Landbouw en biodiversiteit in Midden-Delfland:

Transcriptie

1 Landbouw en biodiversiteit in Midden-Delfland: Groepsrapportage op basis van de Gaia-biodiversiteitsmeetlat Duurzaam boer blijven Midden Delfland Samengesteld door: H. Kloen J. L. Lommen CLM Onderzoek en Advies BV Culemborg, 2012 CLM

2 Gaia-Biodiversiteitsmeetlat Groepsrapportage Deelnemers duurzaam boer blijven Midden Delfland Meer informatie Als u meer informatie wilt over de achtergrond of toepassingsmogelijkheden van de Gaia- Biodiversiteitsmeetlat, kunt u contact opnemen met Henk Kloen, CLM. E: hkloen@clm.nl of T: Copyright & aansprakelijkheid De gegevens in de Gaia-Biodiversiteitsmeetlat zijn eigendom van CLM, en auteursrechtelijk beschermd. Het is niet toegestaan de Gaia-Biodiversiteitsmeetlat of delen daarvan, anders dan voor eigen gebruik, te reproduceren of op te slaan in een elektronisch systeem, zonder schriftelijke toestemming van de eigenaar. CLM spant zich in om de informatie in de Gaia-Biodiversiteitsmeetlat juist en actueel te houden. CLM aanvaardt echter geen aansprakelijkheid voor eventuele schadelijke gevolgen die kunnen ontstaan bij of ten gevolge van het gebruik van informatie uit de biodiversiteitsmeetlat.

3 Wat levert de Gaia-Biodiversiteitsmeetlat op? De vragenlijst Via de Gaia-Biodiversiteitsmeetlat kunt u als agrariër snel een beeld krijgen wat uw bedrijf of een groep van bedrijven bijdraagt aan biodiversiteit. De meetlat maakt uw inzet voor biodiversiteit meetbaar en vergelijkbaar. De Gaia-Biodiversiteitsmeetlat bestaat uit ongeveer 40 vragen verdeeld over zes verschillende bouwstenen: 1. Vee, ras en gewas 2. Teeltmaatregelen: functioneel 3. Teeltmaatregelen: natuurgericht 4. Kleine en lijnvormige natuur- en landschapselementen 5. Grote natuurelementen 6. Natuurgerichte maatregelen op het erf. De antwoorden zijn veelal keuzemogelijkheden die kunnen worden aangevinkt. In sommige gevallen is er één antwoord mogelijk per vraag (een rondje) en bij andere vragen zijn meerdere antwoorden mogelijk (vierkantje). De antwoorden leveren scores op voor de 6 onderdelen/bouwstenen van biodiversiteit. Ook leveren ze het te verwachten effect op voor ca. 10 soortengroepen van dieren en planten die relevant zijn voor het agrarisch gebied. Daarnaast worden oppervlaktes van de natuurelementen op het bedrijf weergegeven. De resultaten De resultaten van de Gaia-Biodiversiteitsmeetlat bestaan uit 5 figuren: Figuur 1. Groepscore bouwstenen biodiversiteit Figuur 2. Groepscore soortengroepen Figuur 3. Totale biodiversiteitscore per bedrijf Figuur 4. Aandeel natuur in bedrijfsoppervlak met agrarische bestemming Figuur 5. Aandeel natuur in bedrijfsoppervlak, incl. natuurbestemming In deze figuren vindt u de score die u als groep bedrijven scoort. U ziet steeds het gemiddelde van de groep, en de minimale en maximale score die een deelnemer van de groep voor een onderdeel heeft gehaald. Daarmee krijgt u een beeld van de variatie in de groep. Ieder afzonderlijk bedrijf kan ook zijn score vergelijken met de score van de groep, met behulp van zijn resultaten op Op basis van deze vergelijking kan het bedrijf verbeteringsmogelijkheden verkennen. In de toekomst zal ook een vergelijking met andere groepen bedrijven mogelijk worden via een benchmark. Voorlopig is het uitgangpunt dat een gemiddelde score van 30 punten voor de totale biodiversiteitscore hoog is te noemen en 20 redelijk. Het theoretisch maximum van 100 ( u hebt alle mogelijke maatregelen voor biodiversiteit genomen die denkbaar zijn voor welk type bedrijf dan ook ) heeft, voor zo ver bekend, geen enkel bedrijf tot nu toe gehaald. 1

4 1. Groepscore bouwstenen biodiversiteit De score voor bouwstenen geeft aan hoeveel variatie u hebt op uw bedrijf in teeltmaatregelen, aanwezigheid van natuurelementen en het beheer daarvan. Hoe meer variatie, hoe meer verschillende dieren en plantensoorten hiervan kunnen profiteren. De omvang van het bedrijf en van natuurelementen (hectares) is niet meegewogen in de score, het zegt dus niet hoeveel u, in oppervlakte, doet voor bepaalde soorten. Op die manier kunnen bedrijven met veel of weinig hectare vergelijkbare scores genereren. In figuur 1 ziet u de score voor de zes bouwstenen uitgedrukt in een percentage tussen de nul en honderd. Het groene vlak duidt de gemiddelde score aan van de groep bedrijven als geheel. De laagste lijn (oranje) en hoogste lijn (blauw) duiden de laagste, resp. hoogste individuele score aan binnen de groep. Met uw eigen score -die u kunt uitprinten via - kunt u vergelijken hoe u het ten opzichte van de groep doet. Figuur 1: Groepscore bouwstenen biodiversiteit (17 deelnemers) De agrarische bedrijven in Midden Delfland leveren zowel in de percelen (met name bouwstenen 2 en 3) als in de natuurelementen eromheen (vooral bouwsteen 4 sloten en bouwsteen 6 groen op het erf ) belangrijke bijdragen aan biodiversiteit. 2

5 2. Groepscore soortengroepen De score voor soortengroepen weerspiegelt het te verwachten effect van al uw inzet voor biodiversiteit voor soortenrijkdom van bepaalde groepen. Door allerlei lokale factoren kan de werkelijk aanwezige biodiversiteit hiervan afwijken. Net als bij de bouwsteenscore drukt deze score vooral de soortenrijkdom uit. Het areaal waarover maatregelen zijn getroffen heeft geen invloed op de hoogte van de scoren (behalve dat voor elke maatregel op een minimum oppervlakte moet zijn toegepast). Voor elke vraag die u in de Gaia-Biodiversiteitsmeetlat hebt beantwoord hebben een aantal deskundigen een inschatting gemaakt voor welke soortengroep die maatregel een beetje, dan wel heel erg belangrijk is. Deskundigen van Vlinderstichting, Floron, Vogelbescherming, CML en CLM hebben hieraan meegewerkt. In figuur 2 ziet u 11 soortengroepen en de score uitgedrukt in een percentage tussen de nul en honderd. De groene balken duiden de gemiddelde scoren aan van de groep bedrijven als geheel. De lijnen geven de laagste (oranje lijn) en hoogste (blauwe lijn) score aan binnen de groep. Met uw eigen score -die u kunt uitprinten via - kunt u vergelijken hoe u het ten opzichte van de groep doet. Figuur 2: Groepscore soortengroepen De agrarische bedrijven in Midden Delfland leveren vooral bijdragen aan variatie in vee, gewas en ras, bodemfauna en weidevogels. Alle andere soortengroepen krijgen ook een stimulans, met uitzondering van akkervogels en akkerflora. Het betreft immers alle veehouderijen zonder akkerbouwtak. Ze leveren via een gevarieerde grasmat (oud grasland met veel soorten gras en kruiden) een bijdrage aan variatie in gewas. Veel bedrijven nemen uitgebreid deel aan weidevogelbeheer. De bijdrage aan slootflora is mogelijk wat onderbelicht doordat niet alle bedrijven deze vragen volledig hebben ingevuld. Zowel in de percelen (met name bouwstenen 2 en 3) als in de natuurelementen eromheen (vooral bouwsteen 4 sloten en bouwsteen 6 groen op het erf ) leveren de bedrijven een belangrijke bijdrage aan biodiversiteit. 3

6 3. Totale biodiversiteitscore per bedrijf In figuur 3 ziet u de Gaia-Biodiversiteitsscore per bedrijf (weergegeven in groene balken en gerangschikt van laag naar hoog), uitgedrukt in een percentage tussen de nul en honderd. Dit is de totale biodiversiteitscore, gemiddeld over de zes biodiversiteitbouwstenen. De groepsscore is de gemiddelde score van alle bedrijven. Met uw eigen score - die u kunt uitprinten via - kunt u vergelijken hoe u het ten opzichte van de groep doet. Figuur 3: Totale biodiversiteitscore per bedrijf in Midden-Delfland De gemiddelde score van 22 is volgens voorlopige inschatting redelijk te noemen. De variatie tussen de bedrijven is niet zo groot, er zijn slechts enkele bedrijven die duidelijk hoger of lager scoren. 4

7 4. Aandeel natuur in bedrijfsoppervlak (agrarische bestemming) De oppervlaktes aan biodiversiteitselementen is niet meegewogen in de Gaia- Biodiversiteitsscore. In deze twee cirkels (figuur 4) staat percentueel de grootte van het aantal hectare grond weergegeven voor de totale groep bedrijven. De grootste cirkel geeft aan uit welke bestanddelen uw totale oppervlakte met agrarische bestemming bestaat: productiegerichte gronden, percelen met beheersovereenkomsten en kleine natuurelementen (licht paars). Het gaat hier alleen om gronden met een agrarische bestemming (voor natuurbestemming zie figuur 5). Productiegerichte grond betreft hier grond zonder specifieke natuurmaatregelen, dus puur op productie gerichte percelen én het bebouwde/verharde deel van het erf. Wat onder kleine natuurelementen wordt verstaan wordt geïllustreerd met de tweede cirkel: het gaat om groen op het erf en kleine landschapselementen buiten het erf. Deze zijn onderverdeeld in nat (zoals sloten, poelen, rietlandjes), kruidachtige (zoals wegbermen, kruidenranden, FAB-randen, overhoekjes) en houtachtige elementen (zoals houtsingels, kleine bosjes, bomenlanen). Deze figuur geeft dus aanvullende informatie op de Gaia-Biodiversiteitsscore, die gebaseerd is op aanwezigheid en kwaliteit van biodiversiteitselementen, los van de grootte. Figuur 4: Aandeel biodiversiteitsareaal in bedrijfsoppervlak met agrarische bestemming (%). 5

8 Het aandeel grond met een beheersovereenkomst is hoog, met gemiddeld 61% en op individuele bedrijven soms bijna de volledige bedrijfsoppervlakte. Het betreft bijna steeds grond met weidevogelbeheer, regelmatig gecombineerd met ganzenbeheer. Daarnaast bestaat ruim 6% van de bedrijfsoppervlakte uit kleine elementen. Het grootste deel hiervan bestaat uit sloten. Verschillende bedrijven bleken het overigens moeilijk te vinden deze arealen in te schatten. Groen op het erf is nadrukkelijk meegeteld als areaal biodiversiteit, omdat dit, inclusief een siertuin en moestuin, heel andere extra- soorten dieren en planten kan huisvesten dan het grasland. Volgens de opgegeven arealen zouden de bedrijven al in de buurt van de 7% ecologische braak komen die voor het nieuwe GLB-beleid wordt voorgesteld. Het is echter nog niet duidelijk welke typen groen hierin worden opgenomen, en of dit ook voor veehouderij zal gelden. 6

9 5. Aandeel natuur in bedrijfsoppervlak (inclusief natuurbestemming) In figuur 5 staan gegevens over de oppervlakte aan biodiversiteitselementen waarin naast de gronden uit hoofdstuk 4 ook gronden met een natuurbestemming zijn opgenomen. Dit zijn gronden die geen landbouwproductie als doel hebben, maar binnen het agrarisch bedrijf wel een rol in het beheer hebben. Het kan gaan om eigen grond met een PSNovereenkomst (particulier natuurbeheer) of over gronden van een natuurterreinbeheerder waarvoor de agrariër een gebruiksovereenkomst heeft (zoals maaien van gras, begrazen met vee). Let wel: soms verpachten natuurterreinbeheerders of landgoedeigenaren ook grond met een agrarische bestemming; deze grond telt dus als productiegrond met landschap of natuur als nevendoel. Figuur 5 geeft (indien van toepassing) productiegerichte gronden, het totaal van grootte en kleine natuurelementen, aan natuurbestemming en percelen met een beheersovereenkomst weer. De getallen bij de figuur geven de verdeling in hectaren weer. Het is ongebruikelijk om grond met naturbestemming als % van het bedrijfsareaal uit te drukken. Figuur 5: Aandeel biodiversiteitsareaal in bedrijfsoppervlak (incl. Natuurbestemming) Het areaal grond met natuurbestemming komt op gemiddeld 4,5 hectare. Dit is vooral toe te schrijven aan een bedrijf met 56 hectare aan natuurbestemming, aangevuld met vier bedrijven met kleinere oppervlaktes. Uiteraard speelt deze bijdrage aan natuurbeheer wel een wezenlijke rol voor het gebied. 7

10 6. Samenvatting en aanbevelingen De 17 melkveebedrijven in Midden-Delfland laten een behoorlijke variatie aan biodiversiteitsmaatregelen zien, met accent op gevarieerd grasland, sloten en groen op het erf. Het is opvallend dat de groep zeer hoge arealen met extra biodiversiteitswaarde heeft. Weidevogelbeheer op eigen gronden, op een aantal bedrijven aangevuld met natuurgraslanden van natuurorganisaties vormen een belangrijk onderdeel hiervan. Tegelijk dienen veel van deze graslanden ook weer als ganzenfouragergebied in de winter. Door gebruik van (vaste) organische mestsfoffen en instandhouden van een gevarieerde grasmat hebben deze gronden ook waarde voor het bodemleven (en voedsel voor weidevogels). Opvallend is dat de groep relatief laag scoort voor kleine natuurelementen. De wel aanwezige sloten worden niet alle even actief beheerd, of de gegevens hierover zijn niet consequent ingevuld. Voor deze groep van bedrijven is het logisch dat akkervogels en akkerbloemen laag scoren, er zijn vrijwel geen akkers. Echter voor slootflora, bloembezoekers en libellen en amfibieën zijn meer maatregelen denkbaar. Het vergt nadere analyse en overleg welke maatregelen de meeste winst kunnen opleveren. Te denken is aan plas-drastaluds, beheer van maaien en afvoeren, maar ook kleine delen gefaseerd laten staan. Wellicht zijn ook kleine kruidenranden of hoekjes denkbaar. 8