Hoge Raad voor de Justitie Conseil Supérieur de la Justice

Transcriptie

1 Hoge Raad voor de Justitie Conseil Supérieur de la Justice Advies v/d Hoge Raad voor de Justitie overeenkomstig artikel 259bis-12, 1 v/h gerechtelijke Wetboek bepalend dat de adviesen onderzoekscommissie mag ambtshalve adviezen en voorstellen voorbereiden over de algemene werking v/d recherlijke orde goedgekeurd door de algemene vergadering van 3 oktober 2001 m.b.t. de wraking

2 Advies betreffende het wetsontwerp tot wijziging van sommige bepalingen van het Gerechtelijk Wetboek, het Wetboek van strafvordering en het Wetboek der registratie-, hypotheek- en griffierechten, inzake onttrekking en wraking 1 dat wet is geworden naar aanleiding van het voormelde advies 2 Bronnen : Gelet op het wetsontwerp tot wijziging van sommige bepalingen van het Gerechtelijk Wetboek, het Wetboek van strafvordering en het Wetboek der registratie-, hypotheek- en griffierechten, inzake onttrekking en wraking, goedgekeurd op 3 mei 2001, tijdens de plenaire zitting van de Kamer van volksvertegenwoordigers overgemaakt aan de Senaat en niet geëvoceerd. * * * De VAOC heeft besloten op grond van artikel 259bis 12 eerste lid Ger.W. dat bepaalt dat de verenigde advies- en onderzoekscommissie ambtshalve de adviezen en voorstellen kan voorbereiden met betrekking tot de algemene werking van de rechterlijke orde, een ambtshalve advies uit te brengen met betrekking tot de wraking. De artikelen 835, 836, 837, 838 en 841 van het Gerechtelijk Wetboek blijken in hun huidige vorm immers de goede werking van sommige zeer belangrijke onderzoeken te verstoren en verplichten de hoven van beroep, of zelfs het Hof van cassatie, ertoe absolute voorrang te geven aan vragen tot wraking. Magistraten hebben terzake verschillende initiatieven genomen 3, waarop het onderhavig advies grotendeels gebaseerd is. 1. Artikel 835 van het Gerechtelijk Wetboek Zoals dit artikel nu is opgesteld, wordt de wraking voorgedragen bij een ter griffie neergelegde akte. Het Hof van Cassatie heeft beslist dat hieronder dient te worden verstaan ter griffie van de gevatte rechter 4. 1 Parl. St., Kamer, , nr. 886/006 2 Belgisch Staatsblad, 22 september Zie: Voorstel tot wijziging van de artikelen 835 en 840 van het Gerechtelijk Wetboek met betrekking tot de wraking van magistraten opgesteld door Emmanuel Caprasse, voorzitter van de eerste kamer van het hof van beroep te Luik (tekst toegezonden aan parlementsleden); Jaarverslag van het Hof van cassatie van België pagina s 60/61 en volgende; Voorstel tot wijziging van de artikelen van het Gerechtelijk Wetboek met betrekking tot de wraking opgesteld door Guy Wezel, kamervoorzitter bij het hof van beroep te Brussel in samenwerking met Pierre Morlet, 1 e adv-gen. bij het zelfde hof (tekst toegezonden via de Eerste Voorzitter van het Hof van Beroep te Brussel aan de voorzitter van de Commissie voor de Justitie van de Kamer. 4 Cass., 3 nov. 1982, Pas. 1983, I,

3 Het wetsontwerp voorziet slechts in een formele wijziging van het begin van de tekst, maar wij menen dat wanneer de tekst in overeenstemming moet worden gebracht met het gemeen recht de neerlegging van de akte tot wraking dient te worden voorzien op de griffie van het gerecht dat kennis moet nemen van de wraking. Het gemeen recht wil immers dat de akte die een gerecht vat, neergelegd wordt op de griffie van dit gerecht 5. Dit betekent wel dat de wet het bevoegde rechtscollege aangeeft. De huidige tekst stelt overigens dat de akte de middelen dient te vermelden en ondertekend moet zijn, maar voorziet geen sanctie bij de niet-naleving van deze formaliteiten. Het lijkt ons dan ook nuttig dat deze vermeldingen zouden worden voorgeschreven op straffe van nietigheid, rekening houdende met artikel 862, eerste en tweede lid van het Gerechtelijk Wetboek, volgens hetwelk het gebrek aan handtekening leidt tot absolute nietigheid. De VAOC is van oordeel dat de akte eveneens moet worden medeondertekend door een advocaat op straffe van nietigheid, teneinde te vermijden dat verzoekschriften tot wraking opeenvolgend worden neergelegd met uitsluitend opschortende bedoelingen of met het oog op het ongepast betrekken van een magistraat. De advocaat zal immers garant staan voor de ernst van de procedure. Overigens eist de wetgever de interventie van een advocaat bij het Hof van cassatie 6, of de handtekening van drie advocaten, waarvan er twee minstens sedert meer dan twintig jaar ingeschreven zijn bij de balie 7, of de voeging bij het verzoekschrift van een met redenen omkleed advies (...) van drie advocaten (...) die tien jaar ingeschreven zijn op de tabel 8, of nog het advies van drie rechtsgeleerden, aangewezen door de procureur des Konings 9 bij de invoering van procedures die belangrijke gevolgen met zich kunnen meebrengen. Daarentegen lijkt een algemeen rolrecht een inflatie van manifest ongegronde verzoeken tot wraking wel te kunnen tegengaan. Dit recht, dat niet verplicht is in strafzaken 10 is dit wel in burgerlijke zaken 11. Wij zijn derhalve van oordeel dat een rolrecht ook in strafzaken zou moeten worden overwogen.indien het verzoek tot wraking gegrond is, wordt het rolrecht terugbetaald, indien het verzoek ongegrond is wordt dit verbeurd. 2. Artikel 836 van het Gerechtelijk Wetboek Opdat de voorgestelde tekst zou overeenstemmen met de regel volgens dewelke de akte tot wraking moet worden neergelegd ter griffie van het gerecht dat er kennis moet van nemen, moet er een procedure worden voorzien waarbij een kopie van de akte wordt overgemaakt om het de betrokken rechter mogelijk te maken een antwoord te geven. 5 Zie b.v. art en 1143 Ger.W. 6 B.v., voor het verhaal op de rechter (art Ger.W. [impliciete oplossing : zie Cass., 16 maart 1978, Pas., 1978, I, 806]. 7 Voor het burgerlijk verzoekschrift (art Ger.W.). 8 Voor een vraag tot herziening (art. 443 W. Sv.). 9 Voor de dading aangegaan door de minderjarige (art. 467 B.W.). 10 Cass. 11 juni 1998, Bull. Arr., 1998, I, Zie art W. RegR. 3

4 Om te vermijden dat iemand een verzoekschrift tot wraking neerlegt met de bedoeling de rechtspleging te schorsen en te verlengen, zonder het rolgeld te betalen, wordt voorgesteld om de kennisgeving aan de rechter pas na betaling van het voornoemde rolrecht te laten gebeuren. Vanaf het ogenblik van de ontvangst door de rechter, die door de griffier wordt bevestigd, moet de termijn beginnen te lopen - [die beperkt wordt tot twee dagen]- binnen dewelke de rechter zijn antwoord dient te geven. Bovendien is het zo dat alhoewel de wet de oproeping van de partijen mogelijk maakt 12, het gerecht dat kennis neemt van de wraking in de praktijk over geen enkel middel beschikt om met zekerheid te weten welke de andere betrokken partijen zijn. Daarom is het aangewezen dat de griffier van het gerecht waartoe de gewraakte magistraat behoort aan het hogere rechtscollege de identiteit en het adres van de partijen moet meedelen. 3. Artikel 837 van het Gerechtelijk Wetboek Dit artikel bepaalt thans dat "te rekenen van de dag van de mededeling aan de rechter, alle vonnissen en verrichtingen geschorst worden". Aldus wordt aan de rechtzoekende de mogelijkheid geboden om de rechtsgang voor een onderzoeksgerecht of vonnisgerecht of de voortzetting van een onderzoek te belemmeren, hetzij ten aanzien van de rechter(s) die achtereenvolgens kennis zouden moeten nemen van zijn zaak door indiening van een of meerdere verzoeken tot wraking, hetzij ten aanzien van dezelfde rechter ten aanzien van wie een of meerdere vroegere verzoeken werden verworpen. Er bestaat geen enkel wettelijk middel om dit oneigenlijk gebruik tegen te gaan. We zullen hierop terugkomen bij de bespreking van artikel 838. Het wetsontwerp houdt op gepaste wijze rekening met de moeilijkheden die de wraking van een onderzoeksrechter of een jeugdrechter met zich kunnen meebrengen, aangezien het voorziet dat het openbaar ministerie, naar het voorbeeld van de partijen, mag vragen dat een andere rechter zal optreden. Aangezien sommige griffies niet over de nodige fondsen beschikken om de prestaties van de gerechtsdeurwaarders te betalen, vooral indien de betroken partijen groot in aantal zijn, lijkt het derhalve aangewezen de betekening via gerechtsbrief te voorzien. Men dient tevens op te merken dat thans indien de persoon die de wraking vraagt de rolrechten niet betaalt, de procedure ten gronde lam gelegd blijft gelet op de schorsing van de vonnissen en verrichtingen voorgeschreven door artikel 837 lid 1 Ger.W. vandaar de voorgestelde wijziging van het artikel 836 van het Gerechtelijk Wetboek. 12 Art. 838 lid 2 Ger.W. 4

5 4. Artikel 838 van het Gerechtelijk Wetboek Het wetsontwerp voegt terecht twee leden toe met betrekking tot de boete "wegens duidelijk onontvankelijk verzoekschrift". In ons oorspronkelijk voorstel was deze boete opgenomen in het kader van artikel 840 en was zij uitgebreid tot het tergend en roekeloos verzoek. Aangezien het wetsontwerp reeds de procedure regelt met betrekking tot de eventuele toepassing van deze boete, lijkt het echter logisch ook deze boete - a rato van deze bepaald in artikel 1072 van het Gerechtelijk Wetboek te regelen in artikel 838 Ger.W. Verder menen wij dat gelet op het voorstel met betrekking tot de neerlegging van de akte ter griffie van het gerecht dat kennis moet nemen van de wraking, de periode van acht dagen voorzien in lid 2 te kort is. Het lijkt veeleer aangewezen deze periode te laten lopen vanaf de dag waarop de zaak is vastgesteld op de zittingsrol. Bovendien zou het raadzaam zijn de betekening via gerechtsbrief voorop te stellen om de redenen zoals aangegeven bij de analyse van het vorige artikel, namelijk de beperkte fondsen waarover de griffies beschikken en de hoge kosten die de procedure met zich kan meebrengen. Het rechtscollege waarbij de zaak aanhangig werd gemaakt, doet uitspraak op stukken; in principe verloopt de rechtspleging dus schriftelijk. Het rechtscollege beschikt echter ook nog over de mogelijkheid om de partijen evenals de rechter om wiens wraking wordt verzocht, te horen. Er moet over gewaakt worden dat deze rechter niet in een situatie zoals na een tegensprekelijk debat terechtkomt waarin hij verplicht wordt zichzelf te wraken. Door deze procedure kan het rechtscollege bij wie de zaak aanhangig werd gemaakt, van bij de aanvang een onderscheid maken tussen de kennelijk niet gegronde verzoeken tot wraking en deze waarvoor een grondig onderzoek nodig is. 5. Artikel 841 van het Gerechtelijk Wetboek De van kracht zijnde tekst voorziet in lid 2 de verwijzing in de kosten van de rechter van wie de wraking is aanvaard. Deze veroordeling is niet gepast bij een louter verkeerde appreciatie van het verzoek door de rechter. In ons positief recht zijn rechters immers maar in beperkte gevallen persoonlijk aansprakelijk voor schade, zoals bij "list of bedrog" 13 of bij "zeer grove tekortkomingen" 14. Buiten deze hypotheses, zou men derhalve moeten voorzien in de veroordeling van de Staat tot de kosten, zoals in het geval van uitlegging of verbetering van een vonnis art Ger.W. 14 art. 415 W. Sv. 15 art. 801 Ger.W. 5

6 Conclusies Er wordt voorgesteld de artikelen 835, 836, 837, 838 en 841 van het Gerechtelijk Wetboek te vervangen als volgt: Art. 835 Het verzoekschrift tot wraking wordt ingediend bij een akte neergelegd ter griffie van het gerecht dat kennis moet nemen van de wraking. Op straffe van nietigheid bevat de akte de middelen en wordt zij ondertekend door de partij en medeondertekend door een advocaat. Het recht voor inschrijving op de rol voorzien in artikel van het Wetboek op de registratie-, hypotheek- en griffierechten is steeds opeisbaar. Art. 836 De kopie van de akte van wraking wordt ten laatste de eerste werkdag die volgt op de dag van de betaling van het rolrecht van wraking, eventueel via telefax 16, overgezonden aan de griffier van het gerecht waartoe de rechter om wiens wraking wordt verzocht, behoort. Deze griffier overhandigt de akte aan de rechter ten laatste de eerste werkdag die volgt op de ontvangst ervan. Hij vermeldt op de kopie van de akte datum en uur van deze overhandiging. De betrokken rechter is gehouden binnen twee dagen vanaf de ontvangst, onderaan op die akte van wraking een verklaring te stellen luidens welke hij in de wraking berust of weigert zich van de zaak te onthouden, met zijn antwoorden op de middelen van wraking. De rechter is gehouden op deze kopie de dag en het uur te vermelden waarop hij ze ontvangen heeft. Van zodra hij op de hoogte gebracht wordt van de neerlegging van het verzoekschrift, deelt de griffier van het gerecht waartoe de rechter behoort aan het gerecht dat kennis moet nemen van de wraking de identiteit en het adres van de partijen mee. Art. 837 Van zodra de rechter de kopie ontvangt van de akte van wraking, worden alle vonnissen en verrichtingen geschorst. Indien een van de partijen of het openbaar ministerie evenwel beweert dat de verrichting van een daad door de rechter spoedeisend is en dat vertraging gevaar oplevert, kunnen zij een verzoekschrift richten aan de griffie van het gerecht waartoe de rechter van wie de wraking wordt voorgelegd, behoort. De voorzitter van de rechtbank of de eerste voorzitter van het hof gaat de vraag na en kan daartoe de partijen oproepen. De eerste voorzitter of de voorzitter die de aanvraag inwilligt, beveelt dat een andere rechter zal optreden. De beschikking, waartegen geen hoger beroep mogelijk is, wordt per gerechtsbrief aan de verzoeker en aan de andere partijen ter kennis gebracht. 16 Zie evenwel de Wet van 20 oktober 2001 houdende regeling van het gebruik van een elektronische handtekening en moderne telecommunicatiemiddelen in de buitengerechtelijke en gerechtelijke procedure, B.S. 22 december Het luik betreffende de gerechtelijke procedure is evenwel nog niet in werking getreden. 6

7 De schorsing van vonnissen en verrichtingen loopt af indien aan het recht bedoeld in artikel 835, tweede lid, niet voldaan is binnen de acht dagen te rekenen vanaf de verzending bedoeld in artikel 838, eerste lid. Art. 838 Binnen de drie dagen na het antwoord van de rechter die weigert zich van de zaak te onthouden of bij gebreke van een antwoord binnen die termijn, zendt de griffier de akte van wraking en de verklaring van de rechter, indien er een is, aan de procureur des Konings wanneer het een vredegerecht of een rechter van de politierechtbank betreft, aan de procureurgeneraal bij het hof van beroep wanneer het een lid van de rechtbank van eerste aanleg, van de arbeidsrechtbank of van de rechtbank van koophandel betreft, aan de procureur-generaal bij het Hof van Cassatie wanneer het een lid van het hof van beroep of van het arbeidshof betreft of wanneer het een lid van het Hof van Cassatie betreft. Over de wraking wordt binnen acht dagen na inschrijving van de zaak op de zittingsrol in laatste aanleg uitspraak gedaan door de rechtbank van eerste aanleg, door het hof van beroep, door het arbeidshof of door het Hof van Cassatie, naar gelang van het geval, op de conclusie van het openbaar ministerie. Het betrokken rechtscollege doet uitspraak op stukken. Het kan de partijen en/of de rechter om wiens wraking wordt verzocht, horen. Ten laatste de eerste werkdag die volgt op de dag van de beslissing, brengt de griffier deze aan de partijen ter kennis per gerechtsbrief. De rechter wordt op de hoogte gebracht van de aanvaarding of de verwerping van de wraking per gewoon bericht van de griffie. Indien bovendien een boete wegens roekeloos en tergend verzoekschrift kan gerechtvaardigd worden, zal dit punt behandeld worden op een zitting vastgesteld bij dezelfde beslissing op een nabije datum. De griffier roept de partijen op via gerechtsbrief zodat ze hun geschreven opmerkingen kunnen laten kennen tegen die datum. De boete bedraagt 125 euro tot 2500 euro. Om de vijf jaar kan de Koning de minimum- en maximumbedragen aanpassen aan de levensduurte. De geldboete wordt geïnd met aanwending van alle middelen van recht door de Administratie van Registratie en Domeinen. Art. 841 Erkent de gewraakte rechter de feiten waarop zijn wraking gegrond is, of worden die feiten bewezen, dan wordt hem bevel gegeven zich van de zaak te onthouden. Indien de wraking wordt toegestaan, wordt de rechter die geweigerd heeft zich van de zaak te onthouden, in geval van zeer grove tekortkoming, verwezen in de kosten. In het andere geval, zijn de kosten ten laste van de Staat. 7