EVALUATIEVERSLAG KINDSPOOR

Transcriptie

1 EVALUATIEVERSLAG KINDSPOOR Protocol Kindspoor Meldtraject kinderen als getuige van huiselijk geweld Petra de Jong, projectcoördinator huiselijk geweld, GGD Midden-Holland.

2 Achtergrondinformatie. Het protocol kindspoor Het protocol kindspoor omvat samenwerkingsafspraken tussen politie en jeugdhulpverlening/ jeugdbescherming over melding van en hulp aan kinderen als getuige van huiselijk geweld vanuit politiebemoeienis. Het protocol is in september 2003 door Politie Hollands Midden, Advies en Meldpunt Kindermishandeling, Bureau Jeugdzorg en Raad voor de Kinderbescherming ondertekend. Het doel is het vroegtijdig in beeld krijgen van kinderen die te maken krijgen met huiselijk geweld. Deze kinderen veiligheid bieden en risico s op verstoring van de ontwikkeling te verkleinen. En hierbij de ouders expliciet aan te spreken op de gevolgen van huiselijk geweld op hun kinderen en hen te motiveren voor (eigen) hulpverlening. Alle partners geven de behandeling van kindspoorzaken voorrang. Met de plegerhulpverlening van de Waag en de hulpverlening aan volwassen slachtoffers door Kwadraad (AMW), Stichting Maatschappelijke Dienstverlening Midden-Holland en Valent RDB(afdeling AMW) wordt intensief samengewerkt. Ook deze instellingen leveren hun aandeel in kindspoorzaken. Het protocol zal worden uitgebreid met deze twee partners. Een snelle reactie op het geweld biedt de beste ingang voor hulp. Prioritering van kindspoorzaken is echter lastig bij grote werkdruk, summiere informatie en hoge aantallen kindspoorzaken. Werkwijze protocol Politie Hollands Midden registreert in zaken huiselijk geweld de gegevens van de (op dat adres) woonachtige kinderen. De Sociale Jeugd en Zedenpolitie draagt er zorg voor dat deze kinderen gemeld worden (met behulp van een formulier zorgmelding ) bij het Advies en Meldpunt Kindermishandeling. Het AMK schrijft de ouders een brief dat hun kind gemeld is vanwege het geweld tussen de opvoeders en voegt daarbij een folder over het kindspoor. Het AMK besluit aan de hand van criteria de zaak zelf in onderzoek te nemen of uit te zetten bij een van de kindspoorpartners. Ook kan het AMK de zaak eerst bespreken in het casuïstiekoverleg (waar alle kindspoorpartners, inclusief de twee nieuwe aan deelnemen) waar dan besloten wordt welke instelling de ouders zal benaderen met een hulpaanbod. Het AMK meldt dit besluit schriftelijk aan de ouders en deelt hen mede welke instelling contact met hen zal opnemen. De instelling die met de zaak verder gaat ontvangt de zorgmelding en een afschrift van brieven aan de ouders. De instelling gaat met de opvoeders en kinderen in gesprek over de gevolgen van geweld op de ontwikkeling van kinderen. En men probeert noodzakelijke hulp op gang te brengen. Als de hulpverlening niet op gang komt of de veiligheid van de kinderen onvoldoende gewaarborgd kan worden meldt de instelling dit aan het AMK die dan opnieuw contact legt met de ouders. Als de hulp wel op gang komt is er na drie maanden opnieuw contact tussen het AMK en de instelling over het verloop van de hulpverlening. In elke fase kan het AMK besluiten de Raad voor de Kinderbescherming om onderzoek te vragen als de ontwikkeling van het kind bedreigd wordt en ouders hulp weigeren. Beleidsontwikkelingen. De partners in het kindspoor hebben de afgelopen maanden gemerkt wat het precies betekent om volgens het protocol te werken. In toenemende mate bleek nader onderzoek door het AMK van de situatie van het kind noodzakelijk. De ingang van het kind als getuige van huiselijk geweld is voor de kindspoorpartners nieuw en dat maakte dat uitvoerend werkers zich moesten toerusten op deze nieuwe ingang voor hulpverlening/ onderzoek. De werkwijze in kindspoorzaken maakte duidelijk dat er behoefte was aan instellingsbeleid en protocollen ten aanzien van de taakstelling van de instelling in deze zaken. Een belangrijk onderwerp was het beschrijven van de grenzen van de verantwoordelijkheid van de instelling en het beschrijven van de meldingsprocedure bij vermoedens van kindermishandeling (of van onveilige opvoedingssituatie). Hoewel het kindspoor hiertoe de aanzet gaf omvatte de behoefte aan instellingsbeleid een veel bredere vraag. Het bleek

3 belangrijk hier voldoende tijd en aandacht aan te besteden zodat de werkers zich voldoende gesteund wisten binnen de eigen instelling in het werken met deze complexe problematiek. In het bijzonder gold dit de pleger- en de slachtofferhulpverlening. De Waag en AMW instellingen hebben een doelstelling ten aanzien van de pleger en/of het slachtoffer en niet in eerste instantie ten aanzien van de kinderen. De bereidheid om ook de positie van de kinderen mee te nemen in het werken met de volwassenen bracht dilemma s met zich mee rond begrenzing van verantwoordelijkheid en het omgaan met meervoudige partijdigheid. Het beschrijven van de werkwijze van de Waag en Kwadraad in kindspoorzaken is in een afrondende fase. Dit gaat samen met het formuleren van intern beleid ten aanzien van omgaan met vermoedens van kindermishandeling. Casuïstiekoverleg. Eens per maand voeren de instellingen casuïstiekoverleg met als doel in complexe kindspoorzaken samen de strategie te bepalen; welke instelling heeft de beste ingang in dit gezin. Daarnaast werden eerder uitgezette zaken zo nodig opnieuw besproken en vond methodisch overleg plaats. Het AMK voerde de inhoudelijke coördinatie op kindspoorzaken. Resultaten gebruik protocol kindspoor. Politie Hollands Midden maakt in de meeste gevallen waarin zij met huiselijk geweld geconfronteerd worden een kindspoormelding op. Het begin van het kindspoor, via de Sociale Jeugd en Zedenpolitie, bleek een effectieve manier te zijn om kinderen als getuige van huiselijk geweld op te sporen en van een hulpaanbod te voorzien. Op deze manier werden in kinderen bereikt. Het AMK had de coördinerende rol in de casuïstiek. In toenemende mate bleek dat het AMK ervoor koos zelf de zaak in onderzoek te nemen alvorens mogelijk over te dragen. Dit omdat uit beschikbare informatie onvoldoende duidelijk werd in hoeverre de veiligheid van het kind in het geding was. Deze ontwikkeling spoorde met de behoefte van de andere kindspoorpartners aan een duidelijk kader waarbinnen zij hulp op konden starten. In enkele zaken werd overleg gepleegd tussen AMK en de Raad over een verzoek om raadsonderzoek. Hierin stond het zoeken naar voldoende onderbouwing van raadsbemoeienis centraal. Bureau Jeugdzorg medewerkers, maatschappelijk werkers en medewerkers van de Waag hebben moeten zoeken naar een werkwijze in kindspoorzaken. Bureau Jeugdzorg Midden-Holland koos ervoor een klein team samen te stellen die kindspoorzaken deden en hierop werd geïnvesteerd wat betreft aansturing en begeleiding. Dit had een positief resultaat. De medewerkers voelden zich gesteund, waren gemotiveerd en kregen mogelijkheid tot deskundigheidsbevordering. De samenwerking in de keten: Politie, AMK, BJZ, Raad loopt over het algemeen ook goed. De betrokkenheid van uitvoerend werkers bij kindspoorzaken is groot. De beleidsmatige kant binnen instellingen loopt echter traag. Deels is dit verklaarbaar doordat er sprake is van een nieuwe aanpak waarop de instelling zich moet toerusten. Het slagen van de aanpak wordt hiermee echter in een te grote mate gelegd bij individuele werkers. Bij het maken van deze evaluatie bleek verder dat de registratie van kindspoorzaken bij enkele instellingen onvoldoende is waardoor zicht op het verloop van de hulpverlening alleen met extra inspanning te achterhalen valt en deze inspanning is bij enkele instellingen niet gepleegd. Dit heeft tot gevolg dat er geen betrouwbare informatie gegenereerd kan worden over de effecten van bijvoorbeeld de inzet van het AMW in kindspoorzaken. Met dit evaluatieverslag wordt aandacht gevraagd voor het belang van het volgen van het verloop van de hulp om de efficiëntie van de inzet van de instellingen in het kindspoor te kunnen achterhalen. 3

4 Over het algemeen bleek de problematiek in de gezinnen complex en langdurig van aard. Voor het vinden van een ingang voor hulp waren vaak verschillende gesprekken nodig en heeft van de individuele hulpverlener de nodige creativiteit gevraagd. Gebleken is dat met het kindspoor gezinnen bereikt zijn die hulp nodig hebben bij het functioneren op verschillende vlakken (opvoeding, verslaving, agressie, relatieproblemen) die (nog) geen hulp kregen, of waar al langere tijd geen hulpverlening meer was. In enkele zaken was wel hulpverlening actief. Waar mogelijk werd huiselijk geweld door de hulpverlener als extra item meegenomen in het hulpverleningsproces. Soms bleek dit echter niet wenselijk, omdat de hulp zich richtte op een totaal ander probleem. Zo kon ook worden gekozen voor een kortdurend traject, gericht op psycho-educatie en safetyplanning, naast de reguliere hulp die al actief was. Informatie over de doelgroep: Aantal betrokken kinderen: Het aantal kindspoorzaken steeg van 93 zaken in het eerste half jaar tot 209 zaken in heel In totaal waren hier 421 kinderen bij betrokken (op een inwonersaantal van in (politie)regio Hollands Midden. Leeftijd betrokken kinderen: De grootste groep kinderen (240 kinderen) waren tussen de 4 en 12 jaar oud. Gevolgd door de groep tussen 0 en 4 jaar oud (112 kinderen). De groep tussen de 13 en 18 jaar oud omvatte 66 kinderen. Woonsituatie: Van de 209 meldingen woonden in 108 zaken de kinderen bij beide ouders en in 82 zaken bij de moeder. Mishandeling van betrokken kinderen: In ongeveer een kwart van de zaken bleek, naast de problematiek van getuige zijn van geweld, ook sprake van fysieke en/ of psychische mishandeling van het kind. En van verwaarlozing. Eenmaal bleek er sprake van seksueel misbruik van het kind. Pleger: In 189 van de 290 meldingen was de vader van de kinderen pleger van geweld. In 32 gevallen de moeder en in 15 zaken de stiefvader/ vriend van moeder. In enkele zaken waren zowel de moeder als de vader pleger van geweld tegen de andere ouder. Etnische afkomst: Er waren ouders van 35 verschillende nationaliteiten/ afkomst betrokken bij het kindspoor. Na de groep met de Nederlandse nationaliateit/ afkomst was de groep van Marokkaanse afkomst het grootst. Aanleiding van het geweld: Als aanleiding tot het geweld werd door betrokkenen 165 maal relatieproblemen genoemd, in 64 gevallen bleek structureel alcoholgebruik reden tot escalatie. In 49 gevallen was er sprake van psychische problemen. In 35 gevallen speelde echtscheidingsproblematiek een belangrijke rol. In 29 gevallen was structureel druggebruik de aanleiding van het geweld. Hiernaast werden nog andere problemen genoemd zoals: financiële problemen, problemen in de buurt, gokproblemen, opvoedingsproblemen, medische problemen, problemen in de omgangsregeling. Vaak werden meerdere problemen als aanleiding genoemd van het geweld. Duur van het geweld: In 51 zaken van het kindspoor duurde het geweld reeds een jaar. In 26 gevallen reeds twee jaar en in 38 zaken meer van vijf jaar. Slechts in 8 gevallen was er sprake van een eerste incident. Politiecontacten: In 122 van de 209 zaken was de politie al meerdere malen betrokken geweest bij deze gezinnen vanwege geweld. In 70 zaken was dit de eerste politiebemoeienis. In 14 zaken is onbekend of er al eerder politiebemoeienis met het gezin was. Aangifte: In 116 gevallen werd geen aangifte gedaan tegen de pleger van het geweld. In 68 gevallen wel en in 22 zaken is dit onbekend. Hierbij moet wel worden aangemerkt dat het mogelijk is dat de kindspoormelding eerder geschiedt en dat er later mogelijk alsnog aangifte gedaan wordt. In onze evaluatiegegevens zijn deze zaken niet aangevuld met latere informatie over aangifte. In 5 gevallen heeft het slachtoffer aangegeven de aangifte weer te willen intrekken. Wie geeft aan de situatie als een probleem te ervaren? In 170 gevallen gaf de moeder van de kinderen aan het geweld als een probleem te ervaren. In 81 gevallen gaf de vader dit aan en in 68 gevallen de kinderen. Deze vraag is van belang niet om duidelijk te krijgen voor wie 4

5 het een probleem is. In onze visie geldt dit voor alle betrokkenen. Maar wel waar een ingang ligt om hulp op gang te brengen. Eerdere hulpverlening: In 27 gevallen bleek in het verleden hulp geweest te zijn gericht op relatieproblemen. In 22 gevallen had hulp betrekking op psychische problemen. In 20 gevallen was eerder hulp in het gezin vanwege opvoedingsproblemen. En slechts in 10 gevallen was er eerder hulp geweest in verband met alcoholproblemen. In 108 gevallen was er eerder geen hulp in het gezin. Opvallend hierin is het grote aantal gezinnen waarin blijkbaar geen eerdere hulp actief is geweest, ondanks de aanwezige problematiek die veelal langer dan een jaar geduurd heeft. En dat genoemde probleemgebieden als aanleiding tot het geweld niet overeenstemmen met de mate waarop hulp op die gebieden is geweest in het verleden. De indruk bestaat dat het veelal gezinnen betreft met verschillende probleemgebieden maar gering gebruik van of bereik van hulpverlening. Overlap met zaken van de plegerhulpverlening: Het protocol van Politie Hollands-Midden omvat zowel het verwijzen naar het kindspoor als het verwijzen van de pleger naar de plegerhulpverlening. In slechts 16 zaken bleek de pleger bekend bij de Waag. Het is mogelijk dat een aantal plegers later verwezen werden dan de check van het AMK bij de Waag. Het geringe aantal plegers, binnen kindspoorzaken, dat daadwerkelijk van plegerhulpverlening gebruik maakt is echter alarmerend laag. Dit zegt iets over de geringe motivatie van de aangetroffen plegers om hulp te zoeken bij het stoppen met geweld. Dit heeft tot gevolg dat vanuit het kindspoor geprobeerd moet worden alsnog tot deze hulp te motiveren. De verantwoordelijkheid voor de veiligheid in huis komt hiermee onevenredig groot bij de hulpverleners van de kinderen te liggen, dan wel de hulp aan het volwassen slachtoffer. Overdracht aan derden: Naast de verwijzingen binnen het kindspoor werd in 52 gevallen het netwerk van het gezin alert gemaakt (Huisarts, consultatiebureau, school). In 8 gevallen is overgedragen aan Bureau Slachtofferhulp, in 6 gevallen aan Verslavingszorg. In 6 gevallen aan de GGZ. Verloop verwijzingen binnen kindspoor: instelling Aantal zaken afgesloten In begeleiding onbekend afgehaakt overgedragen Retour AMK Kwadraad (nr. AMK) 1x BJZ 1 SMDMH x Waag 1 Valent RDB (nr. AMK) 1 BJZ Leiden 3 3 BJZ Gouda x AMW 1x GGZ en Stek 1x FF en STEK en Intens. Schoolbeg. 3 Waag Raad laten rusten (reeds OTS aanwezig) 1x GGZ 6 OTS 5

6 Verbeterpunten in het werken met het protocol kindspoor: Registratie: Zicht houden op de registratie van kindspoorzaken binnen deelnemende instellingen zodat deze zaken terug te vinden zijn ter evaluatie. Kwaliteitsbewaking: Meer aandacht voor het volgen van stappen in kindspoorzaken. Instellingsbeleid maken: Zorgdragen dat duidelijke richtlijnen voorhanden zijn voor uitvoerend werkers met taakstelling, grenzen en samenwerking met m.n. het AMK. Deskundigheidsbevordering: Aandacht besteden aan deskundigheidsbevordering van werkers in kindspoorzaken. Investeren in samenwerking: Kindspoorzaken vragen, vanwege hun complexiteit en problematiek op ouder en kind-niveau, om samenwerking met andere kindspoorpartners. Dit verdient expliciet tijd en aandacht. Knelpunten in de aanpak die samenhangen met de ketenaanpak in de breedte. Afstemming strafrechtaanpak en kindspoor: De aanpak vanuit het strafrechtelijk kader ten aanzien van de pleger en de hulp vanuit het kindspoor zouden elkaar door betere afstemming kunnen ondersteunen. Meer effectieve verwijzing naar de Waag: Ook zonder strafrechtkader zou een meersporenbeleid vanuit plegerhulpverlening en kindspooraanpak elkaar kunnen versterken. Hiervoor is een significante toename van aantal (geslaagde) verwijzingen naar de Waag noodzakelijk. Meer en gedifferentieerd hulpaanbod aan kind als getuige en opvoeders: de problematiek van deze gezinnen is divers en mogelijk zou meer doelgroepgericht hulpaanbod meer gezinnen voor de langere termijn weer op de rails kunnen krijgen. Conclusies. Het protocol kindspoor is een bruikbaar instrument gebleken om kinderen als getuige van huiselijk geweld op te sporen en in het zicht te brengen van hulpverlening. Het feit dat het protocol zich beperkt tot politiezaken is effectief. Het betreft duidelijke zaken van huiselijk geweld waarmee een legitimatie ontstaat voor bemoeienis ten aanzien van de kinderen. Andere instellingen die kinderen als getuige signaleren kunnen hiervoor het protocol omgaan met vermoedens van kindermishandeling, gebruiken. Hierin is het getuige zijn van geweld is opgenomen als een vorm van kindermishandeling. Met het duidelijk krijgen van de problematiek in de betrokken gezinnen wordt ook duidelijk wat er allemaal bij een dergelijke nieuwe aanpak komt kijken. Dit vergt veel tijd en aandacht van de deelnemende instellingen. Het hoge aantal betrokken kinderen maakt het moeilijk om prioriteit te blijven geven aan deze zaken boven andere. Het is echter wel van cruciaal belang dat de snelle werkwijze gehandhaafd blijft. De achterliggende problematiek en soms afwerende houding ten aanzien van hulp maakt het werken met deze doelgroep niet gemakkelijk. Het is daarom van groot belang dat de uitvoerend werkers door hun eigen instelling gesteund worden in het omgaan met deze kindspoorzaken, hierin ondersteund door instellingsprotocollen. Onderlinge samenwerking is van cruciaal belang en hiervoor is het casuïstiekoverleg noodzakelijk. Het hulpaanbod in de regio en preventieactiviteiten moeten worden afgestemd op ervaringen met de doelgroep, mede vanuit het kindspoor. Petra de Jong Projectcoördinator huiselijk geweld GGD Midden-Holland. 6