Proefverslag 432 DAMAGE TO THE STOMACH WALL IN FATTENING PIGS. Maagwandbeschadigingen bij vleesvarkens

Transcriptie

1 Proefverslag 432 Maagwandbeschadigingen bij vleesvarkens Proef I: Proef II: Effect van deeltjesgrootte op de technische resultaten en op de maagwandscore bij vleesvarkens (VMA-34; PV-432). Effect van deeltjesgrootte op de verteerbaarheid bij vleesvarkens (LVA-34; PV-432). (Y1995) auteurs: drs. A. Dirkzwager ir. C.H.M. Smits ir. G.J. Borggreve oktober 1995 trefwoorden: maagwandbeschadigingen, maagzweren, deeltjesgrootte, verteerbaarheid, zonnebloemdoppen, grof malen, pelletkwaliteit Instituut voor de Veevoeding "De Schothorst" Meerkoetenweg 26, Postbus AM LELYSTAD tel.nr Conclusion and summary DAMAGE TO THE STOMACH WALL IN FATTENING PIGS The effect of coarse grinding of a mixture of wheat and peas and of adding sunflower hulls on the technical results and the stomach wall score was investigated in a trial with 288 fattening pigs. The particle size distribution of the feed was analysed in various ways. In addition, the effect of coarse grinding on the digestion performance was measured in metabolic cages. The trial showed that the starter feed, if containing coarsely ground high-energy ingredients, should have not more than 17 % of particles larger than 2 mm in the meal before pelleting, to be able to achieve adequate technical results. In the feed used for finishing, a share of 8 % of particles larger than 2 mm is even too high, with a share of less than 4 % probably being preferable. The adverse effect of too many coarse particles became also manifest in the digestibility trial. The digestibility of organic matter in the coarsely ground feed was relatively less by 1.2 %. This implies that the feed for finishing can be ground only slightly coarser than is presently the case. In all phases, adding sunflower hulls had a positive effect on the technical results. Apparently, the composition of the coarse particles is important. The occurrence of severe damage to the stomach wall was reduced by coarser grinding or adding sunflower hulls. The

2 occurrence of peptic ulcers had a slightly adverse effect on the growth rate. The pellet quality was strongly adversely affected by adding sunflower hulls. Inleiding Bij onderzoek aan de slachtlijn is vastgesteld dat tot 70 % van de vleesvarkens een maagwandbeschadiging kunnen hebben. Ook werd aangegeven dat door het optreden van maagzweren de groei verminderd kan zijn. Tegelijkertijd kwamen uit de praktijk vragen over wat de oorzaak van en een mogelijke oplossing voor 'slijters' zou kunnen zijn. Naar aanleiding van deze bevindingen is op De Schothorst een project gestart om de invloed van de voeding op het optreden van maagzweren te onderzoeken. In eerste instantie is een literatuurstudie gedaan naar de verschillende factoren in de voeding die effect kunnen hebben op het optreden van maagzweren. Deze factoren zijn de volgende: - Maalfijnheid en structuur van het voer. Grovere delen en structuur hebben in alle onderzoeken een vermindering van het aantal maagwandbeschadigingen tot gevolg. - Ruwe celstofgehalte. Een hoger gehalte heeft vaak een vermindering van het aantal maagwandbeschadigingen tot gevolg. - Technologische behandeling. Het meest bekende effect is dat pelleteren meer maagwandbeschadigingen kan veroorzaken. Ook een kleinere pellet kan meer maagwandbeschadigingen geven. - Vo e rs a me ns te lli ng. Bepaalde samenstellingen hebben minder maagwandbeschadigingen tot gevolg, zoals door de toevoeging van haverdoppen en stro. Het gebruik van maïs ten opzichte van tarwe heeft vaak meer maagwandbeschadigingen tot gevolg. - Toevoegingen. Bijvoorbeeld maagzuurremmers uit de humane geneeskunde, vitamine U en stoffen die de viscositeit verhogen geven geen eenduidig effect op het optreden van maagwandbeschadigingen. Maalfijnheid en structuur van het voer hebben op het verminderen van maagwandbeschadigingen het grootste en meest eenduidige effect. Het effect van ruwe celstofgehalte, technologische behandeling en voersamenstelling is waarschijnlijk voor een groot deel terug te voeren op een effect via deeltjesgrootte en structuur. Het werkingsmechanisme waardoor de structuur een effect heeft op het verminderen van maagwandbeschadigingen, is mogelijk te verklaren doordat grove delen in de maag een stabielere laagverdeling geven waardoor het gevoelige deel van de maag, het deel dicht bij de slokdarmingang, minder in contact komt met de zure maaginhoud. Daarnaast blijven grove delen langer in de maag aanwezig, is het droge stofgehalte in de maag lager en verloopt de aanzuring van de maaginhoud sneller. In de voederproef zijn drie behandelingen uitgevoerd waarbij normaal gebruikte grondstoffen meer of minder grof werden gemalen, en één behandeling waarbij aan een fijn gemalen voer grove inerte delen werden toegevoegd. De voederproef had tot doel een advies te formuleren over de gewenste deeltjesgrootte-verdeling in relatie tot de technische resultaten en de maagwandscore. In de verteringsproef is op balanskooien de verteerbaarheid van het fijn en grof gemalen voer bepaald. Proef I: Effect van deeltjesgrootte op de technische resultaten en de maagwandscore bij vleesvarkens (VMA-23) Proefdoel 1. Het effect nagaan van een grof gemalen voer op de technische resultaten en de maagwandscore van vleesvarkens. 2. Het effect nagaan van een toevoeging van grove inerte delen aan een fijn gemalen voer op de technische resultaten en de maagwandscore bij vleesvarkens. 3. Het vaststellen van de gewenste deeltjesgrootte verdeling in een voer in relatie tot de technische resultaten en de maagwandscore. Proefopzet Proefbehandelingen en -uitvoering Op 45 kg lichaamsgewicht werd overgeschakeld van het start- naar het afmestvoer. De proefbehandelingen en -uitvoering staan vermeld in tabel 1.

3 Tabel 1 Proefbehandelingen en -uitvoering behandeling proefvoercode startvoer afmestvoer 1. fijn A E % fijn + 50 % grof B F 3. grof C G 4. fijn + 5 % zonnebloemdoppen D H aantal dieren 288 vleesvarkens huisvesting groepshuisvesting, 6 dieren per hok aantal herhalingen 12 hokken per behandeling proefperiode mei 1994 tot november 1994 proeftraject van 22 kg tot 110 kg voerschema onbeperkt metingen en analyses: groei, voeropname mestscores tot 70 kg zeefanalyses droog zeefanalyses nat korrelkwaliteit voeranalyse bij de voerovergang, daarna elke 3 weken persmeel persmeel, pellets Kahl- en Pfostgetal droge stof, ruw eiwit, ruwe celstof, ruw as, ruw vet De maagwandscores werden volgens het protocol van de Gezondheidsdienst te Boxtel vastgesteld: code slijmvliesafwijkingen in het pars oesophagus 0 intact slijmvlies 1 geringe verdikking van het slijmvlies 2 duidelijke verdikking van het slijmvlies 3 verdikking + enkele kleine beschadigingen van het slijmvlies 4 verdikking + grotere beschadigingen 5 verdikking + maagzweer met of zonder bloeding of stenose * * stenose is een passagebelemmering; in dit geval door een samentrekking van littekenweefsel Het fijn of grof malen van het voer werd bereikt door variatie in de zeefwijdte en het toerental van de hamermolen. Deze waren voor het fijn gemalen voer 2,5 mm/1500 tpm en voor het grof gemalen voer 4,0 mm/750 tpm. De voeders B en F uit behandeling 2 werden gemaakt door voer A en C en voer E en G te mengen. De zonnebloemdoppen werden als hele doppen bijgestort en zijn dus alleen door het pelleteren verkleind. De voersamenstellingen zijn in tabel 2 vermeld. Tabel 2 Procentuele samenstelling van de proefvoeders startvoer afmestvoer A t/m C D E t/m G H diermeel 13 % RV 2,50 2,50 1,00 1,00 destructievet < 0,5% pol. 1,00 3,24 4,10 6,35 erwten 44 % zetmeel 10,00 10,00 10,00 10,00 gerst 30,00 30, melasse riet > 45 % su. 5,00 5,00 5,50 5,50 raapzaadschroot "OO" 3,00 3,00 10,00 10,00 sojaschroot I/U 47,5% RE 13,50 13,50 11,50 11,50 tarwegries - - 5,00 5,00

4 tarwe 20,00 20,00 20,00 20,00 tapioca 67% zetm. 10,05 2,75 26,50 19,20 vismeel 70 % RE 2,00 2, zonnebloemschroot 32 % RE 1,00 1,00 5,00 5,00 zonnebloemdoppen - 5,00-5,00 premix fytase (345) 0,32 0,32 0,18 0,19 krijt 1,00 1,05 0,45 0,49 premix methionine (10%) 0,03 0, premix vitaminen/mineralen vleesvarkens - 0,50 0,50 premix vitaminen/mineralen biggen 0,50 0, zout 0,10 0,10 0,27 0,27 Totaal 100,00 100,00 100,00 100,00 Enkele berekende gehalten (g/kg): EW 1,05 1,05 1,08 1,08 ruw eiwit ruwe celstof ruw vet zetmeel il.vert.lysine 8,2 8,2 7,0 7,0 FK IK Van de grondstoffen werden alleen de intacte zaden (erwten, tarwe en gerst) gemalen zoals in het proefbehandelingsschema is aangegeven. Het startvoer bevatte 60 % grof te malen delen en het afmestvoer 30 %. Resultaten De proef had een goed verloop. Er waren enkele dieren met een afwijkende beenstand, maar dit had geen zichtbare invloed op de technische resultaten. Uiteindelijk zijn van 283 dieren de resultaten berekend. De uitval had verschillende redenen en was verdeeld over de behandelingen. De berekende en bepaalde gehalten in het voer kwamen in de meeste gevallen goed met elkaar overeen. Alleen het bepaalde ruw eiwitgehalte van voer D was 197 g/kg (berekend 188 g/kg). Van voer E was het bepaalde ruwe celstofgehalte 58 g/kg (berekend 51 g/kg). De verdeling van de deeltjesgrootte werd door middel van een zeefanalyse bepaald, de verschillende zeeffracties staan vermeld in tabel 3. Aangegeven zijn de droge zeefanalyse van het persmeel en de natte zeefanalyses van het persmeel en van de pellets. Voor een natte zeefanalyse wordt het voer 2 uur geweekt in water. Hierdoor vallen de pellets uit elkaar, maar lost ook een deel van de deeltjes op. Deze komen dan in de fractie < 0,1 terecht. Tabel 3 Startvoer De verdeling van de deeltjesgrootte (%) in start- en afmestvoer van persmeel en van pellets volgens de droge en natte zeefmethode <0,1 0,1-0,6 0,6-1,4 1,4-2,0 >2,0 mm A. fijn droog meel nat meel nat pellet B. fijn/ grof droog meel

5 nat meel nat pellet C. grof droog meel nat meel nat pellet D. fijn + toevoeging droog meel nat meel nat pellet Afmestvoer E. fijn droog meel nat meel pellet F. fijn/ grof droog meel nat meel pellet G. grof droog meel nat meel pellet M. fijn + toevoeging droog meel nat meel nat pellet In de startvoeders zaten vrij veel grove delen. Door een natte zeefanalyse te gebruiken werd de fractie < 0,1 aanzienlijk groter. Verder gaf pelleteren een verschuiving van de deeltjesgrootte-verdeling, waarbij vooral de delen >0,6 mm met 20 tot 40 % werden verkleind en er een grotere fractie kleinere delen ontstond. De kwaliteit van de pellets is uitgedrukt in het Kahl- en Pfostgetal (zie tabel 4). Het Pfostgetal geeft de slijtvastheid en daardoor het percentage gruis aan; het Kahlgetal geeft de korrelhardheid en de breukgevoeligheid aan. Tabel 4 De kwaliteit van de pellets uitgedrukt in het Pfost- en Kahlgetal Pfost Kahl startvoer fijn 1,6 9,5 fijn/grof 1,5 10,3 grof 2,1 7,8 fijn + toevoeging 8,3 5,5 afmestvoer fijn 5,2 5,1 fijn/grof 5,1 5,7

6 grof 4,5 5,5 fijn + toevoeging 7,4 4,0 Het grover malen bleek de pelletkwaliteit weinig te veranderen. Het toevoegen van zonnebloemdoppen gaf een duidelijk hoger percentage gruis en een grotere gevoeligheid voor breuk. Het effect van grof malen en het verwerken van grove inerte delen op de technische resultaten en de slachtkwaliteit zijn in tabel 5 vermeld. Tabel 5 Het effect van grof malen en van het verwerken van grove inerte delen op de technische resultaten en de slachtkwaliteit behandeling sign. ksv groei (g/dag) fijn fijn/grof grof fijn + toev. beh. 1-3 P<0, kg lin kg n.s kg n.s. 25 v.c kg 1,92 1,92 1,96 1,86 n.s. 0, kg 2,61 2,65 2,69 2,58 lin. 0, kg 2,49 2,52 2,55 2,45 lin. 0,04 voeropname/dag kg 1,62 1,70 1,76 1,62 lin. 0, kg 2,30 2,33 2,36 2,29 n.s. 0, kg 2,19 2,22 2,26 2,17 lin. 0,06 aanhoudingsperc. 77,0 77,3 76,9 77,0 n.s. 0,50 vleespercentage 56,7 56,6 56,3 56,9 n.s. 0,70 In het gewichtstraject van 25 tot 45 kg hadden de grof gemalen voeders een significant positief effect op de groei en de voeropname. De voederconversie bleef ongeveer gelijk. In het afmesttraject bleef de groei min of meer gelijk, maar steeg de voeropname. De voederconversie nam daardoor significant toe. Behandeling 4 gaf ten opzichte van behandeling 1 een licht groeiverschil te zien en een significant betere voederconversie in de startfase en over het gehele groeitraject. Het aanhoudingspercentage en het vleespercentage waren nagenoeg gelijk voor alle behandelingen. De mestscores staan vermeld in figuur 1. Figuur 1 De mestscores van vleesvarkens bij verschillende verdelingen van de deeltjesgrootte in het voer

7 Door grover te malen werd de mestscore slechter. In de startvoerfase was de mestscore op het fijn/grove voer beter dan op het fijne voer. Door toevoeging van zonnebloemdoppen werd de mestscore beter. In het slachthuis werden de magen verzameld. Afwijkingen aan het maagslijmvlies rond de ingang van de slokdarm, specifiek de plaats voor een maagzweer bij varkens, werden door de Gezondheidsdienst in Boxtel naarmate de ernst ingedeeld (zie ook pag.5). De resultaten staan vermeld in tabel 6. Tabel 6 De invloed van voeders met een verschillende verdeling van deeltjesgrootte op de maagwandscore, de gemiddelde score per behandeling en de groei afhankelijk van de score score aantal gemiddelde behandeling dieren score fijn 11,0 24,0 23,0 7,0 7,0 72 2,65 fijn/grof 13,0 25,0 18,0 9,0 3,0 68 2,47 grof 9,0 38,0 15,0 5,0 3,0 70 2,36 fijn + toevoeging 8,0 38,0 18,0 3,0 3,0 70 2,36 groei Grover gemalen voer en de toegevoegde zonnebloemdoppen gaven een vermindering van het aantal ernstige maagwandbeschadigingen. Dit was bijna significant. Proef II: Effect van deeltjesgrootte op de verteerbaarheid bij vleesvarkens (LVA-34) Proefdoel Het meten van de faecale verteerbaarheid van voeders met een verschillende deeltjesgrootte-verdeling. Proefopzet Proefbehandelingen en -uitvoering Parallel lopend aan proef VMA-34 werd van 2 behandelingen de verteerbaarheid gemeten. Dit waren de behandelingen 1 en 3 met fijn en grof gemalen grondstoffen. De proefbehandelingen en de -uitvoering staan vermeld in tabel 7.

8 Tabel 7 Proefbehandelingen en uitvoering 1. fijn afmestvoer 2,5 mm/1500 tpm 2. grof afmestvoer 4,0 mm/750 tpm aantal dieren 12 vleesvarkens huisvesting balanskooien aantal herhalingen 6 herhalingen per behandeling proeftraject 49 kg tot 59 kg voersysteem beperkt, circa 4 % van het lichaamsgewicht analyse voer ds, RE, RV(B), RC, RAs, HCl-onopl. as, zetmeel analyse mest idem, geen zetmeel Omdat een voer met een andere structuur de darmwand kan beïnvloeden, werden de verschillende proefvoeders reeds minimaal 3 weken verstrekt voordat de dieren op de balanskooien werden geplaatst. Op de balanskooien werd na een voorperiode van 5 dagen gedurende 6 dagen mest verzameld. De samenstelling van de verstrekte voeders was gelijk aan afmestvoer E, zoals vermeld in tabel 2. Aan de voeders werd 2 % diamol toegevoegd om het gehalte aan HCl-onoplosbare as te verhogen, die als markerstof fungeert. Dit gaf een lichte verdunning van de voeders. Resultaten De proef werd in juli 1994 uitgevoerd. De schijnbare verteerbaarheid is gegeven in tabel 8. Tabel 8 De schijnbare faecale verteerbaarheid (%) van een fijn en grof gemalen voer bij vleesvarkens (ca. 55 kg) fijn grof ruw eiwit 76,8 74,7 n.s. ruw vet 75,1 73,7 n.s. ruwe celstof 33,4 31,8 n.s. overige koolhydraten 91,5 90,5 sign. organische stof 84,0 83,0 n.s. De faecale verteerbaarheid van de organische stof nam relatief 1,2 % af als een grof gemalen voer werd verstrekt. Discussie Effect van grof malen De technische resultaten van varkens in de startvoerfase gaven een lichte verbetering te zien bij de grof gemalen voeders, vooral doordat de voeropname en de groei hoger waren. In de afmestfase waren de technische resultaten slechter bij de grof gemalen voeders, vooral door een hogere voederconversie. Dit kan worden verklaard met behulp van de uitkomsten uit de verteringsproef. Het bleek dat de faecale verteerbaarheid van de organische stof van het grof gemalen voer relatief 1,2 % lager was dan die van het fijn gemalen voer. De daling van de verteerbaarheid kan waarschijnlijk de slechtere mestscore verklaren die gevonden werd bij behandeling 3. Een negatief effect van grof gemalen voeders op de voederconversie wordt ook in de literatuur wel gevonden. In de startvoerfase gaf het fijn/grove voer (behandeling 2) met 17 % deeltjes groter dan 2 mm in het persmeel, een verbetering van de groei en een gelijke voederconversie. Op het grove startvoer met 28 % delen groter dan 2 mm bleef de voederconversie achter. In het afmestvoer van behandeling 2 gaf 8 % delen groter dan 2 mm in het persmeel al een duidelijk hogere voederconversie. Het positieve effect van grove delen in de startvoerfase kan ontstaan doordat het effect op de gezondheid in die fase een belangrijkere rol speelt dan in de afmestfase. Ook wordt wel aangegeven dat de verteerbaarheid in de startfase beter is doordat jongere dieren het voer beter kauwen, waardoor deeltjes verkleind worden. Door grover te malen trad een vermindering in de ernst van de maagwandbeschadigingen op. Op het fijn gemalen voer vertoonden 51 % van de magen beschadigingen in de categorie 3 t/m 5. Op het grof gemalen voer was dit 33 %. Als de groei uitgezet werd tegen de maagwandscore bleek dat hogere scores een negatief effect hadden op de groei. Voor de scores 4 en 5 was dit verschil 27 gram in vergelijking met score 1. Over de hele koppel gerekend bedroeg dit 5 g groei. In deze proef veranderde de pelletkwaliteit weinig als grover werd gemalen. Effect van het toevoegen van zonnebloemdoppen

9 Toevoeging van zonnebloemdoppen aan het fijn gemalen voer verbeterde de voederconversie significant over de gehele mestperiode. De mestscore was door de toevoeging van de grove inerte delen beter dan die van het fijne voer. Blijkbaar hebben de zonnebloemdoppen een positief effect op de mestconsistentie en komt de vertering niet in gevaar doordat de rest van het voer fijn gemalen is. De grove inerte deeltjes blijven tot aan het eind van het maagdarmkanaal aanwezig en worden teruggevonden in de mest. Ze kunnen een positief effect hebben doordat de darmwand meer gestimuleerd wordt door de aanwezigheid van bulk en/of door het waterabsorberend vermogen van de delen. In een proef die eerder op De Schothorst werd uitgevoerd (VLA-30), waar 5 % stro aan het voer werd toegevoegd, werd een lager gehalte aan biogene aminen gevonden in de mest. Er werd toen aangenomen dat de productie van biogene aminen lager was of dat ze door de vezels geabsorbeerd werden. Dit zou hier ook het geval kunnen zijn. Door toevoeging van de zonnebloemdoppen bevatte het persmeel van het startvoer 5 % met een fractie groter dan 2 mm, in het afmestvoer was dat 6 %. Het effect van de toevoeging van een klein percentage grove inerte delen had een even groot positief effect op het tegengaan van maagwandbeschadigingen als het grof gemalen voer, terwijl minder grove delen gevonden werden. Dit duidt erop dat de samenstelling van de grove fractie een rol speelt. Het is mogelijk dat grof gemalen voerdelen in de maag voor een groot deel uit elkaar vallen, waardoor het effect op het tegengaan van maagwandbeschadigingen afneemt, terwijl dit bij de zonnebloemdoppen niet het geval is. Andere niet bekende mechanismen kunnen ook een rol spelen. De pelletkwaliteit werd minder door toevoeging van de grove delen. Conclusie en samenvatting In een proef met 288 vleesvarkens werd het effect van grof malen van een mengsel van tarwe en erwten en het toevoegen van zonnebloemdoppen op de technische resultaten en de maagwandscore gemeten. De deeltjesgrootte-verdeling van het voer werd op verschillende manieren geanalyseerd. Daarnaast werd op balanskooien het effect van grof malen op de vertering gemeten. Uit de proeven bleek dat, als in een voer energierijke grondstoffen grof worden gemalen, het gezien de technische resultaten gewenst is om in het startvoer een maximum van 17 % delen groter dan 2 mm in het persmeel te hebben. In het afmestvoer is 8 % groter dan 2 mm al teveel en is een aandeel kleiner dan 4 % waarschijnlijk gewenst. Het negatieve effect van teveel grove delen kwam ook in de verteringsproef tot uiting. Op het grof gemalen voer was de verteerbaarheid van de organische stof relatief 1,2 % minder. Dit betekent dat het afmestvoer slechts weinig grover gemalen kan worden dan nu het geval is. Toevoeging van zonnebloemdoppen had in alle fasen een positief effect op de technische resultaten. De samenstelling van de grove delen is blijkbaar een belangrijk punt. Door grover te malen of door het toevoegen van zonnebloemdoppen verminderde het aantal ernstige maagwandbeschadigingen. Het optreden van maagzweren had een licht negatief effect op de groei. De pelletkwaliteit werd sterk negatief beïnvloed door de toevoeging van de zonnebloemdoppen.