Afdelingsgids Travo Laan van de Mensenrechten. Voortgezet Speciaal Onderwijs. Talenten laten groeien. de Ambelt

Transcriptie

1 Afdelingsgids Travo Laan van de Mensenrechten Voortgezet Speciaal Onderwijs Talenten laten groeien. de Ambelt

2 In deze locatiegids vindt u informatie over de locatie waar uw zoon/dochter naar school gaat. Naast deze locatiegids is er een digitale schoolgids met algemene informatie over de Ambelt. Want wist u dat er zo n 2000 leerlingen op de Ambelt zitten verdeeld over het basisonderwijs, vmbo, havo en mbo? En dat de Ambelt scholen heeft in Deventer, Apeldoorn, Zwolle, Nunspeet, Kampen, Steenwijk, Meppel en Hardenberg In onze digitale schoolgids kunt u hier alles over lezen en meer! Hierin vindt u informatie over ons aanbod en algemene zaken die voor al onze scholen gelden, zoals bijvoorbeeld de ouderbijdrage, ouderparticipatie, regels en afspraken, klachtencommissie, et cetera. De schoolgids is digitaal te downloaden op onze website We houden u graag op de hoogte! We vinden het belangrijk dat u betrokken bent en blijft. Via de locatie waar uw zoon/ dochter naar school gaat, ontvangt u deze locatiegids en in sommige gevallen ook de locatienieuwsbrief. Op onze website vindt u het laatste nieuws en als u ons volgt op Twitter, dan bent u altijd als een van de eersten op de hoogte. Daarnaast brengen we enkele malen per jaar een digitale nieuwsbrief uit. Ook brengen we een magazine uit (Topper) om u van de ontwikkelingen binnen het speciaal onderwijs op de hoogte te houden. Volg ons op Heeft u na het lezen van deze locatiegids of de schoolgids nog vragen? Neem dan gerust contact op met de locatiedirecteur van de locatie waar uw zoon/dochter naar school gaat. Hij/zij is altijd bereid tot het beantwoorden van uw vragen. Talenten laten groeien. de Ambelt de Ambelt Afdelingsgids Travo Laan van de Mensenrechten VSO Pagina 2 van 14

3 Afdelingsgids Travo Laan van de Mensenrechten Voorwoord Beste leerling, ouders, verzorgers, begeleiders en belangstellenden, Voor u ligt de informatiegids van locatie de Ambelt Laan van de Mensenrechten. In deze gids leest u hoe de bovenbouw havo wordt vormgegeven binnen de Travo. In deze gids wordt een beeld geschetst van de dagelijkse praktijk en wordt de samenwerking tussen de Ambelt en het Aventus Lyceum uiteengezet. De Ambelt is een onderwijsinstelling die speciaal onderwijs en ondersteuning biedt aan leerlingen die specialistische hulp nodig hebben. De kracht, het talent en de behoefte van de leerling staat bij ons centraal. Voor ons is samenwerking met u als ouder/verzorger van wezenlijk belang om uw kind goed onderwijs te bieden. Ons gezamenlijk doel is dat het met uw kind zowel op school als thuis goed gaat. Wij zetten ons volledig in voor deze belangrijke samenwerking. De groepsleerkrachten, leraar ondersteuners, begeleiders en stafmedewerkers van deze school staan altijd voor u klaar. U kunt bij hen terecht met al uw vragen. Meer informatie over de Ambelt kunt u vinden in digitale schoolgids op Mocht u na het lezen nog vragen hebben dan kunt u altijd contact opnemen. Namens het team Travo, Trees Thuss Teamleider Telefoonnummer: Travo Laan van de Mensenrechten: Telefoonnummer Gentiaan college: de Ambelt Afdelingsgids Travo Laan van de Mensenrechten VSO Pagina 3 van 14

4 Bij ons heeft iedere leerling een uitdagend toekomstperspectief Wij stellen de behoefte van de leerling altijd centraal door op zoek te gaan naar de talenten van iedere leerling. Door talent te laten groeien krijgt een leerling een nog beter toekomstperspectief. Talenten laten groeien. de Ambelt de Ambelt Afdelingsgids Travo Laan van de Mensenrechten VSO Pagina 4 van 14

5 Inhoudsopgave 1. Travo Havo bovenbouw op de Travo Organisatie van de Travo Begeleiding door mentorleerkrachten Opbouw van het schoolprogramma Verlengen havo Loopbaanoriëntatie en -begeleiding Stage/ arbeidstraining Inschrijving Travo Het speciaal voortgezet onderwijs Passend onderwijs Samenwerkingsverband Ondersteuningsplan (OP) Schoolondersteuningsprofiel (SOP) Ontwikkelingsperspectiefplan (OPP) Commissie van Begeleiding (CievB) Verwijsindex Kerndoelen Kwaliteit Praktische zaken Algemene ouderavond Ziek- en afmeldingen Verzuimbeleid traject havo - vwo Boeken Verdere wetenswaardigheden Vakantierooster Ouders zijn onze partners in onderwijs en ondersteuning. Samenwerken. de Ambelt de Ambelt Afdelingsgids Travo Laan van de Mensenrechten VSO Pagina 5 van 14

6 1. Travo 1.1 Havo bovenbouw op de Travo De Travo is een speciale onderwijssetting waarin leerlingen met ASS, ADHD of andere psychiatrische problematiek havo bovenbouw kunnen volgen. Veel leerlingen zijn succesvol binnen deze vorm van onderwijs. De expertise van de mentorleerkracht op het gebied van coaching van leerlingen met deze problematiek en de werkwijze vavo biedt veel leerlingen de mogelijkheid hun talenten te laten groeien. Leerlingen van de Ambelt maken deel uit van een gewone school, kunnen regulier meedraaien waar zij willen en krijgen waar nodig ondersteuning van de mentor-leerkracht. Dit wordt door veel leerlingen als zeer prettig ervaren. In het voortgezet speciaal onderwijs staat het verwerven van kennis, leren leren, leren functioneren in sociale situaties, leren taken uitvoeren en het ontwikkelen van een realistisch toekomstperspectief centraal. In de praktijk betekent dit dat de leerling aan het eind van de havo of het vwo gestimuleerd wordt om steeds meer de regie over zijn/haar eigen functioneren te nemen. We vinden het belangrijk dat de leerling zicht krijgt op zijn/haar mogelijkheden na de havo, maar ook leert wat zijn beperkingen zijn en hoe hiermee om kan worden gegaan. De mentorleerkracht geeft hierbij begeleiding. 1.2 Organisatie van de Travo De Travo is een samenwerking tussen de Ambelt Locatie Gentiaan College en het Aventus Lyceum. De mentorleerkrachten zijn in dienst van de Ambelt, leerlingen van de Travo staan ingeschreven bij de Ambelt. Een deel van het onderwijs wordt verzorgd door het Aventus Lyceum. De lessen worden gegeven door vakdocenten van het Aventus Lyceum en vinden plaats in de lokalen van het Aventus lyceum. Lichamelijke opvoeding, CKV, LOB coaching en ondersteuning wordt door de Ambelt verzorgd. Binnen het Aventus Lyceum zijn eigen ruimtes voor de Travo. De mentorgesprekken vinden daar plaats. Ook kunnen leerlingen er terecht om huiswerk te maken. 1.3 Begeleiding door mentorleerkrachten Iedere leerling krijgt een vaste mentorleerkracht die de leerling de jaren op de Travo zal begeleiden. De mentorleerkracht is steeds aanwezig en de leerling kan er terecht voor allerlei zaken die op school gebeuren, zoals lesuitval, tussenuren, huiswerk of praktische opdrachten. De mentorleerkracht voert gesprekken met de leerling. Dit gebeurt wekelijks. Tijdens de gesprekken wordt de week geëvalueerd, worden de werkpunten van de leerling besproken en worden er individuele afspraken gemaakt met betrekking tot de studie. Ons uitgangspunt hierbij zijn de mogelijkheden, de behoeften en de wensen van de leerling. De mentorleerkrachten van de Travo zijn Dirk jan van Zoest en Jacqueline ter Horst. de Ambelt Afdelingsgids Travo Laan van de Mensenrechten VSO Pagina 6 van 14

7 1.4 Opbouw van het schoolprogramma Het PTA (Programma van Toetsing en Afsluiting) wordt verzorgd door het Aventus Lyceum. Aan het begin van het schooljaar krijgen de leerlingen deze uitgereikt. Hierin staat onder meer het jaaroverzicht met alle vakantiedata en toets weken. Ook staat er per vak aangegeven wat er dat schooljaar behandeld en afgerond moet worden. Havo 4 In havo 4 (Vex genoemd) bestaat het schooljaar uit vier periodes van acht weken. Iedere periode wordt afgesloten met een toets week. Tijdens de eerste lessen van iedere periode krijgen de leerlingen studiewijzers waarin de lesstof per week staat ingedeeld. Daar waar nodig wordt het huiswerk van de leerlingen gecontroleerd. NB: De vakantieroosters die vanuit de Ambelt verstuurd worden zijn niet van toepassing op de Travo groepen. In havo 5 (Ex genoemd) bestaat het schooljaar uit drie periodes. Daarna vinden er examentrainingen plaats en uiteindelijk het examen zelf. Aangezien het VSO onder een andere wetgeving valt dan de vavo, moeten de leerlingen van de Travo lichamelijke opvoeding en culturele en kunstzinnige vorming (ckv) volgen. Dit programma vindt overwegend buiten het lesprogramma van het Aventus plaats. CKV wordt in leerjaar 4 aangeboden. 1.5 Verlengen havo Voor een aantal leerlingen ligt de werkdruk en de belasting te hoog om na havo 4, havo 5 in één jaar af te ronden. Voor anderen is het verstandig om tijd uit te trekken voor sociale competenties, arbeidsvaardigheden en oriëntatie op het vervolg. Tot 1 augustus 2016 bestaat op de Travo de mogelijkheid om havo 5 te spreiden over twee leerjaren. Het is dan wenselijk om naast het volgen van onderwijs een stage te gaan lopen. Per 1 augustus 2016 komen in het VSO alle indicaties voor leerlinggebonden financiering (rugzakje) te vervallen. Voor leerlingen die aangewezen zijn op speciaal onderwijs moet een toelaatbaarheidsverklaring (TLV) worden aangevraagd bij het samenwerkingsverband in de regio van herkomst. Pas wanneer deze verstrekt is kan de leerling aanspraak maken op speciaal onderwijs en dus ook onderwijs via de Travo volgen. Pas dan is het mogelijk eventueel een verlenging krijgen voor havo 5. De commissie van begeleiding doet deze aanvraag in samenspraak met ouders, leerling en de mentorleerkracht. 1.6 Loopbaanoriëntatie en -begeleiding Binnen het lesrooster worden per week activiteiten ingepland voor loopbaanoriëntatie- en begeleiding (LOB). Havo 4 en havo 5 zijn belangrijke jaren in het onderwijs. Na deze jaren vervolgt de leerling immers zijn loopbaan richting vervolgonderwijs of arbeid. Daarom is het belangrijk om tijdig aandacht te besteden aan de toekomst. Naast het gebruik van de methode Koerswijzer is ook een activiteitenplan ter oriëntatie opgezet. De oriëntatie bestaat uit het informeren van leerlingen en ouders over het mbo en hbo, het maken van een of meerdere beroepskeuzetesten, gesprekken, snuffelstages en meeloopdagen en andere activiteiten. In dit traject betrekken we natuurlijk ook de ouders. Van hen wordt gevraagd actief mee te denken over de toekomst van hun kind. Zij zijn en blijven daarin eindverantwoordelijk. de Ambelt Afdelingsgids Travo Laan van de Mensenrechten VSO Pagina 7 van 14

8 Na de havo is het ook mogelijk om richting arbeid te gaan. Leerlingen kunnen zich daar door middel van een stage op oriënteren. Een andere mogelijkheid is om op de vavo door te gaan met vwo. 1.7 Stage/ arbeidstraining Stages en arbeidstraining zijn een middel om de groei naar zelfstandigheid te stimuleren en arbeidsvaardigheden te ontwikkelen. Via een stage kan worden onderzocht op welk werkterrein de interesse van de leerling ligt en wat past bij zijn/haar mogelijkheden. De stage heeft dan een beroeps-oriënterend karakter. Samen met ouders en leerlingen bekijken we gaandeweg het schooljaar de mogelijkheden voor een stage. We vinden het belangrijk om zoveel mogelijk aan te sluiten bij de mogelijkheden en interesses van de leerling. Het stagebureau van de Ambelt begeleidt de leerlingen die op stage zijn. 1.8 Inschrijving Travo De leerlingen van de Travo staan ingeschreven bij de Ambelt. Om het onderwijs te kunnen volgen op het Aventus Lyceum vindt een intakegesprek plaats met de leerling door een afvaardiging van de commissie van begeleiding en een mentorleerkracht van de Ambelt. Voor begin van het schooljaar is er een gesprek met een medewerker van Aventus over de profielkeuze. Met de mentorleerkracht vindt een gesprek over praktische zaken plaats. de Ambelt Afdelingsgids Travo Laan van de Mensenrechten VSO Pagina 8 van 14

9 2. Het speciaal voortgezet onderwijs 2.1 Passend onderwijs Op 1 augustus 2014 is de Wet passend onderwijs in werking getreden. Scholen hebben in het nieuwe stelsel een zorgplicht. Dat betekent dat de scholen de taak hebben leerlingen een zo goed mogelijke onderwijsplek te bieden. De extra ondersteuning die leerlingen nodig hebben, organiseren de samenwerkende scholen zelf in de samenwerkingsverbanden. De samenwerkingsverbanden zijn verantwoordelijk voor de extra ondersteuning die leerlingen nodig hebben. We adviseren u daarom tijdig met school in gesprek te gaan over de ondersteuning aan uw zoon of dochter. Zo kunnen we samen bepalen wat de leerling nodig heeft. Voor meer informatie over passend onderwijs kunt u terecht op onze Ga dan naar Onderwijs. Hier vindt u ook meer informatie over de toelaatbaarheidsverklaring en het transitiedocument. U kunt voor meer informatie ook terecht op en op de website van ons samenwerkingsverband: Samenwerkingsverband In alle Samenwerkingsverbanden passend onderwijs PO en VO (Primair Onderwijs en Voortgezet Onderwijs) binnen de regio s waar de Ambelt is gevestigd, is de Ambelt vertegenwoordigd. De Ambelt stelt zich ten doel in alle samenwerkingsverbanden, samen met partners, een adequaat ondersteuningsaanbod te formuleren en vorm te geven. 2.3 Ondersteuningsplan (OP) Ieder samenwerkingsverband is verplicht om een ondersteuningsplanraad (OPR) op te richten. In de OPR zijn ouders en personeel vertegenwoordigd. In de samenwerkingsverbanden van het voortgezet onderwijs kunnen naast ouders en personeel ook leerlingen in de OPR zitten. Het samenwerkingsverband stelt de ondersteuningsplanraad in. De leden van de OPR worden gekozen of afgevaardigd door de leden van de MR-en in de regio. Ook als u niet in de MR zit van de school van uw kind kunt u lid zijn van de OPR. De ondersteuningsplanraad moet instemmen met het ondersteuningsplan. Het ondersteuningsplan van het Samenwerkingsverband VO 2203 kunt u vinden op de website van het samenwerkingsverband swv-vo-2505.nl 2.4 Schoolondersteuningsprofiel (SOP) De school moet minimaal de basisondersteuning die in het samenwerkingsverband is afgesproken realiseren. Daarnaast kan de school extra ondersteuning aanbieden. Alle schoolondersteuningsprofielen van de scholen in het samenwerkingsverband zorgen samen voor een dekkend aanbod, zodat alle leerlingen passend onderwijs kunnen krijgen. Het schoolondersteuningsprofiel maakt duidelijk of en waarin de school zich specialiseert (de extra ondersteuning). Mogelijk dat het schoolondersteuningsprofiel ook (deels) bepalend kan zijn voor het budget dat de school krijgt van het samenwerkingsverband. Daarnaast speelt het schoolondersteuningsprofiel een rol in het toelatingsbeleid van de school en aanmeldprocedure. de Ambelt Afdelingsgids Travo Laan van de Mensenrechten VSO Pagina 9 van 14

10 2.5 Ontwikkelingsperspectiefplan (OPP) Het Ontwikkelingsperspectief (OPP), bestaat uit twee delen. 1. De ontwikkelingsmogelijkheden op lange termijn. Hierbij wordt gekeken welke route of welk doel het beste past bij uw kind. De eerste route is erop gericht om terug te gaan naar regulier onderwijs of naar een vervolgopleiding. De tweede route is er direct op gericht om een baan te vinden. De derde route is een voorbereiding op dagbesteding en een zo groot mogelijke zelfstandigheid van de leerling. 2. Handelingsgerichte deel. Hierin staat beschreven welke ondersteuning of acties er aan uw kind geboden worden om het ontwikkelingsdoel te halen. Ieder jaar wordt het ontwikkelingsperspectief van uw kind met u besproken en geëvalueerd Commissie van Begeleiding (CievB) Een Commissie van Begeleiding (CievB) volgt intern de voortgang van de leerlingen en is daar verantwoordelijk voor. Zitting in deze commissie hebben de teamleider (voorzitter), de intern begeleider, de gedragswetenschapper en de maatschappelijk werker. Deze commissie komt wekelijks bijeen. Ouders hebben de mogelijkheid om gesprekken aan te gaan met de leden van de Commissie van Begeleiding. De aanvraag voor gesprekken wordt via de groepsleerkracht ingebracht in de Commissie van Begeleiding. Tussen school en instanties vindt overleg plaats, zodat gezamenlijke doelen in één plan kunnen worden verwerkt en een doorgaande lijn getrokken kan worden. De teamleider en Intern begeleider zijn wekelijks aanwezig op de Travo. De orthopedagoog en de schoolmaatschappelijk werker zijn op afroep beschikbaar. 2.7 Verwijsindex Vaak gebeurt het dat meerdere hulpverlenende organisaties zich tegelijkertijd met een kind bezighouden en dat zij niet van elkaar weten dat zij met hetzelfde kind te maken hebben. De verwijsindex is een digitaal systeem waarin signalen over kinderen en jongeren in de leeftijd van 0 tot 23 jaar worden opgeslagen. Wanneer meerdere professionals een signaal over hetzelfde kind geven, brengt de verwijsindex hen hiervan actief op de hoogte. Hierdoor kunnen de professionals contact met elkaar opnemen, informatie uitwisselen en afspraken maken over de (coördinatie van de) zorg aan het kind. Alleen met toestemming van ouders neemt school contact op met hulpverlenende organisaties. 2.8 Kerndoelen De inrichting van het onderwijs is gebaseerd op de kerndoelen die per 1 augustus 2013 zijn ingevoerd voor het voortgezet speciaal onderwijs. Hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen de leergebied specifieke leerdoelen die zijn geformuleerd voor de uitstroomprofielen Vervolgonderwijs, Arbeid en Dagbesteding en de leergebied overstijgende kerndoelen. Er zijn leergebied specifieke kerndoelen geformuleerd voor de leergebieden Nederlands, Engels, rekenen-wiskunde, mens en maatschappij, mens, natuur en techniek, kunst en cultuur, bewegen en sport. de Ambelt Afdelingsgids Travo Laan van de Mensenrechten VSO Pagina 10 van 14

11 De leergebied overstijgende kerndoelen (Lok doelen) zijn gericht op het ontwikkelen van kennis, vaardigheden en houding die nodig zijn om te kunnen functioneren in de contexten leren, werken, burgerschap, wonen en vrije tijd. De Lok doelen worden als volgt onderverdeeld. Leren leren Leren een taak uitvoeren Leren functioneren in verschillende sociale situaties Ontwikkelen van een persoonlijk toekomstperspectief 2.9 Kwaliteit Wij kijken altijd hoe het nog beter kan. We zijn een lerende organisatie en werken planmatig en projectmatig. We kijken hierbij goed naar onszelf om steeds maar te blijven verbeteren. Kwaliteitszorg staat hoog op de agenda en we nemen dan ook met regelmaat tevredenheidonderzoeken en kwaliteitsmetingen af om te kunnen blijven verbeteren. Als resultaat hebben we, in 2013 en 2014, als een van de eerste onderwijsinstellingen in het speciaal Onderwijs het ISO-certificaat ontvangen. We streven naar hoge opbrengsten van goede kwaliteit, zodat we onderwijs en ondersteuning van hoog niveau kunnen bieden aan iedere leerling. Kwaliteit. de Ambelt de Ambelt Afdelingsgids Travo Laan van de Mensenrechten VSO Pagina 11 van 14

12 3. Praktische zaken 3.1 Algemene ouderavond Ouders zijn onze partners in onderwijs en ondersteuning. De mentorleerkrachten werken nadrukkelijk samen met ouders en zijn altijd beschikbaar voor vragen of informatie. Aan het begin van het schooljaar wordt een algemene ouderavond georganiseerd waar de gang van zaken toegelicht wordt. Daarnaast worden er gesprekken georganiseerd waar we de vorderingen bespreken en samen nadenken over de vervolgopties na havo 4. Ook houdt de Travo in samenwerking met het Gentiaan College of Aventus Lyceum ouderavonden met thema s als (begeleid) wonen, verder studeren in het mbo/hbo en studiefinanciering. 3.2 Ziek- en afmeldingen Bij ziek- of afmeldingen kan er direct telefonisch of per contact opgenomen worden met de mentorleerkracht op Iedere dag dat de leerling ziek is moet dit opnieuw gemeld worden. d.van zoest@ aventus.nl 3.3 Verzuimbeleid traject havo - vwo Wanneer een leerling verzuimt, zien we dat als een signaal. Als een leerling verzuimt wordt er contact opgenomen met de leerling en ouders. Bij een verzuim van meer dan 16 uur in 4 weken, wordt een verzuimmelding gedaan bij leerplicht. De leerling en ouders ontvangen hierover een bericht. 3.4 Boeken Leerlingen dienen zelf hun boeken te bestellen. De procedure is als volgt: De regeling voor ouders van Travo-leerlingen is als volgt: Ouders betalen geen VSO-fonds bijdrage. Ouders betalen wel de vrijwillige ouderbijdrage. De leerling ontvangt via een van van Dijk een link naar de bestelomgeving. De leerling bestelt zelf de boeken via genoemde link en kiest voor de optie huur. De factuur gaat rechtstreeks naar de schooladministratie. De huurboeken worden thuis afgeleverd. Aan het eind van het schooljaar levert de leerling de boeken in bij van Dijk 3.5 Verdere wetenswaardigheden De leerlingen krijgen aan het begin van het schooljaar een pasje van het Aventus Lyceum dat ze in principe altijd bij zich moeten hebben. Aan dit pasje is een inlogcode verbonden die toegang geeft tot het netwerk in het Openleercentrum (O.L.C.) Er kan ook een kluisje gehuurd worden bij het Aventus Lyceum. de Ambelt Afdelingsgids Travo Laan van de Mensenrechten VSO Pagina 12 van 14

13 4. Vakantierooster augustus Start schooljaar 19 oktober t/m 23 oktober Herfstvakantie 21 december t/m 1 januari Kerstvakantie 29 februari t/m 4 maart Voorjaarsvakantie 25 maart Goede Vrijdag 28 maart 2e Paasdag 27 april Koningsdag 2 t/m 6 mei meivakantie 16 mei Tweede Pinksterdag 18 juli t/m 26 augustus Zomervakantie de Ambelt Afdelingsgids Travo Laan van de Mensenrechten VSO Pagina 13 van 14

14 Bij ons heeft iedere leerling een uitdagend toekomstperspectief! De Ambelt biedt onderwijs aan leerlingen die vanwege hun gedrag, psychiatrische problemen of meervoudige problematiek niet goed tot leren en talentontwikkeling komen in het regulier onderwijs. Onze ervaren en betrokken medewerkers zorgen ervoor dat deze leerlingen zich optimaal kunnen ontwikkelen. Wij gaan daarbij uit van de talenten en mogelijkheden van de leerling met als doel een passende en betekenisvolle deelname aan de samenleving. Samen met ouders en onderwijs- en zorginstellingen bieden wij onze leerlingen een krachtige en flexibele basis voor de toekomst. Dat doen wij op meerdere locaties in Drenthe, Overijssel en Gelderland. Daarnaast bieden wij ambulante ondersteuning aan zowel leerlingen als docenten in het regulier onderwijs. Ons uitgangspunt? Iedere leerling heeft recht op een passende onderwijsplek en onderwijs dat zich kenmerkt door maatwerk, flexibiliteit en resultaat. Iedere leerling heeft recht op een toekomst! Talenten laten groeien. de Ambelt de Ambelt Laan van de mensenrechten Laan van de mensenrechten VZ Apeldoorn T de Ambelt 2015 Kijk voor meer informatie op Talenten laten groeien. de Ambelt de Ambelt Afdelingsgids Travo Laan van de Mensenrechten VSO Pagina 14 van 14