Antwoord. van Gedeputeerde Staten op vragen van A.H.K. van Viegen (Partij voor de Dieren) (d.d. 19 maart 2009) Nummer 2259

Transcriptie

1 van Gedeputeerde Staten op vragen van A.H.K. van Viegen (Partij voor de Dieren) (d.d. 19 maart 2009) Nummer 2259 Onderwerp De herintroductie van de otter in Zuid-Holland Aan de leden van Provinciale Staten Toelichting vragensteller De Europese visotter, de Lutra lutra, was in waterrijke gebieden als de Nieuwkoopse en Reeuwijkse Plassen een vrij algemeen voorkomend dier. Omstreeks 1900 waren er nog zo n 700 in geheel Nederland aanwezig. In 1960 was het aantal al afgenomen tot zo n 100 otters. Verandering en inkrimping van leefgebieden, bijvangst in visfuiken, toename van de verkeersdrukte en vermindering van de reproductie deden de populatie verminderen tot enkele otters midden jaren '80. In 1978 werd de laatste otter uit de Nieuwkoopse Plassen doodgereden en in 1988 sneuvelde de laatste otter in Nederland in het verkeer en werd de otter uitgestorven verklaard. De terugkeer van de otter in Nederland Door een initiatief van de Stichting Ottercentrum Nederland (SON) werd aan het einde van de vorige eeuw de herintroductie van de otter voorbereid. Naast de terugkeer van de otter in de omgeving waar deze thuishoort, was één van de andere doelstellingen een graadmeter voor de kwaliteit van het water, een toetssysteem voor het overheidsbeleid. De otter zou via een herintroductie op deze manier als proefkonijn kunnen dienen. Van een schuwe moorddadige rover werd hij omgeturnd in een sympathiek dier met menselijke trekjes, dat kon waken over het zoete Nederlandse water. In 2002 werden de eerste otters uit wildvang, kweek en opvangcentra uitgezet in De Wieden (Noordwest Overijssel). Onderstaand een weergave van de uitgezette otters: Situatie oktober 2008 Informatie uit krantenberichten, internetberichten en WUR herintroductie site Gevangen: minstens 33 5 stierven tijdens de vangst, 16 uitgezet in Noordwest Overijssel (wat er met de anderen is gebeurd, wordt niet vermeld) en 15 uitgezet uit kweek, opvangcentra of dierentuinen. In totaal zijn er 31 uitgezet Geboren: ~29 (DNA onderzoek aan 600 spraints) Aanwezig: ~35 (oktober 2008) DMB/2006/2 voordr

2 Pagina 2/5 Overleden: 32 Minstens 19 overleden in het verkeer en waarvan er 1 bij Osnabrück werd doodgereden, 2 otters (niet afkomstig uit de herintroductie) kwamen ook in het verkeer aan hun einde en 7 verdwenen uit het gebied en zijn opgegeven voor de populatie. Internationale richtlijnen Nederland heeft zich geconformeerd aan de richtlijnen voor herintroductie van The World Conservation Union (IUCN). Dat betekent dat er moet worden gehandeld volgens de onderstaande 5 richtlijnen: 1. Het voornaamste doel van een herintroductie moet zijn dat er een levensvatbare populatie ontstaat van een soort of ras dat wereldwijd of plaatselijk in het wild is uitgestorven of uitgeroeid. De dieren moeten worden uitgezet binnen hun voormalige, natuurlijke leefgebied en ze dienen op lange termijn zo weinig mogelijk beheer nodig te hebben. 2. Vaststellen elimineren of voldoende verminderen van de oorspronkelijke oorzaken van de achteruitgang van de populatie. Op plaatsen waar het uitzetgebied aanzienlijke schade heeft opgelopen als gevolg van menselijk handelen, dient er eerst een herstelprogramma te worden gestart voordat de herintroductie wordt uitgevoerd. 3. Op plaatsen waar als gevolg van menselijke activiteiten de veiligheid van geherintroduceerde dieren in gevaar komt, dienen maatregelen te worden genomen om die activiteiten te minimaliseren. Als deze maatregelen onvoldoende effect hebben, zou de herintroductie gestaakt moeten worden of zouden er alternatieve gebieden moeten worden gezocht voor het uitzetten. 4. Om op lange termijn de bescherming van de geherintroduceerde dieren veilig te stellen, dient er nauwkeurig te worden vastgesteld hoe de lokale bevolking tegenover de herintroductie staat. Het herintroductieprogramma dient volledig begrepen en gesteund te worden door de lokale bevolking. 5. De meeste soorten zoogdieren en vogels zijn er voor hun overlevingskansen in het wild erg afhankelijk van de individuele ervaring die ze als jong dier hebben opgedaan. De dieren moeten de gelegenheid hebben gehad om deze informatie tot zich te nemen door middel van training tijdens hun gevangschap. De kansen om te overleven van een uitgezette, in gevangenschap opgegroeid dier, zouden de overlevingskansen van een in het wild opgegroeid dier zo dicht mogelijk moeten benaderen. Toxiciteit Visetende dieren zoals de otter lopen een kans om voortplantingsstoornissen te ontwikkelen of te sterven in de Nederlandse riviersystemen, doordat de vis die ze eten nog te veel Polychloorbifenyl (Pcb) bevat. Omdat otters vrijwel alleen vis eten, krijgen ze veel giftige stoffen binnen, die in hun lichaam ophopen. Op grond van de huidige concentraties aan Pcb in de meeste Nederlandse wateren, kunnen nadelige effecten op otters optreden.

3 Pagina 3/5 Daarnaast is uit onderzoek 1 gebleken dat het nog jaren zal duren voordat het sediment die kwaliteit bezit om een otterpopulatie een duurzaam leven te kunnen garanderen. Kortom, een eventueel voortbestaan van een gezonde populatie otters staat ook onder druk van de giftigheid van het sediment. Verkeer Met toxiciteit is het verkeer de grootste nadelige factor. De sterfte door het verkeer is aanzienlijk. Aangezien de intensiteit van het verkeer alleen maar toeneemt, blijft dit een serieuze bedreiging voor overlevingskansen van de otter. 1. Wat is uw mening omtrent de herintroductie van de otter in het algemeen en specifiek voor in de provincie Zuid-Holland? Het al dan niet willen herintroduceren van uitgestorven diersoorten, zoals de otter, is naar onze mening de verantwoordelijkheid van natuurbeherende organisaties, in samenspraak met het bevoegd gezag voor de desbetreffende artikelen van de Flora- en Faunawet, de Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. De provincie heeft ten aanzien van dit onderwerp geen directe taken of bevoegdheden. Daarom bestaat er ook geen provinciaal beleid op dit punt, en wij achten het ook niet opportuun nu zulk beleid te gaan ontwikkelen. 2. Indien er een herintroductie van de otter in de provincie Zuid-Holland gaat plaatsvinden, gaat u dan de 5 IUCN-richtlijnen voor herintroductie opvolgen? Zo ja, op welke wijze worden deze getoetst en op welke termijn? Zo nee, waarom niet? Wij zien voor onszelf geen directe taken en bevoegdheden ten aanzien van dit onderwerp. 3. Volgens de IUCN-richtlijnen dient voor een herintroductie het water van goede kwaliteit te zijn. De maatlat die hiervoor gehanteerd worden, is het Goede Ecologische Potentieel (GEP). Kunt u aangeven wanneer in de Nieuwkoopse Plassen het GEP zal zijn bereikt onder het huidige beleid? De verwachting is dat het GEP voor de Nieuwkoopse Plassen in 2015 wordt bereikt. 4. Volgens de IUCN-richtlijnen dienen de oorzaken van achteruitgang van de soort te zijn vastgesteld en geëlimineerd of voldoende verminderd. Er moet dus zeker een onderzoek plaatsvinden met metingen van Polychloorbifenyl (Pcb) in het sediment. Kunt u aangeven of deze metingen uitgevoerd zijn? Zo ja, wat is hiervan de uitkomst? Zo nee, bent u bereid deze metingen op korte termijn uit te laten voeren? 1 Traas, T.P. et al. (2001). Congener-specific model for polychlorinated biphenyl effects on otter (Lutra lutra) and associated sediment quality criteria.

4 Pagina 4/5 Ons is niet bekend in hoeverre er in het onderzoeksgebied, de regio Nieuwkoopse Plassen, Reeuwijkse Plassen en Krimpenerwaard, gemeten is of de gehalten aan Polychloorbifenyl in het sediment voldoende laag zijn om geen gevaar te betekenen voor otters. Wij rekenen het ook niet tot onze taak om een dergelijk onderzoek uit te laten voeren, gelet op het gestelde in ons antwoord op vraag nr Een grote bedreiging van de otter is het verkeer. Het is ondenkbaar dat de otter bijvoorbeeld een rijksweg als de A12 ongeschonden kan oversteken. Welke maatregelen gaat u treffen om te voorkomen dat er otters worden doodgereden? Zo u geen maatregelen gaat nemen, waarom niet? Zoals bekend is recent in opdracht van het Natuur- en Recreatieschap Reeuwijkse Plassen en omgeving, door Alterra een rapport opgesteld over de leefmogelijkheden van otters in de regio Nieuwkoopse Plassen, Reeuwijkse Plassen en Krimpenerwaard. Daarin wordt geconstateerd dat onder de huidige omstandigheden een eventueel aanwezige otterpopulatie wordt blootgesteld aan grote risico's op vroegtijdige sterfte als gevolg van aanrijdingen. Om te voorkomen dat een eventuele populatie otters die zich in dit gebied door uitzetten of langs natuurlijke weg vestigt weer uitsterft, zijn volgens het rapport maatregelen op onder andere dit punt nodig. Over de vraag of en wanneer die maatregelen gaan worden genomen en wie daarvoor de verantwoordelijkheid neemt is nog niets besloten, met uitzondering van de ontsnippering van de A12 die is opgenomen in de ILG-bestuursovereenkomst en het pmjp Op welke wijze denkt u bijvangsten van de otter in visfuiken (met name de staand want) en muskusrattenvallen te kunnen voorkomen? Volgens het genoemde rapport zijn ook op deze punten maatregelen nodig, om te voorkomen dat een eventuele populatie otters die zich in dit gebied vestigt, weer uitsterft. Over de vraag of en wanneer die maatregelen gaan worden genomen en wie daarvoor de verantwoordelijkheid neemt is nog niets besloten. 7. Om inteelt te voorkomen, zal op voorhand het potentiële leefgebied van de otter uitgebreid moeten worden en worden verbonden met andere leefgebieden via de robuuste verbinding Groene Ruggengraat. Op dit moment is deze verbinding er niet. In het Groene Hart ontbreken nog schakels tussen bestaande natuurgebieden. Via het Meerjarenplan Ontsnippering (MJPO) zal dit de komende jaren worden opgelost. Kunt u aangeven op welke wijze en op welke termijn deze verbindingen tot stand zullen worden gebracht? Zo nee, waarom niet? In het genoemde rapport wordt gesteld dat niet alleen de Groene Ruggengraat, maar ook de verdere robuuste verbinding naar het noordwesten van Overijssel moet worden gerealiseerd - naast andere maatregelen - om een duurzame levensvatbare otterpopulatie in het Groene Hart mogelijk te maken. Landelijk is gepland de realisatie daarvan in 2018 af te ronden. Dat geldt ook in Zuid-Holland, waarbij eerst in de Krimpenerwaard en daarna in Gouwe Wiericke en de Alblasserwaard wordt gewerkt. In dit verband is gepland ook uiterlijk in 2018 de in het MJPO beschreven ontsnipperingsmaatregelen te realiseren.

5 Pagina 5/5 8. Een levend wezen als de otter wordt op deze manier gebruikt als indicator voor een goede waterkwaliteit en in het kader van natuurbeheer zou de otter de zwakke en zieke andere dieren uit het ecosysteem verwijderen. Bent u het met onze fractie eens dat de otter als proefkonijn voor de waterkwaliteit geen gerechtvaardigd doel is voor herintroductie? Zo nee, waarom niet? Zoals gesteld in ons antwoord op vraag nr. 1 bestaat er geen provinciaal beleid ten aanzien van introducties, en wij achten het ook niet opportuun zulk beleid te gaan ontwikkelen. Of het vaststellen of er sprake is van een goede waterkwaliteit (mede) een valide argument is om otters te herintroduceren kunnen wij daarom niet toetsen aan ons beleid. 9. Gezien de huidige omstandigheden steunt minister Gerda Verburg het initiatief van de Burgemeester van Reeuwijk niet om op zeer korte termijn otters de plaatsen in de Nieuwkoopse en Reeuwijkse Plassen 2. Kunt u aangeven of u deze mening deelt en kunt u dit nader toelichten? Wij hebben het pleidooi van de voorzitter van het Natuur- en Recreatieschap Reeuwijkse Plassen en omgeving begrepen als aanbeveling tot het zo snel mogelijk oplossen van de in het genoemde rapport vermelde belemmeringen om een duurzame levensvatbare otterpopulatie in het Groene Hart mogelijk te maken. De resultaten daarvan zijn bepalend voor het antwoord op de vraag of vervolgens de komst van een dergelijke otterpopulatie moet worden bevorderd door uitzetten. Voor ons college zijn deze uitkomsten eveneens van belang voor de beslissing over het al dan niet dan niet verder ondersteunen van het otterproject. Den Haag, 7 april 2009 Gedeputeerde Staten van Zuid-Holland, secretaris, voorzitter, M.H.J. van Wieringen-Wagenaar J. Franssen 2