Het college van Gedeputeerde Staten verzoekt de leden van Provinciale Staten om:

Transcriptie

1 STATENBRIEF Onderwerp: Grensoverschrijdend Openbaar Vervoer Doel van deze brief: Het college van Gedeputeerde Staten verzoekt de leden van Provinciale Staten om: Te besluiten conform het ontwerpbesluit Over de inhoud van deze brief te overleggen De inhoud van deze brief voor kennisgeving aan te nemen (informatieplicht) HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH 1 Inhoud voorstel (beoogd resultaat/doel) Met deze Statenbrief informeren we Uw Staten over de huidige en toekomstige mogelijkheden van grensoverschrijdend openbaar vervoer van en naar Duitsland, binnen de kaders die we daarvoor hebben opgesteld: de Openbaar Vervoer-visie en de Lange Termijn Spoor Agenda. Onze inzet is daarbij: investeren in grensoverschrijdende spoor- en buslijnen waar er een duidelijke reizigersbehoefte is en waar dat qua kosten en baten haalbaar is. Deze notitie gaat niet in op het grensoverschrijdende spoorgoederenvervoer. 2 Aanleiding Er worden vanuit verschillende organisaties regelmatig vragen gesteld over huidige en mogelijk nieuwe grensoverschrijdende openbaar vervoer verbindingen (van en naar Duitsland). Ook zijn er de afgelopen jaren onderzoeken gedaan naar grensoverschrijdende lijnen van en naar Duitsland. Aanleiding voor de vragen is de veronderstelling dat er behoefte is aan beter grensoverschrijdend openbaar vervoer ten behoeve van forensen, studenten en recreatieve reizigers. We geven in deze Statenbrief aan welke lijnen en verbindingen wij denken te kunnen verbeteren. Deze lijnen ziet u bijvoorbeeld in de Meerjaren investeringsagenda Mobiliteit (MIAM) terugkomen. Concreet is ons daarnaast recent een petitie aangeboden (1375 ondertekenaars) door de Vereniging voor Innovatief Euregionaal Vervoer (VIEV) die zich inzet voor reactivering van de sinds 1991 opgeheven spoorlijn Nijmegen-Kleve. In uw Staten zijn daarover ook vragen gesteld tijdens de behandeling van de Voorjaarsnota. Ook hier gaan we nader op in. Kaders In het coalitieakkoord wordt onder het kopje grensoverschrijdend OV concreet een snelle busverbinding Nijmegen-Kleve-Doetinchem genoemd. Verder wordt in het coalitieakkoord het belang van samenwerking tussen Gelderland en de buurprovincies en Duitsland onderstreept. Wij hebben samen met de provincie Overijssel eerder (2016) onderzoek laten uitvoeren naar de huidige grensoverschrijdende openbaar vervoer verbindingen en (mogelijke) nieuwe verbindingen vanuit beide provincies naar Duitsland (en vv). We hebben daarbij gekeken naar het huidige gebruik en de potentie van lijnen. Tevens is in dit onderzoek een aantal verbindingen benoemd welke lijnen geen toekomst hebben of niet realistisch zijn. In het onderzoek zijn zowel Inlichtingen bij: dhr. C.H. Bieker, telefoonnummer (026) adres: post@gelderland.nl

2 trein- als (buurt) busverbindingen bekeken. We hebben daarbij ook gekeken naar bevolkingsconcentraties en een aantal populaire bestemmingen (onderwijs) in de regio s aan de Nederlandse en Duitse grensregio. In 2016 is door het Ministerie van I en M samen met partneroverheden een Spoortop georganiseerd over grensoverschrijdend openbaar vervoer. Tevens is in december 2016 een overeenkomst (bijgevoegd) getekend tussen de vier grensprovincies in Nederland en NordRhein- Westfalen waarin de samenwerking op het gebied van grensoverschrijdende mobiliteit en infrastructuur werd verstevigd. Partijen spreken hierin bij voorbeeld af om gezamenlijk onderzoek te doen en afspraken te maken over dienstregelingen en tarieven/ticketing. Op 16 juni 2017 is in Düsseldorf het coalitieakkoord tussen CDU en FDP gepresenteerd, gericht op de vorming van en meerderheidsregering in Nordrhein-Westfalen. Er is opvallend veel ruimte voor Europa en internationale samenwerking, waardoor het document ons ook een goede basis biedt voor het behoud en de verdere ontwikkeling van de samenwerking aan de grens. Gelijktijdig ontvangt u via separate Statenbrief de Speerpunten Duitsland strategie. Ook hierin wordt het belang van een goed functionerend grensoverschrijdend openbaar vervoer benoemd. 3 Bestaand beleid Voor ons zijn de OV-visie en de Lange Termijn Spoor Agenda voor regio Oost (LTSA-Oost) leidend. Het spoor en een aantal sterke buslijnen - waar een substantiële vraag is vanuit de reiziger - vinden we belangrijke dragers van de mobiliteit. In gebieden waar er weinig vraag is willen we de vraag naar (openbaar) vervoer steeds meer gaan opvangen met het zogenaamde flexnet, dat kan bestaan uit vormen van zelforganiserend vervoer zoals deelauto s, E-bikes en belbusjes. Hieronder benoemen we de openbaar vervoer verbindingen naar Duitsland die voor onze provincie en deels voor Overijssel van belang zijn. Het overzicht ordenen we naar: - internationaal treinvervoer - interregionaal treinvervoer, - vervoer per bus (korte/lange afstand) en overig kleinschalig openbaar vervoer. 3.1 Internationale treinverbindingen Op dit moment wordt de provincie Gelderland via twee internationale corridors met Duitsland ontsloten: - De Berlijncorridor: de spoorverbinding Amsterdam-Apeldoorn-Berlijn die momenteel 7 maal per dag rijdt. Op korte termijn is onze inzet om de snelheid en frequentie van de internationale trein op de huidige corridor via Apeldoorn te verbeteren. - De Rijncorridor: de ICE op de corridor Amsterdam -Arnhem- Frankfurt is per december 2016 uitgebreid. Er zijn nu 8 vertrekmomenten per dag. Uw Staten hebben onlangs van ons een rapport ontvangen waarin wordt beschreven hoe de ICE sneller, vaker en betrouwbaarder kan rijden. De kwaliteitsverbetering van de ICE heeft voor ons een hoge prioriteit, De ICE is van groot belang voor de internationale bereikbaarheid van de regio Arnhem Nijmegen en heeft een belangrijke invloed op het vestigingsklimaat van de regio voor (internationale) bedrijven. Een verbetering van deze verbinding betekent een verdere versterking van regionale economieën en korte reistijden (tot een kwartier sneller) richting economische kerngebieden als de Randstad, het Ruhrgebied en Düsseldorf / Köln en de RheinMain regio (Frankfurt). 3.2 Interregionaal treinvervoer Het gaat hier om Duitse lijnen/vervoerders die een deel van de treindienst op Nederlands grondgebied uitvoeren. De provincies nemen een deel van de exploitatiekosten voor hun 2

3 rekening. Onze inzet is om samen met Overijssel de belangrijkste knopen in de regio Oost te voorzien van een goede (uur) verbinding met de grotere kernen in het grensgebied. In Gelderland is per 6 april jl. de sprinterverbinding tussen Arnhem en Düsseldorf gestart die 18 maal per dag in beide richtingen een verbinding geeft tussen Arnhem (en Zevenaar) met verschillende steden in NordRhein-Westfalen. Deze verbinding betekent een grote verbetering voor grensoverschrijdende reizigers tussen Gelderland (regio s Arnhem Nijmegen en Achterhoek in het bijzonder) en Nordrhein Westfalen. Vanaf Arnhem en Zevenaar is er met deze stoptrein 1 keer per uur een directe verbinding met steden als Emmerich, Wesel, Oberhausen, Duisburg en Düsseldorf. Ook stopt deze trein op de internationale luchthaven van Düsseldorf. Met deze verbinding wordt de Rijncorridor en de positie van station Arnhem Centraal als het internationale station van Oost-Nederland verder versterkt. 3.3 Busverbindingen en overig kleinschalig openbaar vervoer Op dit moment zijn er in verschillende plaatsen (bv Arnhem, Enschede) opstapplaatsen gemaakt voor de zogenaamde fernbus die lange afstandsbusvervoer regelt tussen grotere plaatsen in Nederland en Duitsland. Voor een deel zijn deze verbindingen concurrerend met de hierboven beschreven treinverbindingen. Het staat vervoerders echter vrij om binnen een aantal randvoorwaarden - deze verbindingen aan te bieden. Het concept Fernbus wordt regelmatig uitgebreid. Er wordt daarnaast een beperkt aantal busdiensten in de grensregio aangeboden. Het merendeel van deze buslijnen wordt gereden door Duitse vervoerders. Vanuit Duitsland bedienen deze lijnen een klein stukje van Gelderland. Het gaat om de volgende busdiensten: - Winterswijk-Vreden - Winterswijk-Barlo - Winterswijk-Sudlohn - Winterswijk-Oeding - Dinxperlo-Bocholt, - s Heerenbergh-Emmerich - Nijmegen-Kleve-Emmerich. Het gaat bij deze grensoverschrijdende busdiensten qua reizigers veelal om beperkte aantallen (enkele tientallen-honderden reizigers per jaar). Onze financiële bijdrage aan de Duitse busvervoerders bedraagt voor deze busdiensten tezamen ongeveer per jaar. We beraden ons in het kader van de OV-visie of onze bijdrage voor alle busdiensten zoals hierboven genoemd in de komende jaren zal worden gecontinueerd. Het aantal regiotaxi-ritten dat de grens met Duitsland overschrijdt is tenslotte verwaarloosbaar. Het gaat slechts om enige tientallen ritten per jaar. Recent wordt wel met de introductie van ZOOV in de regio Achterhoek opnieuw de mogelijkheid geboden om grensoverschrijdende ritten te maken. Nieuwe bus-initiatieven: a. Aalten-Bocholt Recentelijk is er initiatief genomen voor een busverbinding tussen Aalten en Bocholt. Tussen de OV netten van Nederland en Duitsland ontbreekt daar een stukje OV van 3 kilometer. Eén van de doelen is om met behulp van deze busverbinding de bestaande treinnetten aan beide zijden van de grens op elkaar aan te sluiten. Met korte overstap op de treinen in de richtingen Winterswijk, Doetinchem, resp. Wesel. De besprekingen tussen Kreis Borken, Regio Achterhoek, Rover, de Duitse vereniging ProBahn, en ons zijn zover gevorderd dat een subsidieaanvraag is ingediend (van ) bij Euregio om in najaar 2017 te beginnen met een proef met een lijnbus tussen de stations van Aalten enerzijds en Bocholt anderzijds. Kreis Borken is de indiener van de aanvraag. De proef wordt uitgevoerd door de Duitse vervoerder. Tevens wordt gekeken hoe marketing en tarieven (de gebruikelijke hobbels bij grensoverschrijdend OV) kunnen worden ingezet om van deze verbinding een succes te maken. 3

4 b. Nijmegen-Kleve De verbinding Emmerich-Kleve-Nijmegen (onderdeel van het Coalitieakkoord) gaat worden versneld door tussen deze steden op de hoofdweg te rijden. Op het Duitse deel van het traject gebeurt dit al, op het Nederlandse deel wordt ter hoogte van Beek-Ubbergen nog niet over de hoofdweg gereden. Door de route hier aan te passen, wordt tijd gewonnen om het doorrijden naar station Nijmegen-Heijendaal mogelijk te maken. Hiermee worden de organisaties en instellingen op de campus beter bereikbaar. Ook vanuit het project Beter Benutten/Bereikbaar Heyendaal wordt deze betere OV-verbinding ondersteund. Het aanbieden van de hogere frequentie wordt voor een deel gerealiseerd door een scholierenlijn Nijmegen-Kranenburg te laten vervallen en de daarmee vrijkomende uren toe te voegen aan de doorgaande lijn. Scholieren kunnen daar ook gebruik van maken. In de nu voorgestelde aanpassing wordt de verbinding over een groot deel van de dag 2x per uur, waar nu nog maar 1x per uur wordt gereden. Dit kan worden gerealiseerd tegen een extra exploitatiebijdrage van circa per jaar. Deze financiële ruimte kan binnen de huidige concessiebudgetten gevonden worden. Deze betere OV-verbinding kan vanaf 2018 worden aangeboden. Hiervoor is het nodig dat een aantal halten wordt aangepast. De middelen daarvoor zijn gereserveerd in het MIAM/VJN Verbindingen die niet kosteneffectief zijn. Het onderzoek naar grensoverschrijdend openbaar vervoer heeft inzicht gegeven in een aantal Verbindingen waar nu en in de nabije toekomst geen positieve business case is te verwachten. Het betreft trajecten waar al verschillende malen onderzoek naar is gedaan. Het gaat hier concreet om het realiseren van een railverbinding (tram/trein) tussen Nijmegen en Kleve en het herinvoeren van railvervoer vanuit de Achterhoek naar Duitsland. Dergelijke projecten zijn zeer kostbaar omdat er veel nieuwe infrastructuur moet worden aangelegd. Ook in de exploitatie zijn ze kostbaar omdat er te weinig reizigers gebruik van zullen maken. Spoorlijn/Tramlijn Nijmegen - Kleve Eerdere uitgebreide onderzoeken naar tram en trein oplossingen voor de verbinding Nijmegen - Kleve komen uit op circa 116 mio aan investeringskosten voor (herstel van) de infrastructuur. De jaarlijkse exploitatiekosten komen daar nog bovenop. Uit onderzoek blijkt dat er een structureel exploitatietekort van circa 1,4 mio zal optreden, waarbij als uitgangspunt is genomen dat de busverbinding richting de gemeente Berg en Dal gehalveerd wordt. Het verwachte aantal grensoverschrijdende reizigers bedraagt circa 1.750, waarvan ongeveer de helft afkomstig is uit de bestaande buslijnen. De maatschappelijke baten wegen derhalve bij lange na niet op tegen de (structurele) kosten. Het aantal reizigers is veel te beperkt om een dergelijk grote investering te verantwoorden. Om deze groep reizigers wel beter te bedienen en gelet op ons coalitieakkoord, wordt wel gekozen de busverbinding te verbeteren, zoals hierboven toegelicht onder 3.3. We stellen dan ook voor om de indieners van de eerder vermelde petitie antwoord te geven cf. de brief die u bij dit voorstel aantreft. Doetinchem-Emmerich Een verbetering op de relatie Doetinchem - Emmerich (onderdeel coalitieakkoord) is niet haalbaar. Er blijft hier sprake van een overstap in s Heerenberg van de Nederlandse bus op de Duitse bus. De rijtijd van de twee buslijnen samen (dus exclusief overstaptijd) is 44 minuten. Het betreft twee verschillende voertuigen, grote bus vs. taxibusje, met verschillend technische systemen. Het door laten rijden van één type bus is te kostbaar, zowel door chauffeurskosten als technisch benodigde aanpassingen. Met de komst van de RE19 is er een verbinding via Zevenaar ontstaan (ook 44 minuten). We stellen daarom voor geen verdere aanpassing van de busverbinding op deze verbinding door te zetten. Onderzoek heeft uitgewezen dat er slechts een beperkt (40) aantal (nieuwe) reizigers van een dergelijke busverbinding gebruik maakt. Een koppeling van deze bus naar Kleve/Nijmegen is extra complex omdat er dan sprake is van drie kaartsystemen en drie verschillende bustypen. 4

5 Er zou dan gekozen moeten worden voor het type materieel dat afgestemd is op het drukste deel. Dat betekent automatisch dat er groot materieel gaat rijden op plaatsen en tijden waar nagenoeg geen reizigers gebruik van maken. Verbindende buslijnen landelijk gebied Ook nieuwe verbindende buslijnen in het dun bevolkte landelijke gebied tussen beide landen hebben in het algemeen geen bestaansbasis en achten wij in het kader van de uitwerking van onze OV-visie niet levensvatbaar. 3.5 Overige zaken van belang bij grensoverschrijdend openbaar vervoer: De introductie van de OV-servicewinkel bij station Arnhem (en op termijn bij station Nijmegen) is een goede ontwikkeling voor het grensoverschrijdend OV. Deze winkels brengen de mogelijkheden van (grensoverschrijdend) openbaar vervoer bij de reiziger onder de aandacht. In de OV-servicewinkel is plaats voor alle aanbieders van vervoer, dus ook de vervoerder die grensoverschrijdend OV aanbiedt. Van belang bij een goed functionerend grensoverschrijdend openbaar vervoer is de reisinformatie (via websites, app s en op de stations), het gemak waarmee een kaartje kan worden verkregen, een aantrekkelijke prijs en het vermarkten van het product. In de praktijk is het lastig gebleken om de reiziger op deze zaken goed te bedienen. Het feit dat we afstemming moeten zoeken met verschillende buitenlandse vervoerders en buitenlandse (decentrale overheden) maakt het grensoverschrijdende openbaar vervoer complex. Als uitvloeisel van de overeenkomst die in december 2016 is gesloten zijn we met de gezamenlijke grensprovincies en met de Duitse partners in gesprek op welke manieren we de OV-reis tussen beide landen nog kunnen vergemakkelijken. 4 Argumenten/afwegingen/risico's Inwoners van de grensregio s voorzien mede door het beperkte openbaar vervoer - merendeels zelf in hun mobiliteit wanneer zij de landsgrenzen overschrijden. Het aantal inwoners en de vervoersbehoefte maken dat grensoverschrijdende openbaar vervoerverbindingen in de exploitatie kostbaar zijn. Per geval zullen we bezien in hoeverre er voldoende vraag is om het huidige voorzieningenniveau te continueren of nieuwe verbindingen te creëren, zoals recent het geval is geweest met de interregionale treindienst tussen Arnhem en Düsseldorf. 5 Financiële consequenties Het gaat wat betreft de regionale busdiensten die grensoverschrijdend vervoer bieden vergeleken met de totale financiële bijdrage van Gelderland aan het openbaar vervoer om beperkte kosten ( per jaar). Toch is het ook van belang om ook hier nut en noodzaak van continuering van deze busdiensten te bepalen. De contracten hiervoor met de Duitse aanbieders worden jaarlijks verlengd en kunnen per jaar dus worden beëindigd. Mogelijk dat kan worden bespaard op een deel van de exploitatiekosten of dat onze bijdrage anders (een investering in het flexnet) gaat worden ingezet. Indien zich nieuwe initiatieven voordoen die wel (met een lichte verhoging van de exploitatiebijdrage) haalbaar zijn, zullen we die vanuit de realisatie van de OV-Visie ook mogelijk maken. Indien er substantiële bedragen daarvoor nodig zijn, zullen we dit aan Uw Staten voorleggen. 5

6 6 Proces en evaluatie We zullen u als er aanleiding voor is nader informeren over de verdere uitwerking van de OVvisie voor wat betreft de grensoverschrijdende OV-lijnen tussen Nederland en Duitsland. Arnhem, 11 juli zaaknummer Gedeputeerde Staten van Gelderland C.G.A. Cornielje - Commissaris van de Koning P.G.G. Hilhorst - secretaris Bijlagen: Ontwerpbesluit Begrotingswijziging kaartje grensgebied met OV-lijnen Ondertekende Gemeenschappelijke agenda grensoverschrijdend spoorvervoer tussen Noordrijn-Westfalen en prov. Overijssel, Limburg, Noord-Brabant en Gld. 6