SPEERPUNT ZORG EN TECHNOLOGIE TASTE: HET SUCCES VAN ZELFMANAGEMENT ONTRAFELEN
|
|
- Monique Jacobs
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 SPEERPUNT ZORG EN TECHNOLOGIE TASTE: HET SUCCES VAN ZELFMANAGEMENT ONTRAFELEN 1
2 INHOUD ZELFMANAGEMENT EN E-HEALTH: EEN VEELBELOVENDE COMBINATIE ZELFMANAGEMENT EN E-HEALTH: EEN VEELBELOVENDE COMBINATIE DE CHRONISCHE UITDAGING ZELFMANAGEMENT IN MEERDERE SMAKEN ONE SIZE DOES NOT FIT ALL TASTE: OP WEG NAAR ZORG OP MAAT Om in de toekomst hoogwaardige zorg aan het groeiend aantal chronisch zieken te kunnen bieden, zoeken beleidsmakers en professionals naar nieuwe effectieve behandelmethodes. Een veelbelovende aanpak daarvoor is het bevorderen van zelfmanagement : het optimaliseren van het individuele vermogen om goed met een chronische aandoening om te gaan. In toenemende mate wordt daarbij gebruik gemaakt van e-health-technologie. Voor het Speerpunt Zorg en Technologie is zelfmanagement een belangrijk onderwerp. Door het inzetten van diverse technologische hulpmiddelen kan de zelfstandigheid en zelfredzaamheid van zorgvragers vergroot worden. De vraag hoe dat het beste kan gebeuren staat centraal in de TASTE-onderzoekslijn. Hoewel er voldoende wetenschappelijk bewijs is dat het ondersteunen van zelfmanagement potentie heeft, blijkt een aanzienlijk deel van de patiënten er nauwelijks op te reageren. Tot op heden is niet duidelijk waarom en bij welke patiënten dit het geval is. Om het succes van zelfmanagement te ontrafelen en de effectiviteit van zelfmanagementondersteuning te verhogen hebben we vanuit Verplegingswetenschap van het UMCU het initiatief genomen voor de onderzoekslijn TASTE en een deel van de projectleiding op ons genomen. Financieel is het onderzoeksprogramma van TASTE mogelijk gemaakt door een ZonMw subsidie in het programmatussen Weten & Doen II. Samen met verschillende andere universiteiten en met praktijkpartners onderzoeken we in TASTE hoe behandelingen op basis van individuele patiëntkenmerken op maat kunnen worden aangeboden. Het Speerpunt Zorg en Technologie is vertegenwoordigd in de wetenschappelijke adviesraad van TASTE. Het streven is om onder de paraplu van TASTE gezamenlijke projecten op te zetten, studenten uit te wisselen en subsidies aan te vragen, vooral op het punt waar zelfmanagement en technologie elkaar ontmoeten. Dr. Jaap Trappenburg en prof. dr. Marieke Schuurmans Verplegingswetenschap UMCU 3
3 DE CHRONISCHE UITDAGING Chronische ziekten hebben een grote impact, op de eerste plaats natuurlijk voor de patiënt zelf. Zijn kwaliteit van leven wordt minder en gaat relatief sneller achteruit dan die van patiënten zonder chronische aandoening. Naast de directe impact op het dagelijks leven in de vorm van symptomen, beperkingen en afnemende zelfredzaamheid, leidt een chronische ziekte ook tot meer zorggebruik en een kortere levensverwachting. Bij multimorbiditeit nemen de verschillen met mensen zonder chronische aandoening fors toe wat betreft kwaliteit van leven, zorggebruik en overlevingskans. DE CIJFERS Om en nabij 34 procent van de Nederlandse bevolking is chronisch ziek. Dat komt neer op ongeveer 4,5 miljoen patiënten. Ongeveer acht procent daarvan, dat wil zeggen: 1,3 miljoen mensen, heeft meer dan één chronische aandoening. De prevalentie van chronische aandoeningen en de multimorbiditeit stijgen aanzienlijk met de leeftijd. Zo heeft van de 75-plussers ongeveer 84 procent één en ongeveer 60 procent meer dan één chronische aandoening. Toekomstprojecties zijn helaas niet rooskleurig. Op basis van simulaties die rekening houden met demografische verschuivingen, leefstijl, medische vooruitgang et cetera, wordt bijvoorbeeld verwacht dat het aantal patiënten met astma de komende twintig jaar met zo n 28 procent toeneemt en het aantal patiënten met COPD zelfs met 70 procent. Die sterke stijging van de chronische ziektelast is vooral te verklaren uit demografische ontwikkelingen, vroeg-opsporing en toegenomen medische mogelijkheden waardoor mensen met ziekten die voorheen fataal waren nu blijven leven. DE KOSTEN Het toegenomen zorggebruik en de verminderde arbeidsparticipatie van chronisch zieken hebben ook maatschappelijke impact. De directe kosten van chronische ziekten vormen nu reeds 70 procent van de totale zorgkosten volgens de Zorgverzekeringswet. Indirecte kosten door ziekteverzuim en verminderde arbeidsproductiviteit komen daar nog bij. Chronische ziekten komen ook onder de 65 jaar vaak voor: bij 30 procent van de 25- tot 54-jarigen en bij 53 procent van 55- tot 64-jarigen. Daardoor kan 47 procent van het arbeidsverzuim aan de gevolgen van chronische ziekten toegeschreven worden. Door de verwachte stijging van het aantal chronisch zieken zullen de kosten de komende jaren enorm toenemen. Om deze chronische uitdaging het hoofd te bieden zijn creativiteit, innovatieve maatregelen en visie op basis van wetenschappelijk ZELFMANAGEMENT IN MEERDERE SMAKEN De chronische uitdaging die we hiervoor geschetst hebben, is een groot en mondiaal probleem. Inspanningen om de chronische ziektelast en exorbitante kosten te beteugelen richten zich zowel op primaire preventie: het voorkomen van het optreden van ziektes, secundaire preventie: vroegsignalering van ziekten, als op tertiaire preventie: het voorkomen van de gevolgen na het optreden van ziektes. Deze laatste vorm van preventie wordt ook zorg-gerelateerde preventie genoemd. In deze publicatie beperken wij ons tot deze laatste vorm van preventie die niet alleen gericht is op het informeren over nieuwe behandelmogelijkheden, maar vooral ook op empowerment van de patiënt en op het verbeteren van de organisatie en de efficiëntie van de chronische zorg. Doel is dus enerzijds het behoud van kwaliteit van leven en zelfredzaamheid van de patiënt en anderzijds het drukken van de zorgkosten. CHRONIC CARE MODEL Voor het reguleren van goede multidisciplinaire zorg en de bekostiging daarvan zijn in Nederland al verschillende modellen uitgeprobeerd, zoals transmurale zorg, geïntegreerde zorg en ketenzorg. In deze modellen is vaak niet duidelijk wat de positie of rol van de patiënt is. Daarin kreeg de zelfredzaamheid van de patiënt nog betrekkelijk weinig aandacht. Om die reden wordt tegenwoordig steeds vaker het Chronic Care Model gebruikt. Dat model is eind jaren negentig in de Verenigde Staten ontwikkeld en vormt wereldwijd de blauwdruk voor allerlei generieke en ziekte-specifieke zorgmodellen, die ook wel modellen voor disease management worden genoemd. Naast de systeem-aanpassingen op organisatieniveau is het ondersteunen van zelfmanagement een belangrijke pijler in het Chronic Care Model (figuur 1); de veronderstelling is dat het informeren en activeren van patiënten leidt tot verbetering van de gezondheid van individuele patiënten en tot vermindering van de economische gevolgen van chronische 4 bewijs nodig. 5 ziekten.
4 The Chronic Care Model Community Resources and Policies Health Systems Organization of Health Care ZELFMANAGEMENT VANUIT VERSCHILLENDE PERSPECTIEVEN Figuur 2 (pag. 8) toont de verschillende perspectieven van waaruit zelfmanagement benaderd kan worden. Self Management Support Informed, Activated Patient Delivery System Sign Productive Interactions Decision Support Improved Outcomes Prepared Proactive Practice Team Clinical Information Systems Zelfmanagement als paradigmaverschuiving (A) Beleidsmakers en politici zien zelfmanagement vaak als een paradigmaverschuiving: zorgverleners laten het paternalisme varen en leggen de regie en verantwoordelijkheid zoveel mogelijk in handen van de patiënt. Gezamenlijke besluitvorming (shared care) wordt daarvoor als tussenvorm gezien. Doel van deze verschuiving is in de zorgverlening niet het aanbod maar de vragen en behoeften van de patiënt zoveel mogelijk leidend te laten zijn. Deze beleidskeuze komt voort uit de introductie van gereguleerde marktwerking in de zorg in Die was onder meer bedoeld om te komen van aanbod- naar vraaggestuurde zorg. Een instrument om vrijblijvendheid tegenover de patiënt weg te nemen is het Individueel Zorgplan (IZP). In dat IZP worden afspraken over controle en terugkoppeling schriftelijk vastgelegd. Figuur 1: Chronic Care Model volgens Wagner ZELFMANAGEMENT Zelfmanagement is in. Anno 2013 staat in bijna elk beleidsstuk of elke richtlijn voor chronische zorg een hoofdstuk over zelfmanagement of een variant daarvan, zoals patiëntempowerment, eigen regie of zelfzorg. Op zich is dat niet zo vreemd, want de druk om zo snel mogelijk tot een oplossing voor de chronische uitdaging te komen is buitengewoon hoog. De nadruk op meer autonomie van de patiënt past bij de tijdgeest. En beleidsmakers en gezondheidseconomen kunnen relatief eenvoudig uitrekenen dat alles wat een patiënt zelf doet of overneemt de kosten drukt. Het overweldigende enthousiasme voor zelfmanagement strookt niet helemaal met de wetenschappelijke bewijskracht voor de meerwaarde ervan. Bovendien is in het publieke debat regelmatig sprake van begripsverwarring. Daardoor dreigt zelfmanagement te worden gereduceerd tot een populistisch of opportunistisch containerbegrip. Waar hebben we het nu eigenlijk over? Zelfmanagement als therapeutische stimulus (B) Wie zegt dat zelfmanagement werkt vat het op als therapeutische stimulus die positieve effecten sorteert. Zelfmanagement is dan een behandelvorm die zorgverleners uitvoeren en die patiënten ondergaan om hun competenties op het gebied van zelfmanagement te vergroten. In de wetenschappelijke literatuur valt op dat het om interventies gaat die sterk variëren qua inhoud, vorm en intensiteit of dosis. Vertrouwen in eigen kunnen Zelfmanagement wordt vaak verward met traditionele patiënteducatie, die beperkt is tot kennisoverdracht. Van patiënteducatie wordt verwacht dat ziekte-specifieke kennis leidt tot gedragsverandering. Bij zelfmanagement gaat het om gedragsverandering die langs een wezenlijk andere weg tot stand komt. Het begint met het aanleren van kennis en zelfmanagementvaardigheden. Daarmee doet iemand met vallen en opstaan ervaringen op die hem meer vertrouwen geven in eigen kunnen, ook wel self-efficacy genoemd. Dit vertrouwen bestendigt de gedragsverandering die zich op den duur uitbetaalt in een betere gezondheid, gevolgd door verbetering van de kwaliteit van leven, meer tevredenheid, minder zorggebruik en minder zorgkosten. 6 7
5 A beleid beleidsmakers en politici De chronische uitdaging nadert. Zelfmanagement is nodig om zorgkosten te drukken. DEFINITIE VAN ZELFMANAGEMENTINTERVENTIE Om zelfmanagementinterventies te kunnen onderscheiden van bijvoorbeeld patiënteducatie, revalidatie of psychologische interventies heeft het TASTE-consortium de volgende operationele definitie opgesteld: Een zelfmanagementinterventie is gericht op het toerusten van patiënten met competenties om actief te participeren in het omgaan met hun chronische aandoening met als doel zo optimaal mogelijk te zelfzorg shared-care paternalisme functioneren in het dagelijks leven. Een interventie bestaat tenminste uit kennisoverdracht en een combinatie van minimaal twee van de volgende componenten: actief stimuleren van symptoom monitoring, medicatie management, besliskunde gericht op zelfbehandeling of additioneel contact met zorgverleners, veranderen van fysieke B capaciteit autonomie beleidsmakers en politici activiteit of voedingsgewoonten of rookgedrag. C zelfmanagement competenties Ik ben zelfmanaged. Ik wens meer autonomie. beleidsmakers en politici Wij bieden zelfmanagement ondersteuning. Hij is nu meer zelfmanaged. stimulus therapie Interventies / programma s zelfmanagement ondersteuning Therapeutische technieken Voor het aanleren van zelfmanagementvaardigheden en het stimuleren van het vertrouwen in eigen kunnen bestaan talloze therapeutische technieken. Voorbeelden zijn het stellen van individuele (SMART) doelen, motiverende gesprekstechnieken, rolmodellen en proactieve zelfmonitoring van symptomen of specifiek gedrag, bijvoorbeeld met behulp van dagboekregistraties. Ook de vorm waarin zelfmanagementinterventies worden uitgevoerd kan verschillen, van face-to-face contacten, groepsbijeenkomsten met of zonder expert-patiënten tot e-health-toepassingen. E-Health als middel Voor de technologische mogelijkheden van e-health-toepassingen ter ondersteuning van zelfmanagement lijkt te gelden: the sky is the limit. E-Health biedt kansen om een patiënt met behulp van internet en mobiele technologie meer te betrekken bij het managen van zijn chronische aandoening. Maar let op: e-health is geen op zichzelf staande stimulus waaraan iemand bloot staat, maar uitsluitend een manier om zelfmanagementondersteuning aan te bieden. Je kunt dus niet zeggen dat e-health werkt, want deze vorm zegt niets over de inhoud of de werkzame componenten van de aangeboden interventie. Figuur 2: Zelfmanagement benaderd vanuit verschillende perspectieven. A: verschuiving in verantwoordelijkheden vanuit perspectief beleidsmakers, B: therapeutische stimulus vanuit zorgverleners, C: capaciteit tot zelfmanagement vanuit de patiënt. 9
6 E-Health gericht op zelfmanagement is in principe een vervanging van of aanvulling op andere vormen waarin zelfmanagementondersteuning kan worden aangeboden. Daarnaast worden e-healthtoepassingen in toenemende mate ingezet voor chronische populaties zonder dat ze gericht op het vergroten van zelfmanagementvaardigheden. Bijvoorbeeld, met telemedicine, telehealth of telemonitoring kan een patiënt op afstand in de gaten wordt gehouden zodat zorgverleners snel kunnen reageren op veranderingen in zijn gezondheidstoestand. In dat geval ligt de beslissing nog steeds bij de zorgverlener, eventueel geholpen door besliskundige computeralgoritmes. Dat een patiënt veel regie neemt of krijgt, betekent nog niet automatisch dat hij over optimale zelfmanagementvaardigheden beschikt. Die zelfmanagementvaardigheden zijn hoofdzakelijk generiek, maar kunnen ook ziekte-specifieke elementen bevatten. Tabel 1 toont de belangrijkste generieke vaardigheden en het contrast tussen een passieve en een geactiveerde patiënt. ZELFMANAGEMENT VAARDIGHEID PASSIEVE PATIËNT GEACTIVEERDE PATIËNT Probleemoplossend vermogen het inschatten van situaties en het vinden van oplossingen voor nu en in de toekomst Laag (catastrofaal) Systematisch proces E-HEALTHTOEPASSINGEN VOOR ZELFMANAGEMENT In de context van zelfmanagement betreft e-health een digitale informatieoverdracht tussen twee partijen die gerangschikt kan worden op basis van de richting tussen verschillende factoren: Zorgverlener - patiënt Voorbeelden: digitale informatieverstrekking /online therapie, digitale Besliskunde het nemen van de juiste beslissingen of maatregelen op het juiste moment in de juiste volgorde Gebruik hulpbronnen tijdig zoeken, vinden en gebruiken van de juiste hulpbron (bijv. zorgverlener) Haastig en op basis van angst Onvoorspelbaar en ineffectief Zorgvuldig afwegen van opties Identificeert en contacteert zorgverleners indien nodig reinforcement (ondersteunende /motiverende feedback), beslissingsondersteuning. Patiënt - zorgverlener Voorbeelden: e-consultatie, inzage medisch dossier, zelfmonitoring met of zonder visuele feedback. Patiënt - patiënt Voorbeelden: online communities, fora, expert patiënt weblogs, user-generated content (bijvoorbeeld Wikipedia). Relatie patiënt zorgverlener het bouwen en onderhouden van een goede relatie met een zorgverlener. Patiënt is een actieve partner in het zorgproces, rapporteert trends in zijn gezondheidstoestand, neemt geïnformeerde beslissingen en bespreekt deze met zijn zorgverlener Plannen van actie het maken van een concreet korte termijn actieplan en dit uitvoeren Paternalistisch en passief Minimaal toegepast Assertief en actief Frequent toegepast Zelfmanagement als autonomie of vaardigheid (C) In het huidige jargon slaat de term zelfmanagement vanuit het perspectief van de patiënt zowel op zijn autonome positie in het zorgproces als op zijn capaciteit of zijn activatieniveau in het omgaan met de chronische ziekte. Met andere woorden, als een patiënt nu een goede zelfmanager wordt genoemd, dan kan dit betekenen dat hij zichzelf relatief veel regie in de zorg toe-eigent. Maar het kan ook betekenen dat hij geactiveerd is en voldoende vaardigheden heeft om zijn ziekte in de best denkbare banen te leiden. Zelf-tailoring monitoren van de ziekte in de loop van de tijd en het daadwerkelijk tijdig inzetten van de opgedane zelfmanagementvaardigheden. Minimaal toegepast Tabel 1. Generieke zelfmanagementvaardigheden en het contrast tussen een passieve en een geactiveerde patiënt. Frequent toegepast 10 11
7 ONE SIZE DOES NOT FIT ALL De groeiende populariteit van zelfmanagement is goed terug te zien in het toenemend aantal gerandomiseerd gecontroleerde studies (RCT s) naar effectiviteit van zelfmanagementprogramma s als therapeutische stimulus (perspectief B in figuur 2). Figuur 3 toont de RCT s voor de veelvoorkomende chronische aandoeningen diabetes type-ii, hartfalen en COPD. Na de eerste RCT s die halverwege de jaren tachtig zijn uitgevoerd, is het aantal experimenten geleidelijk toegenomen. In 2011 werden de resultaten van maar liefst 24 kwalitatief goede RCT s gepubliceerd in internationale peer-reviewed tijdschriften. Figuur 3. Weergave aantal RCT s per jaar uitgevoerd tussen 1985 en begin 2013 voor diabetes type-ii (DM2), hartfalen (CHF) en COPD. De sterke toename van beschikbare studies maakt het voor de meest voorkomende chronische ziekten mogelijk om studiegegevens statistisch op te tellen en gepoolde berekeningen (meta-analyse) uit te voeren. Tabel 2 laat de belangrijkste significante uitkomsten zien voor studies naar effectiviteit van zelfmanagement bij verschillende patiëntenpopulaties Tabel 2 op rechterpagina: Overzicht bewijskracht voor effectiviteit van zelfmanagementprogramma s gebaseerd op meta-analyses (Trappenburg 2013) KEY SIGNIFICANT FINDINGS Disease specific outcomes Patient Reported Outcomes Healthcare utilization COMPARISON # INCLUD ED RCT S / PATIENTS META- ANALYSIS CHRONIC DISEASE parameter pooled result parameter pooled result parameter pooled result Arthritisrelated disability 12 months SMD:-0.17 [-0.27,-0.07] 19/? Arthritisrelated pain 4 months 6 months 12 months Self-management education vs. usual care Du 2011 SMD:-0.23 [-0.36,-0.10] SMD:-0.29 [-0.41,-0.17] SMD:-0.14 [-0.23,-0.04] Arthritis / Chronic musculoskeletal pain RR: 0.64 [ ] RR: 0.82 [0.73,0.94] WMD:-0.18 [-0.28,-0.09] Hospitalization ER visits Days off work HRQoL miscellaneous WMD: 0.29 [0.11,0.47] RR: 0.67 [0.56,0.79] WMD: 0.18 [0.07,0.29] 36/4593 Nocturnal asthma Peak Flow (l/min) Self-management education +/- regular review vs usual care Asthma Gibson 2003 OR: 0.59 [0.44,0.88] OR: 0.44 [0.27,0.71] 6/857 1-year readmission - all cause - CHF-related Self-management education vs. usual care CHF Jovicic 2006 OR: 0.64 [0.47,0.89] 1 respiratoryrelated hospital admission/year HRQoL SGRQ total SMD:-2.58 [-5.14,-0.02] 15/2239 Dyspnea Borg scale WMD:-0.53 [-0.96,-0.10] Self-management education vs. usual care COPD Effing 2007 OR: 11.8 [5.2,26.9] WMD: 1.0 [0.7, 1.2] Diabetes medication Diabetes knowledge WMD:-1.35 [-1.93,-0.78] WMD:-0.82 [-0.99,-0.65] WMD:-0.97 [-1.40,-0.54] 11/1532 HbA1c (%) 4-6 months months 2 years FB glucose (mmol/l) months Weight (kg) months SBP (mmhg) 4-6 months Group based selfmanagement vs. usual care DMII Deakin 2009 WMD:-1.17 [-1.63,-0.72] WMD:-1.61 [-2.97,-0.25] WMD:-5.37 [-9.53,-1.21] 12/3259 HbA1c (%) 6 months WMD:-0.26 [-0.39,-0.13] Self-monitoring of blood glucose vs. usual care Malanda 2012 DMII not using insuline PES:-0.39 [-0.51,-0.28] PES:-0.51 [-0.73,-0.30] 13/? SBP (mmhg) DBP (mmhg) Self-management education vs usual care Chodosh et al 2005 Hypertension RR: 0.50 [0.36,0.69] RR: 0.64 [0.46,0.89] 18/4723 Thromboembolic events All-cause mortality Self-monitoring +/- selfmanagement education vs regular care Garcia- Alamino 2012 Patients on long-term oral anticoagulation
8 VERDAMPENDE OF SCHADELIJKE EFFECTEN? De meta-analyses uit tabel 2 laten niet voor iedere ziekte een eenduidig beeld zien, maar wel een indicatie dat zelfmanagementprogramma s kunnen leiden tot betere ziekte-specifieke uitkomsten, hogere kwaliteit van leven en lagere zorgconsumptie. Gegeven deze bemoedigende resultaten, zouden beleidsmakers en zorgprofessionals kunnen concluderen dat niets in de weg staat om snel over te gaan tot grootschalige implementatie van zelfmanagement. Maar dat lijkt vooralsnog iets te voorbarig. Studies met een langere follow-up laten zien dat het verschil in effecten tussen experimentele setting, dus met zelfmanagement, en controle setting, zonder zelfmanagement, in veel gevallen op termijn weer verdampt. Daarnaast worden uit enkele recente trials neutrale of zelfs negatieve effecten van zelfmanagement ondersteuning gerapporteerd. Het verbeteren van zelfmanagementvaardigheden bij patiënten lijkt zinvol en onschadelijk. Maar alleen al in 2012 verschenen er drie grote trials, waarvan er één vooral gericht was op telemonitoring, die geen of zelfs nadelige resultaten rapporteerden, inclusief onverklaarbare hogere sterftecijfers in de interventiegroep. Ondanks de kritiek die op deze studies mogelijk is en de verklaringen voor een deel van de negatieve resultaten, lijken zelfmanagementprogramma s dus niet per definitie zonder risico te zijn. MEERWAARDE Moet dit ons enthousiasme voor zelfmanagement ondersteuning temperen? Meta-analyses geven indicaties dat zelfmanagementondersteuning nog steeds meerwaarde heeft ten opzichte van reguliere zorg, maar dat er groepen zijn waarbij deze ondersteuning meer of minder effecten genereert. De beschikbare trials vertonen een grote heterogeniteit in programmakenmerken, zowel qua inhoud, vorm (wijze van levering, modus) en dosis (duur en intensiteit) van zelfmanagementondersteuning. Dit resulteert in grote schommelingen in het effect. Ook variaties in de onderzochte patiëntenpopulatie belemmeren sub stantieel ons inzicht in de effectiviteit van zelfmanagement. Zo blijkt een vrijwel identieke zelfmanagementinterventie in verschillende populaties tot zeer uiteenlopende uitkomsten te leiden. Illustratief is het Living Well With COPD -programma dat in een Canadese ziekenhuissetting in 2003 aanvankelijk spectaculaire effecten liet zien wat betreft reductie van zorggebruik en verbetering in kwaliteit van leven. In 2012 werd deze interventie vertaald in het Nederlands en geëvalueerd in een Nederlandse eerstelijnspopulatie van patiënten met relatief milder COPD die daarnaast jonger en hoger opgeleid waren. De uitkomst was dat er geen enkele meerwaarde was vergeleken met reguliere zorg, zowel in zorggebruik als in ziektespecifieke uitkomsten of kwaliteit van leven. Nog meer verwarring ontstond toen de toepassing van Living Well With COPD in een vrij ernstig zieke populatie van hoofdzakelijk mannelijke Amerikaanse veteranen werd geëvalueerd. Deze studie werd voortijdig stop gezet vanwege de verhoogde sterfte in de zelfmanagementgroep. COMPLEXE COCKTAIL Het is evident dat blootstelling aan een zelfmanagementinterventie niet gelijk staat aan het voorschrijven van een medicijn. In plaats daarvan lijkt het een klassiek voorbeeld van een complexe interventie : een behandelstrategie met daarin een wisselwerking van verschillende componenten met variërende dimensies van complexiteit, bijvoorbeeld in levering, technieken, organisatie en resultaten. Subtiele variaties in de samenstelling van deze complexe cocktail en subtiele variaties in de blootgestelde patiëntenpopulatie kunnen leiden tot substantiële verschillen in het uiteindelijke resultaat. Uit deze grote variaties in effectiviteit kan daarom geconcludeerd worden: One size does not fit all. Tot nu toe is er weinig bekend over karakteristieken van patiënten bij wie zelf- management wel effecten sorteert (responders) of bij wie dat juist niet het geval is (non-responders). Het is ook niet bekend of in de groep van non-responders een subtiele verandering in de componenten, de modus of intensiteit van de interventie tot grotere effecten had geleid. Het lijkt logisch dat voor een selecte groep patiënten enige ondersteuning reeds voldoende is om hun ziekte adequaat te managen, terwijl andere patiënten alleen profiteren van intensieve zelfmanagementondersteuning, case-management of zelfs surveillance op afstand, bijvoorbeeld via telemonitoring. MAATWERK Aangezien niet alle patiënten lijken te profiteren van de huidige interventies volgens de one size fits all -benadering, zou de effectiviteit ervan aanzienlijk vergroot kunnen worden door dynamische interventies te ontwikkelen die passen bij de noden en voorkeuren van individuele patiënten. Om dergelijke zorg op maat mogelijk te maken is meer kennis nodig over de programma- en patiënt-specifieke determinanten van het succes van zelfmanagement- interventies. Daarnaast is meer onderzoek nodig om te achterhalen welke inhoud, vorm en dosis van zelfmanagementondersteuning het kansrijkst bij welk type patiënt
9 TASTE: OP WEG NAAR ZORG OP MAAT TASTE staat voor TAilored Self-management & E-health. Voor deze onderzoekslijn is in 2011 een unieke internationale samenwerking opgezet met behulp van een ZonMw subsidie. Het doel is systematisch de kennislacune te dichten en vervolgens zelfmanagementinterventies op maat te ontwikkelen, inclusief e-health- toepassingen, die gebaseerd zijn op individuele noden en voorkeuren van de patiënt. Na hun aanstelling in 2012 hebben drie enthousiaste promovendi daarin de eerste belangrijke stappen gezet. Hun eerste publicaties zijn in de loop van 2014 te verwachten. DOELSTELLINGEN VAN HET TASTE-ONDERZOEKSPROGRAMMA Het identificeren van (non-)compliers en (non-)responders; determinanten van zelfmanagementcapaciteit, determinanten van therapietrouw (compliancy) en succes na blootstelling aan zelfmanagementondersteuning; Vergroten van het inzicht in de dosis-response van zelfmanagementondersteuning; Vergroten van het inzicht in de essentiële competenties en klinische vaardigheden van zorgverleners in het op maat ondersteunen van zelfmanagement; Ontwikkelen van een generieke zelfmanagementinterventie waarbij het mogelijk is om inhoud, vorm en dosering aan te passen aan persoonlijke noden en preferenties van de chronische patiënt; Ontwikkelen van ziekte-specifieke modules die aan de generieke interventie kunnen worden gekoppeld; Evalueren van de (kosten-)effectiviteit van een op maat gesneden zelfmanagementinterventie. beschikbare kennis. Hierbij wordt gebruik gemaakt van innovatieve methodologische technieken zoals meta-regressie en Individual Patiënt Data (IPD) metaanalyse. Deze technieken maken het mogelijk om systematisch het succes of falen van zelfmanagementprogramma s te ontrafelen door het bestuderen van zowel programma- als patiënt-specifieke factoren te identificeren die bijdragen aan de richting en de grootte van het effect. De IPD meta-analyse is een robuust en ambitieus onderzoeksproject. Binnen een IPD worden de originele data van de RCT s verzameld waarin het effect van een zelfmanagementprogramma is geëvalueerd. Dit heeft als resultaat dat we van elke individuele patiënt weten wat zijn karakteristieken zijn, aan welke inhoud, vorm, intensiteit hij is blootgesteld en wat het individuele effect was op kwaliteit van leven, zorggebruik en mortaliteit. Door alle studiegegevens bij elkaar te voegen is het mogelijk om succes van zelfmanagement te modelleren. Figuur 4 toont een schematische weergave van het model waarbij succes van zelfmanagement een functie is van variaties in blootstelling en effect modifiers (patiënt- / omgevingskarakteristieken). Deze analyse geeft antwoord op de vraag welk type interventie het beste werkt bij wie. SUCCES OF FALEN ONTRAFELEN TASTE gebruikt het model van de MRC (Medical Research Counsel) voor de ontwikkeling van complexe interventies. Dit model dient als een raamwerk waarbinnen hiërarchische studies van verschillende aard en methodologie kunnen worden uitgevoerd. Een essentieel uitgangspunt van de TASTE-onderzoekslijn is de generieke benadering, waarbij niet alleen ziekte-specifieke kennis wordt gegenereerd, maar ook over verschillende ziektes heen wordt gekeken. De TASTE onderzoekslijn start met een pas op de plaats en het opnieuw zorgvuldig analyseren van de Figuur 4: Schematische weergave van het model voor succes van zelfmanagement 16 als functie van variaties in blootstelling en effect modifiers (patiënt- /omgevingskarakteristieken) 17 die geëvalueerd worden in het IPD-project.
10 HET TASTE-SAMENWERKINGSVERBAND De TASTE- onderzoekslijn wordt gerealiseerd in nauwe samenwerking met universiteiten wereldwijd, zorgorganisaties, patiëntenorganisatie, onderwijsinstellingen en professionele organisaties. De gedragstheoretische en methodologische expertise van het onderzoeksteam wordt versterkt door de betrokkenheid van ervaren onderzoekers op het gebied van zelfmanagement van de Universiteit Twente, het Leids Universitair Medisch Centrum, Linköping University (Zweden), Stanford University (Californië, VS), McGill University (Canada), Pace University (VS), Universiteit van Warwick (UK), Taipei University (Taiwan) en de Universiteit van Leuven (België). Binnen deze samenwerking streeft TASTE naar een aanzienlijke toename van het begrip van interactie tussen patiënt- en programmakarakteristieken die het succes van zelfmanagementinterventies bepalen. Deze essentiële kennis vormt de sleutel naar de daadwerkelijke ontwikkeling van op maat gesneden interventies met een grotere effectiviteit. Zie voor meer informatie: Tot besluit Zelfmanagementinterventies bieden perspectief als antwoord op de chronische uitdaging die we geschetst hebben. Willen we de mogelijkheden ervan kunnen benutten, dan hebben we een heldere terminologie, een realistisch verwachtingspatroon van de effectiviteit en vooral een investering in de kennisontwikkeling nodig. Een goede samenwerking tussen patiënten, zorgverleners, marktpartijen en kennisinstituten kan voorkomen dat de winst van zelfmanagement verdampt voordat we weten hoe deze te verzilveren is. HOGESCHOOL UTRECHT Hogeschool Utrecht (HU) is een kennisorganisatie waar door hoogwaardig onderwijs en onderzoek wordt gewerkt aan innovatie en professionalisering van de beroepspraktijk. Het is een sterk groeiende, dynamische hogeschool. De HU is gevestigd op het Utrecht Science Park, nabij strategische, kennisintensieve partners UU en UMCU. Kennisontwikkeling en kenniscirculatie beschouwt de HU als één van haar kerntaken. De HU investeert dan ook in vraaggericht toegepast onderzoek, kenniscirculatie en kennisvalorisatie en levert als University of Applied Sciences door onderwijs en onderzoek een grote bijdrage aan de innovatie van de beroepspraktijk en daarmee aan de sociale en economische ontwikkeling van de innovatieve regio Utrecht/Amersfoort. HU kenniscentra De HU kent zes kenniscentra waarbinnen het onderzoek plaatsvindt. Verschillende lectoraten binnen een bepaald onderzoeksdomein vormen samen een kenniscentrum. Een kenniscentrum doet onderzoek op specifieke thema s, in samenspraak met het beroepenveld. Elk kenniscentrum binnen de HU heeft een eigen website. Op deze sites vindt u informatie over de individuele onderzoeksgebieden, onderzoeken en projecten. Ook worden de lectoren aan u voorgesteld. Het overzicht van de kenniscentra vindt u op Speerpunt Zorg en Technologie Het speerpunt Zorg en Technologie richt zich op onderzoek als gevolg van twee trends. Het aantal ouderen neemt snel toe en de ontwikkelingen in de technologie gaan heel hard. De gangbare gedachte bij Zorg en Technologie is dat de technologische toepassingen een bevorderende invloed hebben op het dagelijks leven van mensen met een zorgvraag. De andere kant is dat technologische toepassingen, bijvoorbeeld ICT-toepassingen, in sommige situaties juist belemmerend werken voor mensen met een zorgvraag. Het vraagstuk dan is hoe de techno logische toepassing ontworpen en gebruikt moet worden, zodat er geen of nauwelijks belemmeringen meer zijn. In het algemeen hebben vooral oude ouderen en mensen met een chronische ziekte een zorgvraag. Binnen het speerpunt ligt de focus op hoe zorg en technologie kan inspelen op een potentiële zorgvraag en op deze manier een preventieve werking kan hebben
11 Het gaat om de volgende vraagstukken: Hoe kan Zorg en Technologie de belemmering in het dagelijks functioneren en of sociale participatie voortkomend uit de biologische veroudering of als gevolg van een chronische ziekte verminderen? Hoe kan Zorg en Technologie een positief effect hebben op de ondersteuning van het cliëntsysteem bij de zorg voor de naaste? Hoe kan Zorg en Technologie het werk van de beroepsbeoefenaar binnen de zorg verlichten en daarmee passend zijn bij de zorgvraag? Hoe kunnen binnen Zorg en Technologie woningen/leefomgevingen worden gebouwd die maximaal aansluiten bij de mogelijkheden van mensen met een zorgvraag? Contact Mw. prof. dr. Helianthe Kort, programmadirecteur Zorg en Technologie Mw. drs. Elise Nauta, programmamanager Zorg en Technologie Hogeschool Utrecht, Kenniscentrum Innovatie van Zorgverlening Meer informatie: COLOFON Onderzoek: dr. Jaap Trappenburg en prof. dr. Marieke Schuurmans Tekstbewerking: drs. Jolanda Keesom, Arnhem Redactie: drs. Jurgen Mollema en drs. Maaike Smole Vormgeving: Studio Vrijdag ISBN/EAN: NUR: 890 Dit is de vijfde publicatie in een serie van het Speerpunt Zorg en Technologie. Meer informatie: www. zent.hu.nl In deze reeks zijn eerder verschenen: Zichtbaar beter inrichten, door M. Sinoo. ISBN Co-design: samen de technologie in de zorg verbeteren, door R. van der Lugt, F. Verhoeven en A. Cremers. ISBN De maatschappelijke business case: toegevoegde waarde voor zorgtechnologische innovaties, door E. Huisman en G. Lanting. ISBN Beeldzorg bevorderen: een kwestie van ervaring opdoen, door T. van Houwelingen en A. Barakat. ISBN
Zelfmanagement bij hart-en vaatpatiënten. Heleen Westland, RN, MSc
Zelfmanagement bij hart-en vaatpatiënten Heleen Westland, RN, MSc Zelfmanagement is hot! Maar Waar hebben we het eigenlijk over? Wat is zelfmanagement? Tijd voor actie Hoeymans et al. RIVM Nationaal Kompas
Nadere informatieZELFMANAGEMENTONDERSTEUNING IN DE CHRONISCHE ZORG COMPETENTIES BIJ (STUDENT)VERPLEEGKUNDIGEN
ZELFMANAGEMENTONDERSTEUNING IN DE CHRONISCHE ZORG COMPETENTIES BIJ (STUDENT)VERPLEEGKUNDIGEN Veerle Duprez Prof. dr. Ann Van Hecke AANLEIDING Beroeps- & opleidingsprofiel Mensen met chronische aandoening
Nadere informatieSPEERPUNT ZORG EN TECHNOLOGIE E-HEALTH IN HET ONDERWIJS M D W D V Z Z. info bijwerkingen. 1x per dag met water innemen
1x per dag met water innemen info bijwerkingen SPEERPUNT ZORG EN TECHNOLOGIE E-HEALTH IN HET ONDERWIJS M D W D V Z Z VOORWOORD Het onderwijs is zoals altijd continu in beweging. Er komt voortdurend nieuwe
Nadere informatie- kiezen voor het gebruik van goede digitale informatiesystemen in de zorgpraktijk.
SAMENVATTING Het aantal mensen met een chronische aandoening neemt toe. Chronische aandoeningen leiden tot (ervaren) ongezondheid, tot beperkingen en vermindering van participatie in arbeid en in andere
Nadere informatieHet Individueel Zorgplan
Het Individueel Zorgplan Bedreiging of Gezamenlijke Kans? Hans in t Veen, longarts STZ Expertise Centrum Astma & COPD h.intveen@sfg.nl Wat is een IZP? Het IZP is de dynamische set van afspraken van de
Nadere informatieZelfmanagement & zelfmanagementbehoeften van COPD-patienten
Blok 2a Hoorcollege Themaweek: Zelfmanagement, veel meer dan informeren?! Zelfmanagement & zelfmanagementbehoeften van COPD-patienten Yvonne Korpershoek RN, MSc, PhD student Verpleegkundige/verplegingswetenschapper/docent
Nadere informatieZICHTBAAR BETER INRICHTEN
ZICHTBAAR BETER INRICHTEN REKENING HOUDEN MET SLECHTZIENDEN IN VERPLEEGHUIZEN SPEERPUNT ZORG EN TECHNOLOGIE, HOGESCHOOL UTRECHT 1 Colofon Speerpunt Zorg en Technologie, september 2012 Onderzoek: Tekstbewerking:
Nadere informatieHelpt het hulpmiddel?
Helpt het hulpmiddel? Het belang van meten Zuyd, Lectoraat Autonomie en Participatie Faculteit Gezondheidszorg Dr. Ruth Dalemans, Prof. Sandra Beurskens 08-10-13 Doelstellingen van deze presentatie Inzicht
Nadere informatieDe PatiëntCoach als hulpmiddel bij zelfmanagementondersteuning, een praktische toepassing
De PatiëntCoach als hulpmiddel bij zelfmanagementondersteuning, een praktische toepassing Jaap K. Sont, associate professor Afdeling Medische Besliskunde Leids Universitair Medisch Centrum j.k.sont@lumc.nl
Nadere informatieehealth en zelfmanagement, hoe worden we daar beter van?
Medicinfo Kennisrapport ehealth en zelfmanagement, hoe worden we daar beter van? Mensen die zelf de verantwoordelijkheid nemen voor hun gezondheid en welzijn maken de beste keuzes. november 2012 Specialist
Nadere informatiePresentatie Onderzoek MijnCOPD Coach
Presentatie Onderzoek MijnCOPD Coach ONLINE WERKEN AAN VERBETERD ZELFMANAGEMENT VOOR COPD PATIENTEN Chantal Hillebregt Onderzoeker Jan van Es Instituut 1 Toename ziektelast van COPD 3 de plaats ranglijst
Nadere informatieHealth Advisory Services 08-03-06
Health Advisory Services 08-03-06 Oolgaardtlezing 4 maart 2008 Van Disease Management naar levensloopbegeleiding voor mensen met een Autisme Spectrum Stoornis (ASS) Ir. W. (Wine) te Meerman MSc, Managing
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Dit proefschrift richt zich op statinetherapie in type 2 diabetespatiënten; hiervan zijn verschillende aspecten onderzocht. In Deel I worden de effecten van statines op LDLcholesterol en cardiovasculaire
Nadere informatieAchtergrond Waarom een zorgstandaard naast richtlijnen en protocol en?
Achtergrond Chronic Obstructive Pulmonary Disease (COPD) is een groeiend gezondheids(zorg)probleem. Vooral voor de patiënt zelf is COPD een grote last die in toenemende mate de kwaliteit van leven beperkt.
Nadere informatieZelfmanagement RGF Midden Oost Brabant 19 mei 2011. Hanke Timmermans Consultant CBO, h.timmermans@cbo.nl
Zelfmanagement RGF Midden Oost Brabant 19 mei 2011 Hanke Timmermans Consultant CBO, h.timmermans@cbo.nl Agenda Landelijk Actieprogramma Zelfmanagement Zelfmanagement = Ondersteuning van zelfmanagement
Nadere informatieWorkshop -onderzoek. Zelfmanagementondersteuning vraagt om een recept op maat. Daphne Jansen & Lieke van Houtum NIVEL 24-04-2012
Workshop -onderzoek Zelfmanagementondersteuning vraagt om een recept op maat Daphne Jansen & Lieke van Houtum NIVEL 24-04-2012 Centrale vragen Workshop: Hoe kunnen hulpbehoeften van mensen met een chronische
Nadere informatieZelfmanagement; bezuiniging of investering
Zelfmanagement; bezuiniging of investering Jan Walburg. Utrecht 12 mei 2011. Congres Zelfmanagement Jan A. Walburg loodgieter hypotheek notaris onderhoud bank schilder gemeente belasting parkeren garage
Nadere informatieDutch Summary - Nederlandse Samenvatting
119 Hoofdstuk 1 - Algemene inleiding Hoofdstuk 1 bevat algemene informatie over type 2 diabetes, waarin onderwerpen aan bod komen zoals: risicofactoren voor het ontwikkelen van type 2 diabetes, de gevolgen
Nadere informatieWorkshop Zelfmanagement
Workshop Zelfmanagement Maaike van der Linden, ervaringsdeskundige Josine van Hamersveld, ADF Stichting, Werkgroep Zelfmanagement Depressie Hanke Timmermans, Kwaliteitsinstituut CBO, Zelfmanagementprogramma
Nadere informatieHet voorkomen van geneesmiddel gerelateerde problemen bij oudere patiënten met polyfarmacie ontslagen uit het ziekenhuis
Samenvatting Het voorkomen van geneesmiddel gerelateerde problemen bij oudere patiënten met polyfarmacie ontslagen uit het ziekenhuis Hoofdstuk 1 bevat de algemene inleiding van dit proefschrift. Dit hoofdstuk
Nadere informatieUzelf. Samenwerken aan Utrecht gezond. Dr. Jaap Trappenburg (UMCU, HU) Uzelf kernteam
Uzelf Samenwerken aan Utrecht gezond Dr. Jaap Trappenburg (UMCU, HU) Uzelf kernteam UMC Utrecht Hogeschool Utrecht Universiteit Utrecht EBU Gemeente Utrecht U CREATE Rabobank Raedelijn Thinc. One Shoe
Nadere informatiePlatform epilepsieverpleegkundigen i.s.m. SEPION
Platform epilepsieverpleegkundigen i.s.m. SEPION Leven met epilepsie: Zelfmanagement Loes Leenen, MANP PhD trainee zelfmanagement Inleiding Achtergrond Zelfmanagement Zelfmanagement & Kwaliteit van leven
Nadere informatieTelemonitoring van pijn bij kanker E-health toegepast in de praktijk
Verpleegkundig oncologie symposium - 3 oktober, 2014 Telemonitoring van pijn bij kanker E-health toegepast in de praktijk L. Hochstenbach, MSc Dr. A. Courtens Dr. S. Zwakhalen Prof. dr. M. van Kleef Prof.
Nadere informatieZelfmanagementondersteuning: HOE doe je dat?
Zelfmanagementondersteuning: HOE doe je dat? HGZO CONGRES Dr. Ada ter Maten-Speksnijder Dr. Susanne van Hooft Kenniscentrum Zorginnovatie Hogeschool Rotterdam Opbouw Workshop Introductie Visie op zelfmanagement
Nadere informatie3 FASEN MODEL. Inhoud: - Introductie - Fase 1 - Fase 2 - Fase 3 - Verbeteren Zelfmanagement
3 FASEN MODEL Inhoud: - Introductie - Fase 1 - Fase 2 - Fase 3 - Verbeteren Zelfmanagement INTRODUCTIE Het aanmoedigen van chronisch zieke patiënten door zorgverleners in het nemen van dagelijkse beslissingen,
Nadere informatieZelfmanagement Programma NPCF - CBO 2008-2012
Zelfmanagement Programma NPCF - CBO 2008-2012 Jeroen Havers CBO j.havers@cbo.nl Zelfmanagement Programma NPCF CBO Financiering: VWS Opdrachtgevers: NPCF & patiëntenorganisaties Uitvoering: CBO, looptijd
Nadere informatieRonde 2: sessie 1 Verbinding tussen eerstelijnszorg en sociaal werk: winst voor ouderen
Ronde 2: sessie 1 Verbinding tussen eerstelijnszorg en sociaal werk: winst voor ouderen Persoonsgerichte en geïntegreerde ouderenzorg: Kenmerken, uitkomsten en borging Dr. Klaske Wynia, onderzoeker persoonsgerichte
Nadere informatieWEBINAR. Consultvoorbereiding door de patiënt. 19 mei 2015. Stephan Hulsbergen Mijn Gezondheidsplatform. Elmar Brantjes Manager Kenniscentrum
WEBINAR 19 mei 2015 Consultvoorbereiding door de patiënt Elmar Brantjes Manager Kenniscentrum Stephan Hulsbergen Mijn Gezondheidsplatform Techniek, gedurende gehele webinar kan je vragen stellen via de
Nadere informatieDe invloed van curriculum-herontwerp op beeldvorming over wijkverpleegkunde en interventiekeuzen in de zorgverlening
De invloed van curriculum-herontwerp op beeldvorming over wijkverpleegkunde en interventiekeuzen in de zorgverlening Margriet van Iersel MSc m.van.iersel@hva.nl Kenniscentrum ACHIEVE, Faculteit Gezondheid,
Nadere informatieZorginnovatie bij CZ
Zorginnovatie bij CZ Het zorglandschap verandert snel, innovatie is nodig CZ groep wil de zorg nu en op lange termijn breed toegankelijk, goed en betaalbaar houden. Wij voelen een grote verantwoordelijkheid
Nadere informatieSamenvatting R1 R2 R3 R4 R5 R6 R7 R8 R9
SAMENVATTING 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 134 Type 2 diabetes is een veel voorkomende ziekte die een grote impact heeft op zowel degene waarbij
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 119 120 Samenvatting 121 Inleiding Vermoeidheid is een veel voorkomende klacht bij de ziekte sarcoïdose en is geassocieerd met een verminderde kwaliteit van leven. In de literatuur
Nadere informatieReductie van de vraag naar spoedzorg, daar gaat het om
Reductie van de vraag naar spoedzorg, daar gaat het om Lezing op donderdag 21 november 2013 op het dertiende spoedzorgcongres van de Julius Academy te Zeist Vorig jaar: preventie van spoedzorg Letselpreventie
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting De levensverwachting van mensen met een ernstige psychiatrische aandoening (EPA) is gemiddeld 13-30 jaar korter dan die van de algemene bevolking. Onnatuurlijke doodsoorzaken zoals
Nadere informatieICHOM en het belang voor de patiënt
DE PATIENT CENTRAAL Maarten de Wit Lent 12 oktober 2017 ICHOM en het belang voor de patiënt T2T Overarching principle B. The primary goal of treating patients with rheumatoid arthritis is to maximize long-term
Nadere informatieVRM en de zorgverzekeraar
VRM en de zorgverzekeraar Achmea Divisie Zorg & Gezondheid en Menzis Dinsdag 11 december 2012 Zwolle 1 Wat gaan we doen Introductie visie verzekeraar op chronische zorg Hoe gaat de verzekeraar om met de
Nadere informatieVan zorgen voor naar zorgen dat
Van zorgen voor naar zorgen dat fysiotherapeutisch COPD zorg in de eerste lijn. Annemarie de Vey Mestdagh- van der List van zorgen voor 1988 Cursus Astma en COPD Pt. werd gestuurd door arts Kracht en Cardio
Nadere informatieChapter 11. Nederlandse samenvatting
Chapter 11 Nederlandse samenvatting Chapter 11 Reumatoïde artritis (RA) is een chronische aandoening die wordt gekenmerkt door ontstekingen van de gewrichten. Symptomen die optreden zijn onder andere pijn,
Nadere informatieRemote Patient Management
Remote Patient Management Telemonitoring voor patiënten met hartfalen én COPD Dr. R. Spee, cardioloog MMC Mw. drs. L. Oostveen, manager Flow Centrum voor preventie en (tele)revalidatie van chronische ziekten
Nadere informatiebut no statistically significant differences
but no statistically significant differences Astma is een chronische aandoening, die niet te genezen is. Met de passende zorg kunnen symptomen tot een minimum worden gereduceerd en zou een astma patiënt
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/20846 holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/20846 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Knittle, Keegan Title: Motivation, self-regulation and physical activity among
Nadere informatieDe toekomst van ehealth de hype voorbij?
De toekomst van ehealth de hype voorbij? GDW kennisdelingsconferentie Rolien de Jong MSc Amersfoort, 31 maart 2011 Introductie NVEH NVEH, de Nederlandse Vereninging g voor ehealth, is dé vereniging voor
Nadere informatieEigen regie in de palliatieve fase
Verwante begrippen Eigen regie in de palliatieve fase zelfmanagement Hanke Timmermans Opdracht film ZM Er volgt zo meteen een korte film van ca. 6 minuten, waarin zes mensen met een chronische ziekte aan
Nadere informatieImplementatie PersoonsGebondenDossier
Implementatie PersoonsGebondenDossier Implementatie PGD Havenziekenhuis & Sint Franciscus Gasthuis Platform: Curavista ehealth Bianka Mennema, longarts Havenziekenhuis Disclosure belangen Voor bijeenkomst
Nadere informatieWorkshop. De talenten van de koks voor 5* zelfmanagement. Patiëntprofielen
, Workshop De talenten van de koks voor 5* zelfmanagement Patiëntprofielen Ingrediënten van deze workshop Visie op zelfmanagement in het LAZ Talenten in kaart Mentality model Sneltest en Profiel Zelfmanagement
Nadere informatieToepassing van zorg op afstand in Nederland
Toepassing van zorg op afstand in Nederland Toepassing van zorg op afstand in Nederland Irene van Duijvendijk MSc Adviseur Zorg ICT & Innovatie Nictiz 12 april 2015 Even voorstellen. Verpleegkundige Gezondheidswetenschapper
Nadere informatieehealth en zelfmanagement Hoe worden we daar beter van?
ehealth en zelfmanagement Hoe worden we daar beter van? Bart Brandenburg 21 maart 2013 Wat is ehealth? en hoe worden we daar beter van? Er zijn 51 definities van ehealth Supporting Health by technology
Nadere informatieDr. Hilde Verbeek 15 april 2014. Department of Health Services Research Focusing on Chronic Care and Ageing 1
Dr. Hilde Verbeek 15 april 2014 Department of Health Services Research Focusing on Chronic Care and Ageing 1 Doelstelling Nurses on the Move Bijdragen aan verbetering kwaliteit van zorg in verpleeg- en
Nadere informatie2 Anders werken: de patiënt vraagt erom
2 Anders werken: de patiënt vraagt erom 2.1 Zijn zorgprofessionals voorbereid op de toekomst? Onvoldoende voorbereid op toename chroniciteit Curatief denken nog dominant Voorbeeld: Chronic Care Model Zijn
Nadere informatieHet belang van ziektepercepties voor zelfmanagement COPD als voorbeeld
Dit factsheet is een uitgave van het NIVEL. De gegevens mogen met bronvermelding (Het belang van ziektepercepties voor zelfmanagement COPD als voorbeeld, M. Heijmans, NIVEL, augustus 2013) worden gebruikt.
Nadere informatieRol van de patiënt in het zorgstelsel. Nieuwe zorgstelsel: Zorgverzekeringswet
Rol van de patiënt in het zorgstelsel mr. drs. Margreeth Ch.A. Smilde voorzitter Diabetesvereniging Nederland 1 Nieuwe zorgstelsel: Zorgverzekeringswet Majeure verbetering: solidariteit, dezelfde premievoorwaarden
Nadere informatieWat werkt voor de oudere werknemers?
Wat werkt voor de oudere werknemers? Hoe houdenwe mensenlangergezondaanhet werk Drs Wendy Koolhaas Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG) Disciplinegroep Gezondheidswetenschappen, Sociale Geneeskunde
Nadere informatieKosteneffectiviteit in richtlijnen
Kosteneffectiviteit in richtlijnen Richtlijnen richting effectieve en doelmatige zorg NVTAG / OMS Anemone Bögels 28 juni 2013 Concurrerende kwaliteit NL in vergelijking Grootste haven van Europa Beste
Nadere informatieDisclosure belangen sprekers
Disclosure belangen sprekers (potentiële) Belangenverstrengeling geen Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven n.v.t. Centrale zorgverlener Welke rol kan zij spelen? dr. ir. Helene Voogdt
Nadere informatieRonde 2: sessie 1 Verbinding tussen eerstelijnszorg en sociaal werk: winst voor ouderen
Ronde 2: sessie 1 Verbinding tussen eerstelijnszorg en sociaal werk: winst voor ouderen Integraal willen we allemaal maar hoe? 1. Klaske Wynia, onderzoeker Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG)
Nadere informatieU BENT AAN HET VINKEN
Vinken en/of vonken Prof. Dr. Dinny de Bakker RCH sandwich-nascholing, Tilburg 18/27 november 2013 Protocol aflopen Meetwaarden noteren Gedoe met KIS en ICT Gedoe met declaraties Mensen doorzagen over
Nadere informatieMet Zorg naar Gezondheid!
Met Zorg naar Gezondheid! dr. Hans Hobbelen Lector Healthy Lifestyle, Ageing and Health Care Kenniscentrum CaRES: Care, Rehabilitatie, Educatie, Sport (CaRES) Lectoraat Transparante Zorgverlening Lectoraat
Nadere informatieMethoden om zorgverleners te ondersteunen bij gedragsverandering. Corrine Brinkman, Beatrijs vd Poel - NDF Stephan Hermsen - Vilans
Methoden om zorgverleners te ondersteunen bij gedragsverandering Corrine Brinkman, Beatrijs vd Poel - NDF Stephan Hermsen - Vilans Inhoud Workshop Inleiding met aandacht voor: Visie op rol zorgverlener
Nadere informatieRemote patient management
Remote patient management Programma voor patiënten met hartfalen én COPD Dr. Lidwien Graat, Longarts Flow Dr. Jos Kraal, Senior projectleider Flow Centrum voor preventie en (tele)revalidatie van chronische
Nadere informatieDe behandeling van lage rugpijn met ruggordels en medicatie
Samenvatting 163 De behandeling van lage rugpijn met ruggordels en medicatie Lage rugpijn is een veelvuldig voorkomend probleem in geïndustrialiseerde landen. De kans dat iemand gedurende zijn leven een
Nadere informatieSamenvatting voor niet-ingewijden
voor niet-ingewijden Type 2 diabetes Diabetes is een ernstige chronische ziekte, die wordt gekenmerkt door te hoge glucosespiegels (de suikers ) in het bloed. Er zijn verschillende typen diabetes, waarvan
Nadere informatieDe toekomst van de pijnrevalidatie vanuit revalidatiegeneeskundig perspectief. Prof. dr. Rob J.E.M. Smeets
De toekomst van de pijnrevalidatie vanuit revalidatiegeneeskundig perspectief Prof. dr. Rob J.E.M. Smeets Disclosure Lid adviesraad Philips Pain Management Synthese fysieke training reviews en metaanalyses
Nadere informatieBetere zorg voor patiënten met beperkte gezondheidsvaardigheden
Betere zorg voor patiënten met beperkte gezondheidsvaardigheden Prof. dr. Jany Rademakers NIVEL Nederlands Instituut voor onderzoek van de gezondheidszorg CAPHRI Care and Public Health Research Institute
Nadere informatieKennissynthese arbeid en psychische aandoeningen. Dr. F.G.Schaafsma Dr. H. Michon Prof. dr. J.R. Anema
Kennissynthese arbeid en psychische aandoeningen Dr. F.G.Schaafsma Dr. H. Michon Prof. dr. J.R. Anema Ernstige Psychische Aandoeningen (EPA) Definitie consensus groep EPA¹ - Sprake van psychische stoornis
Nadere informatieEvidence Based Practise versus Practice Based Evidence
Evidence Based Practise versus Practice Based Evidence Dr. John Verhoef (Lector) Lectoraat Eigen Regie Hogeschool Leiden, Cluster Zorg verhoef.j@hsleiden.nl Waar hebben we het over? Evidence Based Practice
Nadere informatieVan Diseasemanagement naar Gezondheidsmanagement
Van Diseasemanagement naar Gezondheidsmanagement Drie jaar ervaring in de praktijk van Diseasemanagement 29 juni 2012 Stannie Driessen Opbouw 1. Ontwikkelingen en publicaties in de afgelopen 12 maanden
Nadere informatieIn hoofdstuk 4 hebben we het design van de gerandomiseerde gecontroleeerde studie en de economische evaluatie van HypoBewust beschreven.
SAMENVATTING HYPOBEWUST Een psycho-educatieve groepsinterventie voor mensen met diabetes type 1 en insulinebehandelde diabetes type 2 en problematische hypoglykemie Een van de meest impactvolle gebeurtenissen
Nadere informatieEigen Regie Maakt Zorg Beter
Eigen Regie Maakt Zorg Beter 31 maart 2011 Siska de Rijke Beleidsmedewerker Zorg CG-Raad Termen Zelfmanagement Eigen regie Eigen verantwoordelijkheid Deelnemer in plaats van afnemer Verbindende schakel
Nadere informatieCoCo -zelfm@nagement in beweging
CoCo -zelfm@nagement in beweging M. Vollenbroek-Hutten, R. Huis in t Veld 1 CoCo achtergrond Lichamelijke fitheid is een belangrijke peiler in preventie en behandeling van chronisch zieken. Huidige zorg
Nadere informatieZelfmanagement en eigen regie van de oncologische patiënt. 33 e Oncologiedagen Workshop 18 november 2014 AnneLoes van Staa PhD RN MD a.van.staa@hr.
Zelfmanagement en eigen regie van de oncologische patiënt 33 e Oncologiedagen Workshop 18 november 2014 AnneLoes van Staa PhD RN MD a.van.staa@hr.nl wie staat hier? 33 e Oncologiedagen Workshop 18 november
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/66111 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Streit, S.R. Title: Perspectives on treating hypertension in old age : the burden
Nadere informatieehealth in de Zorg 'een aanvulling of bedreiging' Erik Zwarter Managementadvies van Erasmus MC http://about.me/erikzwarter
ehealth in de Zorg 'een aanvulling of bedreiging' Erik Zwarter Managementadvies van Erasmus MC http://about.me/erikzwarter 1 Het Erasmus MC 2012 1.200.000.000 omzet 9500 fte, 11.000 medewerkers 162 opnames/dag
Nadere informatieIntroductie Methoden Bevindingen
2 Introductie De introductie van e-health in de gezondheidszorg neemt een vlucht, maar de baten worden onvoldoende benut. In de politieke en maatschappelijke discussie over de houdbaarheid van de gezondheidszorg
Nadere informatie- Geplaatst in VISUS EBM IN DE OPTOMETRIE: HOE PAS JE HET TOE?
- Geplaatst in VISUS 4-2017 - EBM IN DE OPTOMETRIE: HOE PAS JE HET TOE? Om de verschillen tussen de kennis uit het laatste wetenschappelijk bewijs en de klinische praktijk kleiner te maken is de afgelopen
Nadere informatieLUSTRUMPROGRAMMA OPLEIDING MONDZORGKUNDE UTRECHT:
Op weg naar een Kamer Mondzorg Josef Bruers LUSTRUMPROGRAMMA OPLEIDING MONDZORGKUNDE UTRECHT: Quality for the future 4 oktober 2013 Kamer Mondzorg Werktitel voor een initiatief om in Nederland te komen
Nadere informatieGezondheidsvaardigheden in de Nederlandse volwassen bevolking Het doel van het eerste deel van dit proefschrift, was te onderzoeken in hoeverre
Samenvatting Inleiding In Nederland wordt van burgers verwacht dat zij een zelfstandige en verantwoordelijke rol vervullen met betrekking tot hun gezondheid en zorg. Dit is het gevolg van verschillende
Nadere informatieUtrecht: Hart van Gezondheidszorg Kansen voor samenwerking
Kansen voor samenwerking Prof. dr. Douwe Biesma Voorzitter Raad van Bestuur St. Antonius Ziekenhuis Utrecht/Nieuwegein Allereerst welkom in ons nieuwe ziekenhuis St. Antonius altijd dichtbij Ziekenhuis
Nadere informatieIK HEB GEEN MAAT 48! Jan Joost Meijs, 10-november-2009
IK HEB GEEN MAAT 48! Jan Joost Meijs, 10-november-2009 VERHAAL OVER DE ZORG ANNO 2009! Mevrouw Meijs: weduwe sinds 1969 eenzaam/depressief hoge bloeddruk beetje suikerziekte werkt in Winkel van Sinkel
Nadere informatieProjectplan overzicht (deel 1)(ja, mits)
Projectplan overzicht (deel 1)(ja, mits) Algemeen Naam umc Projectleider + email Programmalijn Werkplaats Draagt bij aan de volgende deliverables -zie programma- LUMC Tobias Bonten; t.n.bonten@lumc.nl
Nadere informatiePatient Empowerment. Prof. dr. W.H. van Harten, mei 2009
Patient Empowerment Prof. dr. W.H. van Harten, mei 2009 Trends in Zorgstelsel Prestatie bekostiging/competitie. Technologische vernieuwing & personalised medicine. Investeringen vragen grootschaligheid
Nadere informatieVisie Ehealth Longfonds
Visie Ehealth Longfonds Dit document beschrijft de visie en standpuntbepaling van het Longfonds in relatie tot E-health. En is de basis voor de ontwikkelde checklist voor toetsing van E-health initiatieven
Nadere informatieEmpowerment verhogen in de eerstelijn
Empowerment verhogen in de eerstelijn 15 oktober 2016 Gijs Van Pottelbergh, huisarts en onderzoeker Voorzitter LMN Groot Leuven, Coordinator Zorgzaam Leuven 1 Empowerment Modewoord Complex onderwerp Vandaag
Nadere informatieEvidence-Based Nursing. Bart Geurden, RN, MScN
Evidence-Based Nursing Bart Geurden, RN, MScN Trends in Verpleegkunde Jaren 1980: Systematisch werken Focus op proces Jaren 1990: Verpleegkundige diagnostiek Focus op taal Aandacht verschuift van proces
Nadere informatieDe toekomst van de zorg in een vergrijzende samenleving
De toekomst van de zorg in een vergrijzende samenleving Nieuwe visie op zorg noodzakelijk! Stijgende vraag naar zorg Kostengroei Grote vraag naar zorgpersoneel Verwachtingen burgers Meer eigen regie in
Nadere informatieFysiotherapie bij patiënten met Hart-, Vaat- en / of Longaandoeningen, een blik naar de toekomst
Fysiotherapie bij patiënten met Hart-, Vaat- en / of Longaandoeningen, een blik naar de toekomst 24 april 2013, Deventer Leendert Tissink Msc Fysiotherapeut Van Zuilichem / Partners Oud Gastel; Docent
Nadere informatieimpact from intervention strategies A case example from the baking industry
Prospective evaluation of the health impact from intervention strategies A case example from the baking industry Samenwerking Nick Warren, Health and Safety Laboratory Dick Heederik, IRAS, Utrecht University
Nadere informatieOnline astmazorg voor kinderen en jongeren.
Online astmazorg voor kinderen en jongeren Lara.vandenWijngaart@radboudumc.nl Jolt.Roukema@radboudumc.nl Peter.Merkus@radboudumc.nl Astma bij kinderen Astma: meest voorkomende chronische ziekte bij kinderen
Nadere informatieVan wens naar werkelijkheid
Van wens naar werkelijkheid Inventarisatie lopende (zorgpad) projecten in Nederland Bart Noort Promovendus Rijksuniversiteit Groningen Faculteit Economie en Bedrijfskunde Een inventarisatie: Wat gebeurt
Nadere informatieFunctiebehoud bij ouderen in levensloopperspectief
Functiebehoud bij ouderen in levensloopperspectief - Werkzame preventie door het leven heen - (To Do or not To Do) Openbare les Ton Bakker lector Functiebehoud bij Ouderen in Levensloopperspectief 9 oktober
Nadere informatieComplexiteit vraagt maatwerk. Henk Mathijssen 12 oktober 2017
Complexiteit vraagt maatwerk Henk Mathijssen 12 oktober 2017 Welkom Deze foto van Onbekende auteur is gelicentieerd onder CC BY-NC-SA Deze foto van Onbekende auteur is gelicentieerd onder CC BY-SA Arnoud
Nadere informatieDoorsudderen of klaarstomen?
Workshop Doorsudderen of klaarstomen? Zelfmanagementondersteuning in de opleiding tot zorgverlener (ontwerpsessie) 2-5-2012 Doorsudderen of klaarstomen? 1 Doel workshop Ingrediënten verzamelen om de opleiding
Nadere informatieOndersteunen eigen regie van de zorgvrager
Ondersteunen eigen regie van de zorgvrager Tot stand gekomen in samenwerking met Jeroen Havers (CBO), Angela de Rooij- Peek (DVN) en Dennis van de Rijt en mede gebaseerd op workshop tijdens de kennissessie
Nadere informatieOndersteuning bij implementatie zelfmanagement
Ondersteuning bij implementatie zelfmanagement Implementatie ondersteunde zelfzorg opschalen Chronische zieke mensen helpen aan hun eigen gezondheid te werken, ondersteund door de zorgverlener, ehealth,
Nadere informatieWetenschappelijk onderzoek bij lage rugpijn: wat en hoe moeten we meten?
Samenvatting 403 Wetenschappelijk onderzoek bij lage rugpijn: wat en hoe moeten we meten? Lage rugpijn (LRP) is wereldwijd de meest voorkomende oorzaak van beperkingen. Dit blijkt uit studies naar ziektelast
Nadere informatieDe kunst van elkaar begrijpen
De kunst van elkaar begrijpen Omgaan met beperkte gezondheidsvaardigheden in de dagelijkse praktijk Congres De patiënt aan het roer in de zorg!? Utrecht, 12 april 2019 2 Zorg op maat; beter aansluiten
Nadere informatiePersonaliseren van de zorg
Personaliseren van de zorg Nevi Zorgcongres Hyleco Nauta 8 februari Sense of urgency Vergrijzing Preventie Internet of things (nieuwe spelers) Patiënt regie Toenemende zorgkosten Big Data (pesonalisering)
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Inleiding In de tweede helft van de twintigste eeuw hebben vele maatschappelijke en zorg-gerelateerde ontwikkelingen plaatsgevonden, die van grote invloed zijn geweest op de manier
Nadere informatiePilot DBC COPD De rol van zelfmanagement
Pilot DBC COPD De rol van zelfmanagement 10 november 2009 Discussie vragen Ervaringen in de zaal met zelfmanagement programma? Wat zijn je verwachtingen van zelfmanagement bij patienten met COPD in de
Nadere informatieNPA Congres, 4 februari 2016: De patiënt aan het roer?
NPA Congres, 4 februari 2016: De patiënt aan het roer? Gezonde Zorg, Gezonde Regio Gelf Jan Wieringa: Voorzitter proeftuin Gezonde Zorg, Gezonde Regio Bestuurder Rijncoepel www.gzgr.nl Agenda Inleiding
Nadere informatieNederlandse samenvatting (Summary in Dutch) Het managen van weerstand van consumenten tegen innovaties
Nederlandse samenvatting (Summary in Dutch) Het managen van weerstand van consumenten tegen innovaties De afgelopen decennia zijn er veel nieuwe technologische producten en diensten geïntroduceerd op de
Nadere informatie