Barometers voor de veiligheid van de voedselketen: SWOT-analyse. SciCom 22/11/2013 RaCom 27/11/2013

Transcriptie

1 Barometers voor de veiligheid van de voedselketen: SWOT-analyse SciCom 22/11/2013 RaCom 27/11/2013 X. Van Huffel, W. Claeys, Depoorter P., Wilmart O. (SD Risicobeoordeling, FAVV) H. Diricks (DG Controlebeleid, FAVV) M. Uyttendaele (Sci Com, FAVV)

2 Betekenis van de barometers doet uitspraak over de evolutie van de chemische, fysische en microbiologische gevaren in de voedselketen een meetinstrument gebaseerd op indicatoren doet geen uitspraak over de algemene voedselkwaliteit of over de gezondheidstoestand van de bevolking geen instrument om de functionering FAVV te beoordelen een eenvoudig communicatiemiddel maakt geen prognose van de toekomstige voedselveiligheid

3 Hele voedselketen: 3 aspecten = 3 barometers

4 Voedselveiligheidsbarometer Korf van 30 indicatoren Algemene toestand voedselveiligheid Over hele keten (van riek tot vork)

5 VVI 1 Meldingsplicht voedselveiligheid VVI 2 Autocontrolesystemen in de sector van toeleveranciers aan de primaire productie VVI 3 Autocontrolesystemen in de primaire productiesector VVI 4 Autocontrolesystemen in de transformatiesector VVI 5 Autocontrolesystemen in de sector van de gemeenschapskeukens VVI 6 Inspecties autocontrole in de voedselketen VVI 7 Inspecties infrastructuur, inrichting, hygiëne in distributie, horeca & gemeenschapskeukens VVI 8 Inspecties traceerbaarheid in de voedselketen VVI 9 Residuen van bestrijdingsmiddelen in groenten en fruit van Belgische oorsprong VVI 10 Acrylamide VVI 11 Lood en cadmium in groenten en fruit VVI 12 Aflatoxine en deoxynivalenol VVI 13 Niet-toegestane stoffen en diergeneesmiddelen bij runderen en varkens VVI 14 Sulfiet in gehakt VVI 15 Dioxines en dioxine-achtige PCB s in zuivelproducten en eieren VVI 16 Kwik in weekdieren, schaaldieren en vis VVI 17 Residuen van bestrijdingsmiddelen in ingevoerde groenten en fruit VVI 18 Verboden kleurstoffen VVI 19 Chemische & microbiologische gevaren in ingevoerde dierlijke producten voor humane consumptie VVI 20 Dioxines en dioxine-achtige PCB s in diervoeders VVI 21 Contactmaterialen VVI 22 Salmonella sp. bij vleesvarkens VVI 23 Salmonella sp. bij leghennen VVI 24 Salmonella sp. in gevogelte en varkens VVI 25 E. coli in karkassen en versneden vlees VVI 26 E. coli in levensmiddelen VVI 27 Listeria monocytogenes in levensmiddelen VVI 28 Collectieve voedseltoxi-infecties VVI 29 Salmonellose bij de mens VVI 30 Listeriose bij de mens

6 gewogen % verandering Indicatoren WF VVI01 Meldingen 1,16 10,7% -6,9% -5,4% 2,0% 31,7% VVI02 ACS toeleveranciers primaire productie 0,90 20,2% 25,2% 11,8% 1,6% -1,1% VVI03 ACS primaire productie 0,71 62,5% 59,1% 47,7% 17,9% -1,5% VVI04 ACS transformatie 1,16 (215,7%) 260,3% 84,8% 52,8% 22,7% VVI05 ACS grootkeukens 0,79 (506,5%) (186,8%) (40,9%) (53,9%) (25,3%) VVI06 Inspecties autocontrole 2,06-30,9% -21,7% -9,5% 26,2% 11,1% VVI07 Inspecties hygiëne 1,88-52,5% 0,1% -14,0% 8,2% 19,0% VVI08 Inspecties traceerbaarheid 1,65 1,5% 1,1% -0,9% -1,5% -0,3% VVI09 Pesticiden Belgische productie 0,98 2,2% -0,8% 1,1% -1,8% 2,0% VVI10 Acrylamide 0,41-1,2% 1,3% 0,5% 0,7% -0,6% VVI11 Lood en Cadmium 0,75 0,0% 0,0% -0,9% 0,2% 0,4% VVI12 Aflatoxine en DON 0,90 0,4% 0,0% -0,2% 0,4% -0,2% VVI13 Niet-toegestane stoffen en diergeneesmiddelen 1,50 0,1% 0,0% 0,1% 0,0% -0,1% VVI14 Sulfiet 0,38-1,2% 0,9% 1,5% 0,1% 0,4% VVI15 Dioxines en DL PCB's zuivel en eieren 0,98-0,4% 0,8% 0,0% 0,0% -0,6% VVI16 Kwik 0,53 0,0% 0,0% -0,3% -0,2% 0,1% VVI17 Pesticiden invoer 1,39 1,7% 1,1% 1,3% -0,8% 2,1% VVI18 Verboden kleurstoffen 0,53 0,0% 0,0% -0,1% 0,0% 0,0% VVI19 Dierlijke producten invoer 1,73-0,5% -3,8% 0,8% 0,0% 1,8% VVI20 Dioxines en DL PCB's diervoeder 0,94 0,8% 0,0% -0,2% -0,1% 0,3% VVI21 Contactmaterialen 0,64 0,1% 0,2% 0,3% 0,7% 0,8% VVI22 Salmonella sp. bij vleesvarkens 0,49-1,3% 0,8% 1,4% 0,1% -0,5% VVI23 Salmonella sp. bij leghennen 0,49-1,5% 1,3% -0,2% 1,0% 0,3% VVI24 Salmonella sp. gevogelte en varkens 0,98 3,5% -3,5% 3,5% 2,2% 1,5% VVI25 E. coli in karkassen en versneden vlees 0,68 0,8% -5,0% 4,5% -0,6% 3,9% VVI26 E. coli in levensmiddelen 0,71 1,7% 0,0% 0,1% -0,2% -0,4% VVI27 L. monocytogenes in levensmiddelen 0,90 0,0% -0,4% 0,8% 0,3% 0,3% VVI28 VTI 1,46-21,3% 21,0% -63,8% -61,2% -20,4% VVI29 Salmonellose 1,28 9,4% 23,4% 3,5% 14,0% 10,9% VVI30 Listeriose 1,09-1,9% -28,0% 40,0% -9,3% 0,8% 0,1% 11,3% 3,7% 1,8% 2,9%

7 Voedselveiligheidsbarometer: evolutie

8 gewogen % verandering Indicatoren WF VVI01 Meldingen 1,16 10,7% -6,9% -5,4% 2,0% 31,7% VVI02 ACS toeleveranciers primaire productie 0,90 20,2% 25,2% 11,8% 1,6% -1,1% VVI03 ACS primaire productie 0,71 62,5% 59,1% 47,7% 17,9% -1,5% VVI04 ACS transformatie 1,16 (215,7%) 260,3% 84,8% 52,8% 22,7% VVI05 ACS grootkeukens 0,79 (506,5%) (186,8%) (40,9%) (53,9%) (25,3%) VVI06 Inspecties autocontrole 2,06-30,9% -21,7% -9,5% 26,2% 11,1% VVI07 Inspecties hygiëne 1,88-52,5% 0,1% -14,0% 8,2% 19,0% VVI08 Inspecties traceerbaarheid 1,65 1,5% 1,1% -0,9% -1,5% -0,3% VVI09 Pesticiden Belgische productie 0,98 2,2% -0,8% 1,1% -1,8% 2,0% VVI10 Acrylamide 0,41-1,2% 1,3% 0,5% 0,7% -0,6% VVI11 Lood en Cadmium 0,75 0,0% 0,0% -0,9% 0,2% 0,4% VVI12 Aflatoxine en DON 0,90 0,4% 0,0% -0,2% 0,4% -0,2% VVI13 Niet-toegestane stoffen en diergeneesmiddelen 1,50 0,1% 0,0% 0,1% 0,0% -0,1% VVI14 Sulfiet 0,38-1,2% 0,9% 1,5% 0,1% 0,4% VVI15 Dioxines en DL PCB's zuivel en eieren 0,98-0,4% 0,8% 0,0% 0,0% -0,6% VVI16 Kwik 0,53 0,0% 0,0% -0,3% -0,2% 0,1% VVI17 Pesticiden invoer 1,39 1,7% 1,1% 1,3% -0,8% 2,1% VVI18 Verboden kleurstoffen 0,53 0,0% 0,0% -0,1% 0,0% 0,0% VVI19 Dierlijke producten invoer 1,73-0,5% -3,8% 0,8% 0,0% 1,8% VVI20 Dioxines en DL PCB's diervoeder 0,94 0,8% 0,0% -0,2% -0,1% 0,3% VVI21 Contactmaterialen 0,64 0,1% 0,2% 0,3% 0,7% 0,8% VVI22 Salmonella sp. bij vleesvarkens 0,49-1,3% 0,8% 1,4% 0,1% -0,5% VVI23 Salmonella sp. bij leghennen 0,49-1,5% 1,3% -0,2% 1,0% 0,3% VVI24 Salmonella sp. gevogelte en varkens 0,98 3,5% -3,5% 3,5% 2,2% 1,5% VVI25 E. coli in karkassen en versneden vlees 0,68 0,8% -5,0% 4,5% -0,6% 3,9% VVI26 E. coli in levensmiddelen 0,71 1,7% 0,0% 0,1% -0,2% -0,4% VVI27 L. monocytogenes in levensmiddelen 0,90 0,0% -0,4% 0,8% 0,3% 0,3% VVI28 VTI 1,46-21,3% 21,0% -63,8% -61,2% -20,4% VVI29 Salmonellose 1,28 9,4% 23,4% 3,5% 14,0% 10,9% VVI30 Listeriose 1,09-1,9% -28,0% 40,0% -9,3% 0,8% 0,1% 11,3% 3,7% 1,8% 2,9%

9 Barometer dierengezondheid Korf van 13 generieke indicatoren diersoorten en sectoren FAVV data + externe data (bv. Rendac, MCC, Comité du Lait)

10 Barometer dierengezondheid DGI 1 Meldingsplicht van aangifteplichtige dierenziekten DGI 2 Autocontrole primaire dierlijke productie DGI 3 Inspecties infrastructuur, inrichting en hygiëne DGI 4 Inspecties traceerbaarheid DGI 5 Inspecties dierenwelzijn DGI 6 Meldingen van abortus bij runderen DGI 7 Celgetal (aantal somatische cellen in de melk) DGI 8 Parasitaire leverletsels bij varkens DGI 9 Antibioticumresistentie bij E. coli indicatorkiemen DGI 10 Sterfte bij vleesvarkens DGI 11 Sterfte bij kleine herkauwers DGI 12 Afgekeurde pluimveekarkassen DGI 13 Sterfte bij vleeskalveren

11 Barometer dierengezondheid: evolutie

12 gewogen % verandering Indicatoren WF DGI1 Meldingsplicht aangifteplichtige dierenziekten 1,87-62,3% 46,8% -56,1% 0,00% 133,6% DGI2 Autocontrole primaire dierlijke productie 1,11 (437,5%) (707,0%) 159,6% 53,0% 8,3% DGI3 Inspecties infrastructuur, inrichting en hygiëne 1,57 0,5% 0,2% -0,8% -1,3% -0,1% DGI4 Inspecties traceerbaarheid 1,19 0,6% 0,7% -0,6% 0,2% -2,1% DGI5 Inspecties dierenwelzijn 0,61-0,1% -0,7% 0,0% 0,2% -0,1% DGI6 Meldingen van abortus bij runderen 1,22 9,0% -21,0% 111,8% 29,2% 51,4% DGI7 Celgetal (aantal somatische cellen in de melk) 0,80 0,0% -0,4% 0,0% 1,2% -0,4% DGI8: Parasitaire leverletsels bij varkens 0,42-0,1% -0,2% -0,7% -0,5% 0,1% DGI9 Antibioticumresistentie bij E. coli indicatorkiemen 1,49 / / / / -13,3% DGI10 Sterfte bij vleesvarkens 0,84 16,3% 10,1% 4,2% -8,4% 11,9% DGI11 Sterfte bij kleine herkauwers 0,54 21,9% 6,3% 0,3% 4,7% -2,4% DGI12 Afgekeurde pluimveekarkassen 0,65 2,5% -4,3% -0,8% 2,4% 0,8% DGI13 Sterfte bij vleeskalveren 0,69-0,5% 13,7% -16,5% -2,1% -1,4% -1,1% 4,7% 16,7% 6,5% 14,3%

13 Barometer plantengezondheid Korf van 13 generieke en specifieke indicatoren planten en plantaardige producten in hele productieketen

14 Barometer plantengezondheid PGI 1 Meldingsplicht plantenziekten en schadelijke organismen PGI 2 Autocontrole plantaardige productie PGI 3 Fytosanitaire inspecties (fysieke controles) PGI 4 Fytosanitaire inspecties (traceerbaarheid) PGI 5 Gereglementeerde schadelijke organismen die in België worden aangetroffen PGI 6 Fytosanitaire controles bij de invoer PGI 7 Bursaphelenchus xylophilus (Dennenhoutnematode) PGI 8 Meloidogyne chitwoodi en/of M. fallax (Wortelknobbelnematoden) PGI 9 Globodera rostochiensis en/of G. pallida (Aardappelcysten) PGI 10 Ralstonia solanacearum en/of Clavibacter michiganensis subsp. sepedonicus (Bruinrot en/of ringrot bij aardappelen) PGI 11 Pospiviroïden PGI 12 Diabrotica virgifera Le Conte (Maïswortelboorder) PGI 13 Phytophthora ramorum (Plotse eikensterfte)

15 Barometer plantengezondheid: evolutie

16 PGI1 Indicatoren Meldingsplicht plantenziekten en schadelijke organismen gewogen % verandering WF ,47 380,6% -68,5% 12,8% -58,9% -19,6% PGI2 Autocontrole plantaardige productie 1,43 80,7% 90,6% 54,4% 15,6% -12,3% PGI3 Fytosanitaire inspecties (fysieke controles) 1,91 1,2% 0,2% 2,2% -2,8% -2,0% PGI4 Fytosanitaire inspecties (traceerbaarheid) 1,08 2,5% -0,7% 2,7% 0,1% -0,7% PGI5 Gereglementeerde schadelijke organismen die in 1,34-23,2% -5,3% 0,0% -8,9% -29,2% België worden aangetroffen PGI6 Fytosanitaire controles bij de invoer 1,91-14,4% 19,8% 3,6% 16,8% -20,3% PGI7 Bursaphelenchus xylophilus 0,48 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% (Dennenhoutnematode) PGI8 Meloidogyne chitwoodi en/of M. fallax 0,48-0,3% 0,0% 0,0% 0,0% (Wortelknobbelnematoden) PGI9 Globodera rostochiensis en/of G. pallida 0,52-0,2% -0,1% 0,0% -0,1% -0,3% (Aardappelcysten) PGI10 Ralstonia solanacearum en/of Clavibacter michiganensis subsp. sepedonicus (Bruinrot en/of ringrot bij aardappelen) 0,78 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% PGI11 Pospiviroïden 0,69 22,9% 1,6% -22,6% 11,6% 8,7% PGI12 Diabrotica virgifera Le Conte (Maïswortelboorder) 0,39 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% PGI13 Phytophthora ramorum (Plotse eikensterfte) 0,52-1,7% -1,7% 10,8% 0,9% 0,6% 37,4% 2,8% 4,9% -2,0% -5,8%

17 na 5 jaar tijd voor reflectie?

18 Sterktes zijn 1. de mogelijkheid tot trendobservatie 2. de weergave van de globale stand van de voedselveiligheid, de fytosanitaire status en de dierengezondheid 3. de wetenschappelijke validatie De barometer werd ontwikkeld door het Wetenschappelijk Comité en gepubliceerd in peer reviewed tijdschriften. 4. de stimulans tot evaluatie en verbetering van datacollectie/-verwerking/- rapportering De berekening van de barometers (de verschillende indicatoren) stimuleert de verbetering van de kwaliteit van de gegevens in de databanken en de rapporteringsomgevingen. 5. de weging van de indicatoren door de verschillende stakeholders De beoordeling van de indicatoren door de risicomanagers, het Raadgevend Comité (waaronder vertegenwoordigers van andere overheden, en van de verschillende sector- en consumentenorganisaties) en het Wetenschappelijk Comité van het FAVV (wegingsfactoren) vergroot het draagvlak van de barometer.

19 Zwaktes zijn 1. de mogelijk, tegenstrijdige interpretatie van meldingen In de oorspronkelijke betekenis (zie technische fiche) dienen indicatoren m.b.t. meldingen (bv. meldingsplicht voedselveiligheid / aangifteplichtige dierenziekten / plantenziekten en schadelijke organismen, meldingen van abortussen bij runderen) geïnterpreteerd te worden als een meting van de waakzaamheid van de sector. Dit kan tegenstrijdig lijken bij grote uitwijkingen in (+) of (-) zin. 2. de inhoudelijke interpretatie van het finaal barometerresultaat Is de geobserveerde verbetering (+ resultaat ) of verslechtering (- resultaat) reëel? M.a.w., hoe moet een toename of afname van bv. 6% geïnterpreteerd worden? De barometer meet geen absolute toestand. Is ook een problematiek van schaaldefiniëring. 3. dat het finaal barometerresultaat kan teruggebracht worden tot schommelingen van een beperkt aantal indicatoren De positieve evolutie van de barometer is vnl. een gevolg van een toename van gevalideerde ACS. Een groot aantal indicatoren blijft stabiel (op een hoog niveau). 4. dat de barometer onvoldoende gekend is bij de consument en de operatoren Heeft eerder te maken met communicatie dan met de barometer zelf. Toch vraagt de verklaring van het finale barometerresultaat een soms te technische uitleg. 5. dat het geen indicatoren bevat m.b.t. emerging risks / opduikende gevaren / niche producten

20 Kansen zijn 1. dat de barometer bijdraagt tot de verdere (inter)nationale profilering / verhoging van de visibiliteit van het Agentschap 2. dat de barometer een promotiemiddel wordt voor de Belgische voedselketenbenadering & producten Vereist goede communicatie. 3. dat de barometer een mogelijk startpunt is voor een Europese barometer In de context van een steeds meer geharmoniseerde markt, is de ontwikkeling van een Europese barometer een mogelijke opportuniteit (zie ook de EU baseline studies). 4. om de keuze van de indicatoren te koppelen aan de cyclus van het Multi Annual National Control Plan (MANCP) koppeling van op voorhand vastgelegde doelstellingen in het beleid (STROPs) met indicatoren die men opvolgt gedurende de MANCP-cyclus periodieke evaluatie van de relevantie van de indicatoren op het einde van de MANCPcyclus

21 Bedreigingen zijn 1. een foutieve interpretatie Bv. dat de barometer wordt geïnterpreteerd als een meting van het functioneren van het Agentschap of van de gezondheidstoestand van de Belgische bevolking. Deze bedreiging benadrukt het belang van goede communicatie waarbij de evolutie over verschillende jaren beschouwd dient te worden. 2. dat de barometer zijn pertinentie verliest Bv. doordat de barometer niet meer evolueert, doordat de evolutie in strijd is met de perceptie, etc.

22 Belangrijkste (voorlopige) conclusies Sterk instrument om op eenvoudige manier evolutie toestand veiligheid voedselketen weer te geven Communicatie bekendheid consument & operatoren interpretatie resultaten verdere ontwikkeling van kansen Concept analyse relevantie indicatoren analyse weging analyse schaaldefiniëring