinnitus U wilt meer weten over tinnitusklachten of u heeft uw KNO-arts met deze klachten bezocht. Mogelijk heeft u na dit consult nog vragen. Deze folder is bedoeld om u iets meer te vertellen

Nadere informatie

Wist je dat Eén op tien volwassenen last heeft van tinnitus?

Wist je dat Eén op tien volwassenen last heeft van tinnitus? Alles over tinnitus Iedereen heeft wel eens last van tinnitus of fluitende oren, maar voor sommige mensen is het een constante bron van ergernis. Hoeveel last u ook heeft, het is bij tinnitus bijna altijd

Nadere informatie

Tinnitus. Oplossingen voor een succesvolle behandeling

Tinnitus. Oplossingen voor een succesvolle behandeling Tinnitus Oplossingen voor een succesvolle behandeling Wat moet u weten over Tinnitus? Heeft u - of iemand in uw omgeving - last van een constant geruis in de oren? Misschien is het ook geen ruisen. Misschien

Nadere informatie

PATIËNTENINFO. Tinnitus. NEUS-, KEEL- en OORZIEKTEN

PATIËNTENINFO. Tinnitus. NEUS-, KEEL- en OORZIEKTEN PATIËNTENINFO Tinnitus NEUS-, KEEL- en OORZIEKTEN Deze brochure geeft algemene informatie over onze tinnitusraadpleging. Inhoud 1 Wat is tinnitus?... 3 2 Wie zijn wij?... 4 3 Wat gebeurt er op de tinnitusraadpleging?...

Nadere informatie

ZELFMANAGEMENTONDERSTEUNING IN DE CHRONISCHE ZORG COMPETENTIES BIJ (STUDENT)VERPLEEGKUNDIGEN

ZELFMANAGEMENTONDERSTEUNING IN DE CHRONISCHE ZORG COMPETENTIES BIJ (STUDENT)VERPLEEGKUNDIGEN ZELFMANAGEMENTONDERSTEUNING IN DE CHRONISCHE ZORG COMPETENTIES BIJ (STUDENT)VERPLEEGKUNDIGEN Veerle Duprez Prof. dr. Ann Van Hecke AANLEIDING Beroeps- & opleidingsprofiel Mensen met chronische aandoening

Nadere informatie

Observationeel onderzoek Patiënt-controleonderzoek Cohortonderzoek Cross-sectioneel Systematisch review

Observationeel onderzoek Patiënt-controleonderzoek Cohortonderzoek Cross-sectioneel Systematisch review Zoekstrategie JGZ-richtlijn Taalontwikkeling Om de uitgangsvragen op een gestructureerde manier uit te werken zijn deze eerst omgevormd tot PICO uitgangsvragen. Hierbij wordt achtereenvolgens het volgende

Nadere informatie

Oorsuizen (Tinnitus)

Oorsuizen (Tinnitus) Oorsuizen (Tinnitus) Inleiding U wilt meer weten over oorsuizen, ook wel tinnitus genoemd, of u heeft uw KNO-arts met deze klachten bezocht. Mogelijk heeft u na dit consult nog vragen. Deze folder is bedoeld

Nadere informatie

Comparison: Kinderen zonder deze risicofactor.

Comparison: Kinderen zonder deze risicofactor. Zoekstrategieën JGZ-richtlijn Taalontwikkeling oekstrategie Om de uitgangsvragen op een gestructureerde manier uit te werken tot beantwoordbare vragen zijn deze eerst omgewerkt tot PICO uitgangsvragen.

Nadere informatie

Disclosure belangen. Ir. Dyon J.W.M. Scheijen klinisch fysicus - audioloog

Disclosure belangen. Ir. Dyon J.W.M. Scheijen klinisch fysicus - audioloog Disclosure belangen Ir. Dyon J.W.M. Scheijen klinisch fysicus - audioloog Geen (potentiële) belangenverstrengeling Geen voor deze bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Alleen financiering

Nadere informatie

MDO september 2014 CAT: bewijs voor nimodipine bij SAB

MDO september 2014 CAT: bewijs voor nimodipine bij SAB MDO september 2014 CAT: bewijs voor nimodipine bij SAB B. J. Snel AIOS anesthesiologie Rowland MJ, Hadjipavlou G. Delayed cerebral ischemia after subarachnoid haemorrage: looking beyond vasospasm. Br J

Nadere informatie

oorsuizen tinnitus patiënteninformatie

oorsuizen tinnitus patiënteninformatie patiënteninformatie oorsuizen tinnitus U bent bij de KNO-arts geweest omdat u last heeft van oorsuizen. Dit wordt ook wel tinnitus genoemd. Wat is tinnitus? Welke behandelingen zijn mogelijk? Dat en meer

Nadere informatie

Kan protocollair behandelen suïcide voorkomen?

Kan protocollair behandelen suïcide voorkomen? Inhoud Kan protocollair behandelen suïcide voorkomen? 1. Inleiding 2. Protocollen en richtlijnen 3. Bespreking en implicaties Kees van Heeringen Protocol versus richtlijn De vrijheid van handelen is bij

Nadere informatie

Mindfulness binnen de (psycho) oncologie. Else Bisseling, 16 mei 2014

Mindfulness binnen de (psycho) oncologie. Else Bisseling, 16 mei 2014 Mindfulness binnen de (psycho) oncologie Else Bisseling, 16 mei 2014 (Online) Mindfulness-Based Cognitieve Therapie voor kankerpatiënten. (Cost)effectiveness of Mindfulness-Based Cognitive Therapy (MBCT)

Nadere informatie

Dokter, ik ben zo moe. greta moorkens algemeen inwendige ziekten U Z Antwerpen

Dokter, ik ben zo moe. greta moorkens algemeen inwendige ziekten U Z Antwerpen Dokter, ik ben zo moe greta moorkens algemeen inwendige ziekten U Z Antwerpen Oorzaken chronisch moeheid : > 50%(70%) psychiatrische (co)morbiditeit somatisch onderliggend lijden ( bvb cancerrelated fatigue)

Nadere informatie

Kritische reflectie over alternatieve geneeswijzen voor rugpijn

Kritische reflectie over alternatieve geneeswijzen voor rugpijn Kritische reflectie over alternatieve geneeswijzen voor rugpijn N. Fraeyman Maart 2012 1 Scope van de presentatie 1. Afbakening van het onderwerp 2. Alternatieve therapieën en rugpijn 3. Bestuderen van

Nadere informatie

KNO. Oorsuizen - Tinnitus. Het Antonius Ziekenhuis vormt samen met Thuiszorg Zuidwest Friesland de Antonius Zorggroep

KNO. Oorsuizen - Tinnitus. Het Antonius Ziekenhuis vormt samen met Thuiszorg Zuidwest Friesland de Antonius Zorggroep KNO Oorsuizen - Tinnitus Het Antonius Ziekenhuis vormt samen met Thuiszorg Zuidwest Friesland de Antonius Zorggroep U wilt meer weten over tinnitusklachten of u hebt uw KNO-arts met deze klachten bezocht.

Nadere informatie

Behandeling van atrium fibrilleren op de IC. Mirjam Wikkerink, ANIOS IC

Behandeling van atrium fibrilleren op de IC. Mirjam Wikkerink, ANIOS IC Behandeling van atrium fibrilleren op de IC Mirjam Wikkerink, ANIOS IC AF op IC 15% van de patiënten, meestal in de eerste 72 uur na ontstaan van sepsis Verminderde atriale contractie, hoge ventriculaire

Nadere informatie

Oorsuizen: beter voorkomen dan genezen

Oorsuizen: beter voorkomen dan genezen rubrieksnaam: preventie Oorsuizen: beter voorkomen dan genezen Oorsuizen betekent een constant suizend, piepend of belgeluid in het oor. Vaak voor de rest van je leven. De nieuwste onderzoeken geven aan

Nadere informatie

Huisarts of hometrainer?

Huisarts of hometrainer? Huisarts of hometrainer? In het literatuuroverzicht werden zes studies opgenomen. Vier studies onderzochten het effect van training op ziekteverzuim, drie daarvan bestudeerden tevens de effecten op klachten

Nadere informatie

Een nieuw geluid. in de aanpak van tinnitus. Beter Horen Postbus AC Doesburg Tel (gratis)

Een nieuw geluid. in de aanpak van tinnitus. Beter Horen Postbus AC Doesburg Tel (gratis) Postbus 140 6980 AC Doesburg Tel. 0800-0200 159 (gratis) www.beterhoren.nl Een nieuw geluid in de aanpak van tinnitus *50002276* 3. Een nieuw geluid 4. Dit is tinnitus 6. Akoestische CR Neuromodulatietherapie

Nadere informatie

Gehoorproblemen op het werk. En wat werkgevers kunnen doen om de impact zoveel mogelijk te beperken

Gehoorproblemen op het werk. En wat werkgevers kunnen doen om de impact zoveel mogelijk te beperken Gehoorproblemen op het werk En wat werkgevers kunnen doen om de impact zoveel mogelijk te beperken September 2018 Inhoudsopgave 1. Wat zijn gehoorproblemen? 3 a. De oorzaken van gehoorproblemen 4 b. De

Nadere informatie

Bijlagen J. Wiersma et al., Neem de regie over je depressie, DOI / , 2015 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media

Bijlagen J. Wiersma et al., Neem de regie over je depressie, DOI / , 2015 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media Bijlagen J. Wiersma et al., Neem de regie over je depressie, DOI 10.1007/978-90-368-1003-6, 2015 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media 50 neem de regie over je depressie Bijlage 1 Beloopstabel

Nadere informatie

Nurse versus physician-led care for the management of asthma

Nurse versus physician-led care for the management of asthma TRAM onderzoek Nurse versus physician-led care for the management of asthma Maarten C Kuethe1, Anja A P H Vaessen-Verberne1, Roy G Elbers2, Wim MC Van Aalderen3 1. Paediatrics, AMPHIA Hospital, Breda,

Nadere informatie

Oorsuizen. Havenziekenhuis. tinnitus

Oorsuizen. Havenziekenhuis. tinnitus Oorsuizen tinnitus Deze folder gaat over oorsuizen (tinnitus). U leest wat de oorzaken hiervan kunnen zijn. Uw arts kan het oorsuizen op verschillende manieren onderzoeken. Welke manieren dat zijn, leest

Nadere informatie

Tinnitus (oorsuizen) Afdeling KNO

Tinnitus (oorsuizen) Afdeling KNO Tinnitus (oorsuizen) Afdeling KNO Tinnitus (oorsuizen) Wat is tinnitus? Tinnitus (oorsuizen) is het horen van geluiden in een of twee oren of het hoofd die niet van buitenaf komen. Alle vormen van geluid

Nadere informatie

Muziektherapie in de oncologie

Muziektherapie in de oncologie Muziektherapie in de oncologie Wetenschap en praktijk combineren Tom Abrahams 26 mei 2015 Wat is muziektherapie? Een vorm van vaktherapie Ervaringsgericht Interventies binnen muzikale context Waar wordt

Nadere informatie

Cover Page. Author: Smelt, Antonette Title: Treatment of migraine : from clinical trial to general practice Issue Date: 2014-05-14

Cover Page. Author: Smelt, Antonette Title: Treatment of migraine : from clinical trial to general practice Issue Date: 2014-05-14 Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/25761 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Smelt, Antonette Title: Treatment of migraine : from clinical trial to general

Nadere informatie

The Effectiveness of Bilateral Cochlear Implants for Severe to Profound Deafness in Children and Adults

The Effectiveness of Bilateral Cochlear Implants for Severe to Profound Deafness in Children and Adults The Effectiveness of Bilateral Cochlear Implants for Severe to Profound Deafness in Children and Adults A SYSTEMATIC REVIEW On behalf of J van Schoonhoven M Sparreboom GA van Zanten RJPM Scholten EAM Mylanus

Nadere informatie

Dirk Ubbink. Evidence Based Surgery Workshop 2010

Dirk Ubbink. Evidence Based Surgery Workshop 2010 Dirk Ubbink Evidence Based Surgery Workshop 2010 Jaarlijks: 20.000 tijdschriften 17.000 nieuwe boeken MEDLINE: >6.700 tijdschriften jaarlijks 2 miljoen artikelen gepubliceerd 5500 publicaties per dag!

Nadere informatie

Richtlijnen wat zijn ze en worden ze ook toegepast?

Richtlijnen wat zijn ze en worden ze ook toegepast? Richtlijnen wat zijn ze en worden ze ook toegepast? Lentecongres - Vlaamse Vereniging voor Psychiatrie Marleen Finoulst Arts-journalist Coördinator www.gezondheidenwetenschap Hoofdredacteur Knack-Bodytalk

Nadere informatie

Studie type Populatie Patiënten kenmerken Interventie Controle Dataverzameling

Studie type Populatie Patiënten kenmerken Interventie Controle Dataverzameling Evidence tabel bij ADHD in kinderen en adolescenten (studies naar adolescenten met ADHD en ) Auteurs, Gray et al., 2011 Thurstone et al., 2010 Mate van bewijs A2 A2 Studie type Populatie Patiënten kenmerken

Nadere informatie

Evidence zoeken @ WWW

Evidence zoeken @ WWW Evidence zoeken @ WWW Dirk Ubbink Evidence Based Surgery 2011 Informatie Jaarlijks: >20.000 tijdschriften en boeken MEDLINE: >6.700 tijdschriften Jaarlijks 2 miljoen artikelen gepubliceerd 5500 publicaties

Nadere informatie

Een nieuw geluid. in de aanpak van tinnitus

Een nieuw geluid. in de aanpak van tinnitus Een nieuw geluid in de aanpak van tinnitus 3. Een nieuw geluid 4. Dit is tinnitus 6. Akoestische CR Neuromodulatietherapie 8. Nu ook in Nederland 10. Hoe gaat dat in de praktijk? 13. Resultaten 14. Andere

Nadere informatie

Rode Kruis ziekenhuis. Patiënteninformatie. Tinnitus. rkz.nl

Rode Kruis ziekenhuis. Patiënteninformatie. Tinnitus. rkz.nl Patiënteninformatie Tinnitus rkz.nl Inleiding U heeft een kno-arts geconsulteerd in verband met tinnitusklachten. Mogelijk heeft u na dit consult nog vragen. Deze brochure is bedoeld om u iets meer te

Nadere informatie

IMPLEMENTATIE VAN ASTMA EN COPD IN DE HUISARTSENPRAKTIJK

IMPLEMENTATIE VAN ASTMA EN COPD IN DE HUISARTSENPRAKTIJK IMPLEMENTATIE VAN ASTMA EN COPD IN DE HUISARTSENPRAKTIJK 29 januari + 30 januari 2015 KADERHUISARTS SCHAKEL TUSSEN WETENSCHAP EN PRAKTIJK DISCLOSURE BELANGEN SPREKERS: GEEN BELANGENVERSTRENGELING KADERHUISARTS

Nadere informatie

Richtlijn alcohol screening door en voor arbeidsgeneesheren Lode Godderis 1,3 Marie-Claire Lambrechts 1,2

Richtlijn alcohol screening door en voor arbeidsgeneesheren Lode Godderis 1,3 Marie-Claire Lambrechts 1,2 Richtlijn alcohol screening door en voor arbeidsgeneesheren Lode Godderis 1,3 Marie-Claire Lambrechts 1,2 1 KU Leuven, Centrum Omgeving en Gezondheid; 2 Vlaams expertisecentrum Alcohol en andere Drugs

Nadere informatie

4 Anti Oorsuizen Supplementen

4 Anti Oorsuizen Supplementen 4 Anti Oorsuizen Supplementen Stap voor stap, weg met OORSUIZEN Versie 2012 Optimalegezondheid.com Jack Boekhorst Ik begin dit gratis rapport met een misschien wel erg bold statement, maar toch durf ik

Nadere informatie

Multidisciplinaire behandeling van subjectieve tinnitus (oorsuizen)

Multidisciplinaire behandeling van subjectieve tinnitus (oorsuizen) Onderwerp: multidisciplinair behandelprogramma bij subjectieve tinnitus (oorsuizen) behoort niet tot de verzekerde zorg Samenvatting: Het multidisciplinaire tinnitus-behandelprogramma zoals Adelante/TCL

Nadere informatie

Patient met angststoornis(sen) Video - casus

Patient met angststoornis(sen) Video - casus Behandeling van angststoornissen in de eerstelijnszorg; effectiviteit en toepasbaarheid van Begeleide Zelfhulp Christine van Boeijen Symposium Geen paniek 2010 Voorstellen Christine van Boeijen, psychiater

Nadere informatie

LECTORAAT ZORG & INNOVATIE IN PSYCHIATRIE. Risicofactoren, leefstijl en de mondzorg bij jong volwassenen na vroege psychose

LECTORAAT ZORG & INNOVATIE IN PSYCHIATRIE. Risicofactoren, leefstijl en de mondzorg bij jong volwassenen na vroege psychose LECTORAAT ZORG & INNOVATIE IN PSYCHIATRIE Risicofactoren, leefstijl en de mondzorg bij jong volwassenen na vroege psychose Symposium onderzoeksresultaten 2017 Sonja Kuipers, MSc MSW RN PhD-Student Zonder

Nadere informatie

Gehoorschade als gevolg van harde muziek: risicogedrag en misconcepties onder uitgaanspubliek

Gehoorschade als gevolg van harde muziek: risicogedrag en misconcepties onder uitgaanspubliek Gehoorschade als gevolg van harde muziek: risicogedrag en misconcepties onder uitgaanspubliek Resultaten vragenlijstonderzoek onder 130.000 bezoekers van muzieklocaties en -evenementen Gehoorschade als

Nadere informatie

Mindfulness - de 8-weekse training in vogelvlucht

Mindfulness - de 8-weekse training in vogelvlucht Mindfulness - de 8-weekse training in vogelvlucht Flip Kolthoff, psychiater Radboud Universitair Centrum voor Mindfulness, GGZ Noord-Holland-Noord Flip Kolthoff, VUmc, 20-01-2012 1 Inleiding Flip Kolthoff,

Nadere informatie

Dia-Fit: blended-care CGT voor chronische vermoeidheid bij diabetes type 1

Dia-Fit: blended-care CGT voor chronische vermoeidheid bij diabetes type 1 Dia-Fit: blended-care CGT voor chronische vermoeidheid bij diabetes type 1 Effecten en verklarende mechanismen Juliane Menting Nivel, Nederlands instituut voor onderzoek van de gezondheidszorg NKCV, Nederlands

Nadere informatie

Pijn als verzorg -probleem

Pijn als verzorg -probleem Pijn als verzorg -probleem Mimmie Wouters Netwerk Palliatieve Zorg Aalst Dendermonde Ninove Pijnbestrijding bij palliatieve patiënten De huidige versie richtlijn Pijn werd in de periode van 2010-2013 geschreven

Nadere informatie

Oorsuizen. Afdeling KNO

Oorsuizen. Afdeling KNO Oorsuizen Afdeling KNO Deze pagina heeft tot doel u informatie te geven over oorsuizen en daarbij behorende verschijnselen. Als u recent met die klacht bij een keel-, neus en oorarts (kno-arts) bent geweest,

Nadere informatie

Datum 18 augustus 2014 Betreft standpunt effectiviteit van directe en indirecte hersenstimulatie als behandeling van ernstige tinnitus

Datum 18 augustus 2014 Betreft standpunt effectiviteit van directe en indirecte hersenstimulatie als behandeling van ernstige tinnitus > Retouradres Postbus 320, 1110 AH Diemen Aan de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Postbus 20350 2500 EJ DEN HAAG 0530.2014100307 Zorginstituut Nederland Pakket Eekholt 4 1112 XH Diemen Postbus

Nadere informatie

HET WERKEN met GEZONDHEIDSPROFIELEN in de MANUELE THERAPIE

HET WERKEN met GEZONDHEIDSPROFIELEN in de MANUELE THERAPIE HET WERKEN met GEZONDHEIDSPROFIELEN in de MANUELE THERAPIE Prof.dr. Rob A.B. Oostendorp Vrije Universiteit Brussel UMC St Radboud, Nijmegen NPi, Amersfoort 1 NVMT 4e LUSTRUM VAN HARTE PROFICIAT 2 WAAROM

Nadere informatie

Richtlijn Gezonde slaap en slaapproblemen bij kinderen (2017)

Richtlijn Gezonde slaap en slaapproblemen bij kinderen (2017) Richtlijn Gezonde slaap en slaapproblemen bij kinderen (2017) 2. Introductie slaapproblemen Deze introductie beschrijft de definitie van slaapproblemen en slaapstoornissen, de prevalentie en de gevolgen

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting 200 NEDERLANDSE SAMENVATTING Duizeligheid is een veel voorkomend probleem bij ouderen. Tot 30% van de thuiswonende ouderen van 65 jaar en ouder ervaart enige vorm van duizeligheid.

Nadere informatie

Psychofarmaca bij d e de ouderen Waarom slikken zij? A D. D Hooghe Hooghe

Psychofarmaca bij d e de ouderen Waarom slikken zij? A D. D Hooghe Hooghe Psychofarmaca bij de ouderen Waarom slikken zij? A. D Hooghe Psychofarmaca Benzodiazepines en aanverwanten Antidepressiva Antipsychotica Antipsychotica Assessment of antipsychotic prescribing in Belgian

Nadere informatie

Acetylcysteine bij ouderen met COPD. Reduceert acetylsteine exacerbaties?

Acetylcysteine bij ouderen met COPD. Reduceert acetylsteine exacerbaties? Home no. 3 Juni 2018 Eerdere edities Verenso.nl Acetylcysteine bij ouderen met COPD. Reduceert acetylsteine exacerbaties? Critical Appraisal of Topics Mariëlle Winters mariellewinters@gmail.com Aanleiding

Nadere informatie

Tinnitus en hyperacusis. Christian Desloovere

Tinnitus en hyperacusis. Christian Desloovere Tinnitus en hyperacusis Christian Desloovere Definitie tinnitus Tinnitus < Tinnire (Latijn) rinkelen Waarneming van een geluid in het hoofd of oren zonder externe geluidsbron OBJECTIEVE TINNITUS Geluid

Nadere informatie

GELUIDSDREIGING - REACTIE

GELUIDSDREIGING - REACTIE Vicieuze cirkel TINNITUS waargenomen als bedreigend Wordt geassocieerd met negatieve gevoelens, angst en ongemak Toegenomen aktiviteit in het LIMBISCH systeem en het AUTONOOM zenuwstelsel Het tinnitus

Nadere informatie

Oorsuizen. KNO-heelkunde. Leren omgaan met Tinnitus

Oorsuizen. KNO-heelkunde. Leren omgaan met Tinnitus KNO-heelkunde Oorsuizen Leren omgaan met Tinnitus U bent bij de kno-arts geweest i.v.m. oorsuizen. Deze folder heeft tot doel informatie te geven over oorsuizen en daarbij behorende verschijnselen. Wat

Nadere informatie

21/10/15. Tinnitus en hyperacusis bij hulpzoekende patiënten. Definitie. Haarcellen in het slakkenhuis

21/10/15. Tinnitus en hyperacusis bij hulpzoekende patiënten. Definitie. Haarcellen in het slakkenhuis De neurofysiologie van tinnitus en hyperacusis Pim van Dijk Klinisch fysicus audioloog Universitair Audiologisch Centrum Groningen/KNO/UMCG -1- Definitie Tinnitus - Oorsuizen! Een (betekenisloos) geluid

Nadere informatie

Evidence Based Practice in de alledaagse praktijk. Definitie EBP 16-4-2015

Evidence Based Practice in de alledaagse praktijk. Definitie EBP 16-4-2015 Evidence Based Practice in de alledaagse praktijk Lies Braam, verpleegkundig specialist neurologie 26 maart 2015 V &VN neurocongres Definitie EBP Bij EBP gaat het om klinische beslissingen op basis van

Nadere informatie

Ontwikkelen van een richtlijn voor het beoordelen van het risico van suïcide

Ontwikkelen van een richtlijn voor het beoordelen van het risico van suïcide Ontwikkelen van een richtlijn voor het beoordelen van het risico van suïcide Bert van Hemert Madeleine van der Velden Remco de Winter Discussiegroep Parnassia - Den Haag Bureau 24-uurszorg Crisisdienst

Nadere informatie

Online CGT voor Adolescenten?

Online CGT voor Adolescenten? Online CGT voor Adolescenten? Prima te doen, maar houd uw hoofd erbij! Dr Jeroen Ruwaard (Amsterdam UMC / GGz InGeest) studiedag ZNA UKJA, 'e-psy 2.0 digitalisering in de zorg #adolescenten, 21 september

Nadere informatie

TINNITUS EN HYPERACUSIS Ontwikkelingen in onderzoek en behandeling. Arno Lieftink Psycholoog KNO Gehoor- en Spraakcentrum

TINNITUS EN HYPERACUSIS Ontwikkelingen in onderzoek en behandeling. Arno Lieftink Psycholoog KNO Gehoor- en Spraakcentrum TINNITUS EN HYPERACUSIS Ontwikkelingen in onderzoek en behandeling Arno Lieftink Psycholoog KNO Gehoor- en Spraakcentrum Overzicht presentatie Trends in recent onderzoek Gedrag als behandelcomponent van

Nadere informatie

Het voorkomen van geneesmiddel gerelateerde problemen bij oudere patiënten met polyfarmacie ontslagen uit het ziekenhuis

Het voorkomen van geneesmiddel gerelateerde problemen bij oudere patiënten met polyfarmacie ontslagen uit het ziekenhuis Samenvatting Het voorkomen van geneesmiddel gerelateerde problemen bij oudere patiënten met polyfarmacie ontslagen uit het ziekenhuis Hoofdstuk 1 bevat de algemene inleiding van dit proefschrift. Dit hoofdstuk

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting 119 120 Samenvatting 121 Inleiding Vermoeidheid is een veel voorkomende klacht bij de ziekte sarcoïdose en is geassocieerd met een verminderde kwaliteit van leven. In de literatuur

Nadere informatie

Ouderen en verslaving Dick van Etten Verpleegkundig Specialist GGZ Centrum Maliebaan

Ouderen en verslaving Dick van Etten Verpleegkundig Specialist GGZ Centrum Maliebaan Ouderen en verslaving Dick van Etten Verpleegkundig Specialist GGZ Centrum Maliebaan U moet de bakens verzetten en noch sterke drank, noch bier meer gebruiken: houdt u aan een matig gebruik van een redelijke

Nadere informatie

Peer review EBM. Ontwikkeld door WVVK in opdracht van Pro-Q-Kine

Peer review EBM. Ontwikkeld door WVVK in opdracht van Pro-Q-Kine Peer review EBM Inleiding Doelstellingen? Attitude: bereid zijn om evidence based te handelen, om expertise te delen, om evidentie te bespreken Kennis: wat is EBM, wat is evidentie, wat is een richtlijn,

Nadere informatie

Evidence based richtlijnontwikkeling (EBRO) training voor patiënten. Ton Kuijpers, Epidemioloog

Evidence based richtlijnontwikkeling (EBRO) training voor patiënten. Ton Kuijpers, Epidemioloog Evidence based richtlijnontwikkeling (EBRO) training voor patiënten Ton Kuijpers, Epidemioloog Guru based medicine Inhoud Voorbeeld van een wetenschappelijk onderzoeksdesign (RCT) Mate van bewijs Conclusies

Nadere informatie

Handhygiëne in Nederlandse ziekenhuizen

Handhygiëne in Nederlandse ziekenhuizen Handhygiëne in Nederlandse ziekenhuizen Elise van Beeck Maatschappelijke Gezondheidszorg & Medische Microbiologie en Infectieziekten Erasmus MC Rotterdam Overzicht presentatie Introductie: waar is het

Nadere informatie

Inhoud. Nieuw in de NHG Standaard Angst. Vraag 2. Vraag 1. Vraag 3. Nieuw in de NHG standaard in beleid. Nieuw?! Diagnose en beleid RCT Implementatie

Inhoud. Nieuw in de NHG Standaard Angst. Vraag 2. Vraag 1. Vraag 3. Nieuw in de NHG standaard in beleid. Nieuw?! Diagnose en beleid RCT Implementatie Inhoud Nieuw in de NHG Standaard Angst Christine van Boeijen PAO H 2012 Nieuw?! Diagnose en beleid RCT Implementatie En verder Wat hebt u geleerd? Vraag 1 Waarmee presenteert een patient met een angststoornis

Nadere informatie

Deze brochure heeft tot doel u informatie te geven over oorsuizen en daarbij behorende verschijnselen.

Deze brochure heeft tot doel u informatie te geven over oorsuizen en daarbij behorende verschijnselen. Oorsuizen KNO Inhoudsopgave Inleiding 4 Wat is oorsuizen? 4 Waar ontstaat oorsuizen? 4 Mogelijke oorzaken van oorsuizen 6 Onderzoek 8 Behandeling van oorsuizen 9 Omgaan met oorsuizen 11 Slotwoord 12 3

Nadere informatie

Astma controle, is er ruimte voor verbetering? Hoe goed behandelen we kinderen en volwassenen met astma in Nederland?

Astma controle, is er ruimte voor verbetering? Hoe goed behandelen we kinderen en volwassenen met astma in Nederland? Astma controle, is er ruimte voor verbetering? Walter Balemans, kinderlongarts Antonius ziekenhuis, Nieuwegein CAHAG conferentie, januari 2017 Gewetensvraag Hoe goed behandelen we kinderen en volwassenen

Nadere informatie

Evaluatie van de hoortoestelaanpassing

Evaluatie van de hoortoestelaanpassing Evaluatie van de hoortoestelaanpassing Niek Versfeld klinisch fysicus audioloog Universitair Audiologisch Centrum VUmc Amsterdam Casus: korte anamnese Vrouw 68 jaar, reuma Rechts matig hoge-tonenverlies

Nadere informatie

Gehoorschade door muzieklawaai bij jongeren Dr.ir. Jan A.P.M. de Laat, klinisch-fysicus audioloog Audiologisch Centrum (KNO), LUMC

Gehoorschade door muzieklawaai bij jongeren Dr.ir. Jan A.P.M. de Laat, klinisch-fysicus audioloog Audiologisch Centrum (KNO), LUMC Gehoorschade door muzieklawaai bij jongeren Dr.ir. Jan A.P.M. de Laat, klinisch-fysicus audioloog Audiologisch Centrum (KNO), LUMC japmdelaat@lumc.nl Gehoorschade door muzieklawaai bij jongeren 2 Gehoorschade

Nadere informatie

Chronificatie van postoperatieve pijn

Chronificatie van postoperatieve pijn Chronificatie van postoperatieve pijn Dr. Baeyens Malika, ASO Dienst anesthesie 5 december 2017 Wat is pijn? IASP definition (1994) An unpleasant sensory and emotional experience associated with actual

Nadere informatie

This item is the archived peer-reviewed author-version of:

This item is the archived peer-reviewed author-version of: This item is the archived peer-reviewed author-version of: Reactie op Houding van de algemene bevolking ten opzichte van (ex- )psychiatrische patiënten ; resultaten van NEMESIS-2 Reference: Catthoor Kirsten,

Nadere informatie

Lawaai & occasionele blootstelling

Lawaai & occasionele blootstelling Lawaai & occasionele blootstelling Lawaai & occasionele blootstelling - Versie: 01/08/2012 Pagina 1 / 8 LAWAAI & OCCASIONELE BLOOTSTELLING Inleiding : In de wereld van de luchtvaart worden heel wat werknemers

Nadere informatie

Verschillendedesigns beantwoorden verschillende vragen

Verschillendedesigns beantwoorden verschillende vragen Verschillendedesigns beantwoorden verschillende vragen Zelf echo s uitvoeren bij IVF Hoe betrouwbaar zijn de beelden? Hoe vaak worden vrouwen zwanger? Hoe voelende koppelszicherbij? Watkosthet? 1 Hoe betrouwbaar

Nadere informatie

Figuur overgenomen uit Value Based Healthcare prijsinschrijvingsdocumentatie van The Decision institute die hier ook opleidingen voor aanbieden.

Figuur overgenomen uit Value Based Healthcare prijsinschrijvingsdocumentatie van The Decision institute die hier ook opleidingen voor aanbieden. De waardebepaling van nieuwe producten en services in de zorg Het beantwoorden van de vraag of nieuwe producten en services in de zorg daadwerkelijk meerwaarde brengen is niet gemakkelijk. Er is een levendige

Nadere informatie

Erik Kateman, arbeidshygiënist NVvA Symposium 11 april 2019

Erik Kateman, arbeidshygiënist NVvA Symposium 11 april 2019 Erik Kateman, arbeidshygiënist NVvA Symposium 11 april 2019 Opzet en werkwijze Cochrane Systematic Review Uitkomsten Review preventie van gehoorschade A B C Workplace interventions to prevent occupational

Nadere informatie

Delirium Clinical Assessment Protocol (CAP) = 0

Delirium Clinical Assessment Protocol (CAP) = 0 Delirium Clinical Assessment Protocol (CAP) = 0 De informatie over deze CAP-code wordt opgesplitst in twee delen: (I) Betekenis: De betekenis van code 0 bij de Delirium-CAP. (II) Richtlijnen: De stappen

Nadere informatie

Keel-, neus- en oorheelkunde. Oorsuizen

Keel-, neus- en oorheelkunde. Oorsuizen Keel-, neus- en oorheelkunde Oorsuizen 1 Oorsuizen Deze folder heeft tot doel u informatie te geven over oorsuizen en daarbij behorende verschijnselen. Poli keel-, neus- en oorheelkunde Tel. 0591-69 14

Nadere informatie

De invloed van curriculum-herontwerp op beeldvorming over wijkverpleegkunde en interventiekeuzen in de zorgverlening

De invloed van curriculum-herontwerp op beeldvorming over wijkverpleegkunde en interventiekeuzen in de zorgverlening De invloed van curriculum-herontwerp op beeldvorming over wijkverpleegkunde en interventiekeuzen in de zorgverlening Margriet van Iersel MSc m.van.iersel@hva.nl Kenniscentrum ACHIEVE, Faculteit Gezondheid,

Nadere informatie

De revisie van de richtlijn angststoornissen

De revisie van de richtlijn angststoornissen De revisie van de richtlijn angststoornissen Ton van Balkom VU-MC/GGZ ingeest Amsterdam Dagelijkse behandeling angststoornis (Young et al, Arch Gen Psychiatry 2001) Depressie Angst Angst + Depressie

Nadere informatie

Understanding the role of health literacy in self-management and health behaviors among older adults Geboers, Bas

Understanding the role of health literacy in self-management and health behaviors among older adults Geboers, Bas University of Groningen Understanding the role of health literacy in self-management and health behaviors among older adults Geboers, Bas IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version

Nadere informatie

Het Gehoor Verbeteren We Samen

Het Gehoor Verbeteren We Samen Het Gehoor Verbeteren We Samen Take Home Messages 04 oktober 2016 De Pilot: Verkorten doorlooptijd hoorrevalidatie Remmen Helpt Het doen van een Real Ear Meting door de audicien leidt tot minder herhaalcontroles

Nadere informatie

Samenvatting SAMENVATTING Hoofdstuk 1 is de algemene introductie over de inhoud van dit proefschrift. Depressie en angststoornissen zijn de meest voorkomende psychische stoornissen en brengen een grote

Nadere informatie

Mogelijkheden van ruismaskeerders en hoortoestellen bij tinnitusrevalidatie

Mogelijkheden van ruismaskeerders en hoortoestellen bij tinnitusrevalidatie Mogelijkheden van ruismaskeerders en hoortoestellen bij tinnitus De klinische praktijk Thijs Thielemans, klinisch fysicus-audioloog Audiologisch Centrum Kentalis locatie Sint-Michielsgestel en Den Bosch

Nadere informatie