Psychodrama Basis Opleiding

Transcriptie

1 voor psychodrama Psychodrama Basis Opleiding! psychodrama is een levensecht toneelstuk geleid door een regisseur

2 Basisopleiding Psychodrama Onze basisopleiding tot psychodramaregisseur. De opleiding tot psychodramaregisseur / therapeut is een intensieve post-hbo vakopleiding in psychodrama, sociodrama en groeps-(psycho)-therapie. De basisopleiding bestaat uit zes modulen. Elke module heeft vijf contactdagen, verdeeld over twee tot drie maanden. De basisopleiding duurt ongeveer twee jaar. Psychodrama Psychodrama is een vorm van psychotherapie die met name in groepen gebruikt wordt maar ook individueel toepasbaar is. Doordat psychodrama zo rijk is aan werkvormen en intensief gebruik maakt van de menselijke creativiteit en inventiviteit, wordt het niet uitsluitend in een psychotherapeutische setting gebruikt maar heeft het zijn weg gevonden in trainingen, in scholing, in het bedrijfsleven: overal waar mensen in groepen bij elkaar komen en samenwerken is een psychodramatische kijk van onschatbare waarde. Psychodrama behoort tot de beste, meest effectieve manieren van leren en is toepasbaar op het brede terrein van menselijke leerprocessen. Na deze basisopleiding ben je in staat in welke werksetting dan ook een verdieping aan te brengen in het contact met clienten en van binnenuit veranderingsprocessen op gang te brengen bij individuen en groepen. De opleiding blijkt overal waar mensen leren en groeien zeer waardevol te zijn: in onderwijs, in coaching, in hulpverlening, in trainingen, in theaterwerk. Het accent in onze opleiding ligt bij het leren beseffen welke sterke, psychotherapeutische kracht in ieder psychodrama verscholen is en hoe je die kracht zorgvuldig en verantwoord kan gebruiken. Voor wie? Wie ben jij? Er zijn veel manieren en mogelijkheden om psychodrama toe te passen. Degelijke kennis van de technieken en weet hebben wat je doet zijn daarbij van belang. Iedereen vindt psychodrama mooi en bijzonder om te doen en mee te maken. Groepen die iets van psychodrama proeven willen niet anders meer dan onderzoeken, ontwikkelen en leren op deze manier. * voor hulpverleners: van maatschappelijk werker tot psychiater * voor werkers in het onderwijs (effectief leren door middel van psychodrama) * voor coaches, begeleiders, counselors * voor regisseurs in theater (van regie tot choreografie) * voor trainers in bedrijven in leer- en opleidingstrajecten * voor mediators, de advocatuur en in bemiddelingssituaties * voor iedereen in een functie waarbij zorgvuldig contact en scherpzinnig omgaan met mensen en groepen belangrijk is Instituut voor Psychodrama 2

3 Je werkt in het onderwijs Ik leer iets aan anderen. Over leren met psychodrama als hulpmiddel. Er is veel te zeggen over leren en hoe mensen leren. Er wordt steeds meer bekend over op welke manier onze hersenen actief worden, nieuwe informatie verwerken en die in ons geheugen opslaan en welke omstandigheden daarbij optimaal zijn. We zetten er een aantal op een rijtje: Mensen leren goed door iets te zien, beelden zijn daarbij belangrijker dan taal. Door getuige te zijn van een nieuwe situatie, het zien van nieuw gedrag, leren mensen nog beter. Zelf iets doen en ervaren is de beste manier van leren. Psychodrama werkt in alle drie de voornoemde gebieden. Je werkt in de hulpverlening Psychodrama is door de ontwerper, Dr. J.L. Moreno, benoemd als een vorm van groepspsychotherapie. Psychodrama kent vele vormen en mogelijkheden en is toe te passen in het brede veld van de hulpverlening. Andere toepassingen van psychodrama in hulpverleningsvelden zijn: trainingen, mediation en groepswerk. In alle situaties waar mensen bij elkaar komen in groepsverband kun je psychodrama gebruiken om iets uit te werken met elkaar; daarbij kan het gaan om verdieping aan te brengen in het gemeenschappelijke thema, maar ook om deze thema s te ontdekken en te delen. Van maatschappelijk werk tot psychiatrie: psychodrama brengt diepgang met speelsheid. Je werkt in het theater Psychodrama gebruikt een toneel of werkvloer en theatervormen om situaties te verhelderen en uit te spelen. Het is van zichzelf echter niet uit op theatrale effecten. Integendeel: in een psychodrama werk je met alsof maar het effect is de realiteit die zichtbaar wordt. Soms vinden spelers het moeilijk om bepaalde scènes te spelen of dansers kunnen bepaalde bewegingen niet maken. Dat blijken veelal scènes te zijn die aansluiten op oude ervaringen in het leven en nog niet af zijn. Psychodrama kan daarbij helpen soepelheid te verwerven en kan daardoor verdieping geven in spel en beweging. Wat kun je straks met de basisopleiding? De opleiding is erop gericht het vermogen te ontwikkelen om met overtuiging en zelfvertrouwen leiding te geven aan psychodramasessies binnen de context van het eigen werk. Je kunt ook opereren als co-director. Je bent in staat om de verantwoordelijkheid te nemen voor het groepsproces en je kunt leiding geven door een goede mix van structuur en controle enerzijds, en vrijheid en ontwikkelingskansen anderzijds. Je kunt in een adequate veelvuldigheid vormgeven aan de essentiele onderdelen van een psychodramasessie, bruikbaar voor therapie en andere ontwikkelingsactiviteiten. Je legt de basis voor een voortgezette opleiding tot zelfstandig psychodramatherapeut en het toepassen van psychodrama als psychotherapie Instituut voor Psychodrama 3

4 Instapniveau Deelnemers hebben minimaal een HBO-opleiding in werken met mensen of gelijkwaardig niveau om in te stappen. Als je je later echter wil registreren bij de Nederlandse Associatie voor Psychotherapie (NAP)als NL-therapeut en verder wil studeren voor het ECP (Eurocertificaat Psychotherapie) is een daarvoor een vooropleiding Bachelor (HBO of WO) in de Mens- of Sociale wetenschappen vereist. Organisatie Het Instituut voor Psychodrama te Utrecht is opgericht in 2000 door Peter John Schouten. Ik werk samen met Loes Stolker en aan de opleiding zijn gastdocenten verbonden. Peter John Schouten Loes Stolker De kernwoorden zijn: helder -praktisch -levendig -persoonlijk -creatief - verdiepend -verbindend -met humor Wat kun je straks? Wat heb je straks? Op de eerste plaats kun je zelfstandig op een deskundige, verantwoorde en persoonlijke wijze gehele psychodrama s leiden. Bovendien heb je na deze modulen het niveau om deel te kunnen nemen aan een voortgezette opleiding. Deelnemen? Deze basiscursus psychodrama start een keer per jaar bij voldoende belangstelling Instituut voor Psychodrama 4

5 Inhoud Kader Hieronder de inhoud van de opleiding. De opleiding volgt vooral de levenslooppsychologie van Erikson. Belangrijke nadruk ligt op professionele ontwikkeling. Opbouw en Leermethoden Om tot resultaten te komen passen we een negental leermethoden toe. De opleiding bevat een intensief leerprogramma waarbij het belangrijkste uitgangspunt is het leren door ervaren, praktijkervaringen worden verbonden met theorie. We leren door middel van: l zelf protagonist zijn (Persoonlijk Psychodrama) door zelf protagonist te zijn vergroot je je zelfkennis. Je verkrijgt inzichten en je vergroot je mogelijkheden door vat te krijgen op je eigen basale scenes en scenario s van je leven. Je maakt oud zeer uit je jeugd en daaruit volgend gedrag hanteerbaar. Je krijgt een groter gedragsrepertoire en raakt veel minder verstrikt in de scenes van anderen. l processing bespreking van het proces van het psychodrama (Action processing) roltraining het leren opnemen en uitdiepen van alle rollen die nodig zijn voor het doen van psychodrama: protagonist, antagonist, koorlid, dubbel, stand-in, representant, regisseur l vaardigheidstraining niet alleen roltraining is genoeg: we trainen ook in het op het juiste moment beschikbaar hebben van het rolrepertoire en het adequaat kunnen inzetten van juiste rollen van psychodrama. l lezen/ literatuurstudie over Moreno en het ontstaan van psychodrama,roltheorie, psychodrama, sociometrie, groepstherapie. Opbouw psychodrama, fasen, catharsis, cooling down, sharing, closure. l theorievorming je combineert je ervaringen in de bijeenkomsten en de aangeboden theoretische hand outs tot een eigen theoretisch kader. l intervisie in ontspannen sfeer met collega-studenten van hetzelfde opleidingsniveau oefenen en uitwisselen van ervaringen. Elkaar inspireren en aanmoedigen en formuleren van vragen voor volgende sessies 2014 Instituut voor Psychodrama 5

6 l supervisie onder kritische begeleiding reflecteren op eigen handelen in de praktijk van het werk l schrijven / verslaglegging na iedere oefendag schrijf je een reflectieverslag, dat een weergave is van je persoonlijke ontwikkeling en leerervaringen; je beschrijft ook de technisch-theoretische aspecten. Aan het eind van de zesde module wordt een scriptie geschreven. In de groepsbijeenkomsten ben je zelf protagonist en train je de rollen; er is dan ook ruim tijd voor vragen en processing. Met vallen en opstaan ontwikkel je de vaardigheden van het regisseurschap. De modulen Module BO1 Security / Veiligheid Deze module fungeert samen met module twee als leersituatie voor jezelf en is noodzakelijk om een goede director /regisseur te worden. Door deelname in de groep leer je drijfveren en dilemma s beter kennen en hanteren. Je ervaart de rol van protagonist en antagonist van binnenuit. Je krijgt contact met de belangrijke tegenstellingen in jezelf en je leert hoe psychodrama bijdraagt aan het komen tot een synthese. Je ervaart zelf de effecten van een psychodrama en hoe het proces na een goede catharsis doorwerkt in je leven. Als begeleider van anderen kom je in situaties waarbij je eigen rigide levensscenes verstrikt raken met de gedragsscenario s van de client. Hierdoor stokt het begeleidingsproces. Eigen onvervulde behoeften spelen dan een rol. Dit blijkt heel vaak de eigen behoefte aan structuur, veiligheid, erkenning te zijn. Ook de manier waarop je met conflicten omgaat speelt een belangrijk rol. In deze modulen kom je ook in contact met ervaringen uit je leven die nog aandacht, afronding of verwerking behoeven. Je staat als protagonist stil bij je innerlijk leven; je gaat je innerlijke conflicten en boodschappen te lijf en komt tot integratie van de delen van jezelf die nog gescheiden van elkaar zijn. Je overwint schaamte en twijfel en komt tot een zeker professioneel zelfvertrouwen. Je spontaniteit en creativiteit nemen toe doordat je gemakkelijker bij je oorsprong en intuitie kan komen. Module BO2 Thuis in de Groep / Geborgenheid De tweede module ervaringsleren: psychodramarollen en de groep. In deze module staat de positie die je inneemt in een groep centraal. Je exploreert en wordt je bewust van je eigen groepsrollen en de conflicten en onrust die daar uit voortkomen. Je beweegredenen en behoeften in een groep worden helder en je oefent opnieuw met de rollen uit psychodrama: protagonist, antagonist, dubbel, auxilary ego, spiegel, koorlid en director. Je leert de momenten van rolwisselen, uitdiepen in lagen en verhelderen. Je leert rollen in te nemen en los te laten en je eigen persoonlijke rollen en scenes in de groep te hanteren. Je kunt de link leggen naar gezin en familie van herkomst doordat je in psychodramaopstellingen in contact bent gekomen met je eigen rollen hierin Instituut voor Psychodrama 6

7 Gebruik van Tele: We oefenen met er geheel voor de protagonist te zijn, te leren vertrouwen op je intuitie en gebruik te maken van wat er in je opkomt. Je leert naar een beginvraag te komen en daar een scene of opstelling van te maken. Na het opbouwen van de scene van de protagonist leer je de spanning in het speelveld op te vangen en te gebruiken. Je leert hier met uiterst respect en precisie mee om te gaan. Je krijgt zicht op de mens als roldrager en welke motivatie of behoeften zich manifesteren in de verschillende rollen die men aanneemt en/of speelt. Je leert hoe rollen elkaar beinvloeden en hoe de ene rol de andere oproept. In psychodrama leer je te zien hoe mensen hun eigen wereld opbouwen. Daarin spelen niet alleen mensen een rol maar ook symbolen, oude ervaringen, opdrachten en overtuigingen. Je leert het belang inzien van al deze bronnen en ze op te stellen en vorm te geven. We maken een start met jou als regisseur in de groep. Je leert de groep als samenwerkingseenheid te zien waarin ieder zijn bijdrage levert en inbreng heeft. Je begint te zien dat wat mensen werkelijk bezighoudt, veel meer invloed heeft op de groepsbeweging dan je ooit hebt kunnen vermoeden. Je leert hier het gemeenschappelijk thema (en het daaruit voortvloeiend conflict) naar boven te halen en te gebruiken. Je krijgt mogelijkheden om als leider de groepscohesie te beinvloeden. We maken een begin met theorie over groepsontwikkeling en conflicten. Module BO3 Monodrama Monodrama: het begeleiden van individuen. Leiderschap over individuen: monodrama. Bij deze module staat het initiatief en het ontwikkelen van leiderschap centraal. Je leert je eigen manier van leiderschap kennen en te hanteren. Je leert het begeleiden van een klassiek psychodrama: de warming-up, de actie, toewerken naar catharsis en inzicht, de transitie, de sharing, en de processing na het afronden. In deze module is de focus op de psychodramaleider als individueel begeleider / therapeut Module BO4 Groepen begeleiden Director als groepsleider/groepstherapeut Moreno over de rol van director als leider van een groep: orchestrating, integrating, synthesizing, melting all the participants into a group. Als leider van de groep zijn psychodramaturgen managers van het groepsproces. Zij houden rekening met interpersoonlijke relaties; zij gaan ervan uit dat intermenselijke problemen beter opgelost kunnen worden in een sociale context dan in een een-op-een setting. Je verkrijgt de noodzakelijke informatie over sociale psychologie, sociometrie, groepsdynamica, groepsprocessen en groepspsychotherapie Instituut voor Psychodrama 7

8 Leiderschap van de groep krijgt meer vorm in: het koesteren van de doelen van de groep, het aanmoedigen van actieve deelname door alle groepsleden, het begeleiden van interactie en communicatie tussen hen en het verhelderen van de zich ontwikkelende relaties door gebruik van psychodramatechnieken en door verbale interpretaties. Module BO5 Vormgeving Director als vormgever Dit aspect van de rol van director is het (helpen) vormgeven van hetgeen de protagonist naar voren brengt. Dit vereist speciale kennis van theater en vormgevingstechnieken om er een esthetisch verantwoorde ervaring van te maken. Je leert de protagonist bijstaan in het opzetten van de scène, de controle over plaats en actie van de spelers in de actieruimte, het inzetten en corrigeren van de dubbels, het bewaken van de precieze en juiste timing, de spanning in het spel werkbaar maken. Daarbij komen: de warming up, de ambiance en sfeer van de actieruimte: alles wat bijdraagt tot de juiste interpretatie, vormgeving en symbolische vertaling van de stroom van de protagonist. Een goede enscenering draagt bij aan betrokkenheid van de hele groep en kan zorgen voor een groepscatharsis (zoals de publiekscatharsis bij het Griekse drama, al eeuwen geleden beschreven en gedefinieerd door Aristoteles). Je leert altijd alert te zijn om elke aanwijzing of leidraad die de protagonist laat zien om te zetten in een dramatische actie. Je leert de spontaniteit in de sessie te vergroten door je eigen enthousiasme, fantasie en je open te stellen voor alles wat zich aandient. Iedere sessie is een avontuur in het leven van de protagonist maar ook van de regisseur. Goede directors zijn in staat het psychodramatische toneel tot een plek te maken waar alles kan plaatsvinden. Inclusief het wonder. Module BO6 analyse en duiding De director als analist Als analist duidt de director de acties en bewegingen van de groep, de koorleden en de protagonist. In de analyse legt de director verantwoording af voor al zijn acties, van sturing tot los laten. De analyse kan moeilijk en complex zijn omdat elk psychodrama zoveel aspecten en details heeft. Als richtlijnen gelden: adequate observaties, identificatie, een juiste timing, interventies en verificatie van deze interventies. De analyse betreft ook een zelfevaluatie: de juiste inzet, de echtheid en de ware empathie; eveneens het op de juiste wijze inschatten en begrijpen van persoonlijke of interpersoonlijke fenomenen. Je leert een zuivere analyse te maken van de gevoelens, de gedachten, het gedrag en de houding van de deelnemers Instituut voor Psychodrama 8

9 Integratie Integratie van de leerervaringen uit de hele basisopleidng. In deze module laten we het geleerde uit de vorige modulen op de juiste plek vallen. Het toepassen van technieken alleen is hier niet meer genoeg. Je psychodramatische kijk op dingen wordt vanzelfsprekender. Je leert op een makkelijke manier het geleerde in je werk toe te passen. Je schrijft hierover een werkstuk. In deze module zijn tal van elementen uit psychodrama nog op verzoek te behandelen o.a.: sociodrama en sociometrie; exploreren van rolpatronen, rolvoorschriften en rolverwachtingen; experimenteren met nieuw rolgedrag; theorie van sociodrama en sociogram. Module BO-S Supervisie Supervisie en intervisie is nodig om licht te werpen op blinde vlekken en overdrachtszaken die de mate van empathie bepalen of helder inzicht vertroebelen. Basisopleiding Psychodrama actueel De opleiding wordt gegeven op een mooie en rustige locatie, in Cothen bij Utrecht. Inclusief studiemateriaal en toegang tot studenten website. Er zijn per opleidingsdag steeds twee docenten aanwezig. Actueel: voor data en kosten zie website psychodrama.nu Aanbeveling Europa / Australasia Lidmaatschappen; VVP, NAP, FEPTO, ANZPA The Psychodrama-Institut für Europa e.v. (PIfE) has known the directors of the Institute for Psychodrama for more than five years. We have been sharing our experiences and discussed training issues as well as ethical questions. PIfE came to the conclusion that the Instituut voor Psychodrama applies the highest standard regarding training and ethical attitude and we appreciate the spirit in which the institute is directed. Hilde Gött President of PIfE 2014 Instituut voor Psychodrama 9