1 MEI 1 NOVEMBER 2015 BRUGGE DE NIEUWSTE VERSIE VAN KÖRPERWELTEN. Site Oud Sint-Jan Mariastraat 38, 8000 Brugge PERSDOSSIER NL

Transcriptie

1 V I T A L 1 MEI 1 NOVEMBER 2015 BRUGGE DE NIEUWSTE VERSIE VAN KÖRPERWELTEN Site Oud Sint-Jan Mariastraat 38, 8000 Brugge PERSDOSSIER NL

2 Inhoud' Persbericht Fiche Feitenenjaartallen Gezamenlijkprojectvandonor,dokterenbezoeker Lichaamsdonatievoorplastinatie Nieuweontwikkelingenbijhetplastineren DePlastinatiemethode Geschiedenisvandeplastinatie?vanideetotuitvinding Dr.GunthervonHagens:eenlevenvoorenindewetenschap Dr.AngelinaWhalleycombineertkunstenanatomischewetenschap Dr.AngelinaWhalley Biografie Samenvattingvandeethischebeoordeling CaliforniaScienceCenter,LosAngeles,VerenigdeStaten DebezoekersreactiesopBODYWORLDS FototentoonstellingvonHangensbySanges

3 Persbericht' Spraakmakend'en'leerrijk:'BODY%WORLDS%Vital%van'start'in'Brugge' Op 30 april 2015 is de opmerkelijke tentoonstelling BODY% WORLD% Vital aan de pers voorgesteld. Decuratorvandetentoonstelling,Dr.AngelinaWhalley,lichttehetwerkvanhaarechtgenoot,Dr.Gunther von Hagens, toe aan Burgemeester Renaat Landuyt van Brugge en Gouverneur Carl Decaluwé van de provinciewest?vlaanderen. BODY%WORLDS%VitalkadertindetentoonstellingsreeksBODYWORLDS,eenserieinternationaalreizende multimedialeexpo sdieaandehandvanechtelichamenenorganeninzichtbiedeninhetfunctionerenvan onslichaam.body%worlds%vital,voorheteerstopheteuropesevasteland,brengt200 plastinaten.dat zijn zowel volledige lichamen als organen, alle bewaard aan de hand van de plastinatietechniek. Deze techniekdielichamengeurloosconserveert,werdin1977ontdektdooranatoomgunthervonhagens. Doorzijnwerkookbuitendelabo svanmediciinopleidingtetonen,geeftdetentoonstellingonsdekans omonslichaamtebekijkenzoalsdatandersnietmogelijkis:vanbinnenuitenontleedtotindekleinste details.datalleswordtopesthetischewijzetentoongesteld,onderbegeleidingvandr.angelinawhalley die instaat voor het creatieve concept. De plastinaten geven ons, samen met een aantal doorsnedes, video s en tekstpanelen, een compleet beeld van de werking, de kracht en de kwetsbaarheid van ons lichaam. DeboodschapdieopBODY%WORLDS%Vitalcentraalstaat,isdatwijmetonzelevenswijzedevitaliteitvan onslichaamkunnenbeïnvloeden. Site Oud Sint?Jan, ooit pionier inzake ziekenzorg, brengt met de tentoonstelling niet alleen een publiekstrekkernaarbrugge,maarsluitookaanbijzijnmedischewortels. Wetenschap, historiek, cultuur en educatie: ze komen van 1 mei tot 1 november 2015 samen in één concept:bodyworldvitalenopéénplaats:siteoudsint?jan,brugge ' Meer'info'en'beelden:' IndeBODYWORLDSbeeldbankvindjediversehogeresolutieafbeeldingendiejekuntdownloadenna invullenvandegebruiksovereenkomst.bijiederefotomoetvermeldworden: GunthervonHagens' BODYWORLDS,InstituteforPlastination,Heidelberg,Germany,

4 FICHE' BODY%WORLDS%Vital,detentoonstellingmetechtemenselijkelichamenenpakkendemultimedia installaties,vindtplaatsinsiteoudsint?jan,eenplekdiemedischerfgoedis. BODY%WORLDS%Vital'brengthuldeaandekrachtendedynamiekvanhetmenselijkgestel. Aandehandvanechtelichamengeeftdetentoonstellinginzichtinhoeonslichaamzichgedraagtalshetin goedeconditieis,alshetonderspanningstaatenalshetziekis. BODYWORLDSonthulthetmenselijklichaamvanhetstructureletothetcellulaireniveaudoordetechniek vandeplastinatie.jeontdekthetbinnenstevanhetlichaamaandehandvangedetailleerdeanatomische studies,complexeontledingenenesthetischecompositiesdieblijvennazinderen. Jevergelijktgezondelichamenenorganenmetlichamendiegeledenhebbenonderziektes. Donoren,anatomenenbezoekersdragensamenbijtotdeopenbaringvanhetwonderdatwezijn.Toenze nogleefden,sprakendedonorendewensuitomopgenomentewordeninbodyworlds.nuzijnzijonze gidsenenleraarsopeenwetenschappelijkereismeteenuniekebestemming:deontdekkingvande werkingvanonslichaam. WereldwijdfascineerdendebaanbrekendeanatomischetentoonstellingenvanBODYWORLDSalmeerdan 40miljoenbezoekers.NustaatdenieuwsteversieBODY%WORLDS%VitalinhetprachtigeBrugge. BODY'WORLDS'Vital'Brugge'IN'VOGELVLUCHT:' wanneer:1mei?1nov2015,dagelijksopen10?17u(laatsteticketsaankassa16u) waar:siteoudsint?jan,mariastraat38,,8000brugge(pzonnekemeers) Tickets9?15euro individueleticketsonline1eurokorting Parking:opdesitePZonnekemeersofP tzandofpstationcentrum Online: OmmeertewetenoverBODY%WORLDS%Vital,omjebezoekvoortebereidenofom(metkorting)ticketste bestellen: JekuntBODY%WORLDS%VitalBruggeookvolgenopfacebook: Ookopwww.bodyworlds.comvindtumeerinformatieoverdetentoonstellingen.

5 Feiten'en'jaartallen' Plastinatieisin1977ontdektdoordr.GunthervonHagensaandeuniversiteitvanHeidelbergenissindsdien continuverderontwikkeld. Plastinatiemaakthetmogelijkhetvervalvanhetdodelichaamtestoppenenvaste,reuklozeenpermanent houdbareanatomischepreparatenvoordewetenschappelijkeenmedischeopleidingentevervaardigen. Voordevervaardigingvaneenplastinaatvaneenvolledigemenszijnongeveer1.500werkurennodig. Hetgrootsteplastinaatterwereldiseenvolwassenolifantvanzesbijdrieeneenhalvemeter. DeBODYWORLDStentoonstellingenzijnontwikkelddoordr.GunthervonHagens. BODYWORLDStentoonstellingengevenvoorlichtingoverdegezondheid. Curatorvandetentoonstellingenisdr.AngelinaWhalley,arts. DeeerstetentoonstellingvondplaatsinJapanin1995. De BODY WORLDS tentoonstellingen zijn sindsdien wereldwijd te zien geweest in meer dan 90 steden in Europa,Amerika,AfrikaenAzië. Meerdan40miljoenmensenhebbenBODYWORLDSgezien,vanwiemeerdan16miljoeninEuropa. TienBODYWORLDStentoonstellingenzijnmomenteeloptourneeinEuropaenAmerika. Detentoonstellingenzijndeafgelopentijdaangevuldmetspecialethema's: o BODY%WORLDS:%The%Happiness%Project% o BODY%WORLDS:%Pulse% %About%You%&%The%Beat%of%Life% o BODY%WORLDS%Vital% o BODY%WORLDS%The%Cycle%of%Life% o BODY%WORLDS%&%The%Story%of%the%Heart% GunthervonHagens BODYWORLDStentoonstellingenzijngebaseerdopeenlichaamsdonatieprogramma, waarbijdedonorexplicietverklaardheeftdatzijnlichaamnaoverlijdenmagwordengetoondindebody WORLDStentoonstellingen.

6 Gezamenlijk'project'van'donor,'dokter'en'bezoeker' GunthervonHagens BODYWORLDSiseensamenwerking,eengezamenlijkezoektochtnaarverklaringen verduidelijking voor donor, anatoom en bezoeker. BODY WORLDS is ontworpen door de baanbrekende anatoom dr. Gunther von Hagens. Het is de enige anatomietentoonstelling die wordt gevoed door intellectuele nieuwsgierigheid, ontstaan in het licht van wetenschappelijk onderzoek. De expositie is tot stand gekomen dankzij de onbaatzuchtigheid van donoren en is vormgegeven door het respect van de anatoomvoorhetmenselijklichaam.bezoekersondersteunendetentoonstellingdoorhunverlangennaar kennis,doorhunnieuwsgierigheid. Donorendiezogenereuswarenhunlichaamvoorplastinatiedoeleindennatelaten,inhetbijzonderten behoevevanpublieksvoorlichtingophetgebiedvananatomieenfysiologie,spelendehoofdrolinditniet eerdervertoondeeerbetoonaandemensheid.metuitzonderingvaneenkleinaantalspecimensdatuit anatomieverzamelingen en?programma s werd gekocht, zijn alle plastinaten in de BODY WORLDS tentoonstellingen van Gunther von Hagens afkomstig van het unieke lichaamsdonatieprogramma dat in 1982 in het Duitse Heidelberg het daglicht zag, en daarna werd beheerd door het in 1993 opgerichte Institute for Plastination (IfP) in Heidelberg. Momenteel beschikt het Institute for Plastination over een donorportefeuille van meer dan personen, waaronder meer dan 80 Belgen. In tegenstelling tot andereanatomietentoonstellingen,diegevondenlichamenofoverledenpersonenvanonbekendeafkomst gebruikenzonderdewettelijketoestemmingvandeoverledeneofzijn/haarnaasteverwanten,gebruikt BODYWORLDSdelichamenvanmensendietijdenshetlevenhunlichaambijtestamenthebbennagelaten ten behoeve van plastinatie en educatie. Zij willen de opleiding van toekomstige generaties tot hun eeuwigdurendenalatenschapmaken. Lichaamsdonatie'voor'plastinatie' AlleanatomischepreparatendieindeBODYWORLDStentoonstellingenwordengetoondzijnecht.Zezijn vanmensenafkomstigdietijdenshetleventoestemminghebbengegevendathunlichaamnahundood gebruiktmagwordenvoorhetopleidenvanartsenenhetgevenvaninformatieaanleken.veeldonoren hechtenerwaardeaandatzeopdiemaniernahundoodnogvannutkunnenzijnvooranderemensen. Doorhunbelangelozelichaamsdonatiestellenzeonsinstaateenuniekinzichttekrijgeninhetmenselijk lichaam.datwastotnogtoeuitsluitendvoorbehoudenaanartsen. Informatieoverlichaamsdonatie:

7 Nieuwe'evoluties'in'plastinatie' Dr.GunthervonHagenswerktconstantaanhetverbeterenvanzijnuitvinding,deplastinatiemethode.In deafgelopenjarenheefthijeenuniekevooruitgangbijhetplastinerenwetenteboeken.hijheeftopvier puntenvernieuwingeningevoerd,diehijgraagwilnoemen:(1)degelaatsuitdrukkingvandeplastinaten, (2)Hetinkleurenvanlichaamsschijven,(3)Stabielevaatvormenen(4)Plastinatenvangrotedieren.. (1)'De'gelaatsuitdrukking'van'de'plastinaten' We hebben geconstateerd dat bezoekers van de tentoonstellingen zich graag identificeren met plastina? ten van complete lichamen, en dat hierdoor het gezondheidsbevorderendeffectversterktwordt. Daarombestedenwijtegenwoordigmeeraandachtaan deindividuelegelaatsuitdrukking.deuitstralingvanhet plastinaatalsgeheelishierdoorverbeterd. (2)'Het'inkleuren'van'lichaamsschijven' Sinds 2008 zijn wij in staat geplastineerde lichaamsschijven desgewenst in te kleuren. Het inkleuren, waarvoor de op?70 C schokgevroren lichaamsschijven voor korte tijd worden ontdooid, stelt de toeschouwerinstaatdeverschillendesoortenweefsels,zoalsbijvoorbeeldstrafbindweefselenspierenof huid en onderhuids bindweefsel, van elkaar te onderscheiden. Dat was tot nu toe niet mogelijk. De afbeeldingenvangeplastineerdelichaamsschijvenuitheturogenitalesysteem(deprostaat,zaadblaasjes)en vandeborstkaslatenditopeenaanschouwelijkemanierzien. Gekleurde%schijfplastinaten:% V.l.n.r:%Cauda%equina%en%Musculus%iliopsoas,%Prostaat%met%spieren%en%Rotatiemanchet%van%de%bekkenbodem%

8 (3)'Stabiele'vaatvormen' Nieuw ontwikkelde kunststoffen maken de vervaardiging van mecha? nischsterkevaatvormenmogelijk,datwilzeggenkunststofvullingenvan vaatstelselsystemen. Die worden ook 'corrosiepreparaten' genoemd omdathetomliggendeweefselbijhetpreparerenvanvatengewoonlijk wordt 'weggecorrodeerd' met logen of zuren. Wij gebruiken daarvoor echter enzymoplossingen. Daarmee wordt het mogelijk mechanisch hoogbelastbarekunststofmengselstegebruiken;diewarenmethetoog op hun kwetsbaarheid ten aanzien van zuren of logen tot nu toe niet toepasbaar. Specifieke polyurethaansamenstellingen blijken voor dit doel bijzonder geschikt. Zo zijn wij er voor het eerst in geslaagd holle vaatvormentemakendiebijeengeringgewichtbijzonderflexibelzijn en die ook mechanisch beter te belasten zijn dan traditionele vaatvormen,diemeestalvanacrylaat(vloeibaarplexiglas)zijngemaakt. ' %Vaatvorm,% corrosiepreparaat% van%een%menselijk%hart.% (4)'Plastinaten'van'grote'dieren' In de tentoonstellingen laten wij steeds vaker grotere dieren zien, want deze pure grootte fascineert de bezoekersenisietsdatzijtotnutoenooiteerderhebben gezien. Nadat het 'steigerend paard met ruiter' en de laaglandgorilla 'Artis' de populairste plastinaten op de tentoonstelling zijn geworden, zijn er nog een kameel, een struisvogel en een giraf bijgekomen. Inmiddels hebbendr.gunthervonhagensencuratordr.angelina WhalleymetdeBODY%WORLDS%of%Animals,internationaal bekend onder de titel ANIMAL INSIDE OUT, zelfs een geheelnieuwe,zelfstandigedierenwereldgeschapen,die inhetvoorjaarvan2010zijnsuccesvollewereldpremière had.aandehandvanplastinatenvangrotedieren,zoals 'Samba', de eerste geplastineerde olifant ter wereld, kunnenbezoekersdeanatomievanmensendierverge? lijkeneninzichtkrijgenindelichamenvanverschillende diersoorten, en wel met een ongekende perfectie. Uit onafhankelijke bezoekersenquêtes en commentaren blijkt dat de door de tentoonstelling geboden mogelijkheidtotvergelijkingvandeanatomievanmensendiertotmeerwaarderingleidtvoorbedreigde diersoorten,endusooktotmeerbegripvoordebelangenvandedierenbescherming.

9 De'plastinatiemethode' De Plastinatiemethode Weefselvocht Preparatie Fixatie Het ontbindingsproces wordt door formaline gestopt Preparaten van lichamen worden met pincet en scalpel geprepareerd Zagen Bevroren schijven worden in 3,5 mm dikke schijven gezaagd Aceton Ontwatering In een koud acetonbad wordt bevroren weefselvocht vervangen door aceton Ontvetting In een warm acetonbad wordt oplosbaar vet vervangen door aceton Vloeibare kunststof Geforceerde Impregnatie In het vacuüm wordt aceton geextraheerd en langzaam door kunststof vervangen Positionering Ledere structuur wordt in de juiste positie gebracht Schijven gieten Weefselschijven worden tussen folie en/of glasplaten gelegd Vaste kunststof Harding met gas Lichaamsplastinaat Harding met warmte Schijfplastinaat Doordrenkt met siliconenrubber Doordrenkt met epoxyhars

10 Conservering'door'plastinatie''

11 Geschiedenis'van'de'plastinatie'W'van'idee'tot'uitvinding' Toendr.GunthervonHagensinjuli1977alswetenschapperenonderzoeksassistentaanhetInstituutvoor PathologieenAnatomievandeUniversiteitvanHeidelbergwerkte,kwamhijopeenfantastischidee.'Ik onderzocht een verzameling door plastic omhulde specimens. Dat was toen de meest vooruitstrevende conserveringstechniek, waarbij de specimens diep in een transparant kunststofblok werden gegoten. Ik vroegmijafwaaromjedespecimensinkunststofzouingietenenalduszoulatenuitharden,inplaatsvan hetkunststofindelichaamscellentelatendoordringen,waardoorhetspecimeninwendigzouuithardenen jehetletterlijkzoukunnenvastgrijpen.' Datideekwamalseenopenbaringvoordr.VonHagensenlagtengrondslagaandeplastinatietechniek,zijn baanbrekende uitvinding. Tijdens het proces worden het intracellulaire water en het oplosbare vet onttrokken aan het weefsel van het anatomische specimen om de afbraak ervan tegen te gaan, en vervangendoorreactiefkunstharsenelastomeren,zoalssiliconenrubberenepoxyhars,dieondervacuüm indelichaamscellendoordringen.tenslottelaatmendespecimensonderinvloedvangas,lichtofwarmte uitharden,waardoordezestijfenduurzaamworden. Toenhijwekennadienvooreenonderzoeksprojecteenreeksdwarsdoorsnedenvanmenselijkenierenaan hetvoorbereidenwas,kreeghijeenandereingeving.hijwasimmersbezignierdoorsnedeninvloeibaar acrylglas onder te dompelen en bekeek de luchtbellen die vrijkwamen bij de bewegingen van het hardingsmiddeldatondervacuümmoestwordenafgescheiden.'ikbesefteplotsdathetmogelijkzouzijn eenmetacetondoordrenktstukjenierondervacuümteimpregnerenmetkunststof,eenvoudigwegdoor hetacetonerindevormvanbellenaanteonttrekken,netzoalsdatgebeurtbijhetontgassen.'hoewel vele acetonbellen uit het specimen werden onttrokken, kromp dit binnen een uur ineen tot een zwarte massa. Maardr.VonHagenslietzichnietuithetveldslaandoorhetresultaatvanzijn eersteontdekkingsreisnaar dewereldvanplastinatie.dankzijzijnbasiskennisindenatuur?enscheikundeerkendehijdatdezwarte kleurhetgevolgwasvandelichtbrekingvanhetplexiglas,endatdeinkrimpingtewijtenwasaandehoge snelheidvanhetimpregnatieproces.ditinzichtwasvoorhemaanleidinghetexperimenteenweeklaterte herhalen met vloeibaar siliconenrubber, dat over een betere lichtbreking beschikt. Hij liet het proces langzaamverlopen,waarbijhijversesiliconenindrieafzonderlijkebadengootomtevoorkomendathet siliconenenhetspecimendoorblootstellingaandeluchttesnelzoudenuitharden.nadathijhetspecimen indebuitenluchthadlatenuitharden,haddr.vonhagens swereldseersteplastinaatinhanden.

12 Inmaart1978diendedr.VonHagenseenoctrooiaanvraagvoorzijnuitvindinginbijdeDuitseoctrooiraad. Hijhadtoenpasdeeerstestappengemaaktophetgebiedvandeplastinatie.Hetzounog13jaardurenom zijn uitvinding te verfijnen en zelfs nu is hij nog niet helemaal tevreden over de resultaten van zijn methodes. Als hij problemen ondervond bij het experimenteren zocht dr. Von Hagens advies bij andere weten? schappers. Zo was dr. Wolfgang Koser, een vermaard wetenschapper op het vlak van polymeren en toenmaligdirecteurvandeafdelingreactionresinapplicationtechnologybijbasfagindeduitsestad Ludwigshafen, als adviseur van dr. Von Hagens het dichtst betrokken bij diens eerste ontdekking. 'Hij toondemijorganenenweefseldelendiedoordrenktwarenmetkunsthars,maardatvoldeednietaanzijn verwachtingeneneisen.geziendedoorgaansbeperktekennisvanpolymeerchemiebijartsenvondikde specimensvanopmerkelijkgoedekwaliteit,'schrijftdr.koser.hijverleendevonhagenstechnischadvies over de juiste verwerking van kunsthars teneinde de moeilijkheden te overwinnen die optreden als het kunstharsineenvochtigeomgevingenindefijnebloedvatenmoetuitharden.hetideeommet eenuiterst gemotiveerde, erg vernieuwende, onconventionele en tegelijk erg aardige wetenschapper te kunnen samenwerken, trok dr. Koser aan. Daarom bood hij Von Hagens aan tijdens de weekeinden in zijn laboratoriumtewerken. Zoalsbijallebaanbrekendewetenschappelijkeuitvindingenkendeplastinatieookhaarportiespectaculaire tegenslagen, voordat er successen werden geboekt. Klaus Tiedemann, toenmalig professor aan het InstituutvoorAnatomieenCelbiologievandeUniversiteitvanHeidelbergencollegavandr.VonHagens, kandaarovermeepraten.hijherinnertzicheendaginhetlaboratoriumtoenvonhagensprobeerdeeen vacuümkasttegebruikendiegemaaktwasvangelasteroestvrijestalenplaten.'deafdekplaatbestonduit veiligheidsglasmeteendiktevaneencentimeter.toenhetvacuümongeveereentiendevandenormale atmosferischedrukhadbereikt,implodeerdehetstaalglas,datalbehoorlijkaanhetdoorbuigenwas,met hetgeluidvaneenhandgranaatenwerdenwijletterlijkonderdeglasschervenbedolven,'schrijfthij. Ondanks vele tegenslagen zette dr. Von Hagens door met wat was uitgegroeid tot zijn professionele en persoonlijke obsessie. In 1981 diende hij een octrooiaanvraag in voor 'Animal and Vegetal Tissues PermanentlyPreservedbySyntheticResinImpregnation'bijhetAmerikaanseOctrooibureau. Dr.VonHagenspubliceerdeineenrelatiefkorteperiodeverschillendewetenschappelijkestudiesoverzijn uitvinding en hij richtte BIODUR Products op, een onderneming die de belangrijkste bestanddelen en formulesvoorplastinatieverkochtaan400medischefaculteitenenuniversiteitenoverdehelewereld.hij richtte het Institute for Plastination op en begon uiteindelijk ook met de organisatie van de anatomietentoonstellingenbodyworlds. Dr.VonHagensheeftmetzijnplastinatietechniekhettraditioneledomeinvandeanatomieenhaarpubliek voorgoedgewijzigd.'dedoelstellingvanplastinatiewasvanafhetbeginwetenschappelijk,gerichtophet opleiden van medische studenten. Omdat het grote publiek zich ook begon te interesseren voor de geplastineerdespecimensbenikbegonnenmetdeopenbaretentoonstellingen,waarbijikbeseftedatikze heel esthetisch moest brengen om te voorkomen dat de bezoekers geshockeerd zouden raken. De plastinatenzoudentothunverbeeldingtespreken,'verteltdr.vonhagens.

13 Dr.'Gunther'von'Hagens:'een'leven'voor'en'in'de'wetenschappen' Gunther von Hagens leven leest als het klassieke curriculum vitae van een wetenschapper, gekenmerkt doorvroegrijpheid,eruditie,ontdekking,experimentenenuitvinding.zijnlevenisookdekarakterschets vaneenmangevormddoorbuitengewonegebeurtenissenenonderscheidendoorverzetendurf. VonHagens tweejaarlangepolitiekegevangenschapinoost?duitsland,zijnvrijlatingnadatdewest?duitse regeringdaarvoor40.000duitsemark(circa20.000euro)hadbetaald,zijnpioniersuitvindingomafbraak vaneenoverledenlichaamtegentegaanenhetlichaamteconserverenvoordedidactischeeeuwigheid, zijn samenwerking met donoren, waaronder zijn beste vriend, die hun lichaam bij legaat aan hem geschonkenentoevertrouwdhebbenvoordissectieenpublieketentoonstellingentenslottezijnrolals pedagoogdiedetraditievandeanatomenuitderenaissancevoortzet;datallesmaaktzijnleventoteen opmerkelijkleveninenvoordewetenschappen. Anatoom, uitvinder van plastinatie en ontwerper van Gunther% von% Hagens % BODY% WORLDS:% The% Original% Exhibition.VonHagens(gedooptalsGuntherGerhardLiebchen)werdin1945geboreninAlt?Skaldennabij hetpoolsepoznan,dattoentotduitslandbehoorde.omaandedreigenderussischebezettingvanhun thuislandteontkomen,legdenzijnoudersdetiendagenoudebabyineenwasmandenbegonnenzemet paard en kar aan hun zes maanden durende tocht westwaarts. Het gezin woonde korte tijd in en rond Berlijn,voordatzijzichdefinitiefvestigdeninGreiz,eenstadjewaarVonHagensverbleeftothij19jaarwas. Als kind werd bij hem een zeldzame bloedaandoening geconstateerd, waardoor hij beperkt was in zijn activiteitenenhijlangeperiodesinhetziekenhuismoestverblijven.volgenshemcultiveerdedieervaring bijhemeengevoelvanvervreemdingennon?conformisme.toenhijzesjaarwas,ontsnaptevonhagens ternauwernood aan de dood en verbleef hij vele maanden op de intensive care?afdeling. Zijn dagelijkse contactenmetartsenenverpleegstersmaakteneenonuitwisbareindrukophemenwektenhetverlangen zelfartsteworden.vanjongsafaantoondehijookbelangstellingvoordewetenschappen.zoraaktehij naarverluidtalstwaalfjarigehelemaalbuitenzichzelftoenderussenhunspoetnikderuimteinlanceerden. 'OpschoolwasikdeSpoetnik?deskundigeen?archivaris,'zegthij. In1965begonVonHagenseenopleidingaandemedischefaculteitvandeUniversiteitvanJena,datten zuiden van Leipzig ligt en de geboorteplaats is van de schrijvers Schiller en Goethe. Zijn onorthodoxe methodes en flamboyante persoonlijkheid waren opvallend genoeg om te worden vermeld in de

14 universiteitsrapporten. 'Gunther Liebchen is iemand die taken niet systematisch aanpakt. Door deze eigenschapendoorzijnverbeeldingskracht,waardoorhijsomsderealiteituithetoogverliest,ontwikkelt hijafentoeergeigenzinnigeenongewonewerkwijzen,maarnooitzodanigdathijhetcollectievebelang vanzijncollegegroepschadeberokkend.integendeel,zijnmaniervanwerkenzetzijnmedestudentener vaaktoeaanhuneigenwerkkritischtebeoordelen.' TijdenszijnuniversiteitsjarenbegonVonHagenstetwijfelenaanhetcommunismeenhetsocialisme en verruimdehijzijnpolitiekekennisdoorinformatieteverzamelenuitwestersenieuwsbronnen.nadiennam hijdeelaanstudentenbetogingentegendeinvalvanhettoenmaligetsjecho?slowakijedoordetroepenvan hetwarschaupact.injanuari1969trokhijalsvermomdetoeristdoorbulgarijeenhongarijeenop7januari probeerdehijdetsjecho?slowaaksegrensnaaroostenrijkendusnaardevrijewereldovertesteken.dat luktehemniet,maarhijwaagdedevolgendedagaleentweedepoging,opeenanderegrenslocatie.nu hielden de autoriteiten hem aan. 'Tijdens mijn gevangenschap liet een vriendelijke wachter een raam openstaanvoormij,zodatikkonontsnappen.ikaarzeldeechterenkonmaarnietbeslissen,watmeheel duuriskomentestaan,'vertelthij. GunthervonHagenswerdgearresteerd,uitgeleverdaanOost?Duitslandenvoortweejaarindecelgegooid. Hijwastoenpas23jaar.VonHagenswerdbeschouwdalseenbedreigingvoordesocialistischelevenswijze en had daarom rehabilitatie en burgerschapsvorming nodig. De gevangenisverslagen voor Gunther Liebchen luidden als volgt, 'De gevangene moet worden opgeleid om een geschikt klassenbewustzijn te ontwikkelen,zodathijinzijnverderelevendenormenenvoorschriftenvanonzesamenlevingrespecteert. Degevangenemoetwordengewezenophetgevaarvanzijngedrag,endaarbijmoetendebevindingenvan degevangeneoverzijntoekomstiggedragalsburgervandesocialestaatwordenvastgesteld.' 46JaarnazijnopsluitingkanGunthervonHagensdezeverlorenjarenenigszinsrelativerenenzicherzelfs mee verzoenen. 'De hechte vriendschappen die ik daar met andere gevangenen heb gesloten en de vreselijke aspecten van het gevangenschap die ik alleen heb kunnen overwinnen dankzij mijn fantasie, hebben ertoe bijgedragen dat ik solidair ben geworden tegenover mijn medemens, vertrouwen heb gekregeninmijneigenlichaamengeestalsdevrijheidmewordtontnomen,enikookeendoorzetterben geworden.alleswatikindegevangenishebgeleerd,islatervangrootbelanggeweestvoormijnlevenals artsenuitvindervandeplastinatietechniek.' Nadat West?Duitsland hem in 1970 had vrijgekocht, schreef Von Hagens zich in aan de Universiteit van Lübeckomzijnmedischestudiestevoltooien.Toenhijin1973wasafgestudeerd,begonhijzijnklinische opleidingsperiodeineenziekenhuisophelgoland,eenbelastingvrijeilandwaardoordegoedkopealcohol eenvrijgrootaantalalcoholverslaafdenwoonde. Hetjaardaarop,nadathijzijndiplomaindegeneeskundehadbehaald,ginghijaandeslagopdeafdeling Anesthesiologie en Spoedgeneeskunde van de Universiteit van Heidelberg, waar hij inzag dat zijn meditatievegeestnietgeschiktwasvoordesaaieroutinetakendievanhemverwachtwerden.injuni1975 huwde hij zijn vroegere schoolvriendin, dr. Cornelia von Hagens, en nam hij haar achternaam over. Ze

15 kregendriekinderen;rurik,beraentona. In 1977 begon hij als inwonend arts en docent aan zijn achttienjarige loopbaan aan het Instituut voor PathologieenAnatomievandeuniversiteitHeidelberg.IndatjaarvondVonHagensdeplastinatieuit,de baanbrekende technologie om anatomisch materiaal te conserveren met behulp van kunstmatige polymeren. 'Ik onderzocht een verzameling in plastic omhulde specimens. Dat was toen de meest ontwikkelde conserveringstechniek, waarbij de specimens diep in een transparant kunststofblok werden gegoten.ikvroegmijafwaaromjedespecimensinkunststofzouingietenenalduszoulatenuitharden,in plaatsvanhetkunststofindelichaamscellentelatendoordringen,waardoorhetspecimeninwendigzou uithardenenjehetletterlijkzoukunnenvastgrijpen.' Hijpatenteerdedemethode,ensindsdiensteekthijzijnheleenergieindeverbeteringvanzijnuitvinding. Bijplastinatiebestaatdeeerstestaperinafbraakvananatomischmateriaaltegentegaan.'Hetoverleden lichaamwordtgebalsemdmeteenformaline?injectie,terwijlkleinerespecimenswordenondergedompeld informaline.vervolgenswordenhetintracellulairewaterenhetoplosbarevetaanhetvetweefselvande specimensonttrokkenenvervangendoorkunstharsenelastomeren,zoalssiliconenrubberenepoxyhars, dieondervacuümindelichaamscellentrekken,'vervolgthij.nadatdespecimensineenhoudingwerden gezetdieoptimaalisvooreducatievedoeleindenwordenzeuitgehardonderinvloedvanlicht,warmteof bepaaldegassen.deuiteindelijkespecimensofplastinatenzijnonbuigzaamenduurzaam.'zelfsvandaag nogbenikmijnuitvindingverderaanhetverbeteren,omdatdienognietperfectis,'besluithij. IndieperioderichtteVonHagenszijneigenbedrijfop,BIODUR Products,omdespecifiekepolymeren, benodigdheden en technologie die worden gebruikt bij plastinatie, te verdelen aan medische instituten wereldwijd.% Vandaag gebruiken meer dan 400 instituten in 40 landen over de hele wereld Gunther von Hagens uitvindingomanatomischespecimensteconserverenvoormedischeopleidingen.in1983kreegdr. VonHagensvandekatholiekekerkgemeenschaphetverzoektotplastinatievanhethielbeenvandeheilige HildegardvanBingen,(1090?1179),eenzaligverklaardmystica,theologeenschrijfsterdieinDuitsland wordtvereerd.maartoenhijlatervoorsteldeplastinatietoetepassenoppausjohannes?paulusii,kreeghij alnuloprekestvoordatdepartijenookmaarwarenbegonnenteonderhandelen. In1992huwdeVonHagensartsdr.AngelinaWhalley,tevenszijnbusinessmanagerendeontwerpstervan debodyworlds%tentoonstellingen.hetjaardaaroprichttedr.vonhagenshetinstituteforplastinationin Heidelberg op, dat geplastineerde specimens voorbereidt voor educatieve doeleinden en voor de BODY WORLDS tentoonstellingen. De tentoonstelling was voor het eerst te zien in Japan in Tot nu toe hebbenmeerdan40miljoenmensenbodyworldsbezocht,inmeerdan90stedenineuropa,amerika, Afrika en Azië. Zijn voortdurende inspanningen de tentoonstelling te verdedigen tegen de vaak heftige aanvallenvantegenstanderszijnvolgenshemdetoldiehijmoetbetalenalspubliekanatoomenpedagoog. 'De publieke anatoom verkeert in een bijzondere positie. Hij moet in zijn dagelijks werk de taboes en overtuigingenomvormentoteennieuwezienswijzeopdoodenstoffelijkheid.hetgaateromhethartvan de mensen te openen voor een kijk op hun innerlijke stoffelijkheid en hierdoor een gezondheidsbesef

16 teweeg te brengen dat gekarakteriseerd is door een hoge waardering van het eigen lichaam en dat ten goede komt aan een gezonder en dus langer leven. Ikzelf ben niet controversieel, maar mijn tentoonstellingenzijndatwel,omdatikdebezoekersvraaghunfundamentelemeningenenovertuigingen overonsgezamenlijkenonvermijdelijklotteoverstijgen.' Inzijnstreven,degrenzenvandevrijheidteverkennen,heeftdr.VonHagensongelooflijkeinspanningen gedaan om rond te reizen om zijn belangen overal ter wereld te verdedigen. Hij is sinds 1996 gasthoogleraaraandedalianmedicaluniversityinchinaendirecteurvanhetonderzoekscentrumvoor Plastinatie aan de State Medical Academy in Bishkek, Kirgizië. In 2001 richtte hij een particuliere ondernemingop,devonhagensdalianplastinationltd.,indalian,china,diealleendierenplastineert.in 2004werddr.VonHagensgasthoogleraaraanhetNewYorkUniversityCollegeofDentistry(NYUCD).Hij bouwt momenteel de eerste studierichting Anatomie in de Verenigde Staten uit, die geplastineerde specimensinplaatsvandissectiezalgebruiken.in2006richttehijgubenerplastinategmbhopenopende hij het PLASTINARIUM in het Duitse Guben, een plastinatiestudio en anatomische tentoonstelling die toegankelijkwarenvoorhetgrotepubliek.in2012werddeplastinatievandierenovergenomendoorhet instituutingubenensloothijdevestigingindalian. EengeheelnieuwetentoonstellingzetteGunthervonHagensinmaart2010op,toenhijdeuniekeexpositie BODY%WORLDS%of%Animals(internationaalbekendonderdenaamANIMALINSIDEOUT)introduceerde,die gewijdisaanhetinwendigelichaamvandedieren.dankzijeenrevolutionaireplastinatietechnologiewas het voor het eerst mogelijk ook de allergrootste organismen op esthetische wijze te prepareren en duurzaamteconserveren.% 'Hetmenselijklichaamishetlaatstoverblijvendestukjenatuurineendoordemensgeschapenomgeving,' zegthij.'ikhoopdatdetentoonstellingenruimtebiedenvoorinzichtenbezinning,zelfsvoorhetwinnen van filosofische en religieuze zelfkennis, en openstaan voor interpretatie, ongeacht de achtergrond en levensfilosofievandebezoeker.'

17 Dr.'Angelina'Whalley'combineert'kunst'en'anatomische'wetenschap' VanjongsafaandroomdededirecteurvanhetInstituteforPlastination,AngelinaWhalley,ervanomchirurgte worden.'ikwistalzeersneldatikziekemensenwildehelpen,éénpersoontegelijk,endatdegeneeskundemijn actiedomeinzouzijn',aldusdr.whalley. MeteendiplomaGeneeskundevandeUniversiteitvanHeidelberginhandeneneenveelbelovendechirurgische loopbaan in het vooruitzicht schreef zij zich in 1986 in voor een intensieve cursus dissectie om haar vaardighedenindeoperatiekamerteverfijnen.toevalligwasdeanatoomgunthervonhagensdecursusleider. Methemzouzijzoweleenprofessionelealseenpersoonlijkebandopbouwen.In1992trouwdenzij. Tijdensdebeginjarenvandr.VonHagens onderzoeknaarplastinatieverwachttewhalleydathaarloopbaanen haar werk in de ziekenzorg slechts een beetje vertraging zouden oplopen. 'Ik wilde hem steunen bij zijn ondernemingen,dieinmijnogeneengeweldigeverworvenheidophetgebiedvandeanatomiewaren,maarik wildemijnprofessionelelotzekernietlatenafhangenvanhetaldannietslagenvanzijnwerk,'verduidelijktzij. Toen zij in 1995 begon als creatief en conceptueel ontwerpster van de BODY WORLDS% tentoonstellingen probeerde zij de specimens, organen en plastinaten zodanig voor te stellen dat deze de bezoeker niet onverschillig zouden laten. 'Ik wilde onze missie betreffende medisch onderwijs bevorderen door het postmortale lichaam te verheffen, zonder dat dit ten koste gaat van de esthetische uitstraling. Ik probeer het lichaamopeenaangrijpende,goedtebevattenenmooiemaniervoortestellen,zodatjealsbezoekermeerte wetenkuntkomenoveranatomie,ziektesengezondheid',legtwhalleyuit. Whalley wilde de bakens van de gezondheidkundige opvoeding in engere zin verzetten, zoals dat vanaf de renaissancewerdtoegepastdoordeconventioneleanatomieenzoalsdattot2004ookdoordebodyworlds% tentoonstellingenwerdgedaan.daaromintroduceerdezijdefilosofieindetentoonstelling.deconfrontatievan deplastinatenmetbeschouwingenoverhetlevenendedood,vanondermeergoethe,descartes,senecaen Kant,draagtbijtoteensfeervanontzageneerbiedindetentoonstellingszalen,dievelebezoekersvergelijken meteenspirituelebewustwording. Whalleyintroduceerdeookhetprincipevandevergelijkendeanatomieindetentoonstellingen,waarbijziekeen gezondeorganentegenoverelkaarwordengeplaatst,meteentreffendeffectalsgevolg.'hetlichaamiszobroos enkwetsbaar,maartegelijkookzoveerkrachtigenvergevingsgezind,'verteltdr.whalley.'hetslaatallesopin zijn geheugen. Dat maakt dat alles wat wij met ons lichaam doen van belang is. Het heeft echter ook een dynamischbewustzijn,zodat,alswijonzeongezondelevensstijlopgevenofaanlichaamsbewegingbeginnente doen,zelfsdekleinsteveranderinghetverschilkanmaken.'defrappanteconfrontatievaneenzwartgeworden

18 long van een roker met een gezonde long heeft ontelbare bezoekers ertoe aangezet het roken op te geven. Terwijlhetzienvaneenzieke,ingekrompenlevernaastzijngezondetegenhanger,velenertoeaangezetheeft minderalcoholtedrinken. In meer dan 90 stedenin Europa, Amerika, Afrika en Azië zijn de BODY WORLDS% tentoonstellingen bezocht doormeerdan40miljoenbezoekers.detentoonstellingenhebbeneengrootaantalbezoekersdoenbesluiten hunlevensstijlaantepassenengezondertegaanleven.dr.whalleyheeftdanooknauwelijksspijtdatzijhaar loopbaanalschirurgheeftopgegeven.'hetdoetmeechtietsalsikindetentoonstellingvrouwenopvruchtbare leeftijdzievertoevenopdeafdelingfoetusontwikkeling,waarzijvoorheteerstooginoogkomentestaanmet prenataalleven.ofalsiktienersinlerenjasjeenspijkerbroekhunsigarettenpakjezieweggooien,omdatzetoch eindelijkhebbeningeziendatrokennietmeercoolis',verteltzij.haaronverwachteloopbaanalsinvloedrijke pleitbezorgster van de volksgezondheid heeft zij ook met veel enthousiasme omarmd. 'Ik heb al veel meer mensenietskunnenbijbrengenovergezondheiddanikooitzouhebbenkunnendoenalschirurg',besluitzij. ' Dr.'Angelina'Whalley' Dr. Angelina Whalley is een erkend arts en directrice van het Institute for Plastination in de Duitse stad Heidelberg.ZijisookcreatiefenconceptueelontwerpstervandeBODYWORLDStentoonstellingenvanGunther vonhagens. AngelinaWhalleyzaghetlevenslichtin1960inhetDuitseHannover.ZijbegonhaarmedischestudieaandeVrije UniversiteitinBerlijnenstudeerdeafaandeRuprecht?Karls?UniversiteitinHeidelberg.Toenzijzichin1986als wetenschappelijk assistente aan de Universiteit van Heidelberg voorbereidde op een loopbaan in de chirurgie ontmoettezijdeanatoomdr.gunthervonhagens.doorhunsamenwerkingindeanatomielaboratoriavande UniversiteitvanHeidelbergontstondeenprofessioneleeneenpersoonlijkebanddienualmeerdantwintigjaar bestaat, van de beginjaren na de uitvinding van plastinatie, via het ontwerp van de BODY WORLDS tentoonstellingen, tot de opening van de door critici en publiek bejubelde tentoonstellingen in meer dan 90 stedenineuropa,amerika,afrikaenazië. NadatzijvijfjaarlangwetenschappelijkwerkhadverrichtaanhetAnatomischInstituutvandeUniversiteitvan Heidelberg, werd dr. Whalley in 1993 directeur van Biodur Products, een bedrijf dat de formules en benodigdheden voor plastinatie levert aan meer dan 400 medische faculteiten en universiteiten in de hele wereld. In1995werddr.WhalleycreatiefenconceptueelontwerpstervandeBODYWORLDStentoonstellingen.Zoiszij onder andere verantwoordelijk voor de planning en indeling van de ruimte en de tentoongestelde stukken, waarbij het gaat om een esthetisch, thematisch en pedagogisch optimale presentatie van de specimens, organenenplastinaten. In1997werddr.WhalleydirecteurvanhetInstituteforPlastinationinHeidelberg.Zijfungeertalspromotorvan de tentoonstellingen, die zij heeft opengesteld voor inmiddels meer dan 40 miljoen mensen over de hele wereld.dr.angelinawhalleyendr.gunthervonhagenszijnsinds1992getrouwd.

19 ' Voorwoord' Body%Worlds:%An%Anatomical%Exhibition%of%Real%Human%Bodies% Een%anatomische%tentoonstelling%van%echte%menselijke%lichamen% % Samenvatting'van'de'ethische'beoordeling' HethierbijgevoegdeEthischeRapportiseenweergavevanhetnauwgezetteonderzoekdatin2004/2005is uitgevoerd in opdracht van het California% Science% Center met betrekking tot de tentoonstelling: BODY% WORLDS,%een%anatomische%tentoonstelling%van%echte%menselijke%lichamen. Zoals in het bijgaande rapport uitvoerig besproken, stonden bij het werk van de commissie de volgende aspectencentraal:hetpersoonlijkbekijkenvanderelevantedocumentenmetbetrekkingtotlichaamsdonatie en de praktijk van het doneren door een deskundige op het gebied van bio?ethica, evenals een uitgebreide analysedoordeadviescommissievanhetscience%center. Tot onze taken behoorde het bekijken van relevante informatie met betrekking tot de BODY WORLDS tentoonstellingzoalsdiein2004heeftplaatsgevonden.onzedoelstellingluiddeeenoordeeltevellenoverde ethischevraagstukkendieverbandhoudenmetdeorganisatievandebodyworldstentoonstelling.daarbij wilden wij ons ervan overtuigen dat er voldoende verklaringen tot toestemming van de lichaamsdonateurs voorhandenwaren,detentoonstellingwaardevolwasophetgebiedvaninformatieenvoorlichting,endatde tentoonstellingrespectvolomgaatmetstoffelijkeoverschotten.opbasisvanonsrapportagewerkhebbenwij detentoonstellingbodyworldsmetdeinditrapportomschrevenbeperkingengeorganiseerd.wijhebben beslotendefoetussen,dienietinlevenhaddenkunnenblijven,nietindetentoonstellingtelatenzien.aandit besluit lag ons enige oordeel ten grondslag dat deze niet voldeden aan de in de ethische beoordeling genoemde criteria, om precies te zijn dat hun wetenschappelijke waarde in het kader van voorlichting niet opwoogtegendemogelijkekwetsingvancultureleenmaatschappelijkegevoelens. HoewelhetonsverheugtdathetdoorhetScience%Centeruitgevoerdeonderzoekookvooranderemuseavan belangisgebleken,willenwijonsnietaanmatigenvooranderentespreken.opbasisvanonzeervaringenen onderzoekdoenwijdevolgendenadrukkelijkeaanbevelingenvooranderetentoonstellingslocaties: 1. Deactieveparticipatieenadviseringdooreenplaatselijkeethiekcommissieisabsoluutnodig. 2. Het is niet acceptabel, menselijke lichamen of organen zonder de volledige, vrijwillige en op informatiegebaseerdetoestemmingvandenoglevendedonateurstentoontestellen.overtuig u ervan dat lichamen en organen met de specifieke, volledige en op informatie gebaseerde toestemmingvandelichaamsdonateurwordengedoneerd. %

20 3. Zorgervoordatdetentoonstellinggeeninbreukmaaktopwet?enregelgeving,vooralwanneer culturele,ethischeofreligieuzecontroversesteverwachtenzijn. Wijsprekendezeaanbevelingenuitmetonzebijzonderewaarderingvoordr.GunthervonHagensenvoor zijn doel, de 'medische voorlichting aan en waardering van leken' te stimuleren. Zijn baanbrekende educatieve tentoonstelling, die in 2004 voor het eerst in het Science Center te zien was, wordt zeer gewaardeerd en blijft een gouden standaard op zijn terrein. Met het oog op deze en elke andere tentoonstelling waarin stoffelijke overschotten onderwerp van beschouwing zijn, is ons duidelijk dat de beslissingendiemuseategenwoordigmoetentreffencomplexensomsookcontroversieelzijn.wijhebbendit rapportoveronzemaniervanwerkenopgesteldindehoopdathetvooranderemuseanuttigkanzijnbijhun overwegingen. 30November2009 JeffreyN.Rudolph,PresidentandCEO,CaliforniaScienceCenter DianePerlov,Ph.D.,SeniorVicePresident,Exhibits,CaliforniaScienceCenter Ledenvandeethischeadviescommissie: FatherRichardBenson,C.M.VincentianFathersatSt.John sseminary DavidC.Blake,PhD,JD,Cedars?SinaiHealthSystem RabbiMorleyFeinstein,UniversitySynagogue Dr.StanleyKorenman,MD,UCLAMedicalCenter Dr.NeilWenger,MD,UCLADepartmentofMedicine Zievoordevolledigeethischebeoordeling hetonderdeelmediaopdewebsitevanbodyworldshttp://

21 De'bezoekersreacties'op'BODY'WORLDS' Op een aantal BODY WORLDS tentoonstellingslocaties kregen bezoekers onafhankelijke vragenlijsten uitgereiktomteonderzoekenhoezijwerkelijkdenkenoverdetentoonstelling.deenquêteshaddenten doel hun opinie, verwachtingen, motieven, angsten, voornemens en de veranderingen in hun gedrag zo objectief mogelijk in beeld te brengen. Professor Ernst?D. Lantermann van de Universiteit van Kassel in Duitslandheeftditonderzoekopgezeteninhetmerendeelvandestedenuitgevoerd. Beoordeling'van'de'tentoonstelling'als'geheel:' UitdealgemenepeilingonderdebezoekersblijktdateenoverweldigendemeerderheiddeBODYWORLDS tentoonstellinggoedvindt.gemiddeld90procentvandebezoekersvonddetentoonstellingofwel heel goed,ofwel goed.slechts2procentvonddetentoonstelling slecht.

22 Op'de'volgende'plaatsen'vonden'enquêtes'plaats:' Osaka,Japan 1996 Mannheim,Duitsland oktober1997?maart1998 Wenen,Oostenrijk april?augustus1999 Bazel,VerenigdeStaten september1999 januari2000 Keulen,Duitsland februari?juli2000 Brussel,België september2001?maart2002 Londen,VerenigdKoninkrijk maart2002?februari2003 München,Duitsland februari?augustus2003 Hamburg,Duitsland augustus2003?januari2004 Singapore,Singapore november2003 maart2004 Frankfurt/Main,Duitsland januari2004?juni2004 LosAngeles,VerenigdeStaten juli2004?januari2005 Chicago,VerenigdeStaten februari2005?september2005 Toronto,Canada september2005?februari2006 Philadelphia,VerenigdeStaten oktober2005?april2006 Denver,VerenigdeStaten maart?juli2006 Charlotte,VerenigdeStaten juni?oktober2007 Milwaukee,VerenigdeStaten januari juni2008 Baltimore,VerenigdeStaten febuari september2008 Opinie'over'de'individuele'tentoonstellingen: Het totaaloordeel over de tentoonstelling was op alle locaties zeer positief. De tentoonstelling werd het positiefstonthaaldincharlotte(vs),waar82procentvandebezoekersdetentoonstelling heelgoed vond. '

23 Spreken'de'tentoonstellingen'tot'de'verbeelding? 63procent vandebezoekersbevestigdedat de authenticiteit van de tentoongesteldeitems aanzienlijke invloed had uitgeoefend op het verworven inzicht. 49procent vond dat de specimens een esthetische aantrekking op hen hadden uitgeoefend. Slechts 5procent van de bezoekers vond de tentoongestelde menselijkespecimenseenbeledigingvandemenselijkewaardigheid.

24 Hoe'evalueren'de'bezoekers'de'individuele'aspecten'van'de'tentoonstelling? 87procent van de bezoekers verklaarde dat zij meer hadden geleerd over het menselijk lichaam, en 56procentzeidatzij'meertotnadenkenwarengestemdoverhetlevenendedood.'79procentvoelde 'dieprespectvoorhetwondervanhetmenselijklichaam'en68procentverlietdetentoonstellingmeteen echtegedrevenheidomgezondertegaanleven.47procentvandebezoekersverklaardezijnlichaammeer tewaarderennaeenbezoekaandetentoonstelling. Kortom, uit het onderzoek blijkt dat alle tentoonstellingen aan de positieve verwachtingen van de bezoekers voldeden. Negatieve verwachtingen en angstgevoelens kwamen tijdens de tentoonstelling slechtsbijeenkleineminderheidvoor.

25 Persoonlijke'gevolgen'door'de'tentoonstelling:' Zoals bleek uit de vorige grafiek had 68procent van de ondervraagden het voornemen in de toekomst meer aandacht te besteden aan de lichamelijke gezondheid. Bovendien veranderde de houding van de bezoekerstenopzichtevanorgaandonatiedoorhetbezoekaandetentoonstelling.inhetalgemeenwasbij 23procentvandeondervraagdennahetbezoekaandetentoonstellingdebereidheidgroteromorganen teschenken.22procentvandebezoekerskonzichwelvoorstellendatzijhunlichaamnadedoodzouden schenkentenbehoevevanplastinatie.32procentwasnadetentoonstellingeerderbereidteaanvaarden dat'zijnoverledenlichaamzoumoetenwordengeopend(autopsie)omdedoodsoorzaakteonderzoeken'. Hetfeitdatdebezoekerszichhaddenvoorgenomeneengezonderelevensstijltevolgeniseenbewijsvan hetaanhoudende?envolgensonsbuitengewone?effectdatdebodyworldstentoonstellingenheeftop debezoekers.74procentzalnogenigetijdblijvennadenkenoverdeverworvenervaringeninzichten. Gewoonlijkishetonmogelijkteonderzoekeninhoeverredebezoekersnaarhunvoornemenshandelen.Uit eenvervolgenquête,diezesmaandennaheteindevandetentoonstellingbijbezoekersvanbodyworlds in Wenen werd uitgevoerd, bleek duidelijk dat een groot aantal bezoekers zijn gedragspatroon daadwerkelijkhadveranderdopbasisvanhunvoornemenomeengezonderleventeleiden. Totwel9procentvandebezoekersaandetentoonstellinginWenenendeelnemersbijhetopvolgings? onderzoek (meer dan 30procent), bevestigde minder te hebben gerookt en minder alcohol te hebben geconsumeerdnadetentoonstelling.sindsdieneet33procentgezonder,is25procentmeergaansporten enis14procentzichbewustergewordenvanzijnlichaam.

26 Press release Von Hagens by Sanges Art photography BODY WORLDS exhibition at the Oud Sint-Jan (Old St. John s) Site, Brugge 1st May - 1st November 2015 This summer the Oud Sint-Jan (Old St. John s) Site hosts visionary art photography created by Marco Sanges in collaboration with Gunther von Hagens. The pictures will be exhibited alongside the BODY WORLDS exhibition. The aesthetic inspiration behind the project came from Rembrandt s famous painting The Anatomy Lesson. The images were taken at the PLASTINARIUM in Guben, Germany where Gunther von Hagens works. Sanges became fascinated by anatomy and was intrigued by the person behind Plastination, a man who after his death wants his own body to be plastinated and displayed. The story is a journey about life and death with a surreal twist, beginning with the Plastinator at work dissecting a human corpse. Eventually, he starts questioning his own mortality by praying by the cross and ending being dissected by the plastinated corpses he created. Sanges believes in the immortality of film photography and his iconic photography is inspired by sequential nature of cinema, in particular the luminous black and white films of the silent era. With this photographic story Sanges highlights the drama of life and captures the sincerity of the journey, also confronting human vulnerability and challenging our own fragility and it is also a homage to Gunther von Hagens.

27 Notes to the editors: Marco Sanges. Born in Rome, Marco Sanges is a man of many talents. Based in London, his theatrical vision and award-winning work has regarded him as one of the most innovative photographers working today. Clients include: Cutler and Gross, Agent Provocateur, Vogue, Sunday Telegraph, Photo, Katalog, Dolce&Gabbana, Eyemazing. Books include: Circumstances, Venus, Wild, and Erotic Photography. Past exhibitions include: Hay Hill Gallery London (2014), THAN New York Academy of Art (2013), Da End Gallery Paris (2013), At Home with Art in aid of the Prince's Trust London (2013), Art Warehouse Rotterdam (2013), Proud Gallery London (2012), Eduard Planting Fine Art Photographs Amsterdam (2012), Art and Design London (2012), Gosh Art Auction curated by Tamara Ecclestone London (2011), Edward James Foundation (West Dean) (2011), Espai Barcelona(2010), Hay Hill Gallery, Cork street, London, (2010), Hackney Empire, London, (2010), Windsor Arts Centre (2010), GG Gallery, London (2010), Wanted gallery, London (2010), Take Home a Nude, NY Academy of Arts curated by Eileen Guggenheim New York (2009), Jonathan Cooper Park Walk Gallery London (2008), British Art Fair London (2008), Art London (2008), Arte Fiera Bologna (2004). Marco's work is in the permanent collection of the Virginia Museum of Fine Arts in the USA. A multi disciplinary artist, his film Circumstances won Best Art Film, The Portobello Film Festival 2008, London and Best Experimental Film in Open Cinema Film Festival 2009, St. Petersburg, Russia. Gunther von Hagens' life reads like an archetypal scientist's resume distinguished by early precocity, scholarship, discovery, experimentation, and invention. It is also the profile of a man shaped by extraordinary events, and marked by defiance and daring. He is mainly known as the anatomist who invented the technique for preserving biological tissue specimens called plastination and founded the Institute of Plastination in Heidelberg in He creates the BODY WORLDS exhibitions, showing whole bodies plastinated in lifelike poses and dissected to show various structures and systems of human anatomy, which has since met with public interest and controversy all around the world. Gunther von Hagens' BODY WORLDS exhibitions have been on display in America, Africa, Asia, and Europe. "The human body is the last remaining nature in a man-made environment," he says. "I hope for the exhibitions to be places of enlightenment and contemplation, even of philosophical and religious self-recognition, and open to interpretation regardless of the background and philosophy of life of the viewer." More info at: For press information and images for Von Hagens by Sanges art photography please contact: Nora Scheffer noraschefferpr@mail.com Phone: ( London): +44-(0)

28 Site Oud Sint-Jan nv Mariastraat Brugge Tel: +32 (0) Fax: +32 (0) Volg ons op