Gezamenlijk communiqué van het EKJP

Transcriptie

1 Deze week heeft het ontbreken van tijdige behandelmogelijkheden voor een 15-jarig meisje veel media-aandacht getrokken. Deze jongere is chronisch suïcidaal en heeft meervoudige, ernstige psychiatrische problemen. Het lukt niet om haar op een passende termijn de intensieve klinische behandeling te geven die ze nodig heeft. De situatie van haar staat helaas niet op zichzelf. In de kinderen jeugdpsychiatrie is er landelijk een substantieel tekort ontstaan aan intensieve en langer durende behandel- en beschermingstrajecten, wat leidt tot risicovolle wachttijden. Niet alleen de klinische hulp, ook de intensieve ambulante hulp staat onder druk. Met dit communiqué willen wij u informeren over wat het Expertisecentrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie (EKJP) in haar dagelijkse uitvoering van haar behandeltaken tegen komt. Het EKJP is een netwerk van de 10 grootste kinderen jeugdpsychiatrie aanbieders van Nederland. We willen primair informeren en geven enkele suggesties voor oplossingsrichtingen. Met name willen we aangeven dat er brede problemen zijn ontstaan in de uitvoering van de Jeugdwet. We gaan graag met u in gesprek over het oplossen van de huidige problemen. Dagelijks ervaren we dat op veel plekken in Nederland kinderen en hun gezin geen gepaste zorg kunnen krijgen. Er zijn daarnaast ook juist enkele regio s waar vorderingen in de zorgontwikkelingen worden gemaakt. Landelijk is een van de centrale problemen de enorme versnippering van het zorglandschap die de Jeugdwet met zich mee heeft gebracht. Hoewel er gemeenten zijn die rekening houden met de zware problematiek, is er landelijk sprake van een veelheid aan knelpunten in de uitvoering van het jeugdstelsel. Hierdoor komt de zorg voor kinderen met ernstige problemen in veel regio s in de knel en ontstaan er grote verschillen in de zorg die kinderen kunnen ontvangen. Zeker voor kinderen met ernstige stoornissen is dit niet acceptabel. De kinderen jeugdpsychiatrie is een onderdeel van het jeugdhulpsysteem en ook ons zorgdomein is volop bezig zich te ontwikkelen en de integraliteit van zorg vorm aan het geven. Door een gebrek aan landelijk en supra regionaal lange termijn beleid is de zorg voor deze kinderen, zowel in de GGZ als andere jeugddomeinen, te gefragmenteerd geworden. De regio s waar gemeenten wel afstemmen en passend (financieel) beleid hebben ingevoerd zoals regio Noord Oost Brabant, Amsterdam en Haaglanden (een niet uitputtende opsomming!) kunnen als best practices worden gebruikt als voorbeelden bij landelijke beleidsvorming. Wachten De transformatie Jeugdzorg heeft als centraal doel zorg dichtbij huis en onder regie van de lokale overheden te brengen. Dat pakt goed uit voor velen, meer jongeren en hun gezin lijken de weg naar ondersteuning te kunnen vinden. Met elkaar staan we in de stand die zorg steeds verder te versterken. In de dagelijkse praktijk zijn er daarnaast ook specialistische zorgvormen die niet lokaal te organiseren zijn. Een landelijk beleid is nodig om passende hulp in stand te houden en steeds beter

2 te organiseren. Het betreft situaties die relatief weinig voorkomen, maar die kunnen leiden tot ernstige gezondheidsrisico s. Het gaat dan bijvoorbeeld om jongeren met ernstig psychiatrische aandoeningen waarbij agressie of auto agressie (suïcidaliteit of zelfverminking) speelt. Een combinatie van een intensief en gespecialiseerd, bij voorkeur ambulant, lokaal aanbod moet dan kunnen worden aangevuld met een zo kort mogelijke klinische behandelfase. Deze keten van voorzieningen en expertiseborging in Nederland kan alleen in stand blijven als alle partijen, dus gemeenten en zorgaanbieders, hieraan bijdragen. Daarvoor is in de ketens van de meest risicovolle zorg een beschikbaarheidsbekostiging cruciaal om problemen zoals die van deze jongere te kunnen voorkomen. Op dit moment zijn er, door onvoldoende beschikbaarheid en bereikbaarheid van klinische en ambulante specialistische voorzieningen, wachttijden ontstaan die zich niet laten verenigen met goede hulp. Dit is nu voor de situatie van één van de jongeren via de media zichtbaar geworden, doordat haar ouders hiervoor open stonden. De meeste ouders doen dit niet. Hierdoor blijven veel onwenselijke en onverantwoorde risico s voor deze kinderen en hun ouders onzichtbaar. Nog vorig weekend slaagde een instelling met een acute opvangfunctie er niet in een 15-jarig kind elders te plaatsen, omdat nergens in het land een plek beschikbaar was. Een nacht heeft het kind op een volwassenenafdeling gelegen. De volgende nacht hebben de ouders het kind zelf thuis bewaakt. Sinds de stelselwijziging zijn er echter ook enorme wachtlijsten ontstaan voor frequenter voorkomende problemen, waarvoor een specialistische behandeling nodig is. Dat kinderen 6 maanden moeten wachten op een trauma behandeling is de praktijk van alledag geworden. Vele honderden kinderen staan op wachtlijsten voor een behandeling van bijvoorbeeld een depressie, angst of autisme. Deze kinderen hebben problemen die invloed uitoefenen op het naar school gaan, het meedoen en de normale ontwikkeling. En ondertussen moeten ze wachten. De gevolgen van de boeggolf Net als in Denemarken merken we dat het succesvol wijkgerichte werken ertoe leidt dat meer kinderen en jongeren en hun gezinnen met problemen in beeld komen bij professionals. Het gaat dan vooral om jongeren uit lagere sociaal economische klassen, waaronder veel jongeren met een niet westerse achtergrond. Dat is een gewenst effect van de transitie Jeugd. Het tijdig en passend helpen van deze jongeren staat door de rijkskorting van 15% en de hoge administratieve lasten onder enorme druk. Naast budgettaire schaarste is er ook schaarste in professionals ontstaan. Voor het aantrekken en opleiden van professionals en het opbouwen van goede zorgteams zijn nu meerjarencontracten met financiers nodig. Dat er een mismatch is ontstaan tussen de hoeveelheid minderjarigen die in beeld komen en de (keuze van) de inzet van budgetten en professionals is zichtbaar door de hoeveelheid klinische- en crisisaanmeldingen die bij bijna alle EKJP-leden, maar ook in de jeugdzorg binnenkomen. Op enkele plaatsen waar een substantiële subsidie wordt aangewend om intensief ambulant te werken lijkt juist een afname van deze aanmeldingen zichtbaar. De verschillen bij de EKJP instellingen zijn dan ook zeer groot: in één regio daalt het aantal crisisplaatsingen, in meerdere regio s is er een toename met 30%. Het aantal ambulante crisisaanmeldingen kon op korte termijn nog niet bij alle EKJP instellingen goed in kaart worden gebracht. Echter, een aantal instellingen merkt een zeer sterke toename over de afgelopen 2 jaar, waarbij meerdere teams nu al maanden alleen crisisaanmeldingen kunnen verwerken. In enkele regio s is een toename van 150% ambulante crisisaanmeldingen gemeten. Dit

3 gaat ten koste van reguliere diagnostiek en behandelingen, met als gevolg dat andere kinderen op wachtlijsten komen en langer op een plek moeten wachten. Dit leidt vervolgens weer vaker tot crisissituaties. We zien dat er vaker dan voorheen een beroep op de klinische jeugd GGZ wordt gedaan voor kinderen die voorheen bij LVB instellingen of jeugdzorginstellingen terecht konden. Hieruit leiden we af dat andere vormen van specialistische zorg met gelijkaardige problemen kampen. Nu 2 ½ jaar na invoering van de stelselwijziging knelt het aanbod van specialistische zorg voor jongeren in de meeste regio s in de volle breedte. Opnieuw, daar waar er juist extra middelen door gemeenten zijn vrijgemaakt om specifiek oplossingen voor de specialistische zorg mogelijk te maken, wordt de integratie en een route naar verbetering van zorg opgepakt. Hieruit kunnen we concluderen dat er landelijk structurele problemen zijn in de uitvoering van de Jeugdwet, welke in enkele regio s wordt opgevangen door extra gemeentelijke middelen. Uiteindelijk moeten overal fatsoenlijke, en bij de Specialistische GGZ passende, afspraken over tarief en volume worden gemaakt, wat een voorwaarde is om de zorg van decentraal licht tot supra regionaal of landelijk complex te kunnen borgen. Het is daarbij geen onrealistische gedachte dat we bij een steeds verder ontwikkelend voorveld van preventie, wijkteams en ambulante gespecialiseerde zorg op den duur steeds minder van de zwaarste zorgvormen nodig hebben. Maar dergelijke resultaten bij transities duren, net als in andere domeinen, velen jaren. Efficiency Gemeenten hebben een forse opdracht van het rijk gekregen, de zorg voor jongeren moet beter met minder middelen. Geen kind buitenspel heette één van de eerste voorbereidende beleidsnotities. Door de impact van de bezuinigingen zien we dat de meeste gemeenten primair sturen op budgetten en tarieven. De overheid heeft de budgetkorting van 15% doorgevoerd als efficiency korting. Men ging ervan uit dat decentralisatie de administratieve processen zou vereenvoudigen. Op termijn geloven wij ook dat ontwikkeling naar minder bovenregionale zorg voor een deel van de hulp mogelijk is (zie Ondertussen is de huidige praktijk als volgt: Zorgaanbieders moeten vaak met zowel regio s als gemeenten afspraken maken; vaak wordt er niet boven regionaal ingekocht. Verschillende types aanbesteding zijn zelfs binnen dezelfde regio realiteit. Elke regio, en soms zelfs elke gemeente, hanteert zijn eigen beleid op het gebied van bekostiging, administratie, facturatie, verantwoording en aan te leveren documentatie op casusniveau. Dit leidt er bijvoorbeeld toe dat op één poli hulpverleners maar liefst 4 lijsten moeten bijhouden om aan te tonen per buurt of gemeente dat ze de juiste zorg hebben verleend. Zijn de zeer grote hoeveelheid overleggen die gemeentelijk worden belegd, en zeker voor zorginstellingen die in meerdere regio s opereren, een zware belasting. Beleidsvorming vindt veelal versnipperd plaats, waarmee wenselijke verbeteringen niet kunnen worden ontwikkeld. Daar waar grote regio s focus weten aan te brengen is verbetering juist wel mogelijk.

4 Zorgaanbieders moeten soms per kind afspraken maken met gemeenten over het beschikbare budget voor de behandeling. Dit is voor instellingen die deel-specialistische behandelingen doen en welke een boven regionale functie vervult, een dagelijkse gang van zaken probleem. Hetzelfde doet zich voor als instellingen budgetplafonds bereikt hebben. Voor elk kind moet dan toestemming worden gevraagd aan de gemeente. Door de decentralisatie stijgt de overhead bij zorgaanbieders aanzienlijk. De oorzaak is dat elke gemeente steeds meer eigen beleid gaat voeren. Volgend jaar nemen de verschillen verder toe als gemeenten verschillende nieuwe bekostigingssystemen gaan hanteren. Enkele gemeenten stemmen inhoudelijk goed af met zorgaanbieders, in veel gemeenten ontbreekt de aanzet en/of mogelijkheid daartoe. Kinderen opgenomen op dezelfde afdeling komende uit andere regio s worden straks elk op een andere wijze gefinancierd. De ongelijkheid en overhead neemt hierdoor verder toe. Het roer moet om: door het hele land moeten middelen terug naar de directe zorg voor kinderen en gezinnen, zodat zij passende zorg krijgen wanneer zij dat nodig hebben. En niet alleen in enkele gemeenten die hierin de verantwoordelijkheid nemen. Conclusie De uitvoering van de Jeugdwet kent fundamentele problemen. Met de situatie van de adolescent wat afgelopen week in de media kwam, is een knellend probleem een publiek probleem geworden. De kern van de situatie is de misvatting dat jeugdhulp in de volle breedte een lokale of regionale aangelegenheid is. Op termijn is ontwikkeling naar minder bovenregionale zorg mogelijk, maar zover is het nu nog niet. Hoe dan ook zal weinig voorkomende specialistische hulp die bovenregionaal of landelijk georganiseerd moet worden voor een deel van de kinderen altijd nodig blijven. Voor nu heeft de decentralisatie geleid tot onvoldoende borging van specialistische zorg die bovenregionaal afgestemd en bekostigd moet worden. Het gevolg is enorme verschillen tussen regio s met op de meeste plaatsen lange wachtlijsten en onvoldoende toegankelijkheid van de specialistische zorg voor de meest kwetsbare kinderen en gezinnen. De versnippering in beleid en uitvoering door de stelselwijziging heeft ervoor gezorgd dat landelijk noodzakelijke specialistische zorg dreigt te sneuvelen (zoals vermeld staat in het recent verschenen Kinderrechtenrapport van Defence for Children en UNICEF). Er zijn enkele regio s aan te wijzen als best practices waar financiering en afstemming tussen gemeenten en zorginstellingen op een opbouwende manier mogelijk is geworden. Samen moeten we ervoor zorgen dat: Specialistische zorg voor kinderen in alle regio s bereikbaar en beschikbaar blijft van wijk tot landelijke niveau en dat de kennis wordt overdragen. Administratieve lastendruk zeer sterk wordt verminderd door standaardisatie en uniformiteit. Goed gekwalificeerde professionals kunnen worden ingezet door het bieden van hierbij passende tarieven. We begrijpen de zorg voor de kosten, maar we weten dat inzetten van lager geschoolde professionals per uur goedkoper is, maar per traject duurder. Goed gekwalificeerde professionals garanderen de beste zorg voor een kind, wat uiteindelijk de zorgkosten drukt. Het veel gebruikte argument dat specialistische psychiatrische zorg duur zou zijn, is een hardnekkige fabel. In de bijlage is aangegeven hoe de kosten per jongere per zorgdomein liggen.

5 Met deze brief informeren wij u hoe 10 jeugd GGZ aanbieders in de dagelijkse realiteit tegen de toenemende beperkingen in de jeugd GGZ aanlopen. Hierover gaan we graag met u in gesprek. Met vriendelijke groet, De EKJP-bestuurders Het EKJP netwerk bestaat uit de volgende instellingen: Accare, De Bascule, Curium-LUMC, Fornhese, Herlaerhof, De Jutters, Karakter, Lucertis, Triversum en Yulius.