6. Oplossingsrichting 4:

Transcriptie

1 93 6. Oplossingsichting 4: Enegie-efficiency 6.1 Wat houdt het in? van de poductiekosten uitmaken, zijn enegie-efficiencypojecten meestal ook economisch inteessant De basis van het MJA3-convenant en MEE is het (ze kennen een kote teugvedientijd). tegengaan van vespilling van enegie doo het vehogen van de enegie-efficiëntie van het eigen De chemie kan op veschillende manieen bijdagen poces al dan niet samen met de diecte omgeving. aan enegie-efficiency. In lijn met de tias enegetica Aangezien enegiekosten vaak een aanzienlijk deel is de volgende odening aangebacht: Kaken (themisch, katalytisch) Vemijden Good housekeeping Elekticiteit Nieuwe installatie Bespaing Wamte (isolatie) Elektificatie Compimeen Pocesintensificatie Font end Poces aanpassing Injecteenn Scheiden mechanisch (zeven, centifugeen) Geneiek Scheiden fysich (filtyatie, destillatie, sublimatie) Pocessen WKK Efficiënt gebuik Restgebuik (o.a. wamtepompen) Andee enegiedage Scheiden chemisch (kistalisseen, adsoptie, chomagafie) Pyolyse Toefactie Vegisten Eigen gebuik Deden Efficiëntee Logistiek Extudeen/ganuleen Wamte Waste oplossingsboom 3 (SvdM) Biobased waste oplossingsboom 5 (DE) Figuu 57 enegie-efficiencybijdagen van de chemie (oplossingsboom 4) Vemijden van enegiegebuik doo middel van vehoging van de enegie-efficiëntie en pocesinnovatie is het meest doelmatige middel voo enegiebespaing en CO2-eductie. Ook pocesintensiveing en micoeactechnologie vallen daaonde. Hieonde zijn twee zee veschillende pojecten weegegeven (iconen) om de beedte van dit ondewep te illusteen. Eleclyse Back-end Duuzame enegie oplossingsboom 5 (DE) Enegieefficiency Oxidatie (selectief)) Mengen/blenden Hulppocessen (pompen/afvangen/opslaan) Vewamen Dogen Koelen

2 94 De sleutelol waamaken Routekaat Chemie KLAPPER: ENERGYSWING Een enegiebespaing van 30% pimaie enegie Mogelijke bespaing kunnen teniet gedaan woden doo de ontwikkeling op de enegiemakt Exta investeing van plm. 1,5 miljoen t.o.v. het oosponkelijke (niet duuzame) ontwep Het eactiepoces bij de poductie van ethoxylaten is stek exothem. Doo nu de mogelijkheid te ealiseendaat deze eactiewamte op een hoog tempeatuuniveau kan woden opgeslagen wodt een enome enegiebespaing van pimaie enegie beeikt. De bespaing wodt gehaald doodat deze enegie kan woden aangewend voo het opwamen van gondsffen. Figuu 58 enegiebespaing doo wamteopslag (icoon) KLAPPER: ENERGIEBESPARING DOOR ISOLATIE EU Pechemie kan 120 PJ/jaa bespaen Snelle pay-back tijden (meestal in maanden) Oude assets Financieing investeingen Communicatie plant NL en HQ buitenland Investeingen pe plan Figuu 59 enegiebespaing doo isolatie (icoon) Vevolgens dient in de uiteindelijk benodigde ene- cyclisch zijn gepoduceed); zie daavoo oplossings- gie bij vookeu te woden voozien via duuzame of ichting 5 Duuzame enegie. henieuwbae bonnen (koolwatesffen die kot-

3 95 De enegiebehoefte die daana esteet, dient zo effi- afvalmateialen aan deden woden geleved, kan dit ciënt mogelijk te woden gepoduceed en gebuikt. ook onde andee oplossingsichtingen vallen. Als WKK kan hieaan een belangijke bijdage leveen, afval wodt hegebuikt, valt het onde sluiten van de met name voo epassingen waabij de vaag naa mateiaalketen (oplossingsichting 3). Als het gaat lageduksom en elekticiteit een goede balans om bioafval dat een enegieepassing kijgt, valt het hebben. Binnen deze oplossingsichting valt ook onde duuzame enegie (oplossingsichting 5). estgebuik. Dat beteft het afvangen en hegebuiken (wee in kingloop bengen) van bijpoducten Als laatste kan de chemie ook enegie-efficiency (we speken dan niet mee ove afvalsmen). Dat in de keten ealiseen doo een efficiënte logistiek. geldt voo mateialen, bijgassen, wamte en som Doo bijvoobeeld lean & geen concepten woden die tijdens het poductiepoces vijkomen. Dat kan afstanden en emissies van voetuigen stek geedu- ook met deden (in de diecte omgeving). Echte, als ceed (zie ondestaande icoon). ICOON: HUNTSMAN BLUE ROAD n CO2 eductie doo vevoe van n poducten /jaa 1900 vachtwagens minde Logistieke pefomances Niet bekend Huntsman wil het volume pe binnenschip geleidelijk uitbeiden en is intussen begonnen met vevoe pe tankcontaine In de volgende fase zal e naa uitbeiding van tanspot naa Antwepen en andee bestemmingen gekeken woden. Figuu 60 vevoe pe binnenschip (icoon) Relevante tends: pocesintensiveing44) Op het gebied van pocesintensiveing zijn e nog veel kansen. Pocesintensiveing is in de ken een maxi- De vediepende studie naa maal intensiveen van een chemisch poces, waabij pocesintensiveing is uitgevoed iedee molecuul op de gewenste wijze met een ande doo Taxxys en te vinden op de gewenste molecuul eageet, waadoo alleen de website van de outekaat. moleculen van het gewenste poduct ontstaan. Dit is mogelijk wannee de pocesopea volledige conle heeft ove de chemische synthese op moleculaie schaal. Belangijke andvoowaaden hiebij zijn dat 44) PI-gedeelte is met medeweking van Taxxys t stand gekomen. het in de kotst mogelijke tijd geschiedt met zo min

4 96 De sleutelol waamaken Routekaat Chemie mogelijk gebuik van pocesappaatuu, gondsffen, t poduct; (2) een zo laag mogelijk enegiegebuik; hulpsffen en enegie. In essentie heeft een poces (3) met zo compact mogelijke pocesappaatuu; (4) daadoo (1) een maximale opbengst van gondsf en een zo geing mogelijk gebuik van hulpsffen. ICONEN: DIVIDING WALL DESTILLATIEKOLOM Dividing Wall destillatiekolom SASOL Zuid Afika pefactiona Hoogte: 64,5 mete Diamete: 4 4,5 mete Potentiele enegiebespaing: 7,7 PJ Menskacht voo de pojecten Financieing investeingen Communicatie plant NL en HQ buitenland Enegetisch Eindgebuik in NL Chemie 2010: 292 PJ (bon CBS; exclusief affinage) Enegiegebuik doo destillatie in NL: 40% (bon ECN) Enegy efficiency vehoging met DW kolommen: > 20% Neem aan: 33% van bestaande kolommen kan geefit woden met DW kolommen Figuu 61 dividing wall destillatiekolom (icoon) ICOON: UITBREIDING EXXONMOBIL AROMATENFABRIEK Enegievebuik daalt met ongevee 15-20% pe n poduct. Enegievebuik pe n poduct daalt met 15-20% Restwamtegebuik Hogee poductie Restwamte van bestaande fabiek nuttig gebuiken. Inconsistent egelgevend kade Capaciteitsuitbeiding van 20%. Aanwending beakthough technology Nieuwe eac zet lueen om naa benzeen en paaxyleen n mee paaxyleen pe jaa. Figuu 62 gebuik estwamte (icoon)

5 97 Op dit gebied wodt veel ondezoek gedaan aan de levensvatbaa en daanaast woden e vele nieuwe hand van de oadmap pocesintensiveing. E zijn al technologieën ontwikkeld. vele technologieën (PI-technologieën) commecieel PI enabling technologies PI thust aea 7. PI pocess analysis ols 8. PI pocess modelling & conl 1. Altenative enegy-based opeations 2. Membane-based hybid sepaation o chemical convesion 3. Integation of sepaation and chemical convesion (non-membane) 4. Tanspot-limited pocesses 5. Pesevation 6. Enegy efficient wate sepaation thoughout the value chain PI enabling technologies 10. Open theme 11. Skyline theme Figuu 63 pogammalijnen oadmap pocesintensiveing Een gote potentie is te vewachten van pocesintensiveing; op dit moment is eeds een aantal technologieën ijp (off the shelf) om te woden egepast. Deze zijn op een ijtje gezet aan de hand van de quick scans die in 2010/2011 bij een aantal VNCIbedijven zijn gehouden. Deze technologieën kennen natuulijk wel andvoowaaden binnen de plants voo daadwekelijke epassingen (zie isks). Ook op de wat langee temijn met een dooontwikkeling onde de hoede van ISPT, is een aantal technologieën inteessant. Deze zijn weegegeven onde de tweede klappe van pocesintensiveing. 9. PI manufactuing tech & piloting

6 De sleutelol waamaken Routekaat Chemie KLAPPER: PROCESINTENSIFICATIE KORTE TERMIJN 4000 Technisch potentieel is 17,7 PJ/jaa Vewacht potentieel is 9,9 PJ/ jaa Technisch potentieel (TJ/jaa) Menskacht voo de pojecten Financieing investeingen Communicatie plant NL en HQ buitenland e di st ive -h ct O BF illa t ng ex ch a at m ixe s Re a he te am io n R/ O ea BF te C Ej xc ec ha Bu ng ss ( e Ve lo s op nt u e i)ac ba se d e ac t o M s ic o Ro m ixe -s s ta m ixe s s s e ng ex ch a at pa ic ul tis St at ic M M oc ha nn Ro t el he in g at ca ed tu u c st e O th ds be ck ed e ex H ta ly t ic e ac ac s s ac m ixe se ic at m ixe St ic at St s 0 E zijn quickscans gedaan bij de VNCI achteban om te kijken welke ijpe PI technologie ingezet zou kunnen woden op veschillende installatie Rijpe technologie is off the shelf technologie Figuu 64 pocesintensiveing kote temijn (klappe). Bon: Taxxys KLAPPER: PROCESINTENSIFICATIE LANGE TERMIJN 4000 Technisch potentieel is 40,7 PJ/jaa Vewacht potentieel is 23,6 PJ/ jaa Technisch potentieel (TJ/jaa) Potentieel (TJ/jaa) E zijn quickscans gedaan bij de VNCI achteban om te kijken welke doo te ontwikkelen PI technologie ingezet zou kunnen woden op veschillende installaties Technologie is ontwikkeling bij ISPT Figuu 65 pocesintensiveing lange temijn (klappe). Bon: Taxxys Nano filtation Micowave eacs-non cat Ionic liquids Adsoptive distillation Millisecond eacs Pulsing opeation of multiphase eacs Pulsed chomagaphic eacs Hydodynamic cavitation eacs Reactive absoption Membane eac (selective) Heat-integated distillation Spinning Disc Reacs (SDRs) SMBP MIP Reactive cystallization/pecipitation Foam eacs Centifugal adsoption technology Impinging steams eac Distillation-pevapoation systems Membane extaction Stuctued intenals fo mass tansfe... Extactive distillation Membane adsoption Extactive distillation Centifugal extacs Pevapoation assisted eactive 0 Membane obsoption/stipping 500 Menskacht voo de pojecten Financieing investeingen Communicatie plant NL en HQ buitenland

7 99 Vede is spake van een veschuiving van som- wodt hegebuik van estsmen en wamte met gebuik naa elekticiteitsgebuik doo bijvoobeeld name al in de bulkchemieplants egepast vanwege wamtepompen, ecompessie en is e met name de schaalvoodelen, waadoo investeingspojecten veel bespaingspotentie op hogetempeatuuwamte endabel woden. Op kleinee plants geldt dat min- (hogeduksom) waadoo de balans tussen som de en zijn e vaak nog veel mogelijkheden voo opti- en elekticiteit veandet. Vedee infomatie ove malisatie. Met name ook de fabieksovestijgende wamtepompen (dat een gote potentie kent) is te oplossingen (planveschijdend - site-integatie vinden - en zelfs ook siteoveschijdend - integatie met nabuige sites) kunnen vede ontwikkeld woden Relevante tends: estgebuik deden om enegie-efficiëntie en ecycling vede te ontwik- Gote stappen zijn ook te maken in fabieks- en site- kelen. Hoewel e al veel evaing is opgedaan met het ovestijgende oplossingen (binnen één bedijf én tus- omgaan met vaag en aanbod en het educeen van sen veschillende bedijven). Voobeelden daavan afhankelijkheden, zijn e gote (oganisaische) zijn uitwisseling van bijpoducten, enegie, som of isico s vebonden aan vedegaande integatie en wamte met de buen (zie icoon hieonde). Doo co-siting. Een voobeeld is de leveing van ests- het bouwen van nieuwe enegie-, wamte- of som- men en estwamte aan de omgeving of veduuza- gids kan dit een exta boost kijgen. Daanaast ming van enegievooziening doo een extene patij. ICOON: GROENE NET CHEMELOT THEMA 1: ENERGIE EFFICIENCY 60 km pijplijn Initiatief van USG en gemeenten Ondesteuning van DSM, Sabic en OCI Nigen 835 TJ wamte Bespaat indiect 16.4 miljoen m3 gas en n CO2 /y Co-financies(s) Meetellen in systematiek 100 miljoen Euo (82 miljoen voo opzetten van enegie bedijf) Figuu 66 estwamtegebuik (icoon) Relevante tends: WKK entabiliteit van WKK kan onde duk komen als WKK wodt al veel egepast in de chemie; in 2009 de gaspijs in vegelijking met de sompijs te wed 29,3 PJ aan wamte en elekticiteit gepodu- hoog is, waadoo geinge of zelfs negatieve spak ceed in de chemie (zie bijlage 1). E zijn echte speads kunnen ontstaan. De kans hieop is gote enkele isico s die een vedee goei bepeken. De bij ovecapaciteit van elekticiteitssec alsmede

8 De sleutelol waamaken Routekaat Chemie bij een steke volatiliteit van de elekticiteitspijzen 6.2). Het enegetisch endement van WKK s is in als gevolg van veel intemittend vemogen, waa- veel gevallen nog steeds optimaal. De inzet van WKK bij vooal in de nacht veelvuldig negatieve pijzen zal waaschijnlijk wel veandeen. De vewachting kunnen vookomen. Ook op de voowaatse makt is dat WKK s vaak kleine zullen woden (hoewel e kan de vehouding tussen gas- en elekticiteitspij- ook uimte voo gote WKK s nodig blijft, omdat dat zen voo WKK ongunstig zijn, waadoo eventuele een gote impact heeft). Daanaast zullen WWK s positieve mages niet op voohand vezilved kunnen flexibele (bete afgestemd op de behoefte) woden. woden. Daaenboven is e gote onzekeheid ten Twijfelgevallen voo WKK-inzet woden situaties met aanzien van ETS en de CO2-pijsontwikkelingen (zie een lage wamtevaag of een wamtevaag met lage paagaaf 9.1), hetgeen het isico van een endabele vollastuen. investeing in WKK vegoot. Doo deze ontwikkelingen stijgt de behoefte aan mee flexibele WKK, ten 6.2 Wat is de potentie? aanzien van zowel de inzet als de wamtekachtvehouding. Deze flexibele inzet van WKK kan opwegen tegen de efficiency. Uit de ondgang langs bedijven (pojecten in de pijplijn fase 1) is gebleken dat haast alle bedijven Ondanks deze isico s is e een duidelijke potentie meedee enegie-efficiencypojecten of pogamma s voo WKK s voo de chemie hebben en dat daamee een aanzienlijke CO2-educ- 45) (zie ook paagaaf tie wodt geealiseed. 45) Het potentieel van WKK in de chemie, enquête onde leden van de VNCI, PWC, Enegie efficiency (nieuwe pojecten) 14 Enegie efficiency (pojecten in pijplijn) Duuzame poducten (technisch potentieel) 12 CO2 (Mn) Figuu 67 ingeschatte potentie oplossingsichting enegie-efficiency

9 101 De potentie van enegie-efficiency is na CCS het en kote teugvedientijd). Ook wodt in Nede- gootst. Omdat e al veel was meegenomen in fase 1 land slechts een bepekt aantal nieuwe installaties (waaonde ook pojecten die bij PPS woden uit- gebouwd, waabij nomaal gespoken veel enegie-effi- gevoed, zoals ISPT) optellend t 3,6 Mn CO2, is ciëntiewinst te behalen valt. Bij uitbeidingen wodt e in fase 2 (potentie nieuwe ingeschatte pojecten) in ons land vaak wel een gote bespaing geealiseed. een aanzienlijk, maa lage aandeel CO2-eductie bijgekomen: 2,1 Mn CO2. De technische potentie Potentie uitgesplitst aan de hand is eg goot, met name doo een gote potentie van van oplossingsboom PPS-pojecten (die vanwege de eseachfase waain Kijkend naa de aad van de pojecten, valt op dat ze zitten stek zijn gecoigeed). de gootste stappen gemaakt woden bij vemijden. Dit met name op het gebied van bespaing In PJ uitgedukt is de gecoigeede potentie zo n en dan meestal ten aanzien van de wamtevaag 90 PJ. De maximale technologische potentie, evan (doo nieuwe installaties aan te schaffen) en po- uitgaande dat alle (eseach)pojecten t een goed cesaanpassingen (aanpassen van pocesstappen). einde woden gebacht en maximaal woden geïm- Daanaast is van pojecten op het gebied van po- plementeed, komt uit op 14,7 Mn CO2 en uim cesintensiveing een gote bijdage te vewachten. 230 PJ. Dit is mee dan 50% van het enegetisch Ook efficiënt gebuik doo estgebuik van wamte, vebuik van de sec in 2005, dus met echt een maa ook afval, heeft veel potentie. Zowel doo eigen maximale potentie. gebuik als met deden. Voo WKK46) wodt ook nog een behoolijke potentie vewacht. De potentie is aanzienlijk, zeke omdat het meeste laaghangende fuit al is geplukt (bepekte investeing 46) Gotendeels gebaseed op: Het potentieel van WKK in de chemie, enquête onde leden van de VNCI, PWC, Good housekeeping Vemijden 98 Bespaing Elekticiteit 1249 Nieuwe installatie 282 Wamte (isolatie) Elektificatie 13 Poces aanpassing Poces1644 intensificatie Font end Back-end Duuzame enegie oplossingsboom 5 (DE) Geneiek WKK Enegieefficiency 246 Efficiënt gebuik Restgebuik Eigen gebuik Andee enegiedage Deden 6 Waste Efficiëntee Logistiek Wamte 267 Biobased waste oplossingsboom 5 (DE) Legenda gote cikel linkezijde De tale potentie in Kn CO2 van de oplossingsichting. Dit zijn alle kleinee cikels echts in de oplossingsboom bij elkaa opgeteld. Kleine cikels echtezijde Potentie in Kn CO2 pe deel van de oplossingsboom. Dit zijn dus geen uitsplitsingen van voogaande kleine cikels. Donke blauw Aandeel van de potentie doo pojecten in de pijplijn. Licht blauw Aandeel van de potentie doo nieuwe pojecten.

10 102 De sleutelol waamaken Routekaat Chemie Figuu 68 gekwantificeede oplossingsboom enegie-efficiency (oplossingsboom 4) KLAPPERS: AIRPRODUCTS H2 PLANT CO2 n/jaa bij een capaciteit van 300 n H2 pe dag 3 PJ/y Inmiddels opgestat 200 miljoen Euo In dit geval gebuikt de nieuwe watesffabiek het gas dat doo de affinadeij wodt gepoduceed, en dat vooheen wed gebuikt voo de poductie van som in boiles, als gondsf en maakt daa zowel watesf als som van! Figuu 69 enegie delen met de buen (klappe) 6.3 Risico s en andvoowaaden Hiena zijn de isico s en andvoowaaden voo deze oplossingsichting weegegeven.

11 103 Technologische isico's Maktisico's Oganisaische isico's 1. Stabiliteit, ondehoudsgevoeligheid en beheesbaaheid van poductiepoces (en daamee ook kwaliteit op eindpoduct) doo doovoeen van nieuwe technologieën 8. Volatiliteit van pijs van wamte (ook laagwaadig) en elekticiteit 13. Consevatieve cultuu m.b.t. nieuwe (poces-) technologie en bepekte esouces (mankacht) voo EE-pojecten 2. Mate van ingijpen (efitting) in huidige poces (dat is geoptimaliseed) 10. Level playing field: enegiepijzen, CO2-picing en wetgeving (zie pa 9.1) 3. Veel aanpassingen tijdens tun-aound, dus in kote tijdspanne 4. Stabiliteit van poductsmen belangijk voo enegie-efficiency optimalisatie, staat haaks op specials leveen 5. Enegie-effiency vebeteing kan esulteen in een lagee benuttingsgaad en daamee efficiency van een WKK 9. Investeing (in o.a. infastuctuu) met lange TVT niet mogelijk voo bedijven 11. WKK; entabiliteit onde duk als gaspijs t.o.v. sompijs hoog is. Ook betalen voo exta gegeneeede CO2 (ETS III) 15. Financieing, van EE-pojecten, maa zeke ook infastuctuu voo delen met buen en ondezoek (tussen poof of pinciple en poof of concept) 12. Ontbeken langetemijnondesteuning voo WKK (vanuit oveheid), bijvoobeeld doo subsidie of WKK-elekticiteit vooang geven 6. Poceskennis niet mee binnen het bedijf 7. Veel specifieke isico's voo PI (zie vediepende studie PI op de website) 14. Samenweking: contactvoowaaden leveing wamte, som of elekticiteit (bijvoobeeld hoe lang is afname gegaandeed, wie betaalt voo back -up systeem) 16. Besliscentum bevindt zich in het buitenland; daaom concuentie om investeingen binnen intenationale bedijven 17. Wie neemt isico voo zijn ekening van nieuwe technologie, mkb (chemie), gootbedijven (chemie), equipment manufactue 18. Vegunningen (milieu) voo uitbeiding/ aanpassing Figuu 70 isico s oplossingsichting enegie-efficiency Een paa belangijke isico s lichten we hiena vede Samenweking, integatie en vebinden is een must e. Duidelijk is dat implementatie van veandein- om de chemische industie op lange temijn voo gen egelmatig ook wodt vetaagd als gevolg van Nedeland te behouden. Ketenbespaingen kunnen een consevatieve cultuu, niet alleen ten aanzien enemen doo mee wamte-integatie ove genzen van de gehanteede poductiepocessen maa ook van eigen pocessen heen om de meest efficiënte qua vaag in de mee matue eindvebuikesmak- cluste te kijgen en consotia te bouwen met zo veel ten. Ook zijn e vaak financiële belemmeingen: aan- mogelijk speles in de keten, van equipment manu- deelhoudes geven de vookeu aan kotetemijnwin- factues en technologieontwikkelaas t en met sten boven mee duuzame langetemijnoplossingen. de eindgebuikes. Ook kan men denken aan lokale en egionale integatie van wamtenetweken. De

12 104 De sleutelol waamaken Routekaat Chemie enegiedistibutiesec kan een centale ol spelen Deels kunnen bedijven individueel deze isico s om patijen bij elkaa te bengen en te investeen in managen. Echte, een deel van de isico s kan ook infastuctuu (via onde andee smat gids). collectief opgepakt woden. Dat noemen we andvoowaaden. Die andvoowaaden zijn in de Maa samenweking tussen veschillende patijen volgende tabel weegegeven. Tevens is aangegeven is lastig, vooal als e langetemijncommitment welk isico wodt beïnvloed doo het ealiseen van gevaagd wodt. Bovendien is het endement van de andvoowaade. enegiebespaende pojecten vaak onvoldoende, waadoo langetemijnbelangen op gespannen voet komen te staan met kotetemijnbelangen (aandeelhoudes). Randvoowaade Oplossingsichting Wie bekken? Snellee implementatie doo niet-consevatieve cultuu (invloed op isico 13) Pogamma s om omgaan met innovaties te stimuleen/leen Mee geichtheid en uimte voo EE-pojecten binnen bedijven Chemiebedijven, VNCI Pocesintensiveing voo vevanging huidige unit opeations (invloed op isico 13, 15, 18 en specifieke technologische isico s afhankelijk van pilot, zie ook vediepende studie PI) Commitment om steeds 2-3 bedijven iets te laten bouwen en testen op een site als zijsom van een echt poces. Nieuwe technieken moeten bewezen woden (andes woden ze niet gebuikt) Sec -- pilots doo de gotee bedijven binnen de sec -- consotia suppot doo 50% publiek 50% pivaat geld = ISPT -- samenweking, evt. met ondesteuning van O NL of O EU Kennisinstellingen -- ISPT, kennisinstellingen -- dit initiatief is eeds doo ISPT opgepakt en in de makt uitgezet; suppot en enthousiasme voo uitbeiding van het aantal patnes is van hate welkom. Uitvoeende maktpatijen lobbyen hievoo in hun industiële netwek -- sec lobby, O NL met geld. Bedijven om pojecten te identificeen VNCI -- Faciliteende ol Chemiesec, kennisinstellingen, VNCI Financieing (invloed op isico 9 en 15) Opties ontwikkelen om financiële belemmeingen (waabij aandeelhoudes vookeu geven aan kotetemijnwinsten in plaats van mee duuzame langetemijnoplossingen) op te lossen Chemiebedijven, VNCI, kennisinstellingen Financieing infastuctuu (invloed op isico 9 en 15) Revolving fund om infastuctuu te financieen om deling met buen mogelijk te maken Lokale en landelijke oveheid, financieingspatijen, chemische industie Innovaties stimuleen die doobaken mogelijk maken (invloed op isico 16 en 17) Inzet van innovatie-instumenten voo doobaaktechnologieën Oveheid, chemische industie

13 105 Randvoowaade Oplossingsichting Wie bekken? Mee samenweking en integatie (invloed op isico 14) Mee wamte-integatie ove genzen eigen pocessen om de meest efficiënte cluste te kijgen. Hiebij kan men o.a. denken aan de leveing van estsmen en estwamte aan omgeving of veduuzaming van de enegievooziening doo een extene patij. Of aan zgn. ESCo s die zog dagen voo utilityuitwisseling (zoals som) tussen bedijven. En consotia bouwen met zo veel mogelijk speles in de keten, van equipment manufactues en technologieontwikkelaas t en met de eindgebuikes Mee kennisontwikkeling op mogelijkheden voo langetemijncontacten tussen patijen. Hiedoo kunnen ketenbespaingen enemen. Ook kan men denken aan lokale en egionale integatie van wamtenetweken. De enegiedistibutiesec kan een centale ol spelen om patijen bij elkaa te bengen en te investeen in infastuctuu (via o.a. smat gids) Vebeteing van de samenweking met univesiteiten is mogelijk doo een gotee bekkenheid bij de implementatie van pocesvebeteingen in plaats van de huidige focus op vooal nieuwe ideeën op basis van vaak te kotsndige pogamma s Chemische industie en elevante ketenspeles en buen VNCI, (lokale) oveheid, kennisinstellingen (faciliteen van samenweking) Langetemijnvisie oveheid (invloed op isico 8, 10, 12, 14 en 18) Een conceet ekomstbeeld voo invulling van enegie (elekticiteit en wamte) ontbeekt, evenals egie op infastuctuu. E zijn momenteel te veel isico s voo de ekomst om een duidelijke ichting te bepalen voo de ekomstige vaag naa enegie. Een deel van dit isico wodt geceëed doo het ontbeken van een langetemijnbeleid vanuit de oveheid (o.a. op het gebied van CO2-handel, duuzame opwekking, level playing field in Euopa, zie pa 9.1) Een manie om dat te doen: oveheid stelt duidelijke doelen, geeft opdacht aan goep ingenieus (wetenschap, bedijfsleven, oveheid (opeeend op basis van feiten) om doelen te vetalen in egelingen die technisch kloppen. Die woden vede uitgewekt doo economen en juisten (ook van de oveheid) om opeationeel uitgevoed te woden (neem bijvoobeeld tstandkoming van WKK- en DE-cetificatensysteem in Vlaandeen) Chemische industie, VNCI, oveheid egievoeing op de infastuctuu (Rijks Wamte Staat). WKK (invloed op isico 11) Rijk: aanvullend stimuleend beleid, voobeelden Duitsland ( feed-in taief ) UK (fiscale aftek investeingen) Bedijven: ontwikkeling van flexibele opties voo WKK (contacten, technologie) Chemische industie, VNCI, oveheid Tabel 13 andvoowaaden oplossingsichting enegie-efficiency 6.4 Conclusie daavoo is dat gote stappen in enegie-efficiency vaak gepaad gaan met het bouwen van nieuwe en Enegie-efficiency is van oudshe het belangijkste uitbeiding van huidige installaties. En daavoo thema om enegie en CO2 te bespaen. Vaak gaan moet voldoende (investeings)uimte zijn. Daanaast pojecten hand in hand met kosteneductie. Hoe- kan doo betee samenweking en snelle adoptie wel veel laaghangend fuit al is geplukt, is e een van nieuwe technologieën nog een hogee potentie behoolijke potentie. Een belangijke voowaade behaald woden.