Noord Friesche Lokaal Spoorwegmaatschappij i.o.

Transcriptie

1 Noord Friesche Lokaal Spoorwegmaatschappij i.o. Bedrijfsterreinen, Personenvervoer, Cultuur historisch erfgoed en Toerisme Projectoverzicht toeristische spoorverbinding Jelsum - Marrum - Oostmahorn Opgesteld door Chris Rijff Februari 2011 (tussentijds verslag) GRA-CV Concept Development Niets uit dit bestek/drukwerk mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt d.m.v. drukwerk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van GRA-CV Concept Development, noch mag het zonder een dergelijke toestemming worden gebruikt voor enig ander werk dan waarvoor het is vervaardigd.

2 Vertrouwelijkheid De in dit document verstrekte informatie is bedoeld om de lezer te informeren betreffende een spoorwegproject in Noord Oost Friesland. Hoewel niet gebonden aan geheimhouding wordt de lezer verzocht de inhoud vertrouwelijk te behandelen. Dientengevolge mag de inhoud niet zonder uitdrukkelijke toestemming van GRA- CV worden verveelvoudigd in welke vorm dan ook, noch mag de inhoud op welke wijze door vermenigvuldiging aan anderen ter kennis worden gesteld. Wel is het toegestaan het rapport ter inzage te geven aan derden. Het is niet toegestaan om de inhoud geheel of gedeeltelijk aan te wenden voor ontplooiing van eigen activiteiten, zonder toestemming van GRA-CV of de Stichting NFLS. Voorbehoud GRA-CV heeft haar uiterste best gedaan alle aspecten van het project te onderzoeken en om betrokken personen, instanties en het publiek zo goed mogelijk te informeren. GRA-CV kan echter niet instaan voor de eventuele incompleetheid van het in dit document gepresenteerde project. Dienaangaande wijst GRA-CV nadrukkelijk eventuele claims van de hand welke mogelijkerwijs aan haar kunnen worden opgelegd in dit verband. Dit verslag is een levend document en dient te worden opgevat als leidraad bij een in mei 2011 te presenteren propositie. In voorkomende gevallen zijn bepaalde gegevens in dit verslag op dit moment nog niet beschikbaar. Deze informatie wordt komende maanden verder uitgewerkt. Auteursrechten Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de rechthebbende. Alle documentatie en haar inhoud blijven ten allen tijde eigendom van GRA-CV in Hilversum. Dit voorbehoud is ook van toepassing op de websites van GRA-CV. In het kader van het project heeft GRA-CV de oude naam van het oorspronkelijke spoorbedrijf NFLS opnieuw geregistreerd. Hilversum, Januari GRA-CV GRA-CV Januari 2011, versie 1 Pagina 2 van 27

3 Inhoudsopgave 1. Inleiding Algemeen Doelstellingen Contouren Reikwijdte projectplan Ontwikkeling toeristische spoorlijn Inleiding Wat zijn de kansen voor in regio? De markt De business case Ruimtelijke aspecten Levenscyclus van het project Gebruik en toepassingen De organisatie van de toeristische spoorlijn Situatiebeschrijving Bestaande spoorverbindingen in Friesland Belangrijke oude Spoorverbindingen in Friesland Bedrijventerrein West Leeuwarden Globale opzet tracé Aanpassingen aan het tracé Technische uitgangspunten Verticaal en horizontaal alignement Benodigde aanpassingen bestaand tracé Belangrijke knel- en aandachtspunten Milieuaspecten Geluid Lucht Externe veiligheid Natuur Landschap Cultuurhistorie en archeologie Bodem en water Ruimtegebruik Economische uitvoering Tracé Capaciteit Exploitatie Reistijd en frequentie Stations Procedures en vergunningen Actieve ondersteuning Procedures en aandachtspunten per gemeente Dongeradeel Ferwerderadeel Leeuwarderadeel Leeuwarden Kosten Risico s Verloop van het realisatietraject Kosten Partners Subsidie Colofon GRA-CV Januari 2011, versie 1 Pagina 3 van 27

4 1. Inleiding 1.1 Algemeen In het kader van een historische inventarisatie van de voormalige Noord Friesche Lokaal Spoorwegen is een veldstudie uitgevoerd waarbij vooral de restanten van het noord oostelijke tracé zijn onderzocht. In de volksmond is dit tracé beter bekend als het Dokkumer Lokaaltje. De uitkomsten van dit veldonderzoek hebben aanleiding gegeven middels een quick scan onderzoek te doen naar de huidige situatie en de mogelijkheden daarin voor heraanleg en reactivering van een gedeelte van het spoortracé Leeuwarden Anjum. Het primaire doel van voornoemde scan is geweest om helderheid te krijgen of een werkbaar business model in potentie aanwezig is en of voldoende rendement kan worden gegenereerd met de exploitatie van de spoorlijn. De scan heeft voldoende informatie opgeleverd om continuering te rechtvaardigen. In navolging daarvan is reeds een marketingonderzoek in gang gezet. Hieruit komt duidelijk naar voren dat voldoende draagvlak onder de lokale bevolking en gemeentes lijkt te bestaan om het voormalige baanvak in fasen te reactiveren als museumspoorlijn. Het document NFLS projectbeschrijving dient daarbij als basis voor verdere discussie. Om de ontwikkeling van de spoorlijn en de noodzakelijke investeringen en financiering te kunnen realiseren is medewerking vanuit de gemeentes en de provincie noodzakelijk. Dit rapport beoogt niet compleet te zijn. Het is een tussenverslag waarin slechts op hoofdlijnen diverse belangrijke aspecten worden aangestipt en toegelicht. In het in mei uit te brengen eindverslag en projectvoorstel zal uitgebreider worden ingegaan op het project als geheel. 1.2 Doelstellingen De uitkomsten van het marketingonderzoek zullen worden gebruikt om een investeringspropositie mee te onderbouwen welke is gericht op de ontwikkeling van een toeristische spoorverbinding en hieraan gekoppelde arrangementen. Hoewel hiervoor geen garanties kunnen worden gegeven zijn de voortekenen gunstig. Waar mogelijk zullen toekomstige investeerders worden gesteund door het lokale bedrijfsleven en de middenstand. In de propositie wordt nadrukkelijk rekening gehouden met de mogelijkheid voor gemeentes en provincie om actief te participeren in de nieuwe onderneming. Vooralsnog wordt een beperkte financiële ondersteuning aan gemeentes en de provincie gevraagd. Pas in de uitvoeringsfase zullen substantiëlere bijdragen een rol spelen. Laatst genoemde bijdragen staan daarbij m.n. in relatie tot de ontwikkeling van voornoemde arrangementen. Wij hopen met ons onderzoek een bijdrage te kunnen leveren aan de ontwikkeling en stimulering van een bijzondere historische en toeristische attractie in noord Friesland met een sterk landelijke uitstraling. 1.3 Contouren Om het projectplan te kunnen verantwoorden is via deskresearch gedetailleerd onderzoek gedaan. Hierbij is uitgebreid gebruik gemaakt van beschikbare literatuur, internet en archieven. Tevens is een beroep gedaan op de deskundigheid van mensen en instellingen. Ook wordt aanvullend veldwerk verricht. In het voorjaar van 2011 wordt het gehele tracé vanuit de lucht gefilmd en met behulp van GPS in stappen van 10 meter over de grond gefotografeerd. Deze resultaten zullen op een speciale website beschikbaar worden gesteld aan het publiek. Inhoudelijk leveren deze resultaten een belangrijke input voor het plan. 1.4 Reikwijdte projectplan In deze rapportage worden voorstellen gepresenteerd en tussentijds verslag gedaan van de tot nu toe behaalde resultaten. Gestreefd wordt om een zo compleet mogelijke inventarisatie te presenteren waarbij met name is gekeken naar de ruimtelijke, financiële, planologische en juridische consequenties van het project. Dit gebeurt onder auspiciën van GRA-CV uit Hilversum, welke ook verantwoordelijk is voor het marketingonderzoek. Het hier gepresenteerde onderzoek sluit aan op diverse andere initiatieven en plannen welke in de afgelopen jaren door betrokken gemeentes, lokale stichtingen, particulieren, bedrijven en de provincie zijn genomen. Het wil GRA-CV Januari 2011, versie 1 Pagina 4 van 27

5 daarin voorzien door zaken in breder verband te presenteren teneinde realisatie en exploitatie van de toeristische spoorverbinding gestalte te laten krijgen. De reactivering van de spoorlijn betreft vooralsnog het gedeelte Jelsum Anjum, dat wil zeggen het gedeelte Leeuwarden Jelsum valt voorlopig buiten de plannen, met een doortrekking over een nieuw tracé naar Oostmahorn. In dit rapport wordt de nieuwe spoorlijn verder geduid als de spoorverbinding Jelsum Oostmahorn. GRA-CV Januari 2011, versie 1 Pagina 5 van 27

6 2. Ontwikkeling toeristische spoorlijn 2.1 Inleiding Het plan voorziet in de aanleg en exploitatie van een toeristische spoorlijn op het voormalige NFLS-tracé van Het Dokkumer Lokaaltje in combinatie met o.a. streekvervoer vanuit Esonstad in Oostmahorn naar Dokkum. Het bedrijfsmodel (business plan) is daarentegen gebaseerd op de toeristische spoorlijn als aanjager voor andere toeristische ontwikkelingen: de spoorlijn als kralensnoer van toeristische activiteiten. Het uiteindelijke business model voor deze onderneming zal uiteen worden gezet in het in mei te presenteren projectvoorstel. Op korte termijn zal het gedeelte tussen Stiens en Jelsum worden benut en ontwikkeld tot een toeristische attractie d.m.v. de verhuur van spoorfietsen. De voornaamste voordelen van dit plan zijn: De ontwikkeling van een duurzame toeristische attractie met landelijke uitstraling. Het ontwikkelen van de regionale economie. Aanmoedigen van lokale bedrijfsactiviteiten en ondernemerschap in de regio. De mogelijkheid om de demografische leegloop tegen te gaan. Stimulering van werkgelegenheid en de lokale middenstand. Een lokaal vervoersysteem t.b.v. personenverkeer en eventueel goederen. Een toeristische spoorlijn kan voorzien in een krachtige economische impuls voor de provincie Friesland en de streek in het bijzonder. Doel is om de delen van de nog aanwezige spoorlijn Leeuwarden Stiens, vanaf Jelsum tot en met Stiens, en het oude baanlichaam tot en met Anjum, te reactiveren als toeristische museumspoorlijn. Vanaf Anjum zal de lijn met ruim 2,5 kilometer nieuw tracé worden verlengd naar Oostmahorn. Nabij Oostmahorn ligt een groot vakantiepark (Esonstad) van Landal Green Parks met overnachtingen per jaar. Via de spoorlijn kan dit park worden verbonden met Dokkum en andere plaatsen langs het tracé. GRA-CV Januari 2011, versie 1 Pagina 6 van 27

7 Behoudens de bezoekersaantallen van Esonstad verblijven ruim toeristen per jaar in de regio langs het spoor. Een belangrijk deel daarvan brengt een vakantiebezoek aan Ameland en/of Schiermonnikoog. Beide eilanden zijn via een haven verbonden met een tweetal stations langs de route, te weten Holwerd en Oostmahorn. Een percentage van 5% van dit bezoekersaantal als reiziger in de trein genereert in daarmee in potentie een exploitatieomzet van ruim euro op jaar basis. Momenteel valt niet uit te sluiten dat herstel van de verbinding Stiens Leeuwarden economische perspectieven biedt welke zonder deze verbinding niet kunnen worden benut. Met name dit aspect is een belangrijk onderwerp in de lopende marketing studie. Zo een vervolg wordt gegeven aan dit onderzoek zal aan dat aspect bijzondere aandacht worden besteed. Er is contact geweest met defensie en de gemeente Leeuwarden maar deze spelen in dit plan geen rol. In het eindrapport wordt hieraan wel een eigen hoofdstuk gewijd. 2.2 Wat zijn de kansen voor in regio? De noordelijke regio s van Nederland worden gekenmerkt als economisch zwak. Het noorden van Friesland is sinds enkele jaren, samen met een aantal andere Nederlandse regio s zoals Noord- en Oost Groningen, Zuid Limburg en Zeeland één van de koplopers als krimpgebied. Hierdoor is sprake van een vergrijzing en ontgroeningtendens die sterker is dan de landelijke trend. Om demografische leegloop tegen te gaan zijn vanuit Europa diverse stimuleringsregelingen in het leven geroepen om daarin verandering te brengen. Een aantal daarvan komt in aanmerking om te worden aangewend voor de in dit plan beschreven doelstellingen. Aanvullend kan aanspraak worden gemaakt op fondsen ter ondersteuning tot behoud van cultuur historisch erfgoed. Door hier op in te spelen worden goede kansen aan de streek en haar bewoners geboden. De achtergronden van het krimpproces zijn complex en divers, en worden ingeleid door economische ontwikkelingen. Deze terugloop kan echter in belangrijke mate worden beperkt door de regio opnieuw te verbinden met een spoor. Het stelt de streek tevens in staat haar bijzondere landschapskwaliteiten als kapitaal te verzilveren waardoor een groter publiek zich met deze regio kan verbinden. In een rapport genaamd Krimp biedt ruimte worden deze effecten uitgebreid toegelicht. Recreatie en toerisme in het gehele gebied staan onder druk. De komst van de spoorlijn zal hier in positieve zin een belangrijke en gunstige invloed op hebben. Daarnaast zorgt de ontwikkeling van het spoor voor een belangrijke economische impuls. Hoewel het een tamelijk grootschalig project betreft heeft de spoorlijn fysiek slechts een geringe invloed als ruimtebeslag. Mogelijk kan het op sommige plaatsen wel een barrière vormen. Noord oost Friesland is een sterk agrarische regio. Het landschap in de drie noordelijke gemeentes is nagenoeg vlak maar wordt gekenmerkt door typische landschapskenmerken zoals terpen, oude polders, kerken, molens en dijken. Rust en stilte zijn voor menig toerist een verademing om te ervaren. Wanneer de eilanden en het waddengebied bij de landstreek worden betrokken is sprake van een ongekende ruimtelijke ervaring. Kapitalisering van de unieke landstreek bieden goede kansen voor de regio en de slagingskansen voor het project. De streek heeft diverse (culturele) trekpleisters zoals, terpen, molens en musea. Nabij Oostmahorn ligt een groot vakantie park van Landal. Parel in de regio is de noordelijkste stad van het land, Dokkum. Het stadje is met name bekend vanwege Bonifatius, de Elfstedentocht en Sonnema berenburg. Er is een ruime keus aan ontspanning en vermaak voor iedereen. De middenstand en het uitgaansleven zijn hier goed vertegenwoordigd. Ook zijn hier een streek ziekenhuis en vele andere publieksvoorzieningen aanwezig. Ook de naam van het spoor verwijst naar deze stad. In dit deel van de regio zijn ook een aantal specialistische industriële bedrijven gevestigd. Voorbeelden zijn de NNDI en vlaggencentrale in Dokkum en de HZPC in Stiens, onderdeel van de grootse pootaardappelhandel ter wereld. De verbindingen van en naar de regio zijn goed. Vanaf Leeuwarden slingert de N357 via Stiens, Ferwerd en Marrum naar Holwerd. Dokkum wordt o.a. ontsloten door de N356 vanaf Drachten en de N361 vanuit Lauwersoog, de belangrijkste haven in de regio. In het hele gebied liggen dorpen verspreid in het landschap en langs de spoorlijn. In totaal zijn ruim 18 plaatsen door het spoor met elkaar te verbinden. GRA-CV Januari 2011, versie 1 Pagina 7 van 27

8 Vanwege demografische ontwikkelingen staat de regio onder druk. Nieuwe generaties hebben daardoor moeite om binding met de streek te houden. Dienaangaande is er behoefte aan een belangrijke toeristische impuls om mensen van buiten de regio naar de streek te krijgen. Het herstel van de spoorlijn Het Dokkumer Lokaaltje zou daarin een bijzonder grote bijdrage kunnen leveren. Het draagvlak onder de lokale bevolking voor het project is daarom groot. Wie het onderwerp Dokkumer Lokaaltje aanroert ontmoet bijna altijd een positieve reactie. Er is zelfs een liedje over de trein geschreven, een echte hit uit de jaren 60. Vanuit de agrarische hoek zijn met name de akkerbouwers sceptisch. De ruilverkaveling speelt daar een belangrijke rol in. Hoewel ook de veeboeren niet staan te springen valt vanuit deze hoek minder protest te verwachten. Het motto in de streek is: het pas hooi is als het op zolder ligt. Er is de gemeentes veel aangelegen de streek aantrekkelijker te maken voor toeristen. Zij worden daarin zowel door de provincie als het rijk gesteund. Er is vaak gespeeld met de gedachte om (delen) van het spoor te herstellen voor recreatief gebruik. Zelfs enkele stationseigenaren hebben in de afgelopen jaren concrete plannen gemaakt in die richting. Recent uitgevoerd veldwerk en marktonderzoek bevestigen deze trend. De gelegenheid om zich als landstreek te manifesteren dient zich op unieke wijze aan! In Hegebeintum, nabij het oude spoor, ligt de hoogste terp van Nederland. In Stiens (Troelstra) staat de prachtige St. Vitus kerk. Ook plaatsen als Bartelehiem (Elfstedentocht) en Peasens-Moddergat (Fugelpits) zijn zeer bekende Friese plaatsen. 2.3 De markt De primaire markt en doelgroep zijn het toerisme en het recreatief vervoer van personen van en naar diverse bestemmingen in de regio langs de spoorlijn. Daartoe behoren o.a. de verbindingen van en naar de eilanden en de belangrijkste plaatsen gelegen aan het tracé. Een derde belangrijke distributie stroom is die van en naar overnachtingsmogelijkheden langs het tracé zoals campings, hotels en Bed & Brochje, waarvan enkele kunnen worden gesitueerd in de nieuw te ontwikkelen historische stations. In het kader van het spoorfietsen plan is herbouw van het station van Jelsum momenteel onderwerp van studie. Secondair, maar zeker niet minder belangrijk, is de synergie met andere regionale toeristische ontwikkelingen, zoals het Eelận project en ontwikkelingen in het waddengebied w.o. het Noarderleech. Ook bijzondere arrangementen w.o. de Elfstedentocht kunnen hierin een belangrijke bijdrage leveren. Vanwege de nagenoeg exacte overeenkomst qua lengte met die van de marathon, kan het toerisme in een bijzonder daglicht plaatsen! Tertiair is de impuls voor en vanuit het lokale midden en kleinbedrijf zoals middenstand, culturele instellingen en horecabedrijven. Hiertoe behoren speciaal te organiseren acties, waarbij kan worden gedacht aan personeel feestjes en bedrijfsuitjes. Ook de mogelijkheid om de lijn te gebruiken voor lokaal transport van goederen is in potentie aanwezig. 2.4 De business case Door een integrale (regionale) aanpak zijn reële kansen aanwezig om voornoemde plannen uit te voeren. Tot het ontwikkelen van de spoorlijn behoren ook onroerend goed objecten zoals stations, loodsen en gronden, welke langs het gehele tracé nog aanwezig zijn. Door de integrale aanpak kan gedurende de investeringsfase aanspraak worden gemaakt op verschillende Europese en provinciale fondsen. De bijdragen uit deze subsidiefondsen kunnen oplopen tot ruim 45% van de totale investeringen. Behoudens de spoorgronden zijn diverse andere locaties langs de spoorlijn potentieel locaties voor ontwikkeling van vastgoed. Gezocht wordt naar kapitaalkrachtige partners welke bereid zijn het project geheel of gedeeltelijk te financieren op basis van een gedegen bedrijfsmodel. Bij voorkeur zijn dit private investeerders uit de regio met affiniteit voor (spoorweg)bouw en restauratie van historische panden, doch niet noodzakelijkerwijs beperkt tot deze. In overleg met de investeerders en / of financiers zal gekeken worden naar de meest geschikte rechtsvorm. Daarbij zijn de Naamloze vennootschap en de Commanditaire Vennootschap het meest voor de hand liggend. GRA-CV Januari 2011, versie 1 Pagina 8 van 27

9 Een keuze hierin wordt mogelijk deels beïnvloed door de richtlijnen van de subsidiefondsen. Het laatste woord hierin is niettemin aan de investeerders. In elk geval zal de stichting NFLS hierin een belangrijke rol spelen. Investeerders zullen worden gesteund door het noord Friesche bedrijfsleven, de lokale middenstand en de toeristenbranche, hiertoe mede aangespoord door de provincie Friesland en de gemeentes Leeuwarderadeel, Ferwerderadeel en Dongeradeel. Daarnaast mogen de investeerders vertrouwen op een breed publiek draagvlak vanuit de lokale bevolking welke zich inmiddels als voorstander van het project lijken te betuigen. In gevolge een recente studie naar de historie van de NFLS dienen zich voornoemde mogelijkheden sinds eind 2009 aan. Door initiatieven te bundelen ontstaat een unieke kans om cultuur historisch erfgoed te bewaren voor het nageslacht en de waarschijnlijk meest bekende lokaalspoorlijn van Nederland, het Dokkumer Lokaaltje, opnieuw te laten herleven en winstgevend te exploiteren. 2.5 Ruimtelijke aspecten Km (hartlijn station Anjum) km tot eindpunt Esonstad in Oostmahorn is nieuw tracé. Onderzocht wordt nog om een aftakking naar de haven van Holwerd op te nemen in de uitvoering van het plan. Hierdoor worden reizigers in staat gesteld gebruik te maken van een directe verbinding met Ameland vanuit Dokkum en Stiens. Hetzelfde geld voor Oostmahorn waar Esonstad een veerdienst onderhoud met Schiermonnikoog. Voor deze laatste locatie zijn slechts zeer beperkte aanvullende maatregelen nodig. Het oorspronkelijke tracé liep tot Anjum. Vanaf deze locatie dient te spoorlijn over een afstand van ongeveer meter te worden doorgetrokken naar Esonstad. Een belangrijke motivering hiervoor wordt ingegeven door de uitvoering van het economisch model en de hierop van toepassing zijnde exploitatie. Het nieuwe spoortracé wil nadrukkelijk ruimte voorzien aan wandelaars en fietsers langs de gehele route. Een gedeelte van het spoortracé (Jelsum Finkum) is feitelijk al onderdeel van een pelgrimsroute naar Santiago de Compostella. Ook het Jabikspaad maakt hier de facto onderdeel van uit. Om het historisch karakter zoveel mogelijk te accentueren zal de bovenbouw van het tracé zal zoveel mogelijk in overeenstemming worden uitgevoerd met de oorspronkelijke huisstijl van de NFLS. Vanwege steeds strengere milieu- en veiligheidseisen zullen echter op een aantal punten concessie moeten worden gedaan. Dit heeft o.a. zijn weerslag op de keuze van bielzen en de inrichting van overwegen. De operationele cyclus van het spoor is met name voorzien gedurende het hoogseizoen, welke in dit plan geacht wordt te lopen van 1 april tot eind oktober. Het bijzondere karakter van de lijn staat expansie in beide jaargetijden echter bijzonder goed toe. In uitzonderlijke gevallen kan het spoor ook gedurende de winter maanden worden geactiveerd. Activiteiten in dit geval zijn bijvoorbeeld de Elf stedentocht. Opmerkelijk detail is dat de totale lengte van het traject van Jelsum naar Oostmahorn een lengte heeft van circa kilometer. Deze lengte is nagenoeg exact overeenkomstig met de officiële afstand (42,195 km) van de marathon! De nog aanwezige restanten worden o.a. gebruikt als fiets en wandelroute. Momenteel wordt een plan uitgewerkt om spoorfietsen te verhuren op het restant van het spoor tussen Stiens en Jelsum, waarmee in elk geval een tijdelijke bestemming kan worden gegeven aan het nog bestaande tracé en welke als marketing tool zal dienen ter promotie van het onderzoek. Nabij het station van Morra-Lioessens ligt de voormalige melkfabriek De Dongeradelen. Dit pand betreft een industrieel erfgoed en verkeert in zeer matige staat. Het baanvak passeert op korte afstand, wat naast problemen ook mogelijkheden kan opleveren. Een eventuele aansluiting van dit complex op het tracé wordt overwogen en onderzocht. Herbouw van stations is o.a. noodzakelijk omwille van de economische haalbaarheid van het project. Herbouwde stations zijn te beschouwen als toplocaties waaraan diverse invullingen kunnen worden gegeven. Hiertoe gerekend behoort ook het herstel van de voormalige spoorloodsen in Stiens i.c.m. de gebiedsinrichting aldaar. Hiertoe heeft al voor overleg plaats gehad met de partner partijen en enkele investeerders. GRA-CV Januari 2011, versie 1 Pagina 9 van 27

10 Behoudens de functie van opstapplaats zullen de nieuwe stations vanwege de hoge gebruikskwaliteit van deze objecten economisch goed exploitabel zijn. Hiertoe zijn voldoende functies te bedenken welke passen in de bestemmingsplannen van de betreffende gemeentes. Deze nieuw te bouwen objecten dienen echter wel deels beschikbaar te blijven als station. 2.6 Levenscyclus van het project Het eerste gedeelte van de lijn dat door de NFLS geëxploiteerd gaat worden is de verbinding tussen Dokkum en Oostmahorn. Dit gedeelte van de lijn biedt vanwege het grote aantal bezoekers aan Esonstad de beste mogelijkheden om op korte termijn reizigers van en naar Dokkum te vervoeren. Dokkum is een stad met een belangrijke regio functie. Het heeft het een zeer ruim aanbod aan winkels, horeca gelegenheden en publieke dienstverlening, zoals een streekziekenhuis. Bezoekers uit Esonstad zijn met de nieuwe verbinding in staat Dokkum te bezoeken om te winkelen en uit te gaan. Nadien kan men met een avond trein terug naar Esonstad. 2.7 Gebruik en toepassingen Het nieuwe spoortracé zal worden gebruikt voor meerdere doeleinden. Behoudens het gebruik als transportmiddel zal langs het gehele tracé ruimte worden gereserveerd voor voet en wandelpaden. Het gebruik van deze paden is o.a. van belang om de economische positie van de onderneming mee te versterken. Immers zullen de vele wandelaars gebruik willen maken van de overnachtingfaciliteiten langs het spoor. Als tegemoetkoming in de exploitatie kosten zullen de private uitbaters van deze gelegenheden een gebruiksvergoeding betalen aan de NFLS. De eventueel door de NFLS zelf uit te baten locaties komen geheel aan de eigen organisatie toe. 2.8 De organisatie van de toeristische spoorlijn De organisatie richt zich nadrukkelijk op het toeristisch vervoer per (historische) trein al dan niet in combinatie met een beperkte dienstregeling als aanvulling op het lokale openbaarvervoer. Faciliterende taken die tot de kernactiviteiten behoren zijn derhalve personenvervoer, service en transport naar de diverse plaatsen in de participerende gemeentes. Ter zake het milieu (stoomtractie) en eventuele geluidsbelasting zal onderzoek worden gedaan naar de effecten daarvan. Via gemeentelijk besluit zullen de benodigde vergunningen moeten worden verstrekt aan de uitvoerende organisatie. Hiertoe behoren ook eventuele beperkingen m.b.t. operationele rijtijden i.v.m. eventuele stremmingen. Het plan is om in de komende 5 jaar vanuit een speciaal op te richten naamloze vennootschap of stichting de spoorlijn te reactiveren vanuit Esonstad en Anjum naar Dokkum. De ontwerp-, productie-, en faciliterende activiteiten worden gecoördineerd en uitgevoerd door de CV, NV of Stichting. De totale investering over de komende jaren kan oplopen tot ongeveer 29 miljoen Euro. Indien gebruik wordt gemaakt van eerder opgedane kennis, expertise en bedrijven kunnen aanzienlijke geld- en tijdbesparingen op de gehele investering worden behaald. Als het plan wordt gerealiseerd worden regionaal tientallen banen gecreëerd, en zal de komende jaren een aanzienlijke economische activiteit gecreëerd worden. I.v.m. het doorrekenen van de financiële projecties kunnen hier nog geen definitieve getallen worden gepresenteerd. De NFLS gaat toeristische treindiensten en arrangementen uitvoeren in de regio van het spoor, welke mede uit naam van de provincie, de gemeentes, regionale middenstand, bedrijfsleven en toerisme in algemene zin worden gevoerd. Waar mogelijk wordt ingespeeld op reeds bestaande (toeristische) initiatieven elders in de provincie Friesland. Ook zal aansluiting worden gezocht met andere lokale vervoerders in de regio, zoals Wagenborg passagiersdiensten in Holwerd en Esonstad in Oostmahorn. Het business model voor de organisatie zal uiteen worden gezet in het eindrapport en aanvullende presentatie voor de gemeenten, provincie en vertegenwoordigers uit het bedrijfsleven. De bedrijven waarmee samenwerking wordt beoogd zijn lokale bedrijven met een aanzienlijke staat van dienst. Deze bedrijven zijn er aan gewend om als business partner te opereren in gebieden met een groeiende lokale economie. Anderszins zijn deze ook in staat de lokale economie een impuls te geven. Ook kunnen deze bedrijven een rol spelen bij het uitwerken van een landelijke promotie door middel van eigen publicaties en marketing activiteiten. Te denken valt bijvoorbeeld aan interne bedrijfspublicaties, brochures en landelijke GRA-CV Januari 2011, versie 1 Pagina 10 van 27

11 advertentie campagnes en de media. Van de gemeentes wordt primair medewerking gevaagd om het project te ondersteunen. Door het project met privaat geld te financieren worden eventuele financiële bijdragen vanuit de lokale en provinciale overheden pas in tweede instantie meegenomen. Pas in uiterste zal een beroep worden gedaan op publieke gelden vanuit het rijk en de provincie. Indien overheden kunnen of willen participeren, zullen zij daartoe worden uitgenodigd en aangemoedigd. De onderneming zal een unieke, en betrouwbare dienstverlening aanbieden voor alle gebruikers. Dit zowel in de trein als op het baanvak en in de regio zelf. Dit ook ter plaatse van in privé eigendom beheerde stations. Waar nodig zal de organisatie helpen deze verder te ontwikkelen. Door deze constructie zijn veilige werkomstandigheden voor personeel en publiek goed te garanderen. Het baanlichaam en spoor worden ontworpen voor een maximum snelheid van 50 km/h. Ter plaatse van stations, overwegen en binnen de bebouwde kom zal met een (zeer) beperkte snelheid worden gereden. Op die locaties van het spoor waar geen treinen rijden of buiten het seizoen kunnen net als tussen Stiens en Jelsum spoorfietsen worden verhuurd. Bij de samenstelling van het onderhavige cijfermateriaal is uitgegaan van een bescheiden en voorzichtige ontwikkeling van de activiteiten welke over een periode van vijf worden uitgebreid tot en met de completering van het project als geheel. Dit cijfermateriaal geeft aan dat met een investering van ca. 29 miljoen euro een acceptabel netto rendement voor investeerders kan worden gegenereerd. De investeringen en financieringen van de organisatie is voorzien te renderen binnen circa vijf boekjaren. De amortizeringsperiode van het project is gesteld op 20 jaar. Het project zal mede worden ondersteund vanuit fondsen welke beschikbaar kunnen worden gesteld vanuit de Europese Gemeenschap, het rijk, de provincie en de gemeentes. Het totaal van deze subsidies kan oplopen tot ruim 45% van voornoemde investeringsbehoefte. Een deel van het project kan met investeringen vanuit het lokale bedrijfsleven worden gerealiseerd. Het tracé kan worden gebouwd met gebruikte en gecertificeerde spoorwegmaterialen. De aanschafkosten van deze materialen liggen 65% onder de normale prijs. GRA-CV Januari 2011, versie 1 Pagina 11 van 27

12 3. Situatiebeschrijving 3.1 Bestaande spoorverbindingen in Friesland Het huidige spoorwegnet in Friesland bestaat uit: Spoorverbinding Leeuwarden - Groningen via o.a. Veenwouden, Buitenpost en Grijpskerk Spoorverbinding Leeuwarden Stavoren via o.a. Sneek en Mantgum. Spoorlijn Leeuwarden Harlingen via o.a. Deinum en Franeker. Spoorlijn Leeuwarden Heerenveen - Meppel. (Deze lijn betreft een Intercity en stoptreinverbinding). Op voornoemde lijnen is een concessie verleend welke wordt uitgebaat door Arriva, met uitzondering van de intercity verbinding welke wordt uitgebaat door de NS. Het beheer van het spoorwegnet valt in zijn geheel onder de verantwoordelijk gedelegeerde ProRail. Op de lijn Sneek Stavoren worden vanaf medio 2011 toeristische ritten met een stoomtrein verzorgd door de stichting Friesche Stoomtrein Maatschappij. 3.2 Belangrijke oude Spoorverbindingen in Friesland Het historische spoorwegnet bestond uit: Spoorverbinding Stiens - Harlingen Spoorverbinding Leeuwarden Tzummarum Franeker (Parochielijntje) Spoorverbinding Leeuwarden Anjum (Dokkumer Lokaaltje) Spoorverbinding Drachten Groningen (Philips treintje) Historisch gezien is de belangrijkste bijdrage van de NFLS haar functie in de streek geweest, welke zonder haar inzet minder tot ontwikkeling zou zijn gekomen. Een aantal belangrijke restanten van deze erfenis zijn nog tastbaar aanwezig. Het behoud en ontwikkeling daarvan zijn onderdeel van de hier gepresenteerde plannen. Tussen Leeuwarden en Stiens was tot 1997 sprake van een beperkte goederenverbinding welke gedeeltelijk over het terrein van de Luchtmachtbasis Leeuwarden liep. Deze verbinding is inmiddels buiten gebruik gesteld. Het spoor tussen Leeuwarden en Stiens is daarom in ernstig verval. Het gedeelte over het industrieterrein west in Leeuwarden is zelfs geheel verwijderd. Ook is de functie spoorlijn is in het bestemmingsplan van de gemeente Leeuwarden en Leeuwarderadeel gewijzigd. In het verleden zijn diverse voorstellen gedaan om het tracé een andere bestemming te geven maar een definitief besluit daarover is nooit gevallen. De nog aanwezige restanten worden o.a. gebruikt als fiets en wandelroute. Momenteel wordt uitvoering gegeven aan een plan om spoorfietsen te verhuren op het restant van het spoor tussen Stiens en Jelsum, waarmee in elk geval een tijdelijke bestemming kan worden gegeven aan het nog bestaande tracé en ter promotie van het onderzoek. Stichting Talant in Stiens is benaderd om te participeren in het spoorfiets plan. 3.3 Bedrijventerrein West Leeuwarden Bedrijventerrein West is gelegen aan de noordwest kant van Leeuwarden. Op dit moment is het terrein niet meer ontsloten door een spoorverbinding. Het bedrijventerrein kan opnieuw worden ontsloten door de in dit plan besproken spoorlijn te verbinden met het spooremplacement van Leeuwarden. Een eventueel herstel van de verbinding met Leeuwarden wordt vooralsnog een verantwoordelijkheid geacht van de Provincie Friesland, de gemeente Leeuwarden, Arriva en eventuele andere belanghebbenden. Derhalve vormen zij nog geen onderdeel van het hier gepresenteerde projectplan. Het valt echter niet uit te sluiten dat een herstel van deze verbinding op termijn weer tot stand wordt gebracht en geëxploiteerd. Door het ontbrekende deel van het spoor tussen Leeuwarden en Stiens weer terug te plaatsen zou o.a. een goede openbaar vervoerverbinding kunnen ontstaan. Dit zou de lokale verkeersdruk vanaf Stiens in belangrijke mate kunnen ontlasten. Tevens zouden zo goede verbindingen voor de ontsluiting van het noordoostelijk gebied kunnen ontstaan met twee belangrijke haven accommodaties, Holwerd en Lauwersoog. Een dergelijke verbinding valt echter onder de spoorwegwet en dient derhalve aan strengere veiligheidsnormen te voldoen dan een toeristenlijn. GRA-CV Januari 2011, versie 1 Pagina 12 van 27

13 De in dit projectplan gepresenteerde plannen hebben daarom alleen betrekking op het noordoostelijke stuk van de spoorlijn Leeuwarden Anjum, waarbij met name het gedeelte vanaf Jelsum nabij de N357 tot en met Oostmahorn specifiek wordt onderzocht op economische haalbaarheid en exploitatie t.b.v. het toerisme. 3.4 Globale opzet tracé De nieuwe spoorlijn gaat lopen vanaf de N357 nabij Jelsum tot Esonstad nabij Oostmahorn. Het tracé is eenvoudig en beperkter van opzet dan het oorspronkelijke ontwerp uit Behoudens enkele passageplaatsen nabij stations is het gehele tracé enkel spoor. Zo er een noodzaak mocht ontstaan, kan nabij stations het spoor worden uitgebreid t.b.v. passeren, rangeren of overslag. Overzichtskaart spoortracé Jelsum Oostmahorn Onderzocht wordt nog om een aftakking naar de haven van Holwerd op te nemen in de uitvoering van het plan. Hierdoor worden reizigers in staat gesteld gebruik te maken van een directe verbinding met Ameland vanuit Dokkum en Stiens. Hetzelfde geld voor Oostmahorn waar Esonstad een veerdienst onderhoud met Schiermonnikoog. Voor deze locatie laatste zijn slechts zeer beperkte aanvullende maatregelen nodig. Tussen Jelsum en Stiens zijn nog enkele sporen en wissels aanwezig welke tijdelijk kunnen worden gebruikt t.b.v. de spoorfietsen. Op termijn zal ook dit gedeelte moeten worden vervangen om treinen veilig te laten rijden. Om in de toekomst het rangeren met treinen zoveel mogelijk te beperken wordt voorgesteld om aan beide einden van het spoor een keerlus aan te leggen. Hierdoor kan de trein altijd met de kop naar voren rijden en hoeft minder te worden gerangeerd. Een bijkomend voordeel daarbij is een beperking van de rangeerbewegingen en geluiden zelf. GRA-CV Januari 2011, versie 1 Pagina 13 van 27

14 3.5 Aanpassingen aan het tracé De locaties en plaatsbepalingen die in dit plan worden gehanteerd zijn herleid uit het oorspronkelijke bestekplan van de NFLS spoorlijn Leeuwarden Anjum. Hierbij is het gedeelte km (Leeuwarden) tot km (N357) nabij Jelsum voorlopig komen te vervallen. Metingen, plaatsbepalingen en referenties worden derhalve vanaf km berekend Technische uitgangspunten Het gehele tracé zal worden ontworpen en geschikt gemaakt voor een baanvaksnelheid van max. 50 km/h. Vanwege een beperktere ruimte ter hoogte van enkele locaties langs het voormalige spoortracé zullen op enkele plaatsen aanpassingen moeten worden gedaan. Bogen en wissels kunnen worden ontworpen op basis van een baanvak snelheid van 50 km/h Verticaal en horizontaal alignement De hoogteligging van de spoorlijn over het gehele tracé varieert van - 0,9 tot maximaal + 3 meter. Het hoogste punt + 2,8 NAP ligt ter hoogte van Oostmahorn bij km en het laagste punt 0,3 NAP ligt ter hoogte van Anjum bij km Om de invloed van kleine horizontale boogstralen en eventuele hellingen mee te nemen in het ontwerp zijn voor de boogstralen in combinatie met mogelijke snelheden conservatieve waarden als uitgangspunt genomen. Uitgangspunt in het ontwerp zijn hellingen van maximaal 1,5 tot 3 en spoorbogen van maximaal 110. De keerlussen aan beide einden van het tracé hebben een radius van ongeveer 45 meter. Het nog aanwezige baanlichaam in en nabij Stiens behoeft voornamelijk aanpassingen in de bovenbouw. Het gaat om bestaand onbeveiligd spoor wat in slechte staat verkeerd. Met name planten overwoekeren het tracé. Het grootste grondverzet vindt plaats nabij hellingen van opnieuw aan te leggen bruggen. Voorbeelden zijn de brug over een vaart tussen Dokkum en Metslawier en een brug nabij de historische melkfabriek in Morra. Passages over duikers en overwegen blijven in lijn met het tracé. Vanwege de aanwezige drainage systemen in de landbouwgebieden is aanvullend geografisch onderzoek nodig i.v.m. de diepte van het nieuw aan te leggen baanlichaam Benodigde aanpassingen bestaand tracé Voor het eerste deel van het tracé (km km , hartlijn station Stiens) zijn beperkte aanpassingen nodig om het bestaande onbeveiligd spoor geschikt maken voor toeristische (stoom)treinen. Daarbij behoort ook het aanbrengen van een nieuwe keerlus en vervanging van delen van de bovenbouw. Het gaat dan met name om vervanging van bielzen en wissels. Vanaf km tot km (hartlijn station Anjum) moet de gehele bovenbouw van het spoor volledig worden vernieuwd. Waar nodig dient het baanlichaam opnieuw te worden ingegraven. Verder tracé zoveel mogelijk maaiveld volgend. Op diverse plaatsen is het oude baanlichaam nog aanwezig, of is het in gebruik t.b.v. fiets en wandelpaden. Het gehele tracé kruist in totaal 65 maal de openbare weg. Hiervan zijn 13 overwegen die zich op landwegen en opritten bevinden. Als gevolg van de opdeling van landbouwpercelen zullen hier mogelijk een aantal extra passages aan worden toegevoegd. Dit zullen voornamelijk onbewaakte overwegen zijn. Beveiliging van de overwegen N357 Bredyk Stiens, Doniaweg Hallum, N357 Marrum, De Stelling Ferwerd, Farrewei Blija, N356 Stationswei Holwerd, Stasjonswei Ternaard, Stasjonswei Hantum, Rondweg noord Dokkum (rotonde), Lauwersseewei Dokkum, N358 Dongerawei Metslawier en N361 Gerbrandywei (Morra Anjum middels AHOB. Ter beveiliging van de overige kruisingen kan worden volstaan met AKI en WILO overwegen. Bestaand onbeveiligd spoor verkeert in slechte staat en is deels opgebroken. De aanwezige bovenbouw dient te worden geïnspecteerd op bruikbaarheid en mogelijk opnieuw worden aangelegd. Langs het gehele tracé dient een eenvoudige beveiliging aangebracht te worden volgens Railned-norm V001. Gegeven het karakter van de spoorlijn kan e.e.a. mogelijk gedeeltelijk worden ondervangen met moderne (digitale) middelen. GRA-CV Januari 2011, versie 1 Pagina 14 van 27

15 De alignementen van de nog bestaande taludbanen hoeven slechts op enkele locaties te worden aangepast. Op diverse locaties zal het zand en grindlichaam over langere afstand opnieuw moeten worden aangelegd. Ter hoogte van (enkele) stations zullen passagesporen en wissels worden aangelegd. De nog bestaande en in gebruik zijnde brughoofden dienen bouwkundig te worden onderzocht op kwaliteit en bruikbaarheid. Nieuwe duikers en grondbuizen zullen worden ontworpen naar moderne maatstaven en met moderne middelen worden aangelegd. Vanaf km (hartlijn station Anjum) tot km (eindpunt Esonstad in Oostmahorn) wordt een nieuw tracé aangelegd. 3.6 Belangrijke knel- en aandachtspunten Overzicht van de belangrijkste knel- en aandachtspunten in het tracé: Het belangrijkste obstakel in het traject bevindt zich in Stiens nabij de Hearrewei 32. Hier is een woning op het tracé gebouwd welke een vrije doorgang blokkeert. Ook de tuinen van een aantal andere woningen langs dit gedeelte van het tracé tot aan de N357 richting Finkum liggen betrekkelijk dicht langs het spoor. Met de bewoners van Hearrewei 32 is nog geen contact geweest. Nabij de stationslocatie in Finkum is een garage gebouwd op het tracé. Ter plaatse is echter voldoende ruimte aanwezig om het tracé te verleggen. De aansluiting op het vervolg van het baanvak levert geen problemen op. Er is nog geen contact geweest met de bewoners van het station aldaar. De stationslocatie in Hijum is vrij van belemmeringen. De aansluiting op het vervolg van het baanvak levert geen problemen op. Gebruik van het station als stopplaats is vooralsnog uitgesloten. Het station is in gebruik als woonhuis. Een vervangende halte kan naar voorbeeld van station Marrum worden herbouwd. Op enkele locaties zal over een wat langere afstand rails moeten worden aangelegd binnen een bestaand wegprofiel. De grond ter plaatse is bijvoorbeeld in gebruik als rangeergebied voor vrachtwagens of wordt gebruikt als oprit. Voorbeelden zijn de passage nabij Garage Hellema in Hallum en Loonbedrijf Wijbenga in Marrum. Met garage Hellema is contact geweest. De eigenaar heeft plannen voor grondaankoop welke zijn gelegen onder het tracé aldaar. Met de firma Wijbenga wordt goed contact onderhouden. Een standpunt inzake passage is nog niet bekend. Vanwege verdringing in de dorpskern van Ferwerd zal het tracé hier mogelijk om het dorp heen geleid moeten worden. Voor dit tracédeel moet een nieuw verticaal en horizontaal alignement worden ontworpen. Het spoor zal zoveel mogelijk op maaiveld komen te liggen ten einde de aanlegkosten te reduceren. Een deel van het oorspronkelijke tracé zal plaatselijk geplaveid moeten worden om enkele woningen normaal toegankelijk te houden. Het oude baanvak kan worden gevolgd maar gebruik ervan kan stuiten op bezwaren van bewoners. Nabij het station in Ternaard is een woning half op het oude baanvak gebouwd. Ter plaatse is beperkt ruimte om het tracé iets te verleggen waarna het oude baanvak richting het station kan worden gevolgd. In verband met deze verdringing vraagt deze locatie wat extra aandacht. Er is nog geen contact geweest met de bewoners van dit huis. De bewoners van het station in Ternaard staan zeer positief tegenover het project. In Dokkum is een deel van de rondweg aangelegd op het voormalige spooremplacement. Vanuit de richting Hantum kruist de spoorboog het hart van een rotonde gelegen op de kruising rondweg - Hantumerweg. Na passage van de rotonde is in beperkte mate ruimte aanwezig langs de zuid zijde van de rondweg tot en met het autobusstation. Vanaf hier wordt de corridor breder en bied deze voldoende ruimte voor het spoor. Ter hoogte van de oude stationslocatie is voldoende ruimte aanwezig om het station te herbouwen en één spoor aan te leggen. Een eventueel aan te leggen passagespoor kan een GRA-CV Januari 2011, versie 1 Pagina 15 van 27

16 eindje verderop worden gerealiseerd. Hierna kruist een enkel spoor de Dongeradyk nabij autobedrijf van den Akker. Vanaf hier buigt het spoor even verderop naar links om de N361 te kruisen waarna het tracé het oude baanvak kan volgen richting Metslawier. Een alternatief voor deze passage is een tracé gelegen op de noord zijde van de rondweg. Zodoende worden twee overwegen uitgespaard. Ook zijn in dit scenario minder obstakels te overwinnen. Nadeel is dat de oude stationslocatie geen directe aansluiting kan krijgen op het spoor. Er zal in dat geval een nieuwe opstapplaats moeten worden aangelegd. Een mogelijke locatie daarvoor zou kunnen worden gerealiseerd ter hoogte van de voormalige busloodsen. Nabij het station in Metslawier zijn een aantal nieuwe woningen gebouwd tegen het oude baanvak aan. Ter plaatse is echter voldoende ruimte aanwezig om het spoor te verleggen waarna het tracé het oude baanvak langs het station kan blijven volgen. Gebruik van het station aldaar is voorlopig uitgesloten. Er is nog geen contact geweest met de bewoners van het station. Nabij het station van Morra-Lioessens ligt de voormalige melkfabriek De Dongeradelen. Dit pand betreft een industrieel erfgoed en verkeert in zeer matige staat. Het baanvak passeert op korte afstand, wat naast problemen ook mogelijkheden kan opleveren. Een eventuele aansluiting op het tracé wordt onderzocht. Met de bewoners van het station van Morra wordt goed contact onderhouden. Zij staan open voor het project en zijn onder voorwaarden bereid medewerking te verlenen aan heraanleg van het spoor over hun grondgebied. Nabij het station in Anjum eindigt het voormalige NFLS tracé. Hier staat ook nog een oude locomotieven loods. Naast de loods is voldoende ruimte om het spoor 2,5 kilometer door te trekken naar Esonstad. De huidige bewoners van het station in Anjum staan niet te trappelen met de voorgenomen plannen van het spoor. Voor het tracédeel naar Esonstad moet een nieuw verticaal en horizontaal alignement worden ontworpen. Uitgangspunt is om het spoor zoveel mogelijk op maaiveld aan te leggen ten einde de aanlegkosten te reduceren. Om versnippering van landbouwpercelen hier zo veel mogelijk tegen te gaan dient het spoor nagenoeg parallel met de aanvoerweg naar Esonstad te worden aangelegd. De stationslocatie aldaar bevindt zich op grond welke reeds in eigendom is van Esonstad. Er wordt constructief contact onderhouden met het parkmanagement van Esonstad. GRA-CV Januari 2011, versie 1 Pagina 16 van 27

17 4. Milieuaspecten 4.1 Geluid Rails kan grotendeels met zogenaamde thermietlassen worden verbonden i.p.v. met lasplaten, welke verantwoordelijk zijn voor de bekende wielcadans van een trein. Met een frequentie van maximaal 3 tot 5 treinen per dag gedurende het hoogseizoen in beide richtingen is de geluidsbelasting voor de omgeving minimaal. De kosten van het thermietlassen zijn hoger dan die van lasplaten. Hoewel de nieuwe spoorlijn soms vlakbij bewoning ligt is gegeven de snelheid van de trein op deze locaties de geluidsproductie bijzonder laag. Nabij alle stations wordt met (zeer) beperkte snelheid gereden. Gedacht moet worden aan snelheden van rond de 20 kilometer per uur. In Stiens is nabij de N357 een nieuwe woonwijk langs een deel van het nieuwe gepland. Ook in Morra zijn nieuwe woningen gepland in de oude melkfabriek. Overige woonbebouwing is veelal op veel grotere afstand gelegen met uitzondering van de stations en enkele woonwijken. Een aantal van de stations zijn evenwel geïsoleerd gesitueerd. Het geluidsniveau zal door gebruik van aangepast materieel naar verwachting niet toenemen. Diesel elektrische tractie kan bv. eenvoudig worden aangepast om de geluidsproductie te verminderen. De stoomtrein zal alleen overdag worden ingezet, behoudens uitzonderlijke activiteiten. Eventuele avondtreinen kunnen worden aangepast om geluid tot een minimum te beperken. Het is niet aannemelijk dat ergens op het tracé treinen worden ingezet na 22:00. Ook hier kan echter in uitzonderlijke gevallen van worden afgeweken. 4.2 Lucht Verwacht mag worden dat de spoorlijn en het geringe aantal treinen niet of nauwelijks tot een negatief effect op de luchtkwaliteit zullen leiden. Daarnaast is het overgrote deel van de woonbebouwing vrij ver van de spoorlijn gelegen. Stoomtreinen kunnen bovendien worden aangepast te worden gebruikt op basis van koolzaadolie in plaats van Steenkool. Ook dieseltractie is met vrij eenvoudige middelen goed aan te passen. De inzet van treinen wat betreft frequentie is daarbij zo gering dat slechts sprake zal zijn van een zeer geringe milieubelasting. De diverse aanpassingen zijn dan ook gericht op het minimaliseren van het probleem. 4.3 Externe veiligheid De spoorlijn kruist een aantal malen drukke autowegen. Net name genoemd zijn dit de overwegen tussen Stiens en Finkum (N357), de splitsing met overweg nabij Hallum, de overweg nabij het Station van Marrum (N357), de weg Holwerd Dokkum nabij het station Holwerd. De rondweg in Dokkum (1 maal een rotonde en 1 maal de N361 nabij de weg naar Metslawier), de Roptawei nabij Metslawier (2 maal) en de N361 tussen Morra en Anjum richting Lauwersoog. Langs delen van het tracé liggen op enkele plaatsen persleidingen langs het spoortracé. De locaties hiervan zijn precies bekend. Dit zijn belangrijke aandachtspunten. 4.4 Natuur De aanwezige flora en fauna langs het spoor zullen nagenoeg onaangetast blijven. De spoorlijn zal mogelijk voor enige verstoring van de fauna zorgen. Met name weidevogels kunnen worden verjaagd, dit geldt ook voor zoogdieren zoals hazen en reeën. Bekeken is in hoeverre en welke dieren in het gebied aanwezig zijn en of de effecten van de spoorlijn gemitigeerd kunnen worden. Indien nodig kunnen met behulp van houtwallen dierpassages worden omgeleid. Deze toepassing kan eventueel ook worden ingezet om geluidsoverdracht te beperken. Natuur die eventueel verloren is gegaan zal overeenkomstig de Flora- en fauna wet gecompenseerd dienen te worden. In het gebied zullen geen belemmeringen optreden voor het water en de daarin aanwezige dieren. 4.5 Landschap De openheid van het landschap zal op enkele locaties zeer beperkt verloren gegaan door herbouw van stations. Het negatieve effect van de nieuwe spoorlijn is echter minimaal. Gestreefd wordt naar maximale harmonisatie. GRA-CV Januari 2011, versie 1 Pagina 17 van 27