trackers een nieuwe dimensie in beleggen Drs Rogier Rake RBA Drs Sander Heemskerk RBA

Transcriptie

1

2 4

3 trackers een nieuwe dimensie in beleggen Drs Rogier Rake RBA Drs Sander Heemskerk RBA Amsterdam

4 trackers een nieuwe dimensie in beleggen ISBN e druk e herziene druk 2007 Copyright IBS-Vermogensbeheer [instituut voor beleggingsstrategie] Amsterdam, 2007 Herengracht BS Amsterdam info@ibs-vermogensbeheer.nl

5 INHOUD Voorwoord pagina 9 Inleiding pagina 11 Wat is een tracker? pagina 13 De opkomst van trackers pagina 20 Actief beleggen met trackers pagina 24 Voordelen en nadelen van trackers pagina 34 Trackers versus beleggingsfondsen pagina 40 Conclusie pagina 44 Bijlage I: Informatie over providers pagina 46 Bijlage II: Vergelijking tussen trackers en andere beleggingsproducten pagina 47 Bijlage III: Overzicht van trackers, genoteerd aan Europese Beurzen pagina 48 Begrippenlijst pagina 54 Colofon pagina 56 7

6 8

7 VOORWOORD Toen wij in 2006 de eerste druk van dit boekje lieten verschijnen, konden wij niet vermoeden dat er zoveel aandacht en waardering voor zou ontstaan. De media hebben veel aandacht besteed aan onze publicatie en beleggers, groot en klein, hebben dankbaar gebruik gemaakt van de informatie over trackers. Wij zijn dan ook zeer blij dat wij nu de tweede druk kunnen presenteren, en we gaan ervan uit dat ook deze druk de weg naar de beleggers zal weten te vinden. Trackers zijn beleggingsinstrumenten die ongekende mogelijkheden bieden om een hoog rendement te behalen en het risico te beheersen. Het is een nog tamelijk onbekend instrument omdat niet alle partijen in de financiële wereld even gelukkig zijn met dit product. Wij zijn ervan overtuigd dat trackers een nieuwe dimensie toevoegen aan het rijke palet van beleggingsproducten; en een nieuw hoofdstuk aan de reeds lange beurstraditie, die zoals bekend in 1602 in Amsterdam begon. Trackers, een nieuwe dimensie in beleggen is een praktische handreiking voor geïnteresseerden, zowel particulier als institutioneel, die nog niet vertrouwd zijn met trackers. Verwacht u geen wetenschappelijke verhandeling, want ons doel was het maken van een toegankelijke gids die de nieuwe markt voor trackers voor iedereen opent. Wij wensen u een leerzame leeservaring toe en uiteraard zijn wij altijd bereid u nader te informeren over trackers. Het boekje is geschreven door Rogier Rake en Sander Heemskerk, maar ik dank alle medewerkers van IBS-Vermogensbeheer en van B.A. van Doorn & Comp BV voor hun waardevolle aanvullingen en opmerkingen. Gezien de grote aandacht in de pers en de positieve reacties van beleggers in het afgelopen jaar, was het boekje in 2007 toe aan deze tweede herziene druk. Dr René Th.H. Willemsen 9

8 10

9 INLEIDING Als iemand u zou vragen welk aandeel in geld gemeten het grootste volume had gedraaid op de Amerikaanse beurs in 2001, wat zou u dan antwoorden? Cisco Systems? Microsoft? Of een internetaandeel zoals Yahoo! Of AOL? Of General Electric, het aandeel met de grootste beurskapitalisatie ter wereld? Het verrassende antwoord is een aandeel dat vóór 1999 nog niet bestond. Het is namelijk een ETF op de Nasdaq 100 Index. Zo begint Jeremy J. Siegel in zijn studie Stocks for the long run zijn betoog over ETF s. Deze afkorting staat voor Exchange Traded Funds, die in de Euronext-landen trackers worden genoemd. In de afgelopen jaren heeft dit product een stormachtige ontwikkeling doorgemaakt, eerst in de Verenigde Staten en nu ook in Europa. Ondanks dat banken en commissionairs trackers liever doodzwijgen, vanwege de concurrentie voor hun beleggingsfondsen en uit vrees voor een daling van hun lucratieve transactie-inkomsten, gaat de opmars voort. De opbouw van het boekje is als volgt: eerst beschrijven wij de kenmerken en karakteristieken van trackers; daarna gaan wij dieper in op het ontstaan en de ontwikkeling ervan. Vervolgens staan wij uitgebreid stil bij de mogelijkheden van trackers. Wij richten ons vooral op het actief gebruik van dit innovatieve product. Wij beschrijven diverse strategieën die we verduidelijken met concrete voorbeeldportefeuilles. Daarna bespreken wij de voor- en nadelen van trackers. Vervolgens staan wij stil bij de verschillen met beleggingsfondsen en besluiten met de conclusie. In de bijlagen treft u nuttige informatie aan over beschikbare trackers en de marktpartijen die trackers uitgeven. 11

10 12

11 WAT IS EEN TRACKER? Een Exchange Traded Fund (ETF) is de benaming van een open-ended fonds dat zo nauwkeurig mogelijk een index volgt. Kenmerkend voor ETF s zijn: eenvoud, flexibiliteit, transparantie en liquiditeit. In de Euronextlanden gebruikt men de naam tracker, wat is afgeleid van het tracken (volgen) van een index. In dit boekje zal de benaming tracker worden gebruikt. Een tracker volgt de onderliggende index passief. Er is dus geen actief beleid waarbij bepaalde aandelen wel in het fonds worden opgenomen en andere niet. Een onafhankelijke indexprovider stelt de index samen en bepaalt hiermee indirect hoe de portefeuille is samengesteld. Trackers zijn open-ended, hetgeen wil zeggen dat het continu mogelijk is om nieuwe trackers te creëren. Ook als er onvoldoende koop- of verkooporders vanuit de markt voorhanden zijn, kan er tegen een marktconforme prijs worden gehandeld. Het schematisch overzicht op de volgende pagina geeft het proces weer dat een tracker doorloopt van creatie tot belegger. Zijn trackers saai? Trackers worden door tegenstanders, lees banken, nog wel eens als saai bestempeld. Een tracker op de MSCI World kopen en jarenlang wachten tot deze meer waard wordt, is inderdaad niet wat normaal van een goed geïnformeerde belegger wordt verwacht. Voeg Emerging Markets en Commodities trackers toe en u belegt meteen actief in zowel risicovolle aandelen als conjunctuurgevoelige grondstoffen. 13

12 Figuur 1 Trackertraject Bron: Indexchange Particuliere beleggers Institutionele beleggers aan- en verkoop van trackers De beurs (bijv. EuroNext, LSE, Deutsche Börse) liquiditeit liquiditeitverschaffers (bijv. Goldman Sachs, Morgan Stanley, HVB, Flow Traders) creatie en opheffing van trackers Trackeruitgevers (bijv. ishares, Lyxor, Indexchange, Easyetf) De uitgevende instelling (trackerprovider) van de tracker is meestal een bank, soms een verzekeraar en in een enkel geval een bedrijf dat alleen trackers beheert (zie Bijlage I voor informatie over de belangrijkste trackerproviders in Europa). Een tracker wordt in een separate juridische entiteit ondergebracht en krijgt een notering aan een beurs. Als een uitgevende instelling of de eigenaar van een depotbank failliet gaat, heeft dit geen gevolgen voor de bezitter van een tracker. Om de liquiditeit van een tracker te waarborgen neemt een trackerprovider één of meerdere handelshuizen (brokers) in de hand. In de meest courante trackers, bijvoorbeeld die op de S&P 500 (zie figuur 2) en de Eurostoxx 50 (zie figuur 3), wordt actief gehandeld en is er sprake van vraag en aanbod uit de markt. Is dit niet het geval, dan wordt een verhandelde tracker via het systeem van de liquiditeitsverschaffer bij de uitgevende instelling aangemaakt of opgeheven. Het is dus, binnen bepaalde grenzen, altijd mogelijk om een tracker te kopen of te verkopen. 14

13 De trackerprovider beheert de tracker portefeuille. De dividenden van de onderliggende aandelen worden geïnd door de beheerder van het fonds. Deze worden vervolgens als liquiditeiten aangehouden of herbelegd. In het geval van aangehouden liquiditeiten keert de tracker 1, 2 of 4 keer per jaar dividend uit. De trackerprovider zorgt ook voor het innen van het deel van de dividendbelasting dat kan worden teruggevorderd. Kenmerkend voor trackers is dat ze passief worden beheerd. Dat wil zeggen dat er geen mutaties plaatsvinden op initiatief van de fondsbeheerder, maar alleen als er veranderingen in de index plaatsvinden. Er wordt dus geen keuze gemaakt tussen individuele titels. Door het kopen van een AEX-tracker worden in feite alle vijfentwintig aandelen van de AEX (zie figuur 4) gekocht, in dezelfde verhoudingen als de index is samengesteld. De waarde van een tracker wordt ongeveer gelijkgesteld aan de waarde van de te volgen index. Is de waarde van de index echter te groot, dan wordt vanwege de verhandelbaarheid de tracker in 1/10 of 1/100 van de index verhandeld. Zo wordt de AEX-tracker bij een stand van rond de 500 op ongeveer c 50,- verhandeld. Verlies ik met trackers het recht op dividend? De uitgever van de tracker ontvangt de dividenden en vraagt een deel van de dividendbelasting terug. De meeste uitgevers houden deze bedragen in cash aan en keren het vervolgens 1, 2 of 4 maal per jaar uit. 15

14 Een tracker wordt net als een aandeel verhandeld op de beurs. Zo kan op Euronext Amsterdam een AEX-tracker worden gekocht, maar ook een tracker op de S&P 500 of de Eurostoxx 50. Een transactie in een tracker kan via de gebruikelijke kanalen worden opgegeven. Zo hebben internetbrokers als Alex en Binck de trackers in hun universum opgenomen. Ook via grootbanken zoals ABN-AMRO en ING kunnen trackers worden verhandeld, hoewel ze daar nog geen reclame voor maken. Een lastig punt voor de particuliere belegger is de waardebepaling van een tracker. Bij een aandeel zijn aanbod en vraag leidend voor de prijs. Bij een tracker bepaalt het mandje van onderliggende aandelen de waarde. Aangezien de handel in trackers steeds verder toeneemt en meer liquidityproviders actief worden, is tegenwoordig de bied- en laatkoers, net als bij aandelen, een goede indicatie voor de werkelijke waarde van een tracker. Bij veel verhandelbare trackers, zoals de Eurostoxx 50, is de laatst verhandelbare prijs ook een goede prijsindicatie. Op welke beurzen kan ik trackers kopen? Trackers zijn wereldwijd op alle toonaangevende beurzen te verkrijgen. Dicht bij huis worden op Euronext meer dan 150 trackers verhandeld. Vaak is het als Nederlandse belegger goedkoper op Euronext te handelen, maar de spreads zijn daar groter dan in bijvoorbeeld Duitsland. 16

15 Daarnaast geeft de trackerprovider een Net Asset Value (NAV) af. De NAV wordt berekend aan de hand van de waarde van de onderliggende aandelen en het opgelopen dividend. Gedurende de dag wordt deze waarde continu berekend. De NAV is te vinden op Bloomberg en de websites van de trackerproviders. Vervolgens wordt de tracker tegen NAV plus een kleine opslag verhandeld. Bij een courante tracker, zoals de Eurostoxx 50, is de opslag slechts enkele centen. Voor een tracker met minder courante onderliggende aandelen dient men ongeveer 0,25% opslag te rekenen. De managementkosten worden per dag op de NAV in mindering gebracht. In Europa variëren deze managementkosten van 0,1% tot ongeveer 1,0% per jaar. De hoogte is afhankelijk van veel factoren, maar leidend zijn de grootte, de liquiditeit en de categorie van de onderliggende index. De S&P 500-tracker volgt een zeer liquide aandelenindex en is daarom goedkoop. Een deel van de managementkosten wordt goedgemaakt door stock-lending. De trackerprovider leent namelijk de onderliggende stukken uit die in de tracker zitten. De opbrengst hangt af van de vraag in de markt naar deze stukken. Zo levert de lending van Eurostoxx 50 aandelen ongeveer 0,1% op waarmee een gedeelte van de kosten wordt goedgemaakt. Het uitlenen van Emerging Markets-aandelen levert meer op, maar de beheerkosten zijn ook hoger. Naast de lending van de onderliggende stukken door de indexprovider kan een grote belegger zelf ook nog een vergoeding krijgen voor het uitlenen van de tracker zelf. Hierdoor kunnen de opbrengsten zo hoog oplopen dat de managementkosten van een tracker voor een groot deel worden terugverdiend. 17

16 Hetismogelijkomeentrackershorttegaan,datwilzeggenhetverkopenvandetrackerzonderdezeinbezit tehebben.eenbeleggerdieditdoet,speculeertopeendalingvandebeurs.trackersmakenheteenvoudig omdezestrategieuittevoeren.hierdoorwordentrackersaantrekkelijkervoorhedgefundsbijhunlong-shortstrategieën, maar ook pensioenfondsen maken van deze mogelijkheid gebruik. Voor particulieren is het vaak nietmogelijkomshorttegaan.optermijnzullenerookshort-trackersverschijnendietegengesteldaande indexbewegen.zokrijgenparticulierendemogelijkheidomtespeculerenopkoersdalingen. OnlinebrokersalsAlexenBinckbiedentrackersaanen informeren beleggers over de mogelijkheden. Banken zijn minderblijmettrackers.zezijnergconcurrerendvoor hun beleggingsfondsen en het transactievolume gaat in negen van de tien gevallen omlaag. Ondanks dit feit kunnen trackersookgewoonviaabnamro,ingenrabobank worden aangekocht.

17 Figuur 2 S&P 500 Sectoren Top 5 posities 1. Exxon Mobil 3,5% 2. General Electric 3,0% 3. Citigroup 2,2% 4. Microsoft 2,0% 5. Bank of America 1,9% Financiële dienstverlening 22,7% Informatietechnologie 15,1% Gezondheidszorg 12,0% Industrie 10,8% Consumptiegoederen 10,6% Energie 9,8% Niet-duurzame consumptiegoederen 9,3% Nutsbedrijven 3,6% Telecommunicatie 3,5% Basismaterialen 3,0% Bron: Bloomberg Figuur 3 Dow Jones Eurostoxx 50 Landen Bron: Bloomberg Top 5 posities 1. Total 5,8% 2. Banco Santander 4,1% 3. BNP Paribas 3,4% 4. Sanofi - Aventis 3,4% 5. E.On 3,3% Frankrijk 33,6% Duitsland 23,6% Spanje 13,6% Italië 13,2% Nederland 12,1% Finland 2,9% Ierland 1,0% Figuur 4 AEX Sectoren Top 5 posities 1. ING 15,3% 2. Royal Dutch Shell 14,6% 3. ABN Amro 10,2% 4. Fortis 9,3% 5. Philips 8,4% Financiële dienstverlening 41,3% Consumptiegoederen 19,9% Olie en gas 15,4% Consumenten dienstverlening 6,3% Telecommunicatie 5,3% Industrie 4,6% Basismaterialen 4,6% Technologie 2,6% Bron: Bloomberg 19

18 DE OPKOMST VAN TRACKERS Het idee om complete indices te verhandelen met één enkele transactie is niet begonnen met trackers. Eind jaren zeventig en begin jaren tachtig boden grote handelshuizen al de mogelijkheid van portfoliotrading, waarbij door het plaatsen van één order alle onderliggende aandelen van een index werden aangekocht (vaak de S&P 500). De mogelijkheid van het elektronisch invoeren van orders maakte deze vroege vorm van indexbeleggen mogelijk. Op ongeveer hetzelfde moment werden er futures op de S&P 500-index gelanceerd. Deze producten waren zeer in trek bij grote investeerders, maar niet geschikt voor de kleinere instituten en particuliere beleggers. Portfoliotrades waren slechts mogelijk met grote bedragen en futures kenden een aantal nadelen, zoals het ontbreken van een flexibele-contractspecificatie, vereiste continue monitoring en de kosten voor het doorrollen van de contracten. In 1993 werd de eerste tracker gelanceerd door State Street, de Standard & Poor s Depository Receipts Trust Series 1 (Spiders), die als onderliggende index de S&P 500 index heeft. In de beginjaren groeide het fonds redelijk. De exponentiële groei kwam pas aan het eind van de jaren negentig, toen Amerikanen de voordelen ontdekten van trackers voor hun eigen pensioenvoorziening. Na de introductie van de Spiders was het enige tijd stil. In 1996 kwam Morgan Stanley op de markt met een reeks trackers: The World Equity Benchmark Shares (WEBS). Deze reeks bestond uit 17 fondsen die elk een landenindex volgden. In 2000 zijn deze fondsen overgenomen door (BGI), die de fondsen omdoopten tot ishares. Vanaf dat moment is het aantal beschikbare trackers explosief gestegen tot 732 wereldwijd eind 2006 (zie figuur 5). In Europa kwamen trackers later op de markt. De koersdaling van lijkt de echte impuls daartoe te hebben gegeven. Naast de algemene daling van de beurs kregen beleggers te maken met extra scherpe koersvallen van bepaalde aandelen. Het merendeel van de beleggers had wel een van de probleemgevallen uit die tijd, zoals Ahold, Elan, Enron, Worldcom of een internetbedrijf in portefeuille. Hierdoor verdampten de in de jaren daarvoor opgebouwde rendementen. Deze ervaring was een stimulans voor het gebruik van trackers in Europa. Onbekendheid met het product en de terughoudendheid van banken en commissionairs hebben de introductie vertraagd. Vanaf 2003 kwam het gebruik van trackers in Europa in een stroomversnelling. Het grote publiek in Nederland kreeg pas in het najaar van 2005 te horen over deze nieuwe dimensie in beleggen, toen ishares 13 nieuwe trackers noteerde op Euronext Amsterdam. Momenteel is er een grote verscheidenheid aan trackers beschikbaar op de Europese aandelenbeurzen. Er zijn niet alleen trackers voor 20

19 gehele beursindices, maar ook voor sectoren. Er zijn trackers voor de opkomende markten in Oost-Europa, stijltrackers (groei en waarde) en trackers die de focus leggen op de beurskapitalisatie van genoteerde bedrijven (small-, mid- en large-cap trackers). De opkomst van duurzaam beleggen is ook niet voorbij gegaan aan de uitgevers van trackers. Er bestaan verschillende trackers die een social responsible index volgen. In navolging van de aandelentrackers kwam er ook vraag naar obligatietrackers. Het probleem bij het maken van een obligatietracker is dat veel obligatie-indices uit een paar honderd individuele obligaties bestaan. Het is echter niet gebruikelijk om in delen van obligaties te handelen, maar meer in duizendtallen. In 2004 kwam er toch een aantal trackers op de markt die obligatie-indices volgen. Indexproviders stelden hiervoor speciaal indices samen die uit veel minder lijnen bestonden. De obligatietrackers gericht op staatsleningen zijn onderverdeeld in looptijden. Met deze verschillende looptijdentrackers is het mogelijk om een actief durationbeleid te voeren. Daarnaast bestaan er trackers die indices op bedrijfsobligaties volgen. De afgelopen jaren zijn er trackers gelanceerd op verschillende andere beleggingscategorieën. Zo bestaan er trackers op vastgoedindices, (individuele) grondstoffen en private equity. Wat gebeurt er als iedereen uitsluitend in trackers gaat beleggen? De kans daarop achten wij uiterst klein. Er zullen altijd partijen zijn die gericht zijn op arbitrage en daardoor zorgen voor een goede koersvorming. Bovendien is het belangrijk om te constateren dat als er meer trackers worden gekocht, de providers meer individuele aandelen moeten kopen. Immers, voor elke tracker is eerst de tegenwaarde in individuele aandelen aangekocht. 21

20 Hetaantaltrackersisdeafgelopenjarenflinkgestegen(ziefiguur6)engeziendeplannenvanmarktpartijen zalditverdertoenemen.wijverwachtenechterweldateropdenduureenconsolidatiezalplaatsvindenvan trackersen/ofproviders,waarvandeovernamevanindexchangedoorishareseenbelangrijkvoorbeeldis. OpditmomentzijnerbijvoorbeeldzevenprovidersdieeentrackeropdeEurostoxx50aanbiedenenziterin eenaantaltrackers,opdeelsectorenofminderpopulairemarkten,ergweinigvermogen.ditlijktnietlogisch vooreenproductdathetmoethebbenvanomvang. (small, mid, large) (waarde, groei) (Europa, Azië, wereldwijd)

21 Wereldwijd mld. EUR Europa mld. EUR

22 ACTIEF BELEGGEN MET TRACKERS Het beleggen in en met trackers wordt wel eens als een passieve manier van beleggen gezien. Natuurlijk is dat gedeeltelijk waar, er wordt een index gevolgd en geen keuze gemaakt uit individuele titels. Zo is het mogelijk een tracker op de S&P 500 te kopen en jarenlang helemaal niets te doen. Maar trackers zijn juist heel goede producten om actief mee te beleggen, wat wij in dit deel zullen laten zien. Ten eerste construeren wij een goed gespreide wereldwijde portefeuille met trackers. De strategische en tactische asset allocaties zijn hierbij leidend en van zo n groot belang dat wij deze eerst zullen toelichten. Vervolgens bespreken wij actieve strategieën die met trackers mogelijk zijn. Strategische en tactische asset allocatie Wanneer een vermogensbeheerder een wereldwijde portefeuille wil opbouwen, is de eerste en belangrijkste te beantwoorden vraag: hoe is de verdeling over de verschillende beleggingscategorieën? Deze strategische asset allocatie is erg belangrijk omdat daarmee meer dan 80% van het totale rendement en risico wordt bepaald. Dit is een beleidskeuze voor de langere termijn. Een verdeling wordt aan de hand van de doelstellingen en risico acceptatie van de belegger vastgesteld. Zo n verdeling kan er bijvoorbeeld als volgt uitzien: aandelen 40%, obligaties 40% en alternatieve beleggingen 20%. Wat zijn de gevolgen van een faillissement van de provider? Een tracker wordt net als een beleggingsfonds in een aparte juridische vennootschap ondergebracht. Indien een provider failliet gaat, kan door schuldeisers geen beslag worden gelegd op deze losstaande vennootschappen, waarin de trackers zitten. 24

23 Als de verdeling is bepaald, dan is de tweede belangrijke beslissing die moet worden genomen de tactische ruimte rondom de strategische verdeling. Met deze twee beslissingen is het uiteindelijke rendement en het risico van een portefeuille voor meer dan 90% vastgelegd. Een voorbeeld van de tactische bandbreedtes rondom bovenstaande verdeling is bij aandelen 30% - 50%, bij obligaties 30% - 50% en bij alternatieve beleggingen 10% - 30%. Hiermee zijn de grenzen vastgesteld waarbinnen de gewichten van de diverse beleggingscategorieën kunnen bewegen. Tactische asset allocatie is het op de korte termijn over- dan wel onderwegen van beleggingscategorieën. Aandelen zijn in een bepaalde periode aantrekkelijker dan obligaties, terwijl dat in een andere periode omgekeerd kan zijn. Met trackers kan heel eenvoudig, door een enkele transactie, het belang in een bepaalde asset worden verhoogd. Zijn aandelen aantrekkelijk, dan kan een tracker van de algemene aandelenindex worden gekocht. Zou een belegger het aandelenbelang van een portefeuille die bestaat uit individuele titels willen uitbreiden, dan wordt veelal de kaasschaafmethode gehanteerd en dienen er tientallen transacties te worden uitgevoerd. In tabel 1 staat een voorbeeld van een wereldwijd gespreide portefeuille. Een belegger die positief is over aandelen, kan 5% van de ishares MSCI World tracker (aandelen) bijkopen en 5% van de Lyxor ETF EuroMTS Global (obligaties) verkopen. Hierdoor komt het gewicht van aandelen op 45% en dat van obligaties op 35%. Uit dit voorbeeld blijkt hoe accuraat en eenvoudig een aanpassing in de tactische asset allocatie met trackers kan worden uitgevoerd. 25

24 Sectorallocatie Een manier om een algemene aandelenbenchmark te verslaan is het toevoegen van sectortrackers. Sommige sectoren doen het relatief goed tijdens een recessie, andere juist in een opgaande conjunctuur (zie figuur 7). Op basis van kwantitatieve en kwalitatieve analyses kan de relatieve aantrekkelijkheid van de sectoren worden bepaald. De aantrekkelijke sectoren worden vervolgens opgenomen naast een tracker op de algemene index. Wanneer de toegevoegde sectoren beter presteren dan de brede index, zal er outperformance worden gegenereerd. Regiobeleid Voor veel verschillende regio s en landen zijn trackers beschikbaar. Het is dus eenvoudig om op de relatieve aantrekkelijkheid van bepaalde regio s of landen in te spelen. De aantrekkelijkheid is afhankelijk van de stand van de economie van de betreffende regio en van andere factoren zoals politieke, juridische en demografi sche omstandigheden. Door middel van één transactie kan een regio of land in de portefeuille worden opgenomen. Het is daardoor niet nodig om tientallen aandelen van onbekende bedrijven in verre streken te analyseren. In tabel 2 staat een voorbeeldportefeuille weergegeven waarin Europa het grootste belang heeft gekregen. Om exposure in de nieuwe toetreders van de EU te krijgen, is de EU Enlarged 15 tracker toegevoegd, waarin bedrijven uit onder meer Polen en Tsjechië zitten. Tevens zijn trackers opgenomen op Japan, Brazilië en Zuid- Afrika. Met een portefeuille van slechts 5 regels is een belang in een aantal uiteenlopende markten genomen. Durationbeleid Sinds de komst van staatsobligatietrackers met verschillende looptijden is het mogelijk om een portefeuille met trackers in te richten die anticipeert op een stijging of een daling van de rente. Het rendement van een obligatieportefeuille wordt grotendeels bepaald door het zogenaamde durationbeleid. Een duration van 5 wil zeggen dat als de rente met 1% stijgt, de waarde van de obligatie met 5% daalt. Kortlopende leningen hebben een lagere duration dan langlopende leningen. Bij een verwachte rentestijging koopt de belegger kortlopende obligatietrackers en bij een verwachte rentedaling worden langlopende obligaties gekocht. 26

25 Vaak wordt het durationbeleid gevoerd ten opzichte van een benchmark. De belegger houdt dan bij een verwachte rentestijging een lagere duration aan dan de benchmark. In tabel 3 is de Citigroup Eurobig als bench mark genomen. Deze heeft op het moment van schrijven een duration van 5,5. De huidige portefeuille heeft een neutrale positie, wat inhoudt dat deze ook een duration heeft van 5,5. Vervolgens verwacht de belegger een rentedaling zoals staat weergegeven in tabel 3. Hij reageert hierop door de weging van de eb.rexx Govt Germany met 10% te verlagen en die van de Lyxor ETF MTS 10-15y 10% te verhogen. Hierdoor wordt een duration bewerkstelligd van 6,3, oftewel 0,8 hoger dan de benchmark. Daalt nu de rente met 1%, dan is het rendement van de portefeuille bijna een procent hoger dan die van de benchmark. Is de verwachting dat de rente zal stijgen, dan worden juist de gewichten van de obligatietrackers met een korte looptijd verhoogd en de gewichten van de langlopende obligatietrackers verlaagd. Met trackers kan toch alleen een passief beleid worden gevoerd? Het is inderdaad mogelijk om met trackers een passief beleid te voeren. Maar ook een actief beleid kan heel goed worden uitgevoerd met trackers. Dit kan op een efficiëntere en effectievere manier dan met individuele aandelen. Als uit de analyses blijkt dat aandelen de komende tijd aantrekkelijker zijn dan obligaties, en men wil aandelen overwegen en obligaties onderwegen, dan kan dit besluit met twee transacties accuraat worden uitgevoerd. Je koopt een aandelentracker en verkoopt een obligatietracker. Wordt belegd in individuele aandelen, dan moeten de huidige posities allemaal worden verhoogd of nieuwe aandelen worden toegevoegd. Dit kost veel tijd en zodoende verliest men het momentum. 27

26 Creditbeleid Naast de staatsobligatietrackers zijn er in Europa ook trackers beschikbaar die een index volgen op bedrijfsobligaties (credits). Door middel van één enkele transactie wordt een ruime spreiding bewerkstelligd over een groot aantal bedrijfsleningen. Bij een faillissement van een van de bedrijven of het staken van couponbetalingen wordt door het grote aantal obligaties nauwelijks verlies geleden op de tracker. Als een belegger verwacht dat het kredietrisico van bedrijven niet zal stijgen, neemt hij deze op aangezien het rendement wat hoger is dan op staatsobligaties. Core satellite-strategie De core satellite-strategie wordt regelmatig toegepast door pensioenfondsen, maar is ook voor stichtingen en particuliere beleggers interessant. Bij deze strategie wordt een vast deel van de portefeuille passief beheerd, de zogenaamde core. Dit gedeelte wordt ingevuld met een tracker op een algemene index. Het risico hiervan is nihil ten opzichte van de benchmark en tevens zijn de kosten laag. In de voorbeeldportefeuille in tabel 4 is uitgegaan van een Europese portefeuille, waarbij de core wordt ingevuld met de Indexchange DJ Stoxx 600 Institutional, die 0,19% kost op jaarbasis. Het overige deel wordt belegd in aantrekkelijke regio s, landen, sectoren en bepaalde stijlen (kleine of grote bedrijven, waarde- of groeibedrijven). Hiermee wordt getracht extra rendement te genereren ten opzichte van de benchmark. Duurzaam beleggen De nadruk op duurzaamheid van beleggingsportefeuilles van stichtingen, particulieren maar ook pensioenfondsen wordt steeds groter. Aandelen van bedrijven uit de tabaks-, oorlogs-, gok-, porno- en vergelijkbare industrieën worden steeds vaker uitgesloten. Op dit moment is het mogelijk om een duurzame portefeuille samen te stellen met trackers, maar het aanbod is nog beperkt. In Europa zijn drie duurzame trackers beschikbaar: de EasyETF ASPI Eurozone, de Beta1 Ethical Index Euro en de Indexchange DJ EuroStoxx Sustainability 40. Alle drie hanteren het best-of-class principe, waarbij van elke sector de aandelen die het meest duurzaam zijn worden gekozen. Door sectorneutraal te beleggen wordt er niet teveel risico gelopen ten opzichte van de algemene Europese markt. Puur groene (Amerikaanse) trackers, die bijvoorbeeld bestaan uit bedrijven die actief zijn in de markt voor duurzame energie, kunnen behoorlijk afwijkende rendement- en risico-eigenschappen hebben ten opzichte van de algemene aandelen index. 28

27 Voor een Europese instelling die een goed gespreide duurzame aandelenportefeuille wenst met niet teveel specifiek risico, zou ons inziens de portefeuille kunnen bestaan uit een combinatie van the best-of-class trackers, een aantal schone Europese sectortrackers en de Amerikaanse groene trackers. Cashmanagement Voor pensioenfondsen is een tracker een ideaal middel om bijvoorbeeld tijdelijke liquiditeiten door middel van één transactie te beleggen. Er gaat geen rendement verloren omdat laag renderende liquiditeiten worden aangehouden. Vervolgens wordt de algemene tracker (in delen) verkocht en de portefeuille naar de specifieke wensen van het pensioenfonds ingevuld. Zoals uit de hierboven beschreven strategieën blijkt, staan trackers absoluut niet voor passief beleggen. Natuurlijk is dit wel mogelijk, maar het is juist erg aantrekkelijk om met trackers een actief beleid te voeren. Op een eenvoudige wijze kan een bepaalde strategie worden geïmplementeerd, aangepast of beëindigd. Een ander belangrijk aspect hierbij is dat het risico over vele namen is gespreid, waardoor alleen marktrisico wordt gelopen en geen individueel risico. Hoe gaat de verkoop van een tracker als er niet veel in wordt gehandeld? Men zou de indruk kunnen krijgen dat een tracker die niet veel wordt verhandeld, moeilijk te verkopen is. Echter, een tracker is zo liquide als de onderliggende index. De trackerprovider heeft dan ook contracten afgesloten met grote handelshuizen die trackers kunnen creëren maar ook opheffen als er onvoldoende vraag of aanbod is. De prijs wordt bepaald door de waarde van de onderliggende stukken minus een kleine opslag. Is deze spread te hoog, dan wordt deze door oplettende handelaren door middel van arbitrage automatisch verkleind. 29