Dienst energiebesparing

Transcriptie

1 Ketenanalyse CO 2 emissies Dienst energie CityTec Ketenanalyse energie CityTec versie 3.0 Pagina 1 van 13

2 Contents 1 INLEIDING BESCHRIJVING WAARDEKETEN RELEVANTE CATEGORIEËN SELECTIE KETENS VOOR ANALYSE KETENPARTNERS KWANTIFICEREN VAN DE CO 2 EMISSIES DATAVERZAMELING METHODE RESULTATEN CO 2 REDUCTIEMOGELIJKHEDEN DISCUSSIE CONCLUSIE Ketenanalyse energie CityTec versie 3.0 Pagina 2 van 13

3 1 Inleiding De energieproblematiek is slechts één van de aspecten van duurzaamheid. Kijkend naar duurzaamheid focust Joulz zich op het respectvol en zorgvuldig omgaan met mens, omgeving en middelen. De reductie van energie en CO 2 uitstoot is een van de onderdelen van het maatschappelijk verantwoord ondernemen van Joulz. Joulz heeft haar CO 2 emissie berekend en CO 2 -reductie doelstellingen opgesteld. Als onderdeel van dit reductieprogramma wil Joulz ook de opdrachtgevers en leveranciers stimuleren een duurzame bedrijfsvoering te voeren en te kiezen voor duurzame oplossingen en/of producten. Een belangrijke manier om inzicht te krijgen in de reductiemogelijkheden buiten de bedrijfsgrenzen is het uitvoeren van ketenanalyses. Joulz heeft hiervoor twee onderwerpen gekozen: de dienst energie van CityTec en het project dubbel duurzaam van GreenTec. Dit document beschrijft de ketenanalyse van de dienst energie van CityTec. Voor de ketenanalyse van dubbel duurzaam het document `Ketenanalyse dubbel duurzaam. De ketenanalyse wordt uitgevoerd volgens de vier stappen uit het Green House Gas (GHG) Protocol. Deze vier stappen zijn: 1. Een beschrijving van de waardeketen; 2. Het bepalen van de relevante categorieën uit scope 3; 3. Identificatie van partners in de waardeketen; 4. Kwantificeren van de emissies Ketenanalyse energie CityTec versie 3.0 Pagina 3 van 13

4 2 Beschrijving Waardeketen De primaire bedrijfsactiviteiten van CityTec betreffen de installatie, het beheer en onderhoud van lichtmasten, verkeerslichten en parkeerinstallaties in Nederland. De oplossingen die CityTec haar klanten biedt, zijn veelal specifiek voor de klant ontworpen en worden in samenwerking met partners (leveranciers en onderaannemers) gerealiseerd welke per opdracht kunnen verschillen. Een van de diensten die CityTec haar klanten aanbied is energie. Hierbij helpt CityTec Gemeenten en Provincies de klimaatdoelstelling te realiseren door inzicht te geven in het huidige energieverbruik en smogelijkheden aan te dragen. Het betreft hierbij met name de openbare verlichting. De stappen die genomen worden zijn: Inventarisatie van het huidige energieverbruik en/of de CO2-uitstoot Inventarisatie van het beleid en de wensen van de opdrachtgever Inzichtelijk maken van de smogelijkheden aan de hand van verschillende scenario's Inzichtelijk maken van de kosten versus opbrengsten De waardeketen van de dienst energie van CityTec is beschreven in figuur 1. Proactieve benadering Citytec Ketenanalyse energie CityTec versie 3.0 Pagina 4 van 13

5 3 Relevante categorieën In dit hoofdstuk zijn de relevante categorieën uit scope 3 voor Joulz beschreven. Voor het behalen van niveau 4 op de CO 2 -prestatieladder moet een ketenanalyse gemaakt worden van twee relevante categorieën uit scope 3. Scope 3 emissies komen vrij bij de volgende activiteiten: 1. Zakelijk verkeer via openbaar vervoer (Business travel via public transport) 2. Woon-werk verkeer (Commuter travel) 3. Afvalverwerking (Waste disposal) 4. Papierverbruik (Paper used) 5. Elektriciteitsverbruik op locaties van klanten (Electricity used at client sites) 6. Elektriciteits- en gasverbruik van thuiswerkende medewerkers (Electricity used at client sites) 7. Energieverbruik van toeleveranciers tbv. het primaire proces (suppliers / outsourced emissions) 8. Overig verbruik (other consumables) Een aantal van de genoemde categorieën zijn voor Joulz wel van toepassing maar hebben geen significante bijdrage, zoals papierverbruik en zakelijk verkeer via openbaar vervoer. Deze categorieën zijn opgenomen in de CO 2 boekhouding van Joulz. De volgende categorieën hebben een significante bijdrage: 1. Woon-werkverkeer 2. Afvalverwerking 3.1 Selectie ketens voor analyse Uit de eerste berekeningen blijkt dat woon-werkverkeer en afvalverwerking de grootste bijdrage leveren aan de scope 3 emissies van Joulz. Hieronder volgt een onderbouwing voor de keuze voor de categorieën waarvoor een ketenanalyse gemaakt zal worden. In het kader van 2 relevante en haalbare ketenanalyses is ook een afweging gemaakt tussen typering, significatie en invloed. De typering geeft aan in hoeverre het onderwerp vernieuwend is en of het onderwerp al is onderzocht in eerdere ketenanalyses. Een vernieuwend onderwerp is van toegevoegde waarde op de bestaande kennis in de sector. De significantie geeft aan hoe de CO 2 -uitstoot over de waardeketen is verdeeld en of er grote reductiekansen liggen. Tot slot is besproken in hoeverre Joulz invloed heeft op betrokken organisaties in het proces. Op basis van deze gegevens is vastgesteld welke ketenanalyses zowel relevant als kansrijk zijn. Bij de bespreking van de mogelijke ketenanalyses worden de onderwerpen afgezet tegen deze criteria. Ketenanalyse Typering Significatie Invloed Woon-werkverkeer Niet vernieuwend Hoog binnen Joulz Klein Afval Niet vernieuwend Laag Klein Dienst energie van CityTec Vernieuwend Hoog binnen sector en maatschappij Groot Project Dubbel duurzaam van GreenTec Vernieuwend Hoog binnen sector en maatschappij Groot Er is gekozen om de dienst energie van CityTec uit te werken, deze heeft geen relatie met de 2 scope 3 categorieën die de meeste CO 2 uitstoot veroorzaken binnen Joulz, maar kan wel gezien worden als scope 3 categorie, namelijk elektriciteitsverbruik op locaties van klanten (in feite wordt hierbij gekeken naar het verminderen van energieverbruik door de klanten). Daarnaast vinden Joulz en CityTec het belangrijk om een bijdrage te kunnen leveren binnen de maatschappij, door Gemeenten en Provincies mogelijkheden te bieden om energieverbruik te verminderen en dus de CO 2 uitstoot te verlagen Ketenanalyse energie CityTec versie 3.0 Pagina 5 van 13

6 Door Gemeenten en Provincies bewust te maken van de mogelijkheden van energie en CO 2 reductie op het gebied van openbare verlichting, zijn de doelstellingen van de Overheid realiseerbaar. De Nederlandse overheid heeft het doel gesteld om in % op energieverbruik en 20% minder CO 2 uitstoot ten opzichte van 2000 te realiseren. De landelijke doelstellingen o.g.v. energie en CO2-reductie moeten worden vertaald in gemeentelijke doelstellingen. De Taskforce OVL, AgentschapNL en de VNG hebben hierin een belangrijke rol. Vele gemeenten waren aanvankelijk doende om sdoelen voor de bebouwde omgeving op te stellen; dit resulteerde in aanscherping van het eisenpakket voor EPN voor nieuwbouwplannen en renovatieplannen. AgentschapNL heeft het energieverbruik in de GWW-sector bij gemeenten geïnventariseerd en geconcludeerd dat het energieverbruik binnen gemeenten voor openbare verlichting (OVL) gemiddeld ruim 50% bedraagt. (Het verbruik varieert tussen 30% en 70% en is mede sterk afhankelijk van het aantal rioolgemalen). Dit was mede aanleiding om een landelijke Taskforce OVL op te richten welke samen met AgenschapNL en landelijke opererende marktpartijen in de OVL een voorlichtingscampagne naar gemeenten te starten. Citytec is hierbij actief betrokken geweest en heeft in diverse voorlichtingssessies voor gemeenten inzicht verschaft in het energieverbruik en de mogelijkheden voor CO2-reductie binnen de OVL: Diverse voorlichtingssessies omtrent energieverbruik en CO2-reductie i.s.m. AgentschapNL. Begin 2008 heeft Citytec een Energie-scan per gemeente uitgebracht waarin het spotentieel o.g.v. energie en CO2-reductie per gemeente is berekend. Eind 2008 heeft Citytec voor ca 90 gemeenten het door AgentschapNL opgestelde model Zicht op Licht uitgewerkt en uitgereikt aan gemeenten. In het kader van de Europese richtlijn ROHS zijn een aantal zware metalen niet meer toegestaan. In 2008 is gestart met het in kaart brengen van kwik-houdende lampen. Citytec heeft gemeenten geïnformeerd omtrent het aantal kwikhoudende lampen en de alternatieven hiervoor. Inmiddels hebben talloze gemeenten van Citytec het certificaat kwikvrij ontvangen. Begin 2011 is Citytec gestart met een programma Verantwoord verlichten. Aan de hand van het People-Planet-Profit model wordt gemeenten inzicht gegeven hoe zij een veilige (woon-)omgeving kunnen creëren met energiezuinige verlichting welke ook nog kostenefficiënt is. In een workshop wordt voor specifieke gemeente aangegeven hoe zij vanuit hun huidige situatie kunnen migreren naar een veilige, energiezuinige en kostenefficiënte situatie. Citytec volgt daarbij de volgende aanpak: Het energieverbruik en de CO2-uitstoot wordt per gemeente bepaald en gecommuniceerd. Voortdurend worden nieuwe armaturen beoordeeld op gebied van energieverbruik en duurzaamheid. Deze kennis wordt uitgedragen in de vorm van presentaties en berekeningen van vervangingsprojecten. Het spotentieel per gemeente wordt berekend op basis van deze nieuwe technieken. Hierbij worden gemeenten gestimuleerd om deze nieuwe armaturen toe te passen in nieuwbouwprojecten en vervangingsprojecten. Door de dienst energie van CityTec is voor Gemeenten en Provincie inzichtelijk wat zij kunnen besparen op energie en welke CO 2 reductie mogelijk is. Uit diversen adviesvoorstellen blijkt dat CO 2 reductie aanzienlijk is, vandaar de keuze voor deze ketenanalyse Ketenanalyse energie CityTec versie 3.0 Pagina 6 van 13

7 4 Ketenpartners De ketenpartners ten aanzien van de dienst energie van CityTec bestaan uit Agentschap NL, Armatuur leveranciers en de Gemeente en Provincies opgenomen. AgentschapNL De rol van AgentschapNL is gericht op voorlichting van betrokkenen (beleidsambtenaren, verantwoordelijken voor openbare verlichting en milieu) m.b.t. het belang en de mogelijkheden voor energie en CO2-reductie op gebied van openbare verlichting. Het AgenschapNL heeft diverse folders opgesteld. Daarnaast organiseert het AgentschapNL talloze sessies met betrokkenen. Ook Citytec heeft daarin een voorlichtende rol gespeeld. Armatuur leveranciers Met armatuurleveranciers wordt nauwgezet samengewerkt om zowel de lichtbron als het armatuur te optimaliseren voor de te verlichten buitenruimte. Met nieuwe led-lichtbronen met gericht licht kan de hoeveelheid licht beter worden gestuurd dan met oude rondstralende lichtbronnen. Daardoor is het totaal rendement van led-armaturen aanzienlijk hoger dan van conventionele armaturen. Ook bij het gebruik van materialen voor het ontwikkelen van armaturen wordt nauw met toeleveranciers samengewerkt. Omdat de componenten in een armatuur niet altijd dezelfde levensduur hebben, moeten deze eenvoudig kunnen worden uitgewisseld. In led-armaturen wordt vaak aluminium toegepast vanwege de goede eigenschappen van temperatuurgeleiding. Aluminium kan eenvoudig worden gerecycled en verlengd de levensduur van led-armaturen. Citytec werkt daartoe nauw samen met enkele toeleveranciers, zoals Philips Nederland, Innolumis, Indal. Gemeenten en Provincies De gemeenten zijn de grootste afnemers van (energiezuinige) armaturen in Nederland. Enkele gemeenten hebben zich opgeworpen als koplopergemeente o.g.v. energie in de OVL. Vrijwel alle gemeenten weten inmiddels hoeveel energie zij kunnen besparen met OVL. Om tot daadwerkelijke te komen moeten een aanzienlijk aantal stappen worden doorlopen. Citytec helpt daarbij. Gemeenten hebben de verantwoordelijkheid voor de inrichting en veiligheid van de openbare ruimte. Energie en CO2-reductie is daarbij slechts één van de aspecten waarop installaties worden beoordeeld. Er ligt daarnaast een sterk accent op veiligheid (het primaire doel van OVL) en kosten (beheer en onderhoud) Ketenanalyse energie CityTec versie 3.0 Pagina 7 van 13

8 5 Kwantificeren van de CO 2 emissies 5.1 Dataverzameling De data die gebruikt zijn voor de ketenanalyse dienst energie van CityTec is afkomstig van de volgende bronnen: Primair verantwoordelijk voor de dienst Energie is de Manager Commercie binnen Citytec, de heer G. den Hartog. Voor ruim 70 gemeenten beheert Citytec de gegevens van de lichtmastinstallaties; totaal ruim lichtmasten. Daarnaast heeft men de beschikking over gegevens van ruim lichtmasten van ca 20 gemeenten. Citytec hanteert diverse modellen om de energie voor gemeenten te berekenen, waaronder het Zicht op licht model. Voor de gemeente Alblasserdam is energie o.g.v. OVL berekend op basis van de beschikbare lichtmastgegevens en de mogelijke alternatieven. Daarbij zijn globale beleidsuitgangspunten gedefinieerd voor verlichtingsniveaus, voor armatuurkeuzes en lichtbronkeuzes. Tevens is aangereikt welke armaturen vanwege hun ouderdom op korte termijn voor vervanging in aanmerking komen. De gemeente heeft hiermee zowel inzicht in de smogelijkheden als inzicht in kosten en beschikt tevens over een vervangingsplan voor het komende jaar. 5.2 Methode CityTec gebruikt voor haar dienst energie een rekenmodel energie met een soortgelijke structuur als bij Openbare Verlichting Zicht op Licht. Dit rekenmodel wordt gebruikt om het energieverbruik, de CO 2 uitstoot en het spotentieel voor Openbare Verlichting (OVL) te bepalen. Het rekenmodel werkt direct op de beschikbare databases zodat de informatie niet eerst omgezet hoeft te worden naar het Zicht op Licht model van AgentschapNL. In het model wordt gerekend met de volgende conversiefactoren: CO2-uitstoot per kwh grijs (kg) 0,63 CO2-uitstoot per kwh groen (kg) 0,03 Ten aanzien van Groene stroom komt deze overeen met de conversiefactor vanuit de CO 2 prestatieladder van het SKAO (versie 23 juni 2011). Ten aanzien van grijze stroom komt deze conversiefactor niet overeen, hiervoor zijn in de CO 2 prestatieladder de conversiefactoren gekoppeld aan de jaren en vallen lager uit. De factor voor grijze stroom is indertijd vastgesteld door Tennet en is gebaseerd op een mix van kolen, gas en bio brandstoffen voor energiecentrales. 5.3 Methode project De openbare ruimte in de gemeente Alblasserdam is ingedeeld in gebieden. Voor elk gebied is een beleid gedefinieerd v.w.b. verlichtingsniveaus, kleurtemperatuur en kleurherkenning, masthoogte, armatuurkeuze, enz. Vervolgens is onderzocht welke armaturen ouder zijn dan 15 jaar en financieel zijn afgeschreven. Voor deze verouderde armaturen is een vervangingsplan opgesteld en doorgerekend op energieverbruik, CO 2 -reductie en investeringskosten. Per vervangend armatuur is tevens een Total Cost of Ownership (TCO) opgesteld om de kosten en de terugverdientijd te berekenen Ketenanalyse energie CityTec versie 3.0 Pagina 8 van 13

9 Binnen Alblasserdam zijn de volgende gebieden onderscheiden: woonomgeving, buurtwegen, industriegebied, wijkontsluitingswegen, parken en pleinen, enz. In bovenstaand geografische afbeelding van Alblasserdam is m.b.v. kleuren aangegeven welke armaturen ouder zijn dan 15 jaar en voor vervanging in aanmerking komen in de woonomgeving. Totale kosten over looptijd PLL 24W 2000 PLL24W Urban Star led 13 1S/740 Indal 2050 LL 18W Energiekosten Investeringskosten Onderhoudskosten Voor de vervangende armatuur is m.b.v. een TCO de verdeling tussen energiekosten, investeringskosten en onderhoudskosten aangegeven gedurende de levensduur van het armatuur. De keuze van het armatuur is mede gebaseerd op het feit dat de leverancier op dit moment garandeert dat over 12.5 jaar een aanzienlijk energiezuinigere led-lichtmodule beschikbaar komt, waarmee het huidige armatuur dan kan worden opgewaardeerd Ketenanalyse energie CityTec versie 3.0 Pagina 9 van 13

10 De resultaten van de berekeningen worden in onderstaande tabellen weergegeven. Energie / CO 2 - in de woonomgeving Vervangend armatuur Aantal Bestaand verbruik Nieuw verbruik Urban Star led 13 Urban Star led 22 Energie Energie en CO2- kg CO % % 495 Energie / CO 2 - op Buurtwegen Aantal Bestaand verbruik Nieuw verbruik Energie Energie en CO2- kg CO2 Stela Long 36W % Energie / CO 2 - in het industriegebied Aantal Bestaand Nieuw verbruik verbruik White Moonlight 10 White Moonlight 16 White Moonlight 24 White Moonlight 36 White Moonlight 56 Energie Energie en CO2- kg CO % % % % % Om een eenduidiger straatbeeld te creëren worden soms bestaande armaturen jonger dan 15 jaar vervangen en hergebruikt op andere locaties. Deze ombouw levert weliswaar geen energie maar wordt vanuit kostenoverwegingen gerealiseerd. Armaturen jonger dan 10 jaar met hoge druk natrium verlichting kunnen relatief eenvoudig worden omgebouwd en gedimd. Deze ombouw kan binnen de levensduur worden terugverdiend en kan tot wel 32.9% energie besparen. De energie is mede afhankelijk van de bereidheid tot het dimmen van de verlichting. En deze bereidheid hangt mede af van de verkeersintensiteit op het tijdstip van de dag Ketenanalyse energie CityTec versie 3.0 Pagina 10 van 13

11 5.4 Resultaten In het kader van deze ketenanalyse is het project Alblasserdam Verantwoord Verlicht als model genomen voor het in kaart brengen van de energie en reductie van de CO2-uitstoot. Woonomgeving 530 armaturen Buurtwegen 50 armaturen Industriegebied 280 armaturen Aantal Armatuur Energie Led Urban Star Led Stela Long Led White Moonlight kwh kwh kwh Uitwisselen 179 masten masten Harmonisatie 83 installaties Totaal maatregelen kwh % CO2 54.2% Kg Kosten Terugverdientijd meerinvestering 5.5 jaar 59.8% Kg jaar 34.1% Kg 40.1% kg jaar 5.6 jaar Optie Dimmen 149 armaturen Aurora kwh 32.9% Kg jaar Het totale energieverbruik van de 4007 lampen voor openbare verlichting in de gemeente Alblasserdam bedroeg op 1 jan kwh. Na uitvoering van dit plan wordt kwh energie bespaard en kg CO 2. Dit is ruim 16 % van het totale energieverbruik voor openbare verlichting exclusief dimmen. Wanneer de 149 armaturen worden gedimd kan de oplopen tot 19% Ketenanalyse energie CityTec versie 3.0 Pagina 11 van 13

12 6 CO 2 reductiemogelijkheden De Gemeente Alblasserdam heeft diverse mogelijkheden om CO2 te reduceren. Een aantal van de mogelijkheden wordt benut, andere mogelijkheden kunnen worden aangescherpt en sommige mogelijkheden moeten worden opgestart. Sommige maatregelen hebben tevens effect op de hoeveelheid fijnstof. Er wordt onderscheid gemaakt in het energieverbruik waarvoor de gemeente direct betaald (zoals verlichting, verwarming gebouwen, openbare verlichting, verkeersregelinstallaties, gemalen, enz), en de invloedssfeer/beleidsmogelijkheden (eisen t.a.v. busvervoer, inrichting steden, autoluwe binnenstad, eisen nieuwbouwprojecten, enz) Enkele van de mogelijkheden zijn: Energie Inkopen groene energie. Zelf grootschalig opwekken van energie via zonnepanelen en windturbines. Ombouwen van openbare verlichting naar energiezuinige verlichting conform deze analyse. Toepassen van energiezuinige installaties voor verkeersregelingen, gemalen, enz. Bebouwing Gemeentelijke panden energiezuinig(-er) maken via daglichtregeling, warmtepompen, enz Scherpere eisen stellen t.a.v. energieverbruik van nieuwbouwprojecten (Bouwbesluit aanscherpen). Eisen formuleren voor verlichte reclame Verkeer en vervoer Reductie van CO2 uitstoot van verkeer in de binnenstad; aanleggen transferia. Bussen op aardgas; stimuleren elektrisch stadsvervoer. Citytec is voornamelijk actief op gebied van openbare verlichting, verkeersregelinstallaties, parkeren en reclame. De OVL wordt gevoed vanuit het distributienet. De gemeente heeft ook de mogelijkheid om groene energie in te kopen en zo de hoeveelheid CO 2 te reduceren. Zelfs de mogelijkheden van zonne- en windenergie kunnen voor de gemeente Alblasserdam interessant zijn. Vanwege de eisen t.a.v. bedrijfszekerheid van de openbare verlichting zou bij lokale opwekking van energie een zekere overcapaciteit gerealiseerd moeten worden en is een buffercapaciteit vereist. Om deze redenen is een aparte opwekking specifiek voor openbare verlichting vaak niet rendabel Ketenanalyse energie CityTec versie 3.0 Pagina 12 van 13

13 7 Discussie Zoals beschreven bij 5.2 Methode zijn er verschillen in de gehanteerde conversiefactoren. Hierdoor ontstaan er onzekerheden in data ten aanzien van CO 2 uitstoot. Aangezien het Rekenmodel energie bij Openbare Verlichting Zicht op Licht algemeen toepast wordt binnen de Gemeenten en Provincies, zijn deze verschillen in conversiefactoren aanvaard binnen deze ketenanalyse. 8 Conclusie De directe inspanning van Citytec voor de dienst energie voor gemeenten vergt slechts een gering CO 2 -verbruik en is beperkt tot reiskosten van medewerkers, gebruik van kantoorlocaties en apparatuur. De impact op het verbruik bij gemeenten is aanzienlijk en bedraagt alleen voor de openbare verlichting tot 85.6 Mton CO 2 per jaar voor de gemeente Alblasserdam. De hangt mede af van de bereidwilligheid en de doelstelling welke de gemeente zichzelf oplegt. Met de gemeente Alblasserdam wenst Citytec tot afspraken te komen om de gemeente aan te melde voor het Award voor energiezuinige verlichting. Daarmee is er in het verzorgingsgebied van Citytec een koplopersgemeente welke energie niet alleen beleid, maar ook realiseert Ketenanalyse energie CityTec versie 3.0 Pagina 13 van 13