Leren omgaan met wetenschappelijke informatie; Informatievaardigheid in het Nederlandse Wetenschappelijk Onderwijs
|
|
- Lieven Claes
- 6 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Leren omgaan met wetenschappelijke informatie; Informatievaardigheid in het Nederlandse Wetenschappelijk Onderwijs Anneke Dirkx, ACM Dirkx Hoofd afdeling Informatie & Gebruikersondersteuning Universitaire Bibliotheken Leiden Dr. Marjolein Drent Informatiespecialist gedragswetenschappen Bibliotheek & Archief Universiteit Twente Janny (J.) Jonkers Informatie- en Collectiespecialist Rechten Rijksuniversiteit Groningen Drs. Harrie ( H.M.) Knippenberg Beleidsmedewerker Bibliotheek Radboud Universiteit Drs. Henri (H.J.M.) Vermijs Adviseur ICT&O en Informatievaardigheden Universiteit Tilburg Dr. Amber Walraven Senior onderzoeker ITS Onderwijs Radboud Universiteit Nijmegen Nicole (N.U.) Will Productmanager Technische Universiteit Delft Learning to use scholarly information; Information literacy in Dutch higher education. In this article, the importance of information literacy instruction in higher education is discussed. Although most university libraries offer this kind of instruction, is it not a guarantee that students are actually educated to be information literate. Beginning students though brought up as digital natives clearly lack basic skills in searching for and managing information. In Dutch universities some training is provided in information literature, but there is most certainly room for improvement and extension. Recommendations for educational management to bring these about are given in this article. Key words: information literacy, higher education, university libraries, study results 1
2 Leren omgaan met wetenschappelijke informatie; Informatievaardigheid in het Nederlandse Wetenschappelijk Onderwijs Anneke Dirkx, Universiteit Leiden; Marjolein Drent, Universiteit Twente; Janny Jonkers, Rijksuniversiteit Groningen; Harrie Knippenberg, Radboud Universiteit; Henri Vermijs, Universiteit Tilburg; Amber Walraven, Radboud Universiteit; Nicole Will, Technische Universiteit Delft. Inleiding Informatievaardigheid is één van vaardigheden die deel uitmaken van de zogenoemde 21 ste eeuw competenties. Dit zijn competenties die nodig worden geacht voor het slagen in de kennissamenleving (Voogt & Roblin, 2012). Het verwerven van informatievaardigheid speelt zich in alle soorten onderwijs af, te beginnen in het basisonderwijs, waar het veelal onder de noemer mediawijsheid voorkomt. In het wetenschappelijk onderwijs wordt de nadruk gelegd op die competenties, die nodig zijn voor de wetenschappelijke beroepsuitoefening. Dit onderwijs wordt in het algemeen door (universitaire) bibliotheken verzorgd. De inzet van de universiteitsbibliotheken betekent helaas niet dat er daadwerkelijk informatievaardige studenten worden opgeleid. Het onderwerp staat nog te weinig op de kaart bij het onderwijsmanagement. Daarvoor zijn twee mogelijke oorzaken aan te wijzen. Op de eerste plaats kan het zijn dat onderwijsmanagers denken dat het met de informatievaardigheid van studenten wel goed zit. Op de tweede plaats gaan onderwijsmanagers er wellicht van uit dat de bijdragen die door de bibliotheken geleverd worden, afdoende zijn (Badke, 2010). In dit artikel wordt geschetst hoe het zit met de informatievaardigheden van jongeren, wat universiteiten doen om deze op peil te krijgen en worden aanbevelingen voor onderwijsmanagers geformuleerd om een meer optimale situatie op dit gebied te creëren. Informatievaardigheid van digital natives De mythe dat de huidige generatie jongeren zogenoemde digital natives (Prensky, 2001) zijn, die zonder enige problemen in staat zijn de huidige moderne technologieën te gebruiken, blijkt op basis van diverse onderzoeken (Jones & Shao, 2011; Kolowich, 2011; Van Deursen & Van Dijk, 2011) niet te stroken met de werkelijkheid. Tevens wordt steeds duidelijker dat deze generatie veel minder informatievaardig is dan men zou verwachten gezien hun internetgedrag (Connaway & Dickey, 2010; Kolowich, 2011; Thompson, 2011). Recent onderzoek naar informatievaardigheid bevestigt dit beeld (Gross & Latham, 2011). Volgens Gross en Latham is informatievaardigheid een van de meest overschatte vaardigheden van studenten. In dit onderzoek onder bijna 600 (Amerikaanse) studenten wordt beschreven hoe meer dan 80% een onvoldoende scoort op een informatievaardighedentest. Desgevraagd denkt echter 75% van de studenten dat ze deze test voldoende zullen afsluiten; na afloop van de test, wanneer ze nog geen uitslag hebben vernomen, denkt nog steeds 68% een voldoende gescoord te hebben. Een reeks grootschalige onderzoeken in het kader van het Project Information Literacy, uitgevoerd onder leiding van Head en Eisenberg bevestigen dit beeld. In hun studie onder 2300 Amerikaanse studenten wordt beschreven dat deze studenten primair Google gebruiken, aanvullend zwaar leunen op de door docenten voorgeschreven literatuur en dat zij daarnaast slechts een kleine set van andere informatiebronnen gebruiken (Head & Eisenberg, 2009). In een andere studie uit deze reeks onder 8200 Amerikaans studenten, blijkt dat zij het meeste moeite hebben met het starten van een onderzoek en het opzetten van een zoekstrategie. Het onderwerp definiëren, specificeren en gericht zoeken vinden deze studenten het moeilijkste (Head & Eisenberg, 2010). Ook Pinto (2012) beschrijft de problemen waar studenten mee worstelen op het gebied van informatievaardigheden: de onderzochte geschiedenisstudenten maakten gebruik van gebrekkige zoekstrategieën en hadden te weinig kennis van het gebruik van bibliografische managementsoftware. Monroe-Gulick en Petr (2012) onderzochten de informatievaardigheid van studenten in de sociale wetenschappen. Deze studenten geven aan dat niet het vinden van informatie een probleem is, maar het selecteren van relevante bronnen uit de enorme hoeveelheid informatie die zij vinden. Het ERIAL project (Ethnographic Research in Illinois Academic Libraries) laat ten slotte zien dat docenten en 2
3 bibliothecarissen de informatievaardigheid van studenten overschatten. Zij denken dat studenten handig zijn met Google en er goed mee uit de voeten kunnen (Kolowich, 2011). Uit dit project blijkt echter dat studenten weinig Google-vaardigheid hebben en geen of nauwelijks kennis van bronnen als Google Scholar en Google Books. Ook Nederlandse studenten lijken nog weinig informatievaardig te zijn. Walraven (2008) laat zien dat Nederlandse scholieren overtuigd zijn van hun eigen vaardigheid op dit gebied, maar in de praktijk hier toch veel moeite hebben. In het jaarlijkse Trendrapport Internetgebruik 2012 van van Deursen en anderen wordt aandacht besteed aan de stand van internetvaardigheden in Nederland. Van Deursen en van Dijk (2012) geven aan dat studenten hun internetvaardigheid overschatten, waarschijnlijk doordat ze zelf wél vinden dat ze intelligent omgaan met informatie zoeken en de keuzes die zij maken op internet. In het voortgezet onderwijs in Nederland lijkt tot nu toe te weinig aandacht besteed te worden aan het ontwikkelen van informatievaardigheden (Walraven, 2008). Aandacht voor informatievaardigheid in het hoger onderwijs is daarom belangrijk, het efficiënt en effectief kunnen omgaan met (zoeken, vinden, beoordelen, selecteren en integer gebruiken van) informatie is immers essentieel voor wetenschappelijk onderzoek en vormt de basis van wetenschappelijk publiceren. Onderwijs in informatievaardigheden in Nederlandse universiteiten Gezien bovenstaand beeld van een suboptimale ontwikkeling van vaardigheden met betrekking tot het zoeken en verwerken van wetenschappelijke informatie, kan het als een taak van de universiteit gezien worden dat zij (aankomende) studenten hierin traint. Om meer te weten te komen over de praktijk van de Nederlandse universiteiten op dit gebied, heeft de werkgroep Learning Spaces van het samenwerkingsverband Nederlandse Universiteitsbibliotheken en Koninklijke Bibliotheek (UKB) eind 2010/begin 2011 een web survey gehouden onder Nederlandse universiteitsbibliotheken over beleid en praktijk met betrekking tot onderwijs in informatievaardigheden (Dirkx, et al., 2011). De hierbij gebruikte vragenlijst is opgenomen als bijlage in bovengenoemd rapport. Per universiteit is één persoon benaderd van wie bekend was dat deze intensief bij dit onderwijs betrokken is. Deze heeft in veel gevallen ruggespraak gehouden met collega s over de beantwoording van de vragen. Alle universiteitsbibliotheken en de Open Universiteit hebben hieraan deelgenomen. In de resultaten is te zien dat er bij de meerderheid van de opleidingen in het Nederlandse wetenschappelijk onderwijs op enigerlei wijze aandacht wordt geschonken aan informatievaardigheid. Studenten Geneeskunde maken de meeste kans op een uitgebreid aanbod van cursussen. Bij vrijwel alle bacheloropleidingen in de geneeskunde is informatievaardigheidsonderwijs op meerdere momenten in hun studie geregeld. Gezien het belang van evidence based medicine, waarin sterk geleund wordt op resultaten van wetenschappelijk onderzoek naar behandelmethoden, is het niet verwonderlijk dat informatievaardigheid bij geneeskunde opleidingen hoog in het vaandel staat. Bij Alpha en Gamma bacheloropleidingen is dit percentage iets lager. Bij ongeveer 75% van de opleidingen wordt dit onderwijs aangeboden, vaak in een eenmalige cursus. Bij Bèta opleidingen ligt de score het laagst; minder dan 50% van de bacheloropleidingen biedt dit onderwijs aan, meestal in de vorm van een eenmalige cursus. Opvallend hierbij is dat het onderwijs bij technische universiteiten beter is verankerd dan bij bètafaculteiten van algemene universiteiten. Het aantal masteropleidingen met onderwijs in informatievaardigheden is in de hele lijn veel lager, maar ook hier scoort Geneeskunde het hoogst. Opvallend is de geringe tijdsbesteding door studenten aan deze cursussen: slechts 40% van alle eerstejaars studenten besteedt meer dan 5 uur per jaar hieraan. Datzelfde aantal geldt voor tweedejaars studenten. Minder dan 25% van de derdejaars besteedt meer dan 5 uur per jaar aan informatievaardigheden. 3
4 Vooral het opsporen van informatie (zoekstrategie) komt aan bod in de instructies. Dit is een van de vaardigheden op het gebied van informatie waarvoor de Association of College and Research Libraries (2000) normen heeft opgesteld. De andere hebben betrekking op het bepalen van de informatiebehoefte, de kritische evaluatie van informatie, het effectief gebruik van informatie en de kennis van ethische en wettelijke normen rondom informatie. Meer dan de helft van de instellingen besteedt ook aandacht aan het evalueren van de aard en omvang van de benodigde informatie en het integer gebruik van informatie (citeren, plagiaat). Veel bibliotheken willen hun aanbod verbreden naar publicatiestrategieën, publiceren en gebruiken van informatie in Open Access en het gebruiken van social media bij onderzoek. Dit sluit aan bij de ideeën genoemd in The informed researcher van Vitae (Bent, Gannon-Leary, Goldstein, & Videler, 2012). Driekwart van de instellingen geeft aan dat de cursussen op enigerlei wijze zijn ingebed in het curriculum. Dit is belangrijk omdat de motivatie van studenten aanzienlijk groter is wanneer zij het geleerde direct kunnen toepassen in opdrachten (Brand-Gruwel & Wopereis, 2006). Bij 25% van de instellingen is dit niet het geval; daar verzorgt de bibliotheek cursussen die los staan van de inhoud van het vakgebied. Al met al kan gezegd worden dat universiteiten het onderwerp zeker op hun onderwijsagenda hebben staan, maar dat er ook ruimte is voor uitbreiding: naar meer gevorderde studiefasen, naar meer gevorderde vaardigheden en naar studierichtingen buiten het gebied van de Medische Wetenschappen. De positie van dit onderwijs lijkt nog steeds beperkt en lijkt ook een enigszins geïsoleerde positie in te nemen in het universitaire curriculum. Het belang van informatievaardigheden voor universitaire onderwijs Informatievaardigheden zijn van belang voor een effectieve universitaire studie, voor wetenschappelijk onderzoek tijdens de studie en voor de beroepsuitoefening van alumni. Ook voor het leven in de huidige informatiemaatschappij zijn deze vaardigheden van essentieel belang. Studie en onderzoek zijn aan universiteiten idealiter verweven, zeker in de latere studiefasen. De student wordt ingeleid in het wetenschappelijk onderzoek. Dat het kunnen vinden, selecteren en verwerken van relevante informatie een essentieel onderdeel van wetenschappelijk onderzoek is, zal door weinig onderzoekers ontkend worden. Het probleem hierbij is eerder dat wetenschappers als vanzelfsprekend aannemen dat studenten over deze vaardigheden beschikken zonder dat ze daarin worden geïnstrueerd (Leckie, 1996). Het belang van informatievaardigheden moet dan ook in eerste instantie gezocht worden in de noodzaak studenten op te leiden tot goede onderzoekers. In het model van de informed researcher van Vitae (Bent, Gannon-Leary, Goldstein & Videler, 2012) komen informatievaardigheden in iedere fase van het onderzoek, dat loopt van hypothesevorming tot publicatie, expliciet aan bod. Informatievaardigheden zijn in dit model volledig geïntegreerd in het wetenschappelijk proces. Ook voor overige aspecten van wetenschappelijke studie kan verwacht worden dat informatievaardigheden van belang zijn. De vaardigheden om door docenten genoemde bronnen te traceren, te zoeken naar additionele literatuur buiten wat is voorgeschreven, inzicht in kwaliteitsverschillen in informatie dat is gebaseerd op kennis van het proces van wetenschappelijke communicatie, zullen ook in meer passieve onderdelen van de studie van nut zijn. Het is dan ook geen verrassing dat een positieve samenhang tussen het gevolgd hebben van instructies in informatievaardigheid en studiesucces is aangetoond (Bowles-Terry, 2012). Zoals het ook geen verrassing zal zijn dat in dit onderzoek blijkt dat dit vooral geldt in meer gevorderde stadia van de studie. 4
5 Tenslotte hebben informatievaardigheden een duidelijk maatschappelijk belang. De vaardigheden zijn een basiscomponent voor het Leven Lang Leren dat in de huidige maatschappij verlangd wordt (Boekhorst, 2003; Virkus, 2003). De professional en dat geldt zeker voor de universitair opgeleide - ontwikkelt zich in de huidige maatschappij meer en meer als een kenniswerker (De Haan & Huysmans, 2006) waarvoor kundig omgaan met informatie een must is. Aanbevelingen voor het onderwijsmanagement De roep om goed onderwijs op het gebied van informatievaardigheden duurt al minstens 10 jaar, sinds de eerste editie van het boek van Boekhorst, Koers en Kwast (1999). Tot op heden is het onderwijs nog niet voldoende ontwikkeld om de informatievaardigheid van studenten op een goed niveau te brengen. Een belangrijke reden hiervoor en het knelpunt dat veel bibliotheken noemen is het gebrek aan belangstelling vanuit de opleidingen voor het onderwijs in informatievaardigheden. Veel docenten blijken niet op de hoogte van de inhoud van informatievaardigheid en denken dat het vooral de traditionele catalogusinstructies omvat (Saunders, 2012). Oakleaf et al. (2012) geven aan dat informatievaardigheid vrijwel nooit formeel getoetst wordt. Docenten gaan er van uit dat informatievaardigheid, in tegenstelling tot de kennis van hun eigen domein, gaandeweg en zonder instructies ontwikkeld wordt (Leckie, 1996). Informatievaardigheid wordt bijna nergens expliciet benoemd in beleidsstukken van instellingen en faculteiten. Op basis van eerder genoemde onderzoeken en de resultaten van de enquête is er veel voor te zeggen dat het onderwerp meer op de agenda komt te staan van het onderwijs. Het onderwijsmanagement kan hierin een belangrijke rol spelen. Verder blijkt uit onderzoek dat instructie in informatievaardigheden het meest effectief is wanneer het is ingebed in het curriculum met authentieke, inhoudelijke opdrachten (Brand-Gruwel & Wopereis, 2006; Larkin and Pines, 2004). Door de huidige invulling van onderwijs in informatievaardigheden (nogal eens een vrijblijvende, eenmalige cursus van 60 minuten) kan niet zonder meer gesteld worden dat het wetenschappelijk onderwijs altijd informatievaardige studenten aflevert. Meer structurele, in onderwijs geïntegreerde cursussen zijn noodzakelijk (zie ook Hannon, 2001; O Hanlon, 2002; Weiler, 2001). Een meer geïntegreerde aanpak van het onderwijs in informatievaardigheid is nodig om studenten goed te kunnen instrueren op dit gebied en de in het UKB onderzoek (Dirkx et al., 2011) geconstateerde geïsoleerde plek ervan op te heffen. Daarvoor zijn beleidsmatige aandacht en commitment van onderwijsmanagement noodzakelijk. Onderstaande aanbevelingen schetsen waar deze zich op zouden moeten richten: - Benoem informatievaardigheid expliciet als onderdeel van academische vaardigheden. Zorg ervoor dat informatievaardigheid op meerdere momenten in de studie wordt aangeboden. Het is van belang dat het precies dán wordt aangeboden, wanneer de student het nodig heeft. Dus bij voorkeur voorafgaand aan het schrijven van een paper of een scriptie (zie ook O Hanlon, 2002). - Zorg ervoor dat aspecten van informatievaardigheid bij alle producten van studenten (papers, artikelen, scripties) expliciet worden meegewogen bij de beoordeling. Omdat veel studenten zichzelf overschatten op het gebied van informatievaardigheden (Gross & Latham, 2011), is het noodzakelijk deze studenten van onbewust onbekwaam, bewust onbekwaam en vervolgens bewust bekwaam te maken. Dit lukt alleen als de beoordeling van informatievaardigheden een prominentere plaats krijgt. Bovendien is uit onderzoek bekend dat ook wanneer studenten wel over informatievaardigheden beschikken, zij deze niet automatisch inzetten, vanwege gemakzucht en ontbrekende motivatie (Walraven, Brand- Gruwel & Boshuizen, 2009). Expliciete beoordeling zou studenten kunnen dwingen hun vaardigheden in te zetten. 5
6 - Zorg voor een goede toetsing. Wanneer onderwijs in informatievaardigheden ingebed is in het curriculum, staat de toetsing van informatievaardigheden niet op zichzelf maar is deze onderdeel van de beoordeling van een gehele vak. Dat betekent dat ook beoordelaars informatievaardig moeten zijn. Opname van informatievaardigheid in de Basiskwalificatie Onderwijs (BKO-trajecten) is een geschikte methode om dit te bewerkstelligen. Ook specifieke docententrainingen door bibliotheken kunnen een oplossing bieden. Een handig hulpmiddel ter ondersteuning van het beoordelen van informatievaardigheid is de scoringsrubriek voor informatievaardigheid van van Helvoort (2009). Deze scoringslijst biedt de mogelijkheid om een werkstuk te beoordelen op een aantal aspecten van informatievaardigheid, waarbij zowel het beginnersniveau als het expertniveau wordt beschreven. - Ondersteun bibliotheken bij hun wens voor professionalisering van informatievaardigheidsonderwijs door middel van trainingen in didactiek van de medewerkers én onderwijskundige ondersteuning bij de ontwikkeling van cursussen. - Verstevig de positie van het onderwijs van informatievaardigheden gericht in die disciplines waarin dit een achterstand vertoont. Dit is in de grootste mate het geval bij Bètaopleidingen. - Zorg voor structurele ondersteuning op het gebied van informatievaardigheid aan Masterstudenten, PhD s en hun begeleiders. Uit onderzoek van het Research Information Network (2011) blijkt dat begeleiders van masterstudenten vaak zélf niet informatievaardig genoeg zijn. - Faciliteer omgevingen (virtueel of fysiek) die geïntegreerde ondersteuning aanbieden bij het maken van scripties. Daarbij valt te denken aan hulp bij academisch (Engels) schrijven, methodologie, statistiek, het werken in research communities en het zoeken, selecteren en verwerken van wetenschappelijke informatie. Hiervoor is samenwerking nodig tussen verschillende universitaire diensten (bibliotheek, schrijfcentrum, afdelingen voor statistische en onderzoeksondersteuning). Literatuurvermelding Association of College and Research Libraries. (2000). Information literacy competency standards for higher education Retrieved 26 March 2013 from Badke, W. (2010). Why information literacy is invisible. Communications in Information Literacy, 4, Bent, M., Gannon-Leary, P., Goldstein, S., & Videler, T. (2012). The informed researcher: Because interacting with information is at the very heart of your research In V. CRAC (Series Ed.) Retrieved 26 March 2013 from Informed-Researcher_2012.pdf Boekhorst, A. K. (2003). Becoming information literate in The Netherlands. Library Review 52, Boekhorst, A. K., Koers, D., & Kwast, I. (1999). Informatievaardigheden. Utrecht: Lemma. Bowles-Terry, M. (2012). Library instruction and academic success: A mixed-methods assessment of a library instruction program. Evidence Based Library & Information Practice 7(1), Brand-Gruwel, S., & Wopereis, I. (2006). Integration of the information problem-solving skill in an educational programme: The effects of learning with authentic tasks. Technology, Instruction, Cognition, and Learning, 4, Connaway, L. S., & Dickey, T. J. (2010). The digital information seeker: Report of findings from selected OCLC, RIN and JISC user behaviour projects. Retrieved 26 March 2013 from rreport.pdf 6
7 Deursen, A. J. A. M. van, & Dijk, J. A. G. M. van. (2011). Trendrapport Computer- en Internetgebruik 2011: Een Nederlands en Europees perspectief. Retrieved 26 March 2013 from 11.pdf Deursen, A. J. A. M. van, & Van Dijk, J. A. G. M. van. (2012). Trendrapport Computer- en Internetgebruik 2012: Een Nederlands en Europees perspectief. Retrieved 26 March 2013 from 12.pdf Dirkx, A., Drent, M., Jonkers, J., Knippenberg, H., Vermijs, H., & Will, N. (2011). Enquête over beleid en praktijk van instructies in Informatievaardigheden in Nederlandse universiteiten Retrieved 26 March 2013 from Gross, M., & Latham, D. (2011). What's skill got to do with it? Information literacy skills and self-views of ability among first-year college students. Journal of the American Society for Information Science and Technology, 51. doi: /asi Haan, J. de, & Huysmans, F. (2006). Informatievaardigheden in een kennissamenleving. In: Sociaal en Cultureel Planbureau. Investeren in vermogen: sociaal en cultureel rapport Den Haag: SCP. Hannon, C. (2001). Information literacy in the undergraduate curriculum. Educause Quarterly, 24 (4), Retrieved 26 March 2013 from Head, A. J., & Eisenberg, M. B. (2009). How college students seek information in the digital age Project Information Literacy Progress Report: Progress Report Retrieved 26 March 2013 from Head, A. J., & Eisenberg, M. B. (2010). Truth be told: How college students evaluate and use Information in the digital age Project Information Literacy Progress Report: Progress Report Retrieved 26 March 2013 from Helvoort, J. van. (2009), Informatiegebruik bij studententaken gemeten. InformatieProfessional,13(10), Jones, C., & Shao, B. (2011). The net generation and digital natives: Implications for higher education Retrieved 26 March 2013 from Kolowich, S. (2011). What students don't know. Retrieved 26 March 2013 from _at_illinois_university_libraries_reveals_alarmingly_poor_information_literacy_and_skills Larkin, J. E., & Pines, H. A. (2004). Developing information literacy and research skills in introductory psychology: A case study. Journal of Academic Librarianship, 31, Leckie, G. (1996). Desperately seeking citations: Uncovering faculty assumptions about the undergraduate research process. Journal of Academic Librarianship, 22, doi: /S (96) LOOWI - Werkgroep Normering Informatievaardigheden. Informatievaardigheid: Normen voor het Hoger Onderwijs Retrieved 26 March 2013 from Monroe-Gulick, A., & Petr, J. (2012). Incoming graduate students in the social sciences: How much do they really know about library research? Portal: Libraries & the Aademy, 12(3), O Hanlon, N. O. (2002). Net knowledge: Performance of new college students on an Internet skills proficiency test. The Internet and Higher Education, 5, Oakleaf, M., Hoover, S., Woodard, B., Corbin, J., Hensley, R., Wakimoto, D.,... Iannuzzi, P. (2012). Notes from the Field: 10 Short Lessons on One-Shot Instruction. Communications in Information Literacy, 6(1). Retrieved 26 March 2013from 7
8 5&path[]=141 Pinto, M. (2012). Information literacy perceptions and behaviour among history students. ASLIB Proceedings, 64(3), Prensky, M. (2001). Digital natives, digital immigrants. On the Horizon, 9(5). Retrieved 26 March 2013 from %20digital%20natives,%20digital%20immigrants%20-%20part1.pdf Research Information Network. (2011). The role of research supervisors in information literacy Retrieved 26 March 2013 from Saunders, L. (2012). Faculty Perspectives on Information Literacy as a Student Learning Outcome. Journal of Academic Librarianship, 38, Thompson, C. (2011, November). Why kids can't search. Retrieved 26 March 2013 from Virkus, S. (2003) Information literacy in Europe: A literature review [Electronic version]. Information research 8(4), paper no Retrieved January 7, 2013 from Voogt, J., & Roblin, N. P. (2012). A comparative analysis of international frameworks for 21stcentury competences: Implications for national curriculum policies. Journal of Curriculum Studies, 44(3), doi: / Walraven, A. (2008). Becoming a critical websearcher: Effects of instruction to foster transfer (Proefschrift Open Universiteit Nederland). ICO Dissertation Series, Retrieved 26 March 2013 from definitief1.pdf Walraven, A., Brand-Gruwel, S., & Boshuizen, H. P. A. (2009). How students evaluate sources and information when searching the World Wide Web for information. Computers & Education, 52(1), Weiler, A. (2001). Two year college freshmen and the Internet: Do they really know all thatstuff? Portal: Libraries and the Academy, 1,
Enquête over beleid en praktijk van instructies in Informatievaardigheden in Nederlandse universiteiten
Enquête over beleid en praktijk van instructies in Informatievaardigheden in Nederlandse universiteiten Subgroep Informatievaardigheden van de UKB werkgroep Learning Spaces Anneke Dirkx (UL) Marjolein
Nadere informatieOpen Science binnen het informatievaardighedenonderwijs. Nicole Potters, Education Suppport, TU Delft Library 25-apr-16
Open Science binnen het informatievaardighedenonderwijs Nicole Potters, Education Suppport, TU Delft Library 25-apr-16 1 Onderwerpen TU Delft Library Education Support: Instructies/workshops Open Science
Nadere informatieOverzicht cursussen Informatievaardigheid Universitaire Bibliotheken Leiden Collegejaar 2013-2014
Overzicht cursussen Informatievaardigheid Universitaire Bibliotheken Leiden Collegejaar 2013-2014 Deze brochure geeft een overzicht van de cursussen op het gebied van informatievaardigheid die worden aangeboden
Nadere informatieFrameworks/Modellen Informatievaardigheid
Resultaten vragenlijst Frameworks/Modellen Informatievaardigheid Maart 2018 door LOOWI Werkgroep Frameworks Anneke Dirkx Harrie van der Meer Lisa Kozlowska Jos Fleuren Renny Oortwijn Mariette Vissers Michielsen
Nadere informatieDr. Amber Walraven 190ste plenaire SWR-conferentie Leusden, 29-30 mei 2015
Jongeren en ict, niet altijd even vanzelfsprekend. Dr. Amber Walraven 190ste plenaire SWR-conferentie Leusden, 29-30 mei 2015 Veel gehoorde geluiden Veel gehoorde geluiden Kanttekening: Jongeren minder
Nadere informatieKnelpunten in Zelfstandig Leren: Zelfregulerend leren, Stress en Uitstelgedrag bij HRM- Studenten van Avans Hogeschool s-hertogenbosch
Knelpunten in Zelfstandig Leren: Zelfregulerend leren, Stress en Uitstelgedrag bij HRM- Studenten van Avans Hogeschool s-hertogenbosch Bottlenecks in Independent Learning: Self-Regulated Learning, Stress
Nadere informatieNa afloop van deze workshop
Onderwijs in Informatievaardigheden Hoe ontwerp je dat? Iwan Wopereis Na afloop van deze workshop kunt u drie ontwerpprincipes noemen voor het ontwerpen van onderwijs voor informatievaardigheden kunt u
Nadere informatieWOUTER GERRITSMA, UB-VU
SLIM PUBLICEREN WOUTER GERRITSMA, UB-VU VOORAF Deze presentatie geef ik als hoofd Digital Services & Innovation van de Universiteitsbibliotheek VU, een aantal voorbeelden komen uit mijn vorige werk als
Nadere informatieUnderstanding the role of health literacy in self-management and health behaviors among older adults Geboers, Bas
University of Groningen Understanding the role of health literacy in self-management and health behaviors among older adults Geboers, Bas IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version
Nadere informatieInternational Leiden Leadership Programme
International Leiden Leadership Programme Information Evening 1 November 2016 Universiteit Leiden.. LLP Programme team Menno Mennes Lucille Brakefield Janna van Helden Ratna Lachmansingh Programme Bij
Nadere informatieEP-Nuffic Jaarcongres 2015 Doorlopende leerlijn: Internationale Competenties in het hoger onderwijs. Jos Walenkamp Lector Internationale Samenwerking
EP-Nuffic Jaarcongres 2015 Doorlopende leerlijn: Internationale Competenties in het hoger onderwijs Jos Walenkamp Lector Internationale Samenwerking Samenvatting Wereldburgers, in de 21 ste eeuw, benodigde
Nadere informatieCSRQ Center Rapport over onderwijsondersteunende organisaties: Samenvatting voor onderwijsgevenden
CSRQ Center Rapport over onderwijsondersteunende organisaties: Samenvatting voor onderwijsgevenden Laatst bijgewerkt op 25 november 2008 Nederlandse samenvatting door TIER op 5 juli 2011 Onderwijsondersteunende
Nadere informatieInformatievaardigheden bij Avans Hogeschool : ontwikkelingen en perspectief
Informatievaardigheden bij Avans Hogeschool : ontwikkelingen en perspectief Sandra Brocx & Mariette Vissers 2 1 Xplora Avans Hogeschool - 3 steden - 6 locaties - 25.000 studenten - 2.000 medewerkers 3
Nadere informatieNieuwe media. Ander onderwijs?
Nieuwe media. Ander onderwijs? Joke Voogt Typ hier de footer 1 Wij streven ernaar dat over vijf tot tien jaar alle leerlingen voor hun toekomstig beroep, voor het deelnemen aan het maatschappelijk leven
Nadere informatiePesten onder Leerlingen met Autisme Spectrum Stoornissen op de Middelbare School: de Participantrollen en het Verband met de Theory of Mind.
Pesten onder Leerlingen met Autisme Spectrum Stoornissen op de Middelbare School: de Participantrollen en het Verband met de Theory of Mind. Bullying among Students with Autism Spectrum Disorders in Secondary
Nadere informatieWat? Informatievaardigheden: Wat? Wanneer? Hoe? Informatiebronnen. Natural Selection & Survival of the Fittest
Wat? Informatievaardigheden: Wat? Wanneer? Hoe? Albert K. Boekhorst 6 februari 2006 Kennisnet Om te overleven en ontwikkelen Kennis Over zichzelf Hun fysieke omgeving Hun sociale omgeving akb Kennisnet
Nadere informatieMemo Academic Skills; the basis for better writers
Memo Academic Skills; the basis for better writers With the rise of broader bachelor degrees and the University College, Dutch universities are paying more attention to essays and other written assignments.
Nadere informatieVELOV-leergemeenschap Digitaal Leren
VELOV-leergemeenschap Digitaal Leren Welke richting slaan we in met de lerarenopleiding? Hoe is het om in 2020 in de lerarenopleiding te studeren? Hoe ziet de leraar van de toekomst eruit? Zijn mobiele
Nadere informatieEigenaarschap voor kwaliteit. Frans de Vijlder - Lector goed bestuur en innovatiedynamiek Myrte Legemaate - Senior beleidsmedewerker & promovendus
Eigenaarschap voor kwaliteit Frans de Vijlder - Lector goed bestuur en innovatiedynamiek Myrte Legemaate - Senior beleidsmedewerker & promovendus Programma workshop 0 10 Korte aftrap 10 30 Aan de slag
Nadere informatieInformatievaardigheden. in het basisonderwijs
Informatievaardigheden in het basisonderwijs Agenda 1. Wanneer ben je informatievaardig? 2. Waarom is het (nu) zo belangrijk informatievaardig te zijn? 3. Wat betekent dit voor het onderwijs? 4. Hoe
Nadere informatieDigitale informatie zoeken, selecteren en verwerken
Digitale rmatie zoeken, selecteren en verwerken Een capita selecta van 10 jaar onderwijswetenschappelijk onderzoek Iwan Wopereis (CELSTEC/OU) Centre for Learning Sciences and Technologies Programma Learning
Nadere informatieCORPORATE BRANDING AND SOCIAL MEDIA: KEY FINDINGS FOR DUTCH CONSUMERS Theo Araujo
CORPORATE BRANDING AND SOCIAL MEDIA: KEY FINDINGS FOR DUTCH CONSUMERS Theo Araujo BEOORDEEL DEZE LEZING VIA DE MIE2018 APP! Geef direct na deze lezing jouw beoordeling. Zoek de lezing op via Programma
Nadere informatieOVERGANGSREGELS / TRANSITION RULES 2007/2008
OVERGANGSREGELS / TRANSITION RULES 2007/2008 Instructie Met als doel het studiecurriculum te verbeteren of verduidelijken heeft de faculteit FEB besloten tot aanpassingen in enkele programma s die nu van
Nadere informatiePENGUIN READERS SOMETHING FOR EVERYONE! KEUZELIJST GRATIS BOEKEN VUL UW GEGEVENS IN
VUL UW GEGEVENS IN Naam: M/V Functie: E-mail: Tel.nr.: Instellingsnaam: Afdeling: Adres: Plaats: O Ja, hou mij via de post en/of e-mail op de hoogte van Pearson Longman. O Nee, ik wil via de post en/of
Nadere informatieInleiding. Workshop: Symposium Informatievaardigheden voor informatici. Workshop 7 1
Workshop: Informatievaardigheden voor Maarten van Veen (maarten.vanveen@ou.nl) Faculteit Informatica TouW 20 mei 2006 SC Amsterdam Inleiding - Wetenschappelijke informatievoorziening - Kwaliteitsbepaling
Nadere informatieUniversity of Groningen. Stormy clouds in seventh heaven Meijer, Judith Linda
University of Groningen Stormy clouds in seventh heaven Meijer, Judith Linda IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check
Nadere informatieStudiedag VELON. 11 november 2016
Studiedag VELON 11 november 2016 Lerarenopleiders: wordt academisch? Of niet? Anja Swennen, Vrije Universiteit Amsterdam Doel Versterken van de positie van onderzoek van lerarenopleiders Bijvoorbeeld door
Nadere informatieHouding van scholieren in het voortgezet onderwijs ten opzichte van ICT wetenschappen
Houding van scholieren in het voortgezet onderwijs ten opzichte van ICT wetenschappen Danny Romme Erik Barendsen (begeleider) Versie: definitief onderzoeksplan Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 1 Inleiding...
Nadere informatieU I T S P R A A K
U I T S P R A A K 1 5-0 8 7 van het van de Universiteit Leiden inzake het beroep van [naam], appellant tegen bestuur van de Faculteit der Geesteswetenschappen, verweerder 1. Ontstaan en loop van het geding
Nadere informatieOnderwijs- en Examenregeling (OER) Masterprogramma van Onderwijskunde. Faculteit der Gedrags- en Maatschappijwetenschappen
Onderwijs- en Examenregeling (OER) Masterprogramma van Onderwijskunde Faculteit der Gedrags- en Maatschappijwetenschappen 2018-2019 Bijlage: het programma Paragraaf 1 Algemene bepalingen Artikel 1.1 Doel
Nadere informatieOpleiding PECB IT Governance.
Opleiding PECB IT Governance www.bpmo-academy.nl Wat is IT Governance? Information Technology (IT) governance, ook wel ICT-besturing genoemd, is een onderdeel van het integrale Corporate governance (ondernemingsbestuur)
Nadere informatieHighlights Nationale Studenten Enquête 2015
Highlights Nationale Studenten Enquête 2015 De Nationale Studenten Enquête (NSE) is een grootschalig landelijk onderzoek waarin jaarlijks alle Bachelor en Master studenten in het hoger onderwijs gevraagd
Nadere informatieProgrammaoverzicht Bachelor Open dag
Programmaoverzicht Bachelor Open dag 11 2017 Ronde en tijd Openingsronde 09.00-09.30 uur Sessies en activiteiten Waarom Tilburg University? Informatiesessie met de rector magnificus en een student van
Nadere informatieUnderstanding and being understood begins with speaking Dutch
Understanding and being understood begins with speaking Dutch Begrijpen en begrepen worden begint met het spreken van de Nederlandse taal The Dutch language links us all Wat leest u in deze folder? 1.
Nadere informatieOnline Resource 1. Title: Implementing the flipped classroom: An exploration of study behaviour and student performance
Online Resource 1 Title: Implementing the flipped classroom: An exploration of study behaviour and student performance Journal: Higher Education Authors: Anja J. Boevé, Rob R. Meijer, Roel J. Bosker, Jorien
Nadere informatieTestplan Module 12: Bachelor assignment ( )
Testplan Module 12: Bachelor assignment (201500466) BSc Chemical Engineering, academic year: 2017-2018 Module information Module examiners Module parts EC Gardeniers, Bouwmeester, Betlem, Huskens, Brilman,
Nadere informatieWorkshop 3: Informatievaardigheden voor informatici. Maarten van Veen (maarten.vanveen@ou.nl) Faculteit Informatica
Workshop 3: Informatievaardigheden voor informatici Maarten van Veen (maarten.vanveen@ou.nl) Faculteit Informatica TouW Symposium 11 juni 2005 SC Amsterdam Inleiding - Programma - Intake - Wetenschappelijke
Nadere informatieU I T S P R A A K
U I T S P R A A K 1 8 1 5 3 1 8 1 5 5 Rapenburg 70 Postbus 9500 2300 RA Leiden T 071 527 81 18 van het van de Universiteit Leiden inzake de beroepen van [naam] te Den Haag, appellant tegen het Bestuur
Nadere informatieGezondheidsinformatie online, wat kunnen we er mee? Whitepaper
Gezondheidsinformatie online, wat kunnen we er mee? Whitepaper Kim Boog 13 januari 2014 Bijna iedereen doet het: gezondheidsinformatie op internet zoeken. Maar in welke mate is men in staat de keuzes te
Nadere informatieRekenen: ook in de andere vmbo vakken
Rekenen: ook in de andere vmbo vakken verdiepingsconferenties Freudenthal Instituut Korte inhoud werkgroep Het onderhouden en uitbreiden van rekenvaardigheden is een belangrijk thema in klas 3 en 4 van
Nadere informatieInfrastructuurnoden van de lerende student in de 21 ste eeuw
Infrastructuurnoden van de lerende student in de 21 ste eeuw Een exploratie Dag van de UB, 7 februari 2014 Doel Inzicht verkrijgen in veranderende doelstellingen van een UB Inzicht verkrijgen in (nieuwe)
Nadere informatie1 van :30
Statistieken Naam formulier Titel formulier Aantal vragen 60 Totaal aantal ingevuld 277 mediatheek De mediatheek en informatievaardigheden in het voortgezet onderwijs 1. Welke onderwijsniveau's biedt de
Nadere informatieMaster Thesis. Early Career Burnout Among Dutch Nurses: Comparing Theoretical Models. Using an Item Response Approach.
1 Master Thesis Early Career Burnout Among Dutch Nurses: Comparing Theoretical Models Using an Item Response Approach. Burnout onder Beginnende Nederlandse Verpleegkundigen: een Vergelijking van Theoretische
Nadere informatieAcademische Vorming bij Bio-Farmaceutische Wetenschappen
Academische Vorming bij Bio-Farmaceutische Wetenschappen - ervaringen met het REAL referentiemodel - Marjo de Graauw, PhD teacher and educational innovator BFW Stefan Tax, MSc educational developer PLATO
Nadere informatieCommunication about Animal Welfare in Danish Agricultural Education
Communication about Animal Welfare in Danish Agricultural Education Inger Anneberg, anthropologist, post doc, Aarhus University, Department of Animal Science Jesper Lassen, sociologist, professor, University
Nadere informatieBasisgegevens. Soort aanvraag (kruis aan wat van toepassing is): Nieuwe opleiding. Nieuw Ad programma. Nieuwe hbo master. Nieuwe joint degree
Basisgegevens Soort aanvraag (kruis aan wat van toepassing is): X Nieuwe Nieuw Ad programma Nieuwe hbo master Nieuwe joint degree Naam instelling(en) Contactpersoon/contactpersonen Contactgegevens Universiteit
Nadere informatieWilco te Winkel, Liesbeth Mantel Erasmus University Rotterdam,NL
Thesaurus driven semantic search applied to structuring Electronic Learning Environments Rotterdam, EURlib symposium, November 23 2006 Wilco te Winkel, Liesbeth Mantel Erasmus University Rotterdam,NL What
Nadere informatieUvA-DARE (Digital Academic Repository) Inquiry-based leading and learning Uiterwijk-Luijk, E. Link to publication
UvA-DARE (Digital Academic Repository) Inquiry-based leading and learning Uiterwijk-Luijk, E. Link to publication Citation for published version (APA): Luijk, E. (2017). Inquiry-based leading and learning:
Nadere informatieMentaal Weerbaar Blauw
Mentaal Weerbaar Blauw de invloed van stereotypen over etnische minderheden cynisme en negatieve emoties op de mentale weerbaarheid van politieagenten begeleiders: dr. Anita Eerland & dr. Arjan Bos dr.
Nadere informatieBedrijfsleven en Universiteit Best Practices: T-Labs & LTN
Bedrijfsleven en Universiteit Best Practices: T-Labs & LTN Deutsche Telekom Laboratories: T- Labs One of the largest university-industry research centers London Technology Network LTN helps a company define
Nadere informatieEffectief leren door formatief toetsen
Effectief leren door formatief toetsen Dr. Kim Dirkx In samenwerking met Dr. Desiree Joosten-ten Brinke en Dr. Gino Camp Welten Instituut Open Universiteit Heerlen NRO Reviewstudie 405.17710.057 Programma
Nadere informatieIk kom er soms tijdens de les achter dat ik mijn schoolspullen niet bij mij heb of niet compleet
1 2 3 4 MATERIAL PREPARING LESSON ATTITUDE TOWARD WORK Ik kom er vaak tijdens de les achter dat ik mijn schoolspullen niet bij mij heb Ik kom er soms tijdens de les achter dat ik mijn schoolspullen niet
Nadere informatieHet spel van de teacher leader in een veranderproces
Het spel van de teacher leader in een veranderproces Symposium CPO van de Master Leren en Innoveren (MLI), locatie Helmond We are all in the game 17 juni 2016 drs. Monique van der Heijden Academic Director
Nadere informatieStudiebegeleiding & tutoraat
Studiebegeleiding & tutoraat Patricia Post-Nievelstein, Head Tutor, University College Utrecht Richard van den Doel, Senior Tutor, University College Roosevelt Oscar van den Wijngaard, Coordinator Academic
Nadere informatieEU-Speak _ leslla docenten
EU-Speak _ leslla docenten Wat heeft een docent nodig om de laaggeletterde volwassen immigrant te leren lezen en schrijven? EU-Speak 1 Partners: Engeland, Zweden, Denemarken, Duitsland, Spanje, Nederland
Nadere informatieMeer waarde met hbo door internationale samenwerking!
Meer waarde met hbo door internationale samenwerking! 19.04.2018 Wie zijn wij? Anne Klaas Schilder Senior lecturer NHL-Stenden Hogeschool Inge Broekman Institutional Erasmus Coordinator University of Twente
Nadere informatieLeading in Learning -> studiesucces. Ellen Bastiaens Programmamanager Leading in Learning 13 juni 2012
Leading in Learning -> studiesucces Ellen Bastiaens Programmamanager Leading in Learning 13 juni 2012 Implementatie van matchingsinstrument Matching na de poort wordt aan de poort Vooropleiding Bachelor
Nadere informatieOnderwijs- en Examenregeling (OER) Masterprogramma van Pedagogische Wetenschappen. Faculteit der Gedrags- en Maatschappijwetenschappen
Onderwijs- en Examenregeling (OER) Masterprogramma van Pedagogische Wetenschappen Faculteit der Gedrags- en Maatschappijwetenschappen 2018-2019 Bijlage: het programma Paragraaf 1 Algemene bepalingen Artikel
Nadere informatieGeslacht, Emotionele Ontrouw en Seksdrive. Gender, Emotional Infidelity and Sex Drive
1 Geslacht, Emotionele Ontrouw en Seksdrive Gender, Emotional Infidelity and Sex Drive Femke Boom Open Universiteit Naam student: Femke Boom Studentnummer: 850762029 Cursusnaam: Empirisch afstudeeronderzoek:
Nadere informatieDe grondbeginselen der Nederlandsche spelling / Regeling der spelling voor het woordenboek der Nederlandsche taal (Dutch Edition)
De grondbeginselen der Nederlandsche spelling / Regeling der spelling voor het woordenboek der Nederlandsche taal (Dutch Edition) L. A. te Winkel Click here if your download doesn"t start automatically
Nadere informatieThe characteristics of excellent professionals: Input for honours programs. Marjolein Heijne-Penninga, Inge Wijkamp, Marca Wolfensberger
The characteristics of excellent professionals: Input for honours programs Marjolein Heijne-Penninga, Inge Wijkamp, Marca Wolfensberger Opening Research group: Talent Development in Higher Education and
Nadere informatieOnderwijs- en Examenregeling (OER) Masterprogramma van Pedagogische Wetenschappen. Faculteit der Gedrags- en Maatschappijwetenschappen
Onderwijs- en Examenregeling (OER) Masterprogramma van Pedagogische Wetenschappen Faculteit der Gedrags- en Maatschappij 2019-2020 Bijlage: het programma Paragraaf 1 Algemene bepalingen Artikel 1.1 Doel
Nadere informatieAssessment van Gespreksvaardigheden via de Webcamtest: Onderzoek naar Betrouwbaarheid, Beleving en de Samenhang met Persoonlijksfactoren
: Onderzoek naar Betrouwbaarheid, Beleving en de Samenhang met Persoonlijksfactoren Assessment of Counseling Communication Skills by Means of the Webcamtest: A Study of Reliability, Experience and Correlation
Nadere informatieHet Interuniversitair Centrum voor Onderwijswetenschappen De periode nader bekeken
Het Interuniversitair Centrum voor Onderwijswetenschappen De periode 2006-2011 nader bekeken Jos Beishuizen Diana Dolmans Jan van Driel Iwan Wopereis Jeroen van Merriënboer Onderwijs Research Dagen 2012,
Nadere informatieDe praktische kant van academische vorming: academische vaardigheden
De praktische kant van academische vorming: academische vaardigheden Henk Donkers Sectie Geografie, planologie en milieu Faculteit der Managementwetenschappen Radboud Universiteit Nijmegen Uitgangspunten
Nadere informatieThe Kentalis Reading House
The Kentalis Reading House Technology-facilitated enhancement of parent involvement Annet de Klerk, Loes Wauters Overview A first impression Motivation The importance of emergent literacy at home Kentalis
Nadere informatieFORMATIEF TOETSEN IN DE KLAS: BEVORDERENDE EN BELEMMERENDE FACTOREN
FORMATIEF TOETSEN IN DE KLAS: BEVORDERENDE EN BELEMMERENDE FACTOREN ONDERWIJS RESEARCH DAGEN, ROTTERDAM, 26 MEI 2016 CHRISTEL H.D. WOLTERINCK WILMA B. KIPPERS KIM SCHILDKAMP CINDY L. POORTMAN FORMATIEF
Nadere informatieBILDUNG IN ZEELAND 28 SEPTEMBER
BILDUNG IN ZEELAND 28 SEPTEMBER 2016 1 DRS HANS REIJNIERSE Managing director HZCult HZ University of applied sciences hans.reynierse@hz.nl GZ psycholoog psychologiepraktijkreijnierse@gmail.com 06-51336012
Nadere informatieProgramma Open dag zaterdag 28 februari 2015 Program Open Day Saturday 28 February 2015
Programma Open dag zaterdag 28 februari 2015 Program Open Day Saturday 28 February 2015 Tijd 09.15 09.45 Je bent op de Open dag, wat nu? Personal welcome international visitors 10.00 10.45 Je bent op de
Nadere informatieTools voor verdere versterking van examencommissies
Tools voor verdere versterking van examencommissies 9 maart 2016 dr.ir. Ludo van Meeuwen mr. Esther de Brouwer Welkom Wat gaan we doen? voorstelronde trainers voorstelronde trainers/deelnemers naam functie
Nadere informatieLeertaken ontwerpen voor het leren van informatievaardigheden in het hoger onderwijs
Leertaken ontwerpen voor het leren van informatievaardigheden in het hoger onderwijs Workshop 15 oktober 2010 Iwan Wopereis, CELSTEC, Open University of the Netherlands Opzet Workshop Inleiding 10 min
Nadere informatieGeheugenstrategieën, Leerstrategieën en Geheugenprestaties. Grace Ghafoer. Memory strategies, learning styles and memory achievement
Geheugenstrategieën, Leerstrategieën en Geheugenprestaties Grace Ghafoer Memory strategies, learning styles and memory achievement Eerste begeleider: dr. W. Waterink Tweede begeleider: dr. S. van Hooren
Nadere informatieHet Effect van Verschil in Sociale Invloed van Ouders en Vrienden op het Alcoholgebruik van Adolescenten.
Het Effect van Verschil in Sociale Invloed van Ouders en Vrienden op het Alcoholgebruik van Adolescenten. The Effect of Difference in Peer and Parent Social Influences on Adolescent Alcohol Use. Nadine
Nadere informatieOpleiding PECB ISO 9001 Quality Manager.
Opleiding PECB ISO 9001 Quality Manager www.bpmo-academy.nl Wat is kwaliteitsmanagement? Kwaliteitsmanagement beoogt aan te sturen op het verbeteren van kwaliteit. Tevens houdt het zich bezig met het verbinden
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/37530 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Nielen, Thijs Martinus Johannes Title: Aliteracy : causes and solutions Issue
Nadere informatieDe Relatie tussen Werkdruk, Pesten op het Werk, Gezondheidsklachten en Verzuim
De Relatie tussen Werkdruk, Pesten op het Werk, Gezondheidsklachten en Verzuim The Relationship between Work Pressure, Mobbing at Work, Health Complaints and Absenteeism Agnes van der Schuur Eerste begeleider:
Nadere informatieIntercultural Mediation through the Internet Hans Verrept Intercultural mediation and policy support unit
1 Intercultural Mediation through the Internet Hans Verrept Intercultural mediation and policy support unit 2 Structure of the presentation - What is intercultural mediation through the internet? - Why
Nadere informatieLuister alsjeblieft naar een opname als je de vragen beantwoordt of speel de stukken zelf!
Martijn Hooning COLLEGE ANALYSE OPDRACHT 1 9 september 2009 Hierbij een paar vragen over twee stukken die we deze week en vorige week hebben besproken: Mondnacht van Schumann, en het eerste deel van het
Nadere informatieCertified Public Manager Program (CPM) voor Senior Public Controllers
Certified Public Manager Program (CPM) voor Senior Public Controllers The European professional practice qualification for public service leaders Inschrijving vóór 1 juli 2016 = 10% korting op inschrijvingskosten
Nadere informatieFunctioneren van een Kind met Autisme. M.I. Willems. Open Universiteit
Onderzoek naar het Effect van de Aanwezigheid van een Hond op het Alledaags Functioneren van een Kind met Autisme M.I. Willems Open Universiteit Naam student: Marijke Willems Postcode en Woonplaats: 6691
Nadere informatieROUNDER SENSE OF PURPOSE verder werken aan de leerkracht-competenties duurzaamheid
ROUNDER SENSE OF PURPOSE verder werken aan de leerkracht-competenties duurzaamheid HAN-PABO Arnhem 16/1/ 18 André de Hamer Rounder Sense of Purpose Wat? Waarom? Waar? Wanneer? Hoe? Wat? Uitgewerkte leerkrachtcompetenties
Nadere informatieANGSTSTOORNISSEN EN HYPOCHONDRIE: DIAGNOSTIEK EN BEHANDELING (DUTCH EDITION) FROM BOHN STAFLEU VAN LOGHUM
Read Online and Download Ebook ANGSTSTOORNISSEN EN HYPOCHONDRIE: DIAGNOSTIEK EN BEHANDELING (DUTCH EDITION) FROM BOHN STAFLEU VAN LOGHUM DOWNLOAD EBOOK : ANGSTSTOORNISSEN EN HYPOCHONDRIE: DIAGNOSTIEK STAFLEU
Nadere informatieDe Invloed van Innovatiekenmerken op de Intentie van Leerkrachten. een Lespakket te Gebruiken om Cyberpesten te Voorkomen of te.
De Invloed van Innovatiekenmerken op de Intentie van Leerkrachten een Lespakket te Gebruiken om Cyberpesten te Voorkomen of te Stoppen The Influence of the Innovation Characteristics on the Intention of
Nadere informatieU I T S P R A A K
U I T S P R A A K 1 5 0 4 5 van het van de Universiteit Leiden inzake het beroep van [naam], appellant tegen het Bestuur van de Faculteit der Geesteswetenschappen, verweerder 1. Ontstaan en loop van het
Nadere informatieIus Commune Training Programme 2015-2016 Amsterdam Masterclass 16 June 2016
www.iuscommune.eu Dear Ius Commune PhD researchers, You are kindly invited to attend the Ius Commune Amsterdam Masterclass for PhD researchers, which will take place on Thursday 16 June 2016. During this
Nadere informatieWEGWIJZER VOOR METHODEN BIJ PROJECTMANAGEMENT (PROJECT MANAGEMENT) (DUTCH EDITION) BY EDWIN BAARDMAN, GERARD BAKKER, JAN VAN BEIJNHEM, FR
Read Online and Download Ebook WEGWIJZER VOOR METHODEN BIJ PROJECTMANAGEMENT (PROJECT MANAGEMENT) (DUTCH EDITION) BY EDWIN BAARDMAN, GERARD BAKKER, JAN VAN BEIJNHEM, FR DOWNLOAD EBOOK : WEGWIJZER VOOR
Nadere informatieWelke factoren beïnvloeden het gezamenlijk leren door leraren? Een systematische literatuurreview Thurlings, M.C.G.; den Brok, P.J.
Welke factoren beïnvloeden het gezamenlijk leren door leraren? Een systematische literatuurreview Thurlings, M.C.G.; den Brok, P.J. Published in: Onderwijs Research Dagen(ORD), 11-12 Juni 2014, Groningen,
Nadere informatieand Learning: Over wat het is en wat het kan betekenen voor je eigen onderwijspraktijk
Scholarship of Teaching and Learning: Over wat het is en wat het kan betekenen voor je eigen onderwijspraktijk j M. Clement (KU Leuven, DUO) SoTL: Test jezelf 1. Wanneer ik mijn lessen voorbereid, A. Vraag
Nadere informatieCitation for published version (APA): Holwerda, A. (2013). Work outcome in young adults with disabilities Groningen: s.n.
University of Groningen Work outcome in young adults with disabilities Holwerda, Anja IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please
Nadere informatieWat te kiezen na TTO4? VWO of IBDP? Erwin ten Meer, docent MYP Science en DP Chemistry Ana-mae Jonk, leerling DP1 Joke Jansma, Deputy Head IBDP
Wat te kiezen na TTO4? VWO of IBDP? Erwin ten Meer, docent MYP Science en DP Chemistry Ana-mae Jonk, leerling DP1 Joke Jansma, Deputy Head IBDP E 1 International Baccalaureate Diploma Programma (IBDP)
Nadere informatieU I T S P R A A K
U I T S P R A A K 1 7-0 6 7 Rapenburg 70 Postbus 9500 2300 RA Leiden T 071 527 81 18 van het van de Universiteit Leiden inzake het beroep van [naam], appellant tegen het Bestuur van de Faculteit der Wiskunde
Nadere informatieDenken is Doen? De cognitieve representatie van ziekte als determinant van. zelfmanagementgedrag bij Nederlandse, Turkse en Marokkaanse patiënten
Denken is Doen? De cognitieve representatie van ziekte als determinant van zelfmanagementgedrag bij Nederlandse, Turkse en Marokkaanse patiënten met diabetes mellitus type 2 in de huisartsenpraktijk Thinking
Nadere informatieTalentmanagement in tijden van crisis
Talentmanagement in tijden van crisis Drs. Bas Puts Page 1 Copyright Siemens 2009. All rights reserved Mission: Achieving the perfect fit Organisatie Finance Sales Customer Engineering Project management
Nadere informatieWORKSHOP : COMPTENCES FOR THE SUSTAINABLE DEVELOPMENT GOALS ( SDGs )
WORKSHOP : COMPTENCES FOR THE SUSTAINABLE DEVELOPMENT GOALS ( SDGs ) Jos van Hal, MSc 24th May 2019 Recent publication: SDGs INSPIRATIONAL OR ASPIRATIONAL? HOW TO OPERATIONALISE AND IMPLEMENT THE SUSTAINABLE
Nadere informatieInstitutional Research kwaliteit en verantwoording. Over vertrouwen in het hoger onderwijs
Institutional Research kwaliteit en verantwoording Over vertrouwen in het hoger onderwijs Marijk van der Wende DAIR Seminar 2017 Kijk op kwaliteit Doorn, 1 November 2017 1 Vertrouwen in de toekomst Regeerakkoord
Nadere informatieBeïnvloedt Gentle Teaching Vaardigheden van Begeleiders en Companionship en Angst bij Verstandelijk Beperkte Cliënten?
Beïnvloedt Gentle Teaching Vaardigheden van Begeleiders en Companionship en Angst bij Verstandelijk Beperkte Cliënten? Does Gentle Teaching have Effect on Skills of Caregivers and Companionship and Anxiety
Nadere informatieFramework REC:all in relatie met richtlijnen UDL. Sylvia Moes
Framework REC:all in relatie met richtlijnen UDL Sylvia Moes Beyond recorded lectures www.rec-all.info Case studies REC:all > REC:all (november 2011-november 2013) > Moving beyond recorded lectures > In
Nadere informatieSamenvatting aanvraag. Bijlage 8
Samenvatting aanvraag Bijlage 8 Samenvatting aanvraag Algemeen Soort aanvraag (kruis aan wat van toepassing is): X Nieuwe opleiding Nieuw Ad programma Nieuwe hbo master Nieuwe joint degree 1 Verplaatsing
Nadere informatiePDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen
PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen The following full text is a publisher's version. For additional information about this publication click this link. http://hdl.handle.net/2066/104310
Nadere informatieUniversity of Groningen. Quantitative CT myocardial perfusion Pelgrim, Gert
University of Groningen Quantitative CT myocardial perfusion Pelgrim, Gert IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check
Nadere informatie