De kredietcrisis en ons HP Pensioen. Deskundigheid van het bestuur. Interview met Robin Huisman en Rutger Diepeveen

Transcriptie

1 HP Pensioen Magazine I 2009 I Nr. 9 In dit nummer onder meer: De kredietcrisis en ons HP Pensioen Deskundigheid van het bestuur Interview met Robin Huisman en Rutger Diepeveen Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen, vermenigvuldigd of gereproduceerd zonder schriftelijke toestemming van de uitgever en/of andere auteursrechthebbenden. Stichting Pensioenfonds Hewlett-Packard Nederland kan geen enkele aansprakelijkheid aanvaarden voor de volstrekte juistheid en volledigheid van alle in deze uitgave opgenomen teksten en beelden. Alle genoemde gegevens zijn onder voorbehoud. Aan de inhoud van dit magazine kunnen geen rechten worden ontleend. Dit is een uitgave van het HP Pensioenfonds.

2 Voorwoord...3 Intern toezicht op het bestuur door externe Visitatiecommissie...4 De kredietcrisis en ons HP Pensioen...6 Voorwoord Website pensioenfonds afgelopen maanden al goed bezocht Werken is mijn hobby ; interview met Arjaan van Wezenberg Veranderingen in de uitvoering van de excedentregeling per 1 januari Deskundigheid van het bestuur: Pension Fund Governance Interview met Robin Huisman en Rutger Diepeveen Gerard van Zelst over het Verantwoordingsorgaan Het Oordeel van het Verantwoordingsorgaan over Artikel Besluit van het bestuur inzake indexatie Overzicht contactpersonen Overzicht behandelde onderwerpen English Summary Goede en minder goede tijden Dat er sinds ons vorige nummer van HP Pensioen veel gebeurd is, mag je gerust een understatement noemen. Zelden zagen we de economische wereld zo snel veranderen als in het afgelopen halfjaar. De al eerder geplaagde aandelenkoersen bleven de afgelopen maanden dalen. Dagelijks met vele procenten tegelijk. Af en toe afgewisseld met een korte opleving, om vervolgens de koersdalingen voort te zetten. In de maand oktober noteerden de aandelenbeurzen verliezen van 20%. Banken werden genationaliseerd, omvangrijke steunprogramma s van vele miljarden wereldwijd door overheden ingezet. Ook zagen we wereldwijde renteverlagingen. Om de economie te stimuleren, maar voor pensioenfondsen betekent dat een sterke stijging van de pensioenverplichtingen. Lagere aandelenkoersen,renteverlagingen en recessie: het was en is nog steeds dagelijks nieuws op het journaal, in de actualiteitenprogramma s en in de kranten. Natuurlijk raken die ontwikkelingen ook ons pensioenfonds. We informeerden je daar al eerder over. Schriftelijk, maar ook via onze website, Uiteraard besteden we er ook in HP Pensioen opnieuw aandacht aan. In dit nummer zetten we 10 vragen en antwoorden op een rij over de gevolgen van de kredietcrisis voor ons pensioenfonds en ons HP Pensioen. Ons pensioenfonds heeft een uitgebalanceerd beleggingsbeleid met risicospreiding over de verschillende beleggingscategorieën. Het beleid is gericht op de langere termijn. Daarom hebben we in de afgelopen periode geen extra aandelen verkocht of bijgekocht dan het lange termijn beleggingsplan aangeeft. In dit nummer lees je ook het laatste nieuws over de indexatie. Het goede nieuws blijft dat je je geen zorgen hoeft te maken over de pensioenuitkeringen. De liquiditeitspositie van het pensioenfonds is goed. Het minder goede nieuws is dat onze reserves en onze dekkingsgraad zodanig zijn afgenomen dat we de ingegane pensioenen dit jaar niet kunnen indexeren. In het artikel over indexatie lichten we toe waarom het bestuur dat moest besluiten. Uit de interviews en het artikel over onze website, blijkt dat jullie de ontwikkelingen op de financiële markten op de voet volgen. Via de media, maar ook via onze website. Uiteraard blijven we daar gebruik van maken om je van tijd tot tijd bij te praten over de stand van zaken. Intussen blijven we kritisch en ambitieus om het pensioenfonds professioneel te runnen. Zowel het bestuur, als de deelnemersraad en het verantwoordingsorgaan volgen regelmatig bijscholing over uiteenlopende pensioenonderwerpen. Het bestuursbeleid laten we vanaf het voorjaar van 2009 ook periodiek toetsen door een externe Visitatiecommissie, zodat je er zeker van kunt zijn dat die toetsing onafhankelijk gebeurt. Het Verantwoordingsorgaan presenteert intussen zijn conclusies over een aantal zaken van het pensioenfonds over Ook daarover praten we je graag bij in dit nummer. Kortom, er valt weer veel te lezen! Peter Prakken Voorzitter Stichting Pensioenfonds Hewlett-Packard Nederland 2 I HP Pensioenmagazine 3

3 Intern toezicht op het bestuur door externe Visitatiecommissie Pensioen is een belangrijke arbeidsvoorwaarde tijdens je dienstverband en minstens net zo belangrijk na je pensioeningang. De Pensioenwet schrijft voor dat pensioenfondsen een Verantwoordingsorgaan instellen en intern toezicht organiseren, zodat het bestuur van het pensioenfonds goed geregeld is. Een belangrijke externe schakel om dat te toetsen is de Visitatiecommissie. Objectieve beoordeling door een externe Visitatiecommissie Zowel het bestuur, als de deelnemersraad, maar ook het Verantwoordingsorgaan bestaan uit de verschillende stakeholders. Doordat alle stakeholdersbelangen vertegenwoordigd zijn, mag je een evenwichtige belangenbehartiging verwachten. Om er echter absoluut zeker van te zijn dat de controle op het functioneren van het bestuur objectief gebeurt, is na overleg met het Verantwoordingsorgaan een onafhankelijke - externe - Visitatiecommissie ingesteld. Deze externe pensioendeskundigen toetsen periodiek de kwaliteit van het bestuur. Na beoordeling van de offertes is Visitatiecommissie Holland gekozen om de visitatie uit te voeren. Deze organisatie gaat in het voorjaar van 2009 de beleids- en bestuursprocedures en -processen en de checks en balances binnen het fonds beoordelen; beoordelen hoe het fonds wordt aangestuurd; beoordelen hoe het bestuur omgaat met de risico s op de langere termijn. Zowel de bevindingen van de Visitatiecommissie als het oordeel van het Verantwoordingsorgaan zullen worden opgenomen in het jaarverslag van het pensioenfonds. Op pagina 20 lees je de resultaten van het eerste onderzoek van het Verantwoordingsorgaan. Wat betekent visitatie? U hebt gezocht op het woord: visitatie. RESULTAAT 1. bezoek 2. onderzoek, inspectie 3. het visiteren woordenboek/?zoekwoord=visitatie Doordat de verschillende belangen in het pensioenfonds vertegenwoordigd zijn, mag je een evenwichtige belangenbehartiging verwachten 4 I HP Pensioenmagazine 5

4 De kredietcrisis en ons HP Pensioen De afgelopen maanden is de situatie op de financiële markten in snel tempo verslechterd. Vooral de aandelen zijn aanzienlijk minder waard geworden. Ook de rente is gedaald. Ons pensioenfonds had behoorlijke buffers, maar deze zijn onder het gewenste niveau gekomen. Toch is er geen reden tot ongerustheid over de betaling van de pensioenen. 10 vragen en antwoorden over de kredietcrisis Het bestuur heeft alle deelnemers en gepensioneerden met de brief van 21 november 2008 persoonlijk geïnformeerd over de ontwikkelingen. Dat deden we ook via de website. Mede op basis van die informatie zetten we in HP Pensioen tien vragen en antwoorden op een rij. 1. Hoe is de financiële positie van ons pensioenfonds na de koersdalingen op de aandelenbeurzen? De liquiditeitspositie van ons pensioenfonds is nog steeds goed. Eind november 2008 bedroeg het vermogen ruim 632 miljoen. Per jaar wordt ongeveer 18 miljoen aan pensioenen uitgekeerd. Voorts komt er elk jaar rond de 20 miljoen aan pensioenpremies binnen. Daarom is er geen reden tot ongerustheid over de betaling van de pensioenen of pensioenopbouw. 3. Waarom is er geen volledige verhoging van de ingegane pensioenen als de dekkingsgraad minder dan 125% bedraagt? Het toeslagenbeleid van het HP Pensioenfonds houdt in dat er in principe een volledige toeslag (indexatie) wordt gegeven bij een dekkingsgraad van 125% of hoger. Indien de dekkingsgraad tussen de 105 en 125% ligt, dan wordt er in principe een gedeeltelijke indexatie gegeven, gebaseerd op een vaste staffel. Intussen is bekend dat de dekkingsgraad van ons pensioenfonds onder de 105% is gekomen. Dat betekent dat we de ingegane pensioenen niet kunnen verhogen. Het beleid van ons pensioenfonds is mede gebaseerd op de voorschriften van De Nederlandsche Bank. Deze schrijft voor dat pensioenfondsen over de nodige reserves moeten beschikken, om eventuele waardedalingen van de beleggingen te kunnen opvangen. 2. Welke gevolgen heeft de kredietcrisis voor de verhoging van de ingegane pensioenen? Het pensioenfonds heeft al geruime tijd voor de kredietcrisis een indexatiebeleid vastgesteld. Daarin is vastgelegd dat verhoging van ingegane pensioenen (indexatie) alleen mogelijk is als de financiële situatie van het pensioenfonds dat toelaat. Als gevolg van de enorme dalingen van de rente en van de aandelen, is dit jaar geen indexatie van de ingegane pensioenen mogelijk. Zie ook het artikel over indexatie op pagina 23. Daarin is het allerlaatste nieuws opgenomen. 4. Als de ingegane pensioenen niet worden verhoogd, betekent dat in feite dat de gepensioneerden er in koopkracht op achteruit gaan? Ja, normaliter is dat helaas het geval. Hoeveel koopkracht verlies optreedt is ook afhankelijk van: de verhoging van de AOW de belastingtarieven en zvw-premie de stijging van de prijzen. Het ziet er naar uit dat de inflatie afneemt. Door de verhoging van de AOW en de lagere inflatie kan het koopkrachtverlies worden beperkt. De meest actuele berichten van dit moment wijzen erop dat de koopkracht in de loop van 2009 wellicht zelfs toeneemt als gevolg van lagere energieprijzen. >> 6 I HP Pensioenmagazine 7

5 >> 5. Moeten we bij de lage aandelenkoersen misschien juist aandelen bijkopen? Nee, we gaan niet ineens op korte termijn extra aandelen kopen nu ze op dit moment zo laag lijken te staan. We blijven ons met onze beleggingen richten op de langere termijn en op de spreiding van de beleggingsrisico s. Deze stemmen we zo zorgvuldig mogelijk af op de verplichtingen van ons pensioenfonds. Het kopen van extra aandelen gebeurt alleen als dat past binnen het vastgestelde beleid. 6. Hebben we er wel goed aan gedaan om in aandelen te beleggen en kunnen we deze niet beter verkopen? Ons pensioenfonds voert een zorgvuldig beleggingsbeleid gericht op de lange termijn. We beperken risico s zo veel mogelijk door spreiding van beleggingen over diverse categorieën en diverse landen en door verzekering tegen het risico van renteschommelingen. Het zou geen goed beleid zijn om nu ad hoc bijvoorbeeld aandelen te verkopen. Dit zou het fonds alleen maar veel geld kosten. Het zijn overigens niet alleen de aandelen die minder waard zijn geworden, ook obligaties werden minder waard. Bovendien is ook de rente gedaald. 7. Kunnen we door de ontwikkelingen binnenkort een verhoging van de pensioenpremie verwachten? Een verhoging van de pensioenpremie is een van de sturingsmiddelen die het bestuur van het pensioenfonds heeft om iets te doen aan de verbetering van de financiele positie van het fonds. Op basis van de berekeningen die zullen worden uitgevoerd in het kader van het op te stellen herstelplan zal moeten blijken of ook een aanpassing van de premie nodig is. 8. Wat houdt het zogeheten herstelplan in? Het pensioenfonds moet voor 1 april 2009 twee herstelplannen vaststellen en bij de toezichthouder (De Nederlandsche Bank) indienen. Een korte termijn herstelplan dat er op is gericht om binnen 3 jaar weer op een dekkingsgraad van minimaal 105% te komen en een lange termijn herstelplan om binnen 15 jaar weer voldoende reserves te hebben. De plannen zullen voor advies worden voorgelegd aan de deelnemersraad. 9. Als de financiën en economie weer herstellen, ontvangen dan de gepensioneerden alsnog de gemiste verhogingen van de ingegane pensioenen? In het indexatiebeleid is een mogelijkheid opgenomen om het niet of beperkt geven van indexatie in de toekomst weer (gedeeltelijk) goed te maken door het verlenen van een zogenaamde inhaalindexatie. Hiertoe zou het bestuur kunnen besluiten, indien de financiële positie van het pensioenfonds weer sterk is verbeterd en de dekkingsgraad boven de 135% ligt. Zoals het er nu naar uitziet, mogen we er zeker niet op rekenen dat dit binnen enkele jaren het geval zal zijn. 10. Kan ons pensioenfonds failliet gaan? Dat risico is bijzonder klein. Zoals we aangaven in het antwoord op vraag 1 is de liquiditeitspositie van het pensioenfonds nog zeer goed. Pensioenfondsen hebben bovendien een aantal aanvullende sturingsmogelijkheden achter de hand om zo nodig op negatieve ontwikkelingen in te spelen. Dat is echter op dit moment zeker niet aan de orde. In dit artikel hebben we de ontwikkelingen meegenomen tot en met half december. Bezoek regelmatig onze site voor een update van het nieuws. 8 I HP Pensioenmagazine 9

6 on line vanaf 15 juli 2008 Website pensioenfonds afgelopen maanden meteen al goed bezocht In juli zijn we on line gegaan. Wie onze website bezoekt, ziet bij binnenkomst drie monitors: voor medewerkers, voor gepensioneerden en een monitor voor algemene informatie over ons pensioenfonds. Met regelmatig nieuws over de ontwikkelingen op de financiële markten en de financiële situatie van ons pensioenfonds. In korte tijd al ruim 2100 keer bezocht Vanaf de aankondiging dat de site on line ging tot 15 december is deze al ruim 2100 keer bezocht. De deelnemersmonitor werd 780 keer bezocht, die voor de gepensioneerden 550 keer en de monitor met algemene informatie werd 770 keer aangeklikt. Piek in bezoeken in verband met de kredietcrisis Het bezoek kende in oktober een piek van bijna 600 bezoekers, nadat het bestuur alle deelnemers en gepensioneerden informeerde dat zij via de website (rubriek nieuws) de meest recente informatie kunnen lezen over kredietcrisis en de positie van ons pensioenfonds. Bezoekfrequentie vanaf juli tot en met 15 december 2008 Juli 209 * Augustus 294 September 302 Oktober 577 ** November 457 December 288 * (start van de site) ** (informatie kredietcrisis) Top 10 van de meest bezochte pagina s 1. De geschiedenis van het pensioenfonds 2. Pensioenopbouw voor deelnemers 3. Informatie voor gepensioneerden 4. Informatie voor gewezen deelnemers 5. Publicaties in de rubriek downloads 6. Contact gegevens 7. Niet meer in dienst 8. Basis regeling 9. Indexatie 10. Pensioen informatie de verschillende vormen Wie bezocht de site? Voor zover we kunnen nagaan, zijn de bezoekers als volgt verdeeld: Maand % deelnemers % gepensioneerden % onbekend Juli 95% 4% 1% Augustus 90% 7% 3% September 81% 15% 4% Oktober 61% 37% 2% November 50% 48% 2% December 70% 29% 1% Uit de cijfers blijkt dat het aantal gepensioneerden, dat de site bezoekt, sterk is toegenomen sinds de pers meer aandacht besteedt aan de situatie rondom de pensioenfondsen. Veel bezoekers gebruiken de zoekfunctie om specifieke informatie te kunnen vinden. Soms staat die informatie echter nog niet op de site. Waar mogelijk verbeteren we dat nog. Heb je suggesties voor de website? Graag gaan we na welke verbeteringen nog mogelijk zijn. Suggesties? Laat het ons weten via: info@hp-pensioenfonds.nl. We nemen je suggesties graag mee! Net buiten de top 10 valt het nieuwsbericht over de kredietcrisis. Dit nieuwsbericht is tot 15 december jl. 320 keer gelezen. 10 I HP Pensioenmagazine 11

7 Interview met Arjaan van Wezenberg Wie zich er nooit schuldig aan maakt, mag zijn hand opsteken: dikwijls hebben we vaste beelden bij jongeren of juist bij ouderen. Maar de gemiddelde gepensioneerde bestaat niet. Arjaan van Wezenberg uit Langbroek, 70 en oud Digital-emloyee, bewijst dat. Kort nadat hij met de Vut ging, is hij part time gaan werken en hij doet dat nog tot op de dag van vandaag. HP Pensioen sprak met hem. Bij meerdere Amerikaanse ondernemingen gewerkt Ik heb vóór Digital bij een aantal andere Amerikaanse ondernemingen gewerkt. Altijd in de financieel, administratieve hoek en vaak met internationale contacten. Ik trof er vaak meer vrijheid aan en minder bureaucratie dan bij Nederlandse ondernemingen. Je wordt overigens ook strenger beoordeeld op resultaten. In 1982 kwam ik als supervisor accounting bij Digital. Er werkten toen nog slechts 300 medewerkers. Ik ben vanaf 1986 zes jaar ambtelijk secretaris van het pensioenfonds geweest, dat in 1981 van start ging. Eerst bij een verzekeraar, later hebben ze gekozen voor pensioenopbouw via eigen beheer en een zelfstandig pensioenfonds. Als gevolg van die overgang startte dat met een negatief vermogen. Dat kon toen nog. Nu zou dat niet meer mogelijk zijn. Het waren gunstige jaren wat de rendementen betreft. Als Amerikaanse onderneming hadden we een behoorlijk percentage van het vermogen in aandelen belegd. In 1999 ben ik op mijn zestigste en een half met de Vut gegaan in een economisch niet zo gunstige periode. Na twee jaar Vut weer parttime aan de slag Mijn vrouw zegt altijd dat werken mijn hobby is. Na twee jaar Vut vroegen ze me om part time voor een kleine en jonge onderneming te werken. Dat heb ik gedaan en dat doe ik nog steeds. Twee dagen per week, die ik flexibel kan invullen. Ik heb de administratie opgezet en verzorg de financiële verslaglegging en de fiscale werkzaamheden. Dat bevalt me prima. Hoe ik mijn pensioen ervaar? Doordat ik twee dagen per week werk, ben ik me nog beter bewust van de vrijheid die je hebt als je met pensioen bent. Ik werk graag, maar ik vind het tegelijkertijd fijn dat het geen verplichting meer is. Mijn vrouw zegt altijd dat werken mijn hobby is. Veerkrachtig Natuurlijk komt ook de economische situatie van de afgelopen maanden ter sprake. Arjaan constateert dat momenteel het vertrouwen verdwenen is. En dat banken vooral terughoudend zijn om kredieten aan startende ondernemers te verlenen. Hij verwacht dat de situatie volgend jaar nog nijpender wordt. Toch is hij niet pessimistisch. Mijn grootouders hebben tot twee keer meegemaakt dat het geld zijn waarde verloor en dat ze dus financieel weer vanaf nul moesten beginnen. Ik heb toen gezien dat mensen de nodige veerkracht hebben. Dat kan ik makkelijk zeggen Uit zich zelf begint hij er niet over. Indexatie: verhoging van de pensioenuitkeringen. Arjaan: Op dit moment hebben de meeste pensioenfondsen het moeilijk. De dekkingsgraden lopen terug en veel pensioenfondsen hebben niet voldoende financiële ruimte om de ingegane pensioenen te verhogen. Ik maak me daar geen zorgen over. Ja, ik kan dat wat makkelijker zeggen met mijn part time baan. Maar goed beschouwd gaat het ook niet om erg veel geld, als de ingegane pensioenen een of twee jaren niet worden verhoogd. Dan hebben we pech, het is niet anders. We zijn ook niet de enigen. Ook de jongeren, die nog werken en hun hypotheek moeten opbrengen, hebben het financieel niet altijd even gemakkelijk. Laten we dat niet vergeten. Het wordt echter inderdaad zorgelijker als het uitblijven van verhoging van de ingegane pensioenen structureel zou worden. Ik weet dat de mogelijkheid bestaat van inhaalindexatie in jaren dat het weer wat beter gaat. Maar dat eist uiteraard ook het nodige vermogen om dat te kunnen doen. Al met al ben ik toch erg tevreden met mijn pensioen en mijn part time baan. Door Herman Mandemakers Goed beschouwd gaat het niet om erg veel geld, als de ingegane pensioenen een of twee jaren niet worden verhoogd. Dan hebben we pech. Het is niet anders. We zijn ook niet de enigen. 12 I HP Pensioenmagazine 13

8 Omdat het duidelijker en beter moet Veranderingen in de uitvoering van de excedentregeling per 1 januari 2009 Onze pensioenregeling kent twee regelingen: een basisregeling voor pensioenopbouw over het salaris tot (in 2009) en een excedentregeling over het salaris daarboven. De excedentregeling werd tot 1 januari 2009 door Delta Lloyd uitgevoerd. Met ingang van1 januari 2009 doet ons HP Pensioenfonds dat. Wij informeerden alle deelnemers in de excedentregeling daar al over, maar zetten oud en nieuw graag nog even naast elkaar. Duidelijker en beter In onze brief van 18 november 2008 gaven we aan waarom we niet tevreden zijn met de uitvoering door Delta Lloyd. Met de uitvoering door ons eigen pensioenfonds en uitbesteding van de beleggingen van de excedentregeling willen we de uitvoering van de excedentregeling verbeterd zien: deze moet voor de deelnemers duidelijker zijn. Ook de beleggingsprestaties zijn voor verbetering vatbaar. Verder kun je vanaf 2009 tot op zekere hoogte kiezen hoe je je premies belegt. Lifecycle systeem Het Lifecycle systeem houdt in dat de beleggingen plaatsvinden via adviesmixen die rekening houden met leeftijdsklassen. Voor een optimale risicorendementsverhouding van jouw beleggingen. Standaard is iedereen ondergebracht in het serviceniveau Volledig beheer. Hierbij wordt bij het bereiken van een volgende leeftijdsklasse automatisch belegd volgens een minder risicovolle adviesmix volgens het Lifecycle systeem. Afwijken van het Lifecycle systeem kan Je kunt ook je eigen beleggingsportefeuille samenstellen. Daarbij kun je kiezen uit een aantal geselecteerde beleggingsfondsen. Dit serviceniveau heet Eigen beheer. Hierover heb je als deelnemer aan de excedentregeling een afzonderlijke brief van Robeco ontvangen. Waardeoverdracht van polis(sen) bij Delta aan Robeco We informeren alle betreffende deelnemers in het voorjaar van 2009 over de overdrachtsmogelijkheden. Dat doen we in het voorjaar omdat Delta Lloyd namelijk op zijn vroegst in april 2009 een opgave zal doen van de waarde van de polissen tot en met 31 december Op basis daarvan zullen wij iedereen in samenwerking met Robeco informeren over de gevolgen van een eventuele overdracht. De nieuwe premiestortingen vanaf januari 2009 gaan in ieder geval naar Robeco. Informatiebijeenkomsten In samenwerking met Robeco houden wij 15 en 22 januari bij HP in Amstelveen een informatiebijeenkomst over de nieuwe excedentregeling. Tot 1 januari 2009 via Delta Lloyd Vanaf 1 januari 2009 via Robeco Premiebetaling van de beschikbare premie door werkgever en werknemer: Keuzemogelijkheden voor de beleggingen: Het pensioenresultaat zie je terug in de vorm van een: Informatie over je opbouw in de excedentregeling: jaarlijks aan Delta Lloyd tot 1 januari 2009 waren er geen keuzemogelijkheden. Voor alle deelnemers werd op dezelfde manier belegd. kapitaal bij leven en een collectief beleggingsdepot. eens per jaar. maandelijks op je individuele pensioenspaarrekening (Flexioen) bij Robeco. je kunt voortaan binnen bepaalde grenzen volgens je eigen wensen sparen of beleggen. Of toch kiezen voor de standaard adviesmixen die automatisch rekening houden met een minder risicovolle adviesmix naar mate je ouder wordt. Zie boven bij Lifecycle systeem. tegoed op je individuele pensioenspaarrekeningen. na elke storting ontvang je van Robeco een afschrift van je rekening zodat je de ontwikkeling van je pensioenspaarsaldo van maand tot maand kunt volgen. 14 I HP Pensioenmagazine 15

9 Pension Fund Governance Deskundigheid van het bestuur Als deelnemer, gewezen deelnemer of gepensioneerde moet je er natuurlijk op kunnen vertrouwen dat het bestuur het pensioenfonds zorgvuldig en professioneel bestuurt. Ook deskundigheid moet je echter organiseren en vertrouwen moet je toetsen. Het past bij de principes van Pension Fund Governance, ofwel goed pensioenfondsbestuur. Principes die ons pensioenfonds onderschrijft en in de praktijk brengt. Deskundigheidsplan Niet alleen de laatste maanden is het hectisch in pensioenland, ook de jaren ervoor speelden er veel nieuwe ontwikkelingen. De nieuwe Pensioenwet en het Financieel Toetsings Kader, zijn daar enkele ingrijpende voorbeelden van. Die ontwikkelingen vragen dat bestuursleden voortdurend bijblijven, over ervaring moeten beschikken en het nodige aan opleiding moeten doen door seminars en symposia bij te wonen. Het bestuur doet dat systematisch met behulp van een deskundigheidsplan. Ook besturen is teamwork Ter voorkoming van misverstanden: een bestuurslid hoeft geen pensioendeskundige te zijn die elk onderdeel van het brede pensioenterrein beheerst. Zelfs professionele pensioendeskundigen hebben elk hun eigen specialisme. In ons deskundigheidsplan passen we een matrix toe met verschillende disciplines. De uitkomst daarvan is dat alle disciplines (zoals beleggingen, communicatie en wetgeving) door het hele bestuur gedekt zijn. Ook besturen is teamwork waarbij bestuursleden elkaar aanvullen en portefeuilles voor hun rekening nemen waarin zij extra thuis of gespecialiseerd zijn. Verdeling van deskundigheid De deskundigheid binnen het bestuur van Stichting Pensioenfonds Hewlett- Packard Nederland is verdeeld over de bestuursleden, de administratieve uitvoerende organisatie en de adviserende actuaris. Vanaf 1 januari 2006 is er een Dagelijks Bestuur (DB) bestaande uit twee bestuursleden en de administrateur/secretaris. Opleidingstachograaf In het deskundigheidsplan houden we uiteraard ook in kaart wie, wanneer welke aanvullende opleidingen, seminars, etcetera volgt op pensioengebied. Zo monitoren we de behoefte aan toekomstige opleiding. Het bijhouden van die gegevens zorgt er ook voor dat we à la minute kunnen laten toetsen door De Nederlandsche Bank of ons interne toezicht, of we ook op het onderdeel deskundigheid voldoen aan de principes van goed pensioenfondsbestuur. Een bestuurslid hoeft geen pensioendeskundige te zijn die elk onderdeel van het brede pensioenterrein beheerst. Ook voor de deelnemersraad en het verantwoordingsorgaan Het pensioenfonds stelt ook de leden van de deelnemersraad en het verantwoordingsorgaan in de gelegenheid hun pensioenkennis door middel van opleidingen op het gewenste niveau te brengen of te houden. Recente opleidingen bestuur en deelnemersraad/verantwoordingsorgaan Het bestuur heeft in november gezamenlijk een tweedaagse cursus gevolgd van Stichting Pensioen Opleidingen op het gebied van financieel-technische, actuariële aspecten en vermogensbeheer. De deelnemersraad en het verantwoordingsorgaan hebben eind november een eendaagse pensioencursus gevolgd van Hewitt op het gebied van onder andere: de pensioenregelingen van HP, de Pensioenwet, pensioenbegrippen en actualiteiten. 16 I HP Pensioenmagazine 17

10 Interview met Robin Huisman en Rutger Diepeveen De pensioenregeling van HP is voor gepensioneerden, maar ook voor huidige deelnemers belangrijk. Daarom spraken we met Robin Huisman (39) en de nog jongere Rutger Diepeveen (32), beiden werkzaam in de Technology Solutions Group. Eén van de vragen is hoe zij de pensioenregeling van HP ervaren. Zij vragen op hun beurt naar de gevolgen van de kredietcrisis. Elkaar aanvullen Zowel Robin als Rutger zijn speciaal naar Amstelveen gekomen. Normaliter zijn ze meestal onderweg of werken ze thuis. Beiden kennen elkaar en vullen elkaar aan. Zowel in hun functie als tijdens het gesprek over pensioen, zo blijkt. Robin werkt als Account Delivery Manager en is er verantwoordelijk voor dat de dienstverlening van HP gebeurt zoals contractueel is afgesproken. Dankzij mijn langere dienstverband bij HP in uiteenlopende functies weet ik hoe de projecten georganiseerd zijn en welke werkzaamheden daarbij komen kijken. Ik heb daar nu in mijn huidige functie ontzettend veel plezier van. Rutger werkt sinds een half jaar bij HP als Accountmanager Technology Services. Ik ben commercieel verantwoordelijk voor projecten en weet uit de praktijk de grote waarde van Account Delivery Managers zoals Robin. Elke week hebben we met een team van deskundigen technisch overleg, waarin we klantcases bespreken en kennis met elkaar delen. Kunnen pensioenfondsen failliet gaan? Rutger: pensioenoverdracht van vorige werkgever Hun ervaring met pensioenopbouw is verschillend. Rutger: Ik heb nog bij een andere onderneming gewerkt voordat ik bij HP kwam. Daar heb ik enkele jaren pensioen opgebouwd die ik laat overdragen aan het HP Pensioenfonds, zodat mijn totale pensioenopbouw overzichtelijk in één pensioenfonds is geregeld. Robin: al 14 jaar pensioenopbouw op de teller Robin heeft 14 jaar HP Pensioenopbouw op de teller staan. Ik weet op dit moment echter nog vrij moeilijk in te schatten, hoeveel pensioen ik later nodig heb en hoe zich dat verhoudt met het pensioen dat ik nu opbouw. Aan de ene kant wil ik nu al genieten van vakanties en vrije tijd en ik wil daar best wat geld aan besteden. Ik leef nu en doe dat graag zo plezierig mogelijk. Aan de andere kant wil ik dat later ook doen. Ik sluit daarom niet uit dat ik op niet al te lange termijn zekerheidshalve iets extra s aan mijn pensioen ga doen. Want daar moet je niet mee wachten tot je 60 bent, want dan ben je te laat. Dan is het onbetaalbaar. Ik vind het in elk geval belangrijk dat ik een partnerpensioen geregeld heb en dat zodoende ook een wezenpensioen verzekerd is. Hoe ervaren jullie het dat het HP Pensioen automatisch geregeld is? Aan beiden de vraag hoe zij het ervaren dat het deelnemerschap in het HP Pensioenfonds automatisch is geregeld: wie bij HP werkt, betaalt daar samen met HP pensioenpremie voor en bouwt dus ook automatisch pensioen op. Zoiets in de trant van Goh, dat wil ik eigenlijk liever zelf regelen? Volgens mij kan ik dat zelf beter. Robin: Nee, in tegendeel. Pensioen is te ingewikkeld om dat zelf allemaal uit te zoeken. Ik heb daar te weinig inzicht in en daarom vind ik het fijn dat we via het eigen pensioenfonds van HP pensioen opbouwen. Je hebt daardoor ook de zekerheid dat je direct aan je pensioenopbouw werkt. Het is nog maar de vraag of je dat zou doen als je daar zelf het initiatief voor zou moeten nemen en alles zelf zou moeten regelen. Ik denk dat voor de meeste mensen geldt dat het pensioenbewustzijn pas op latere leeftijd komt. Maar als je in die tussentijd niets regelt ben je te laat. Daarom ben ik blij met onze pensioenregeling. Partnerpensioen nog eens nakijken Rutger: Ik denk daar ook zo over, ik vind het makkelijk dat het pensioen zo is geregeld. Ik denk dat een collectieve regeling ook financieel gunstiger is dan dat je het individueel regelt. Wel wil ik met een vriend, die daar goed in thuis is, nog eens nagaan hoe mijn pensioen eruit komt te zien. Verder heb ik eerlijk gezegd nog geen idee hoe pensioenfondsen met de pensioenpremies omgaan en waar het geld blijft. Aangezien ik al geruime tijd samenwoon, wil ik nog eens nakijken hoe het partnerpensioen geregeld is. Want ook al woon je samen en ben je daarvoor naar de notaris geweest, dan nog is het partnerpensioen via het pensioenfonds geen automatisme, zo begrijp ik. Hoe gaan pensioenfondsen met de pensioenpremies om? Kredietcrisis Over de besteding van de pensioenpremies merkt Robin op dat het pensioenfonds daar regelmatig over schrijft en verantwoording over aflegt. Enerzijds vind ik het geruststellend dat de dekkingsgraad met 118% eind september nog zo hoog was, ondanks de gigantische koersdalingen van de afgelopen periode. Anderzijds vraag ik me nog wel af of pensioenfondsen failliet kunnen gaan. Dat lijkt ons een goede vraag om mee te nemen in het artikel over de kredietcrisis. Daarop vooruitlopend praten we nog wat na. Redelijk onbezorgd gaan ze op de foto. Profiel Leeftijd burgerlijke staat werkt bij HP vanaf Functie verantwoordelijk voor werkzaam voor Fijn dat we pensioen opbouwen via ons eigen HP Pensioenfonds. Robin Huisman 39 jaar Samenwonend en vader van een dochter van Account Delivery Manager Technology Services De kwaliteit van de geleverde diensten aan groep klanten. (de top 30). Focal entry point voor HP delivery support. Top 30 klanten Door Herman Mandemakers Rutger Diepeveen 32 jaar Samenwonend april 2008 Accountmanager HP Technology Services Ontwerpen en inrichten van IT datacenters Large accounts 18 I HP Pensioenmagazine 19

11 Gerard van Zelst vertelt over het Verantwoordingsorgaan Het oordeel van het Verantwoordingsorgaan over 2007 Na het besluit van het bestuur van het pensioenfonds om een Verantwoordingsorgaan in het leven te roepen, is dat in november 2007 ingesteld. In het Verantwoordingsorgaan (VO) zijn de werkgever, werknemers en pensioengerechtigden gelijkelijk vertegenwoordigd: Hans Daniels en Robert Meulenbrug, namens de werkgever; Gerard van Zelst en Henk Splint, zijn door de deelnemersraad benoemd namens de actieve deelnemers; Hans Suijs en Paul Burgers, zijn door de deelnemersraad benoemd namens de gepensioneerden; Het Bestuur legt verantwoording af aan het VO over het uitgevoerde beleid, en over het naleven van de principes voor goed pensioenfondsbestuur. Het VO is bevoegd een jaarlijks algemeen oordeel te geven over onder andere het handelen van het bestuur aan de hand van informatie die het bestuur ter beschikking heeft gesteld, waaronder bevindingen van het intern toezicht. Daarnaast adviseert het VO desgevraagd of uit eigen beweging over beleidszaken en het functioneren van het bestuur. Dit jaar is het VO enkele keren bijeengekomen; waarvan tweemaal met het bestuur van het pensioenfonds. Hans Daniels is bij de eerste vergadering van het VO gekozen tot voorzitter, Gerard van Zelst tot secretaris. Het VO heeft over het jaar 2007 een oordeel gegeven over het beleid van het bestuur. Dat oordeel is opgenomen in het jaarverslag 2007 van het pensioenfonds. Het VO beperkt zich niet tot een oordeel over het gevoerde beleid, maar zal ook de beleidskeuzes voor de toekomst beoordelen. Een van de recente onderwerpen is de keuze van een Visitatie commissie voor de uitoefening van het intern toezicht. Het VO was betrokken bij de kennismakingsgesprekken voor de selectie van deze Visitatie commissie. Het VO kan de bevindingen van deze commissie in haar oordeel meenemen. In november is er een pensioencursus georganiseerd voor zowel de Deelnemersraad als de leden van het VO. Dit is een eerste stap om in de toekomst de dialoog met het bestuur aan te gaan. Vervolg trainingen worden gepland. Het verslag van het VO is in het jaarverslag van het Pensioenfonds opgenomen. Het Verantwoordingsorgaan beoordeelt het bestuursbeleid en uiteraard informeert het pensioenfonds je daarover. Hierbij onverkort en onbewerkt de opmerkingen en aanbevelingen van het Verantwoordingsorgaan (VO) over het jaar 2007 en de reactie daarop van het bestuur. Het Verantwoordingsorgaan Het bestuur onderschrijft de principes van goed pensioenfondsbestuur en handelt daarnaar. Het Verantwoordingsorgaan toetst en beoordeelt het bestuursbeleid. In het Verantwoordingsorgaan hebben zitting: Hans Daniels en Robert Meulenbrug (namens werkgevers) Hans Suijs en Paul Burgers (namens gepensioneerden) Henk Splint en Gerard van Zelst (namens de actieve deelnemers) In HP Pensioen nummer 8 verscheen een artikel over de taken en bevoegdheden van het Verantwoordingsorgaan. >> 20 I HP Pensioenmagazine 21

12 >> Daling van de rente drukt de dekkingsgraden extra naar beneden Geen ruimte voor verhoging van de ingegane pensioenen per 1 januari 2009 Opmerkingen van het Verantwoordingsorgaan Het VO meent dat er een duidelijke scheiding van taken moet zijn tussen de uitvoerenden van de administratie en de actuaris. Alle werkzaamheden dienen markt conform te worden uitgevoerd Het VO heeft kennis genomen van de discussie met de Deelnemersraad over het beleggingsbeleid en is blij met het beleid van het Bestuur dat zij hierin autonoom handelt waarbij Corporate slechts een adviseur is De reactie van het bestuur Het bestuur stemt hier volledig mee in. Er zijn 3 verschillende contracten met Hewitt Associates B.V. 1. Administratieve dienstverlening en bestuursondersteuning. 2. Actuariële dienstverlening. 3. Certificering. De dienstverlening geschiedt vanuit 3 gescheiden afdelingen en kantoren, hoewel er uiteraard regelmatig sprake is van samenwerking tussen deze afdelingen. Vooral tussen de certificering en advisering is een zeer strikte scheiding aangebracht, die is gebaseerd op het reglement van Orde van het Actuarieel Genootschap. Het bestuur doet regelmatig onderzoek naar de marktconformiteit van de tarieven van de diverse dienstverleners. Het bestuur heeft hier kennis van genomen. De afgelopen maanden zijn de dekkingsgraden van de pensioenfondsen in een heel hoog tempo gedaald. De meeste pensioenfondsen kunnen daardoor geen verhoging van de ingegane pensioenen toepassen per 1 januari Ook ons pensioenfonds niet. Mogelijk valt de schade voor de koopkracht mee door een lagere inflatie. Geen paniek of natte vingerwerk De Nederlandsche Bank (DNB)schrijft voor dat pensioenfondsen over reserves moeten beschikken om waardedalingen van de beleggingen te kunnen opvangen. Ons pensioenfonds moet bij het huidige beleggingsbeleid beschikken over een buffer van ongeveer 25%. De dekkingsgraad (de verhouding tussen alle beleggingen en alle pensioenverplichtingen voor zowel de ingegane als de nog niet ingegane pensioenen) van het pensioenfonds moet dus minimaal 125% zijn. Het indexatiebeleid van ons HP Pensioenfonds biedt in principe een volledige verhoging (indexatie) op de ingegane pensioenen bij een dekkingsgraad van 125% of hoger. Indien de dekkingsgraad tussen de 105 en 125% ligt, geeft het pensioenfonds in principe een gedeeltelijke indexatie volgens een vastgestelde staffel. Omdat de dekkingsgraad eind november onder de 105% is gekomen, heeft het bestuur besloten dat de ingegane pensioenen per 1 januari 2009 niet worden geïndexeerd 1. Het indexatiebeleid van ons pensioenfonds en het besluit om de ingegane pensioenen per 1 januari 2009 niet te indexeren is dus geen natte vingerwerk, maar mede gebaseerd op de dekkingsgraad die de toezichthouder op de pensioenfondsen in Nederland (DNB) voorschrijft. De beleidskeuzes die op de toekomst betrekking hebben zijn niet meegenomen in het oordeel van het VO. Het VO beveelt aan het deskundigheidsplan te richten op de gewenste situatie en te voorzien van relevante data. Het advies is om in een grotere deskundigheidsspreiding onder de bestuursleden te voorzien, met als prioriteit deskundigheid op het gebied van beleggingen. Het VO stelt vast dat de informatievoorziening aan de deelnemers via het magazine professioneel en van een hoog niveau is en complimenteert het bestuur hiermee. Het bestuur heeft hier kennis van genomen. Het bestuur onderschrijft deze aanbeveling en heeft in de gezamenlijke vergadering van 12 juni 2008 al een nadere toelichting gegeven op het deskundigheidsbeleid van het bestuur. In het eerste kwartaal van 2009 zal het bestuur een aangepast deskundigheidsplan vaststellen en aan het verantwoordingsorgaan toelichten. Het bestuur heeft hier kennis van genomen. 1 Het bestuur informeerde de gepensioneerden hierover al persoonlijk met de brief van 19 december Op 21 november 2008 informeerde het bestuur alle deelnemers en gepensioneerden tussentijds al over de ontwikkelingen op de financiële markten en de gevolgen voor het HP Pensioenfonds. Herstelplannen Eind november 2008 beschikte het pensioenfonds dus niet meer over voldoende buffers. Dit betekent dat we op dat moment een zogenaamd reservetekort, maar ook een dekkingstekort, omdat de dekkingsgraad onder de 105% is gekomen. Het pensioenfonds moet daarom voor 1 april 2009 twee herstelplannen vaststellen: een korte termijn herstelplan dat er op is gericht om binnen een periode van 3 jaar weer op een dekkingsgraad van ten minste 105% te komen, en een lange termijn herstelplan om binnen een periode van 15 jaar weer in een situatie van voldoende reserves te geraken. De genoemde termijnen zijn overigens standaardtermijnen die voor alle pensioenfondsen gelden. 22 I HP Pensioenmagazine 23

13 >> Overzicht contactpersonen Het bestuur zal je de komende tijd op de hoogte houden van de financiële positie van ons pensioenfonds. Kijk in dat verband ook regelmatig op Inhaalindexatie In het indexatiebeleid is een mogelijkheid opgenomen om het niet, of beperkt geven van indexatie in de toekomst weer (gedeeltelijk) goed te maken door het verlenen van een zogenaamde inhaalindexatie. Hiertoe zou het bestuur kunnen besluiten indien de financiële positie van het pensioenfonds weer sterk is verbeterd en de dekkingsgraad boven de 135% ligt. Zekerheid en koopkracht Het lijkt misschien wat tegenstrijdig: aan de ene kant melden we een reservetekort en een dekkingstekort waardoor we de pensioenen niet kunnen verhogen, aan de andere kant kunnen we melden dat de liquiditeitspositie van ons pensioenfonds nog steeds goed is en dat er geen reden is tot ongerustheid over de betaling van de pensioenen. Eind november 2008 had ons pensioenfonds namelijk een vermogen van ruim 632 miljoen, terwijl we per jaar ongeveer 18 miljoen pensioen uitkeren. Die schijnbare tegenstrijdigheid heeft te maken met het feit dat ook ons pensioenfonds niet alleen rekening moet houden met de verplichtingen op korte termijn (die 18 miljoen pensioenuitkering per jaar), maar ook de verplichtingen op lange termijn, ofwel ruim 600 miljoen. Op korte termijn betekent het niet indexeren van de ingegane pensioenen normaliter een verlies aan koopkracht. Recente berichten wijzen erop dat de prijsstijgingen mogelijk beperkt blijven door de lagere energieprijzen. Duidelijk Ook over indexatie kunnen we niet duidelijk genoeg zijn. Als u daarover vragen hebt, beantwoorden we die graag. Meer informatie over indexatie vindt u op onze website op de hoofdpagina Pensioenopbouw/indexatie. Basispensioenregeling Hewitt Associates B.V. Postbus AB Amsterdam tel.: fax: Contactpersonen Pensioenuitkeringen: Ans van Vulpen (ans.van.vulpen@hewitt.com) Deelnemersadministratie: Geert Hoogestijn (geert.hoogestijn@hewitt.com) Taoufik Ghanem (taoufik.ghanem@hewitt.com) Algemeen/bestuurszaken: Frank Heijnis (frank.heijnis@hewitt.com) Ron van Zuijlen (ron.van.zuijlen@hewitt.com) Oude Excedentregeling (opbouw tot 1 januari 2009) Delta Lloyd Levensverzekering NV Postbus BA Amsterdam tel.: fax: Nieuwe Excedentregeling (opbouw vanaf 1 januari 2009) Via het HP Pensioenfonds ondergebracht bij: Robeco Pension Providers Postbus AZ Rotterdam tel: Bestuur Peter Prakken, voorzitter (peter.prakken@hp.com) Harald Werner, lid Dagelijks Bestuur (herald.werner@hp.com) John Sutherland (john.sutherland@hp.com) Jack Dekker (jack.dekker@hp.com) Simon Dijkhuizen (simondijkhuizen@hetnet.nl)) Peter van der Heijden (peter.vanderheijden@hp.com) Klaas Nienhuis, lid Dagelijks Bestuur (klaas.nienhuis@kpnplanet.nl) Henk van de Weerdt (henk-van-de-weerdt@hp.com) Adviseurs Secretaris: Frank Heijnis (frank.heijnis@hewitt.com) Actuaris: Hans van den Hatert (hans.van.den.hatert@hewitt.com) Deelnemersraad Gerard van Zelst, voorzitter (gerard.vanzelst@hp.com) Henk Splint (henk.splint@hp.com) Hans Suijs (hans.suijs@hetnet.nl) Ids Sijbrandij (ids.sijbrandij@hp.com) Stan Bosch, secretaris (stan.bosch@hp.com) Paul Burgers (burgersp@wxs.nl) Frits Nolet (fritsn@gmail.com) vacature Verantwoordingsorgaan Hans Daniels (hans.daniels@hp.com) Robert Meulenbrug (robert.meulenbrug@hp.com) Henk Splint (henk.splint@hp.com) Gerard van Zelst (gerard.vanzelst@hp.com) Hans Suijs (hans.suijs@hetnet.nl) Paul Burgers (burgersp@wxs.nl) 24 I HP Pensioenmagazine 25

14 Overzicht behandelde onderwerpen Pensioenmagazine nr Het pensioen: hoe zit het eigenlijk? - Algemeen artikel over de opbouw van het pensioen in Nederland 2. Het HP Pensioenfonds heeft een gezicht - De gezichten achter jouw pensioen 3. De deelnemersraad: de OR van het pensioenfonds 4. Van baan veranderen en jouw pensioen 5. Wat gebeurt er als ik overlijd? 6. Uitruil van partnerpensioen: wat is er mogelijk? 7. Veel gestelde vragen over de HP Pensioenregeling? 8. Pensioen: slaapverwekkend of juist volop in beweging? 9. Verre reizen of langer doorwerken na je pensioen? Plan je pensioen tijdig! Pensioenmagazine nr Kies het pensioen dat bij je past de opties binnen de nieuwe pensioenregeling 2. Wat betekent arbeidsongeschikt worden voor je pensioen? 3. Veel animo voor de inloopsessies van HP Pensioenfonds 4. Belangrijkste highlights uit het Jaarverslag Heeft de jeugd de toekomst? Jongeren en pensioen(bewustzijn) 6. Van pensioen je beroep maken Interview met Hans van den Hatert, actuaris AG 7. Uitvoerder Delta Lloyd over de excedentregeling 8. De overgang van de oude naar de nieuwe pensioenregeling 9. Aan wie is het HP Pensioenfonds verantwoording schuldig? Pensioenmagazine nr. 3 Special inzake VPL 1. Achtergrondinformatie over de Wet VPL 2. De pensioenregeling: de belangrijkste wijzigingen 3. Rekenvoorbeelden 4. Vragen Pensioenmagzine nr De laatste werkdag: wat doet het pensioenfonds en wat moet je zelf regelen als je met pensioen gaat? 2. Gepensioneerd en nog steeds betrokken Interview met Frank Schaap en Klaas Nienhuis, gepensioneerden en initiatiefnemers van HP NL Senior 3. Wat gebeurt er als.? Scheiden doet lijden 4. De Deelnemersraad bij HP: de belangrijkste taken en een terugblik op het afgelopen jaar 5. Pensioenindexatie is niet altijd gegarandeerd 6. Nieuw inzicht in koopkrachtbescherming van de oudedagsvoorziening 7. ABC van de excedentregeling 8. Pensioen in t kort Pensioenmagzine nr De highlights van het jaarverslag De meest gestelde vragen over de gewijzigde pensioenregeling en VPL 3. Wat gebeurt er als.? Uitdiensttreding 4. YBR: Weer up-to-date 5. WIA: Wat kun je nog wel? 6. Delta Lloyd over de excedentregeling 7. Interview met Ad de Groot, 25 jaar bestuurslid van het HP Pensioenfonds 8. HP NL Senior bijt spits af in Utrecht 9. Interview met Jack Dekker 10. Overzicht Pensioenmagazine nr Indexeren binnen kaders: premie- en indexatiebeleid onder FTK 2. Interview met Harald Werner, bestuurslid van het HP Pensioenfonds en lid van het Dagelijks Bestuur 3. De nieuwe Pensioenwet: meer inzicht door transparantie 4. Een blik achter de schermen... De Pensioenadministratie 5. Uitvoerder Delta Lloyd over de excedentregeling 6. Wat als ik met pensioen ga? Een update 7. Interview met Stan Bosch... De Deelnemersraad bij HP 8. Pensioen in t kort 9. Overzicht Pensioenmagazine nr Medezeggenschap bij het pensioenfonds 2. Goed pensioenfondsbestuur 3. Wat gebeurt er als... Onbezorgd met sabbatical of levensloopverlof! 4. Highlights jaarverslag Indexatiebeleid 6. Interview met een gepensioneerde: Nico Leerkamp 7. De Deelnemersraad van HP: interview met Rob van den Burg 8. Overzicht Pensioenmagazine nr Pensioeninkoop met ingang van 1 juli 2008 duurder 2. Nieuw: het Verantwoordingsorgaan van ons pensioenfonds 3. Verkiezingen voor bestuurslidmaatschap HP Pensioenfonds 4. Interview met een gepensioneerde: Rob Kruijk 5. Eigen website voor ons pensioenfonds 6. Pensioen: belangrijk en boeiend! 7. Interview met Frans Smidt: Employee Relations Manager bij HP 8. YBR binnenkort in een nieuw jasje en weer actueel 9. Meest gestelde vragen aan de pensioenadministratie 10. Verkiezingen voor een nieuwe Deelnemersraad 26 I HP Pensioenmagazine 27

15 General Summary in English Van een aantal artikelen uit deze editie hebben wij voor onze buitenlandse collega s een samenvatting in het Engels gemaakt, zodat ook zij op de hoogte blijven van het laatste nieuws op HP Pensioengebied. Als zich onduidelijkheden voordoen of als je meer informatie wilt, kun je contact opnemen met het pensioenfonds via frank.heijnis@hewitt.com of telefonisch via nummer I HP Pensioenmagazine 29

16 Objective assessment by external Review Committee The board, the participants council, as well as the accountability body are composed of various stakeholders. Due to all stakeholders interests being represented, a balanced promotion of interests is to be expected. To make absolutely sure that the board s functioning is as objective as possible, the board appointed an external independent Review Committee. Having consulted the Accountability Body, the board asked external pension experts to periodically test the quality of the board. Following assessment of all quotations, Review Committee Holland was selected for carrying out the review. During the spring of 2009 this organization will fully independently assess: The policy and board procedures and processes, as well as the checks and balances within the fund; The management of the fund; The board s dealing with long-term risks. The findings of the Review Committee as well as the assessment of the Accountability Body will be included in the annual report of the pension fund. The credit crunch and our HP Pension 1. What is the financial situation of our pension fund following the fall in prices in the stock markets? The liquidity position of our pension fund is still very good. At the end of November 2008 the assets amounted to more than 632 million. Annually, about 18 million is paid on pensions. Besides, pension contributions amounting to about 20 million are received each year. So, there is no reason whatsoever for worrying about payment of pensions. If you are still participating, you do not need to worry about your pension accrual either. 2. What consequences does the credit crunch have for the increase of pensions in payment? The pension fund determined its indexation policy a good while before the credit crunch already. It says that pensions in payment can only be increased (indexed) if the financial situation of the pension fund allows. Also see the article about indexation. It contains the most recent news received before this Pension Magazine was sent to the printer. 3. Why aren t the pensions in payment increased in full if the funding ratio falls below 125%? Just as for other pension funds, de Nederlandsche Bank prescribes that the pension fund must retain the reserves required for being able to absorb any decreases in value of the assets. If the funding ratio falls below the minimum of 125%, according to this standard there is no margin for a full increase of the pensions in payment. The indexation policy of the HP Pensioenfonds is that a full indexation is granted in principle if the funding ratio is 125% or higher. If the funding ratio lies between 105 and 125%, a partial indexation is granted in principle according to a fixed scale. 4. If the pensions in payment fail to be increased, does that in fact mean that pensioners stand to lose purchasing power? Yes, unfortunately that will normally be the case. How much of purchasing power will be lost also depends on: The increase of the AOW benefit; The increase of prices. It looks like inflation is decreasing. The loss of purchasing power can be limited by the increase of the AOW benefit and lower inflation. Currently, the most recent information indicates that the purchasing power might even increase slightly in the course of 2009 as a result of lower energy prices. 5. Should we perhaps start buying shares now that exchange rates are low? No, we are not going to buy extra shares shortterm now that shares seem so low in the exchange rates. For our investments, we remain focused on the longer term and on spreading any possible risks, in accordance with the obligations of our pension fund. Buying extra shares will only occur when this is fitting in our conduct. 6. Did we do the right thing by buying shares and hadn t we better sell them? Our pension fund conducts a careful long-termoriented investment policy. We limit our risks as much as possible by spreading the investments over various categories and different countries and by insurance against the risk of interest rate fluctuation. It would not be good policy to, for example, sell shares now. This would only cost the fund a lot of money. Besides, it s not only shares that have fallen in price; bonds lost a lot of their value too. Moreover, the interest rate decreased. 7. Are we to expect an increase of pension contribution shortly, due to the developments? An increase of pension contribution is one of the possibilities the board of the pension fund has got to do something about improving the financial situation of the fund. Based on the calculations that will be made on behalf of the recovery plan, it will become clear if an increase is necessary. 8. What does the recovery plan imply exactly? Before April 1, 2009 the pension fund must adopt a recovery plan and submit it to the supervising authority (De Nederlandsche Bank). The plan aims at having sufficient reserves again as soon as possible. The plans will be given to the Participants Board for advise. 9. If finances and economy pick up, will pensioners still receive the indexation of their pensions in payment they missed out on? The indexation policy includes the possibility of full or partial compensation in the future for any indexation that failed to be granted or was not granted in full, by granting a catching-up indexation. The board might decide for this option once the financial situation of the pension fund improved considerably and the funding ratio once again exceeds 135%. As things stand now, we should not count on this happening within a few years from now. 10. Could our pension fund go into liquidation? That risk is minimal. As stated in the answer to question 1, the liquidity position of the pension fund is still very good. Besides, pension funds have a few additional management tools available so they can respond to any negative developments, if required. However, this is not under discussion now at all. Also regularly visit our site for a news update. >> 30 I HP Pensioenmagazine 31

17 >> Because things must be better and more transparent Changes in the administration of the top-up plan as of January 1, 2009 Our pension plan includes two plans: a basic plan for pension accrual over the salary up to 54,746 (in 2008) and a top-up plan over the salary above that. The top-up plan was administered by Delta Lloyd until January 1, Effective from January 1, 2009 our HP Pensioenfonds shall take over. In this article you can read a summary of the main changes. Changes as of January 1, for participants in the top-up plan Re: Contribution payment of the defined contribution by employer and employee: Investment options: The pension result can be seen back in the form of: Information about your accrual in the top-up plan: Better and more transparent In our letter of 18 November last we indicated why we are unsatisfied with the administration by Delta Lloyd. We would like to see the administration of the top-up plan improved by bringing it under the management of our own pension fund and outsourcing the investments of the top-up plan. The administration of the top-up plan must be more transparent for the participants and also the investment performance is open to improvement. As of 2009 participants will have a certain freedom of choice in respect of the investment of contributions made. Up to January 1, 2009 through Delta Lloyd Annually to Delta Lloyd None. The investment method for all participants is identical. An endowment benefit and a collective investment depot. Once a year. As of January 1, 2009 through Robeco Monthly, in your individual pension savings account (Flexioen) with Robeco. You can save or invest according to your own wishes, within certain limits. Or you may opt for the standard advisory mixes that automatically become less risky as you advance in years. See the framed text Lifecycle System. A balance in your individual pension savings accounts. Following each deposit, Robeco will send you an account statement so you will be able to follow the growth of your pension savings balance from month to month. Lifecycle system The Lifecycle system implies that the investments are made through the advisory mixes according to age categories for an optimal risk- return ratio of your investments. As a standard, all have been placed in the service level Full management. Upon attaining a next age category, investments are made automatically according to a less risky advisory mix within the Lifecycle system. Deviating from the Lifecycle system is possible It is also possible to compose your own investment portfolio and choose from a number of select investment funds. This service level is called Own management. As a participant in the top-up plan you received a separate letter from Robeco about this subject. Transfer of value of policy - or policies - from Delta to Robeco In the spring of 2009 we shall inform all participants involved about the possibilities regarding transfer of value, since Delta Lloyd does not issue any statement on the value of the policies up to and including 31 December 2008 before April Next, we shall inform everybody in more detail about the consequences of a potential transfer of value, in cooperation with Robeco. In any case, the new contribution deposits shall go to Robeco from January Informative meetings In collaboration with Robeco we are organizing an informative meeting about the new top-up plan on 15 and 22 January at HP in Amstelveen. From the interview of HP Pension with Robin Huisman and Rutger Diepeveen How did you experience the HP Pension being arranged automatically? HP Pension asked both how they feel about participation in the HP pension fund having been arranged automatically: all those working with HP pay a pension contribution for this, jointly with HP, and therefore accrue a pension automatically. Don t you feel a bit like I d rather take care of that myself? I feel I could do this much better myself? Robin: No, on the contrary. Pension stuff is too complicated to sort out all that yourself. I have too little insight in that matter and that s why I like the idea of building up a pension through the own pension fund of HP. It gives you the certainty of directly working on your pension build-up. I wonder if you would do so if you had to take the initiative yourself and organize it all. I feel that it applies to most people that pension awareness only tends to surface at an advanced age. But if you don t organize anything before that time, it will be too late. That is why I am happy about our pension plan. Rutger: I agree. I think it is convenient that the pension is taken care of in this way. I feel that a collective plan is more financially attractive than individual arrangements. I do want to check out what my pension will look like in future with a friend who is well up on that kind of thing. Besides, I honestly have no idea yet how pension funds handle the pension contributions and where the money is going. I have been cohabiting for some time now and I would like to see how the partner s pension has been organized. Because, even if you are living together and you visited the notary for all that, I understood that the partner s pension does not come automatically through the pension fund. Robin s comment on the spending of pension contributions is that the pension fund regularly sends detailed communications. >> 32 I HP Pensioenmagazine 33

18 >> Decreasing interest rate forces the funding ratios down even further No margin for indexation of pension payable as of January 1, 2009 During the past months the funding ratios of pension funds have decreased rapidly. As a result, most pension funds are unable to index the pension payable as of January, The same applies to our pension fund. Possibly, the damage to the purchasing power will not be as bad after all, due to lower inflation. No panic or guesswork De Nederlandsche Bank (DNB) requires that pension funds retain reserves in order to be able to absorb any decreases in the value of their assets. Under the current investment policy our pension fund must have a buffer of about 25%. So, the funding ratio (the relation between all investments and all pension obligations for the pensions payable as well as those not payable yet) of the pension fund must be at least 125%. In principle, the indexation policy of our HP Pension Fund offers a full indexation of the pension payable, provided the funding ratio amounts to 125% or more. If the funding ratio lies between 105 and 125%, the pension fund grants a partial indexation in principle, according to a fixed scale. Since the funding ratio fell below 105% by the end of November, the board decided that the pension payable shall not be indexed 1 as of January 1, So, the indexation policy of our pension fund and the decision not to index the pension payable as of January 1, 2009 is not based on guesswork, but on the funding ratio required by DNB, the authority supervising the pension funds in the Netherlands. Recovery plans By the end of November 2008 the pension fund no longer had sufficient buffers available. As a result, we not only find ourselves in a situation funding shortfall, but also in a situation of shortfall of cover, because the funding ratio has fallen under 105%. For that reason, the pension fund must adopt two recovery plans before April 1, 2009: A short term recovery plan directed at regaining a funding ratio of at least 105% within a 3 year s period, and A long-term recovery plan to re-create a situation of sufficient reserves within a 15 year s period. The terms mentioned are standard terms that apply to all pension funds. The board shall prepare the plans in January 2009 and keep you informed in the time to come about the level of the financial situation of our pension fund. Also regularly see Catching-up indexation The indexation policy offers the possibility of full or partial compensation in the future for any indexation that failed to be granted or was not granted in full through a so-called catching-up indexation. The board might decide for this compensation once the financial situation of the pension fund has recovered considerably and the funding ratio once again exceeds 135%. 1 The board already informed the pensioners individually about this matter in its letter of December 19, On November 22, 2008 the board informed all participants and pensioners between times about the developments in the financial markets and their consequences for the HP Pension Fund. Security and purchasing power It may seem a bit contradictory: on the one hand we report a funding shortfall and a shortfall of cover, as a result of which we are unable to increase the pensions, while on the other hand we report that the liquidity position of our pension fund is still sound, so there is no reason for anxiety about the pensions being paid. After all, our pension fund had assets amounting to more than 632 million at the end of November 2008, whereas the pensions paid by us amount to approximately 18 million a year. That apparent contradiction is due to the fact that our pension fund as well must not only consider the obligations in the short term (the pension payments of 18 million a year), but also the obligations in the long term, amounting to over 600 million. In the short term, the decision not to index the pensions payable would normally mean a loss of purchasing power. Recent reports indicate that the price increases might be limited as a result of lower energy prices. Clarity Indexation is another matter that we can never make clear enough. Should you have any questions about indexation, we look forward to answering them. More information about indexation can be found on our website on the main page Pension build-up/indexation. 34 I HP Pensioenmagazine 35