Verslag workshop. Het UNESCO Verdrag ter Bescherming van het Immaterieel Cultureel Erfgoed en het Koninkrijk: Een gezamenlijk vertrekpunt

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Verslag workshop. Het UNESCO Verdrag ter Bescherming van het Immaterieel Cultureel Erfgoed en het Koninkrijk: Een gezamenlijk vertrekpunt"

Transcriptie

1

2 Verslag workshop Het UNESCO Verdrag ter Bescherming van het Immaterieel Cultureel Erfgoed en het Koninkrijk: Een gezamenlijk vertrekpunt april 2013 Oranjestad, Aruba Rapporteurs: Gina Jie Sam Foek & Lupita Bernabela Redactie: Cornelieke de Klerk

3 Inhoudsopgave Introductie 4 English Summary 5 Opening van de workshop 7 Introductie van het verdrag: Rieks Smeets 8 Stand van zaken presentaties 12 Introductie van het capacity building programma: Fernando Brugman 18 Deelworkshops 19 Alle begin is moeilijk: het implementeren in de praktijk Ineke Strouken Toerisme: bedreiging of kans? 21 Albert van der Zeijden Expedicion Rescate 22 Shailiny Tromp Programmavoorstel 22 Fernando Brugman Deelworkshop 24 Immaterieel erfgoed In the Picture en Jongeren & ICE Ilona Rozenboom in samenwerking met Natalia Maduro (Aruba), Ginuervel Roach (Curaçao), Misha Spanner (St. Eustatius), Mélanie Choisy (St. Maarten) Programmavoorstel 26 Delegatiepitches Verdere informatie 29 Persberichten Bijlagen: Programma van de workshop 30 Participantenlijst 33 Aanbevelingen jongerenvertegenwoordigers (Nederlands en Engels) 36

4 Introductie Sinds zomer 2012 is het UNESCO Verdrag ter Bescherming van het Immaterieel Cultureel Erfgoed (ICE) van kracht in het Koninkrijk der Nederlanden. Het Koninkrijk kent een schat aan immaterieel erfgoed. De vraag is hoe de verschillende Koninkrijksdelen kunnen samenwerken en elkaar versterken bij het beschermen van deze rijkdom? De workshop Het UNESCO Verdrag ter Bescherming van het Immaterieel Cultureel Erfgoed en het Koninkrijk: een gezamenlijk vertrekpunt vond plaats in het kader van deze implementatie het verdrag binnen het Koninkrijk en werd mogelijk gemaakt dankzij financiering van het Nederlandse ministerie van Onderwijs Cultuur en Wetenschap. Tevens is de workshop voorbereidend op het tweejarig Capacity Buildingsprogramma voor de bescherming van immaterieel erfgoed in het Nederlands Caribisch gebied en Suriname dat via het UNESCO Fonds voor Immaterieel Cultureel Erfgoed gefinancierd zal worden dankzij een bijdrage van het Nederlandse Ministerie van OCW. De prioriteiten die in de workshop worden geïdentificeerd en vertaald in concrete activiteiten, zullen na goedkeuring in Parijs, de komende twee jaar worden uitgevoerd. De workshop had de volgende hoofddoelen: 1. Het maken van duurzame, concrete samenwerkingsafspraken betreffende de implementatie van het Verdrag binnen het Koninkrijk op het gebied van: - het vormen van een kennisnetwerk - het vormen van een of meerdere inventaris(sen) 2. Het maken van een plan van aanpak over hoe wij deze afspraken willen gaan realiseren. 3. Het komen tot een plan voor een programmavoorstel voor capaciteitsopbouw in het Nederlands Caribisch gebied, gefinancierd door het UNESCO ICE Fonds en mogelijk gemaakt door de bijdrage van het ministerie van Onderwijs Cultuur en Wetenschap in Nederland. Bij de workshop waren delegaties van alle Koninkrijksdelen aanwezig. Bij de samenstelling van de delegaties was verzocht rekening te houden met een vertegenwoordiger van UNESCO, van een erfgoedgemeenschap/ relevante NGO, van een overheidsfunctionaris belast met uitvoering van het verdrag en een jongerenvertegenwoordiger. De Workshop Het UNESCO Verdrag ter Bescherming van het ICE en het Koninkrijk: een gezamenlijk vertrekpunt. Een initiatief van de Nationale UNESCO Commissie van Aruba en Fundacion Museo Arubano werd mogelijk gemaakt door financiële steun van het Nederlandse Ministerie van Onderwijs Cultuur en Wetenschap. De Nationale UNESCO Commissie van Suriname was op de hoogte van het plaatsvinden van de workshop in verband met de bespreking van het voorstel voor het capacity-building programma, maar maakte geen deel uit van de workshop. 4

5 Summary The workshop The UNESCO Convention for the Safeguarding of Intangible Cultural Heritage and the Kingdom of the Netherlands: a common starting point took place from 15 to 17 April 2013 in Oranjestad, Aruba. The workshop was organized to initiate the implementation of the Intangible Cultural Heritage (ICH) Convention within the Kingdom of the Netherlands. The workshop was made possible by the Dutch Ministry of Education, Culture and Science. The main goals of the workshop were to make sustainable agreements on how to cooperate on safeguarding the great variety of ICH present in the Kingdom and to identify the priorities for the proposal of the Capacity Building Program on Safeguarding ICH in the Dutch Caribbean and Suriname. This Capacity Building Program, that will take place in , is financed through the UNESCO ICH Fund thanks to the generous contribution of the Dutch Ministry of Education, Culture and Science. Fernando Brugman, Program Specialist and Coordinator of the Culture Team at the UNESCO Regional Office on Culture in Latin America and the Caribbean in Havana, was present to gather input for the final proposal for the Capacity Building Program that he will submit. Rieks Smeets, working as an ICH consultant for UNESCO, moderated the workshop. All parts of the Kingdom were represented by a delegation, which included representatives of UNESCO, heritage communities & relevant NGO s, government officials and youth representatives. Besides the delegations, 26 Aruban stakeholders representing relevant NGO s and government agencies were present. All the delegations presented the current situation of ICH (policy). These presentations revealed a great diversity of ICH within the Kingdom, but a lot of ICH is in need of (urgent) safeguarding. Although much knowledge about ICH itself is present, it was expressed that the expertise on the ICH convention and how to safeguard ICH in a sustainable way is currently missing and that training is needed. Some other common bottlenecks are the transfer of ICH to youth, the lack of political support, (long term) policy and local financial means, limited awareness of the importance of safeguarding ICH in relation to identity and migration and loss of ICH because of aging of its bearers. Apart from these bottlenecks, were language and the involvement of youth brought forward as subjects of importance. The will to cooperate within the Kingdom and solve these bottlenecks is strong. But during the workshop it was also stressed that it is important to strengthen the relations within the region, since the regional cultural ties are more intertwined than the ties between the windward and leeward islands within the Kingdom. However, it s too early in the implementation process to come to concrete agreements on how to cooperate on safeguarding ICH. Therefore, it was decided that the delegates present in the workshop would keep each other informed about the progress of implementation and possibilities for cooperation. The Dutch Centre for Folklore and ICH, responsible for the coordination of the implementation of the ICH convention within the Kingdom, stressed to be willing to cooperate and share knowledge when needed. They also invited all parts of the Kingdom to make use of the digital (communication) platform that is currently created for the Dutch National Inventory of ICH. This website could host all of the different ICH inventories. Aruba already accepted this offer, the other delegations are taking this into consideration. There were some points of discussion, namely the procedures of international nomination and the UNESCO structure within the Kingdom that changed with the new constitutional order on It was unclear who would decide if the Netherlands as a Kingdom, would nominate ICH for the Representative List and how this procedure would look like. Fortunately, these questions were answered after consulting the Dutch Ministry of Education, Culture and Science that confirmed that all the parts of the Kingdom will be consulted on the decision to, or not to nominate internationally and how the procedures for this nomination would have to be formed. This corresponded to the explicit wish of the delegation to be part of this decision process. During the workshop, it became clear that the UNESCO structure in the special municipalities Bonaire, Saba and Statia, currently isn t satisfying due to the fact that no formal agreements have been made since The Dutch Ministry of Education, Culture and Science is notified of the request for revision. It was also observed that Bonaire, Saba and Statia can t be compared to municipalities in the Netherlands and that a special plan of action must be formed in cooperation with of the Dutch Centre for Folklore and ICH, the Dutch National UNESCO Commission and National Office for the Caribbean Netherlands to implement the convention in the special municipalities as is the responsibility of the aforementioned parties. 5

6 It became clear that all parties involved were trying to find a way to cooperate in a constructive and equivalent way to implement the ICH convention. This will be a common starting point for the follow up of the workshop and the preparation for the Capacity Building Program. This follow up consists of the formation of a working group of stakeholders on each island that will identify the possibilities for creating a structure to implement the ICH convention on a local level. All delegations (apart from Aruba that already went through this process) agreed to initiate this at the end of the workshop. Herewith, and with the dedication of all participants, the first steps towards sustainable cooperation for safeguarding ICH in the Kingdom of the Netherlands, have become a fact. Cornelieke de Klerk Heritage Consultant working for the Aruba National Commission for UNESCO The workshop The UNESCO Convention for the Safeguarding of Intangible Cultural Heritage and the Kingdom of the Netherlands: a common starting point was an initiative of the Aruba National Commission for UNESCO and Fundacion Museo Arubano. It was made possible through financial support from the Dutch Ministry of Education, Culture and Science. The Suriname National Commission for UNESCO was informed of the workshop but did not participate because the situation in Suriname requires specific attention. 6

7 Opening Na de komst van Z.E. Gouverneur van Aruba heet de Secretaris Generaal van de Nationale UNESCO Commissie Aruba, Dhr. Jimmy Oduber de Minister van Economische Zaken, Sociale Zaken en Cultuur Mevr. Michelle Hooyboer-Winklaar, Minister van Justitie en Onderwijs dhr. Mr. Arthur Dowers en de participerende delegaties welkom. Welkom door Minister van Economische Zaken en Sociale Zaken en Cultuur, Mevr. Michelle Hooyboer-Winklaar In haar welkomstwoord geeft Minister Hooyboer-Winklaar het belang aan van het verbinden via ICE, het uitwisselen van ervaringen en strategieën. De Minister legt nadruk op het belang van safeguarden van ICE en het bevorderen van de samenwerking tussen de deelnemende (ei)landen. Tevens stelt zij Gina Jie Sam Foek voor aan de deelnemers. Gina gaat de functie van Nationaal Coördinator ICE Aruba vervullen. Ook introduceert de Minister de bestuursleden van de Stichting ICE en de bijbehorende adviesraad die op Aruba verantwoordelijk zal zijn voor de implementatie van het verdrag. De bestuursleden van de stichting zijn Igmar Reyes (directeur Aruba Trade and Industry Association), Eric Mijts (Universiteit van Aruba), Luc Alofs (Instito Pedagogico Arubano), Minerva Geerman (Aruba Investment Bank/Fundacion Desorayo Aruba). De leden van de adviesraad zijn Jimmy Oduber, Secretaris Generaal UNESCO Aruba, Ray-Anne Hernandez, Francie Celaire, Ami Henriquez-Mendez, Merl Gibbs, Maybeline Arends-Croes en Ineke Strouken als extern lid. Première documentaire drieluik A Twenty Mile Walk, een productie van Stichting Filmtent door Patrick Thompson en Nelson Gonzalez In opdracht van de Nationale UNESCO Commissie Aruba maakte Stichting Filmtent drie korte documentaires over vormen van immaterieel erfgoed op Aruba. De eerste documentaire Dande. House to House, Festival to Festival ging in première tijdens de opening van de workshop. De documentaire geeft de betekenis en oorsprong van Dande weer, ook laat de documentaire zien hoe deze populaire vorm van immaterieel erfgoed momenteel leeft in de Arubaanse samenleving. De drie documentaires zullen in de toekomst gebruikt worden voor de voorlichting over ICE in Aruba. De thema s van de overige documentaires zijn remedi di terra en funerair immaterieel erfgoed genaamd Backyard Medicine. In Search of Aruban Healers en In Living Memory. Funeral Customs in Aruba. Presentatie Brochure Immaterieel Erfgoed in het Koninkrijk Cornelieke de Klerk presenteert een proefdruk van de brochure die op toegankelijke wijze een beeld geeft van ICE in het Koninkrijk. De brochure die tevens functioneert als poster, is in samenwerking met alle (ei)landen samengesteld. De brochure zal nadat met het ontwerp is ingestemd gedrukt en verspreid worden op alle (ei)landen. Een exemplaar wordt officieel overhandigd aan de Minister Hooyboer-Winklaar en de Minister Dowers. Alle leden van de werkgroep die het beleidsadvies betreft de implementatie van het ICE verdag voor de minister hebben verzorgd worden eveneens bedankt. 7

8 Introductie van het Verdrag / Rieks Smeets Dhr. Rieks Smeets neemt vervolgens de rol van moderator over en geeft uitleg over het ICE Verdrag met de volgende punten: organisatiestructuur van UNESCO, organen van de conventie, lijsten en registratie, internationale samenwerkingen assistentie. Alsmede de verhouding met andere verdragen, de nog ontbrekende rol voor musea, de mogelijkheid voor meerdere inventarissen van ICE op het grondgebied, de betrokkenheid van gemeenschappen, de internationale lijsten en de gevaren wanneer deze gezien worden als beautycontest. Het doel van het verdrag is samen te werken op het gebied van de bescherming van ICE, ICE te safeguarden en bewustwording inzake ICE te bewerkstelligen. Dit op basis van wederzijds respect en gelijkwaardigheid op nationaal en internationaal niveau. Korte uitleg over de organisatiestructuur van UNESCO UNESCO is organisatie van de Verenigde Naties en heeft dan ook lidstaten. Momenteel zijn dit er 195. Deze lidorganisaties vormen de twee bestuursorganen: de Algemene Conferentie (alle lidstaten) en de Uitvoerende Raad (58 lidstaten). Als derde bestuursorgaan is er het Secretariaat. Het Secretariaat houdt zich bezig met het dagelijkse reilen en zeilen van de organisatie. Met als taken het voorbereiden van het tweejaarlijkse werkplan en de bijbehorende begroting, het periodiek rapporteren over de activiteiten van de organisatie en het personeelsbeleid. Deze worden ter goedkeuring aan de Algemene Vergadering of de Uitvoerende Raad voorgelegd. UNESCO is een soort laboratorium waar in internationale context problemen besproken worden en ideeën en ervaringen worden uitgewisseld. Er zijn 5 sectoren: Onderwijs, Natuurwetenschappen, Sociale & Humane wetenschappen, Cultuur & Communicatie en Informatie. Soms blijkt dat er behoefte is aan regelgeving en in dat geval wordt besloten een aanbeveling, declaratie of verdrag te ontwikkelen. UNESCO heeft 31 verdragen verspreid over diverse sectoren. Zeven vallen binnen het domein Cultuur, deze verdragen dragen allen bij aan culturele diversiteit, dit staat voorop. Drie voorbeelden van belangrijke verdragen op het gebied van cultuur zijn: Convention concerning the Protection of the World Cultural and Natural Heritage (1972) Convention for the Safeguarding of the Intangible Cultural Heritage (2003) Convention on the Protection and Promotion of the Diversity of Cultural Expressions (2005) Doelstelling van het ICE verdrag In artikel 1 wordt de doelstelling van het verdrag als volgt omschreven: (a) to safeguard the intangible cultural heritage; (b) to ensure respect for the intangible cultural heritage of the communities, groups and individuals concerned; (c) to raise awareness at the local, national and international levels of the importance of the intangible cultural heritage, and of ensuring mutual appreciation thereof; (d) to provide for international cooperation and assistance. Uitgangspunt van het verdrag is dat culturen en gemeenschappen gelijk zijn en ook gelijk gewaardeerd worden. Het gaat om het safeguarden (koesteren) van ICE, wederzijdse waardering en respect (bijvoorbeeld bij conflicten tussen groepen) en het bevorderen van internationale samenwerking en assistentie, met name betreft gedeeld erfgoed. Hierbij is het kenmerkend dat de mensen, de dragers van het ICE, een belangrijke rol spelen. Immaterieel erfgoed is levend erfgoed. Het leeft in de mensen, bij migratie wordt immaterieel erfgoed meegenomen. Inmiddels hebben 151 landen het verdrag geratificeerd. Organen van het verdrag Het intergouvernementeel Comité ter bescherming van het ICE De doel van het Intergouvernementeel Comité is een bijdrage leveren aan de implementatie van het ICE verdrag op internationaal niveau. Zo stellen zij de operationele richtlijnen op, beoordelen zij nominaties voor de twee representatieve lijsten en schetsen zij een kader voor de besteding van de middelen in het Fonds ter Bescherming van het ICE. Deze voorstellen leggen ze voor aan de Algemene Vergadering. Het Intergouvernementeel Comité bestaat uit 24 staten die lid zijn van het ICE Verdrag. De leden worden voor een periode van vier jaar verkozen door andere staten die lid zijn van het verdrag. Hierbij wordt rekening gehouden met representativiteit betreft de 5 wereldregio s zoals UNESCO deze definieert. 8

9 Het UNESCO Secretariaat, sectie ICE Bedient de organen van het verdrag, bereidt vergaderingen voor en verricht ondersteunend werk (20 man). The Representative List of ICH in Need of Urgent Safeguarding ICE op de lijst van ICE dat dringend bescherming nodig heeft, vraagt om noodmaatregelen wil het blijven voortbestaan. Indien een vorm van ICE op deze lijst staat kan er door de betrokken gemeenschap een beroep gedaan worden op internationale assistentie. The Representative List of ICH of Humanity De representatieve lijst van ICE van de mensheid is bestaat uit elementen die een beeld geven van de diversiteit van het ICE van de mensheid en de bewustwording van het belang dit te bescherming en te vergroten. Het ICE Comité beoordeelt de nominaties, er is een gelimiteerd aantal aanvragen dat het Comité jaarlijks aankan. Indien er te veel aanvragen zijn, wordt er prioriteit gegeven aan landen die nog geen nominaties op een van de lijsten hebben staan en landen die gezamenlijk iets nomineren. Beide lijsten zijn dynamisch. Indien een vorm van ICE niet langer voldoet aan de voorwaarden voor plaatsing op de lijsten wordt deze afgevoerd. Dit kan bijvoorbeeld zijn omdat beschermingsmaatregelen voor een bedreigde vorm van ICE succesvol zijn geweest of dat er juist geen gemeenschap meer is die een vorm van ICE draagt. Ditzelfde geldt voor de inventaris(sen) op nationaal niveau. De lijsten en inventarissen van ICE zijn altijd dynamisch. Zie: Het Fonds ter Bescherming van het ICE Met het oog op de financiering van programma s, projecten en andere activiteiten, is er een fonds voor de bescherming van het ICE gecreëerd. Bij de inzet van geld uit het fonds, heeft het behoud van het erfgoed ingeschreven op de lijst van ICE dat dringend bescherming nodig heeft en het realiseren van inventarissen prioriteit. De bijdrage van landen die partij zijn bij het verdrag moeten leveren is gebaseerd op het BNP. Het is ook mogelijk een vrijwillige bijdrage te leveren. Voorname donateurs zijn Japan, Noorwegen en Vlaanderen. Nationaal level: verplichtingen van het verdrag voor lidstaten Het UNESCO ICE Verdrag wordt op vrijwillige basis geratificeerd maar is bindend van aard. Ratificatie verplicht lidstaten ertoe maatregelen nemen die het ICE op hun grondgebied te beschermen. Rieks Smeets ligt deze verplichte maatregelen toe aan de hand van artikelen uit het verdrag. Article 11 Role of States Parties Each State Party shall: (a) take the necessary measures to ensure the safeguarding of the intangible cultural heritage present in its territory; (b) among the safeguarding measures referred to in Article 2, paragraph 3, identify and define the various elements of the intangible cultural heritage present in its territory, with the participation of communities, groups and relevant nongovernmental organizations. Article 12 Inventories 1. To ensure identification with a view to safeguarding, each State Party shall draw up, in a manner geared to its own situation, one or more inventories of the intangible cultural heritage present in its territory. These inventories shall be regularly updated. 9

10 2. When each State Party periodically submits its report to the Committee, in accordance with Article 29, it shall provide relevant information on such inventories. Rieks Smeets benadrukt dat het bij het inventariseren van ICE gaat om iedereen, alle vormen van ICE die op het grondgebied aanwezig zijn. De inventaris(sen) dient/dienen om een idee te krijgen van de status van ICE en inzicht te krijgen welke bescherming noodzakelijk is, hoe daar mee te beginnen en hoe te werk te gaan en bekendheid te geven aan het ICE in eigen land. Landen die partij zijn bij het verdrag zijn vrij om te kiezen voor het vormen van een of juist meerdere inventarissen. Artikel 11 verplicht landen ertoe ervoor te zorgen dat erfgoedgemeenschappen hun erfgoed kunnen beschermen. Hierbij dienen landen gemeenschappen tot hun recht te laten komen, zodat zij zelf hun ICE kunnen definiëren en erkennen. Hierbij het principe van free prior en informed consent toepassen. Oftewel, de gemeenschappen weten waar het over gaat en accorderen elke stap. Informed choices laten maken, hen geïnformeerd keuzes te laten maken. Uiteindelijk zijn de gemeenschappen die het ICE dragen, doorgeven en levend houden. Art. 25a Verplichting bij te dragen aan het Fonds ter Bescherming van het ICE Alle landen die partij zijn bij het verdrag moeten bijdragen aan het ICE Fonds. In de geest van het verdrag een totale bijdrage van allen is de bijdrage die geleverd moet worden gebaseerd op het BNP. Deze bedrage wordt nu namens het gehele Koninkrijk door Nederland geleverd. Samengevat moet een staat die partij is bij het verdrag voldoen aan de volgende verplichtingen: - bereidheid maatregelen te nemen ter bescherming van een element - respect voor de gemeenschap is een voorwaarde voor deelname - regeling via wetgeving - inventarisatie moet gedocumenteerd worden - de rol van de gemeenschap moet terugkomen in de inventarisatie - safeguarden met volle betrokkenheid van de gemeenschappen - verslaglegging omtrent de ontwikkeling, voortgang van het element vindt 1 x in de 6 jaar plaats en vervolgens 1x in de 4 jaar De implementatie van het ICE Verdrag draagt bij aan het welzijn van gemeenschappen, culturele diversiteit, het ontstaan van wederzijds respect en begrip, de uitwisseling van ervaring en kennis, de bevordering van creativiteit, samenwerking op nationaal en internationaal niveau ook wanneer het gaat om gedeeld erfgoed. Om dit te bereiken moeten gemeenschappen empowered worden door hen te informeren en trainen. Hulpmiddelen bij implementatie van het Verdrag Operationele richtlijnen Om staten die partij zijn bij het verdrag te ondersteunen bij de implementatie hiervan zijn er operationele richtlijnen opgesteld. Hierin wordt o.a. aandacht besteed aan het vormen van inventarissen, procedures voor internationale nominatie. De richtlijnen blijven work in progress. De meest recente herziening en uitbreiding was in Momenteel wordt gewerkt aan de derde uitbreiding. Voor de operationele richtlijnen zie: php?lg=en&pg=00026 Register of Best Safeguardings Practices In 2009 werd het initiatief genomen om het register van Best Practices op het gebied van de bescherming van ICE te vormen. Het register biedt voorbeelden van effectieve bescherming van uit de hele wereld. Het register wordt continu uitgebreid. Nieuwe voorbeelden kunnen worden voorgelegd aan het Comite ter bescherming van het ICE. Rieks benadrukt dat het mogelijk is om zelf best practices voor te dragen. Een voorbeeld dat hij geeft is het zomerkamp voor jongeren op St. Maarten. Voor het register zie: 10

11 Capacity Building Een van de prioriteiten van UNESCO op het gebied van ICH is capaciteitsopbouw. Vanuit UNESCO is er een serie trainingen en workshops ontwikkeld om de kennis en kunde over de bescherming van ICE te vergroten. Deze trainingen hebben o.a. de volgende onderwerpen: implementatie van het verdrag, het opstellen van inventarissen met gemeenschappen en internationaal nomineren. Opening van de workshop, eerste rij v.l.n.r. Luc Alofs, Igmar Reyes, Cornelieke de Klerk, Jimmy Oduber, Alice van Romondt, Minister van Economische Zaken, Sociale Zaken en Cultuur mevr. Michelle Hooyboer-Winklaar, Gouverneur van Aruba, dhr. Z.E. F. Refunjol, Minister van Justitie en Onderwijs dhr. Arthur Dowers. 11

12 Stand van Zaken Presentaties De belangrijkste doelstellingen van de workshop waren het komen tot samenwerkingsafspraken en een opzet voor het programmavoorstel voor het capacity building programma. Om deze doelen te behalen was het noodzakelijk eerst een beeld te vormen van de huidige stand van zaken op het gebied van ICE(beleid). In de stand van zaken presentaties gaven alle delegaties een indruk van de verschillende vormen ICE aanwezig op hun (ei)land, welke activiteiten er ondernomen wordt op het gebied van ICE, waar knelpunten liggen en wat er nodig zou zijn om deze op te lossen. Stand van zaken Nederland / Ineke Strouken Het Nederlands Centrum voor Volkscultuur en Immaterieel Erfgoed (VIE) is in Nederland de aangewezen instantie om de implementatie van het ICE Verdrag te coördineren. Tot de samenwerkingspartners behoren het Nederlands Openlucht Museum, het Meertens Instituut en het Fonds voor Cultuurparticipatie. Na de ratificatie van het ICE Verdrag in 2012, kon het VIE in navolging van het voorbereidende werk, echt aan de slag. Taken van het VIE: - kennis instituut - stimuleren van onderzoek - beheren van een interactieve website - ondersteunen van gemeenschappen - bewustwording binnen gemeenschappen stimuleren (o.a. via contact en inspiratiedagen) - promotie - bekendheid geven aan het belang van ICE aan politici en beleidmakers - input leveren voor de 6 jaarlijkse rapportage aan UNESCO Nationale Inventaris In Nederland is gekozen voor het vormen van een nationale inventaris. Het VIE is van start gegaan met de vorming van deze inventaris. De Nationale Inventaris bevat dynamische levende cultuur die wordt overgedragen van generatie op generatie. Het ICE wordt voorgedragen door de erfgoedgemeenschappen zelf, dus van onderop. Een voorwaarde voor opname in de inventaris is dat erfgoedgemeenschappen een zorgplan opstellen. Het VIE ondersteunt hen bij het vormen hiervan. Het doel van de inventaris is het zichtbaar maken van ICE wat het tot een hulpmiddel maakt voor gemeenschappen om hun ICE levend te houden. Tevens geeft het een overzicht van het aanwezige ICE en de bijbehorende gemeenschappen. Elke twee jaar doet het VIE verslag over de stand van zaken betreft de inventaris. In oktober 2012 werden de eerste drie voordrachten opgenomen op de Nationale Inventaris. Deze bestonden uit de Boxmeerse Vaart, het Bloemencorso in Zundert en de Sint-Maartensviering in Utrecht. Website De Nationale Inventaris zal digitaal toegankelijk zijn via de website. Deze website zal tevens dienen als informatie- en communicatieplatform, de zogeheten binnenkant van de website. Het VIE benadrukt dat zowel de buiten- als de binnenkant van de website beschikbaar zijn voor alle Koninkrijksdelen. Indien gewenst zou het mogelijk zijn om een Koninkrijksinventaris te vormen. Momenteel is de website deze zal in de toekomst worden. Het VIE heeft voor de Nationale Inventaris het volgende logo laten ontwerpen: De volgende fase zal voor het VIE het nadenken over de internationale voordrachtsprocedure zijn. Ineke Strouken hoopt dat de eerste voordracht van alle Koninkrijksdelen samen zal zijn. Stand van zaken Nederland / Andrea Imhof Elk lidstaat heeft een Nationale UNESCO Commissie. De Commissie vormt de schakel tussen UNESCO, het Nederlandse professionele veld en de Nederlandse overheid. Wereldwijd zijn er bijna tweehonderd Nationale Commissies. UNESCO is de enige 12

13 organisatie van de Verenigde Naties die zo n netwerk heeft. De Nederlandse Commissie bestaat uit elf leden die elk deskundig zijn op een werkterrein van UNESCO en een bureau met zeven medewerkers dat onder verantwoordelijkheid van de Algemeen Secretaris belast is met de dagelijkse werkzaamheden en het opstellen en uitvoeren van het werkprogramma van de Commissie. De commissie heeft de volgende functies in betrekking tot het ICE Verdrag: 1. Zichtbaar maken van wat er gebeurt op gebied van immaterieel erfgoed (het zichtbaar maken van het werk van UNESCO (via hun website betekenis van het verdrag vertalen en bruikbaar maken, beantwoorden van vragen vanuit de media (radio, t.v), verbanden leggen met Parijs) 2. Informatie geven en vragen beantwoorden over inventaris, internationale normering, meedenken, uitleggen en uitwerken, uitleggen van verdragen 3. verbanden leggen musea / andere instellingen (hoe een programma te maken voor bijv. de rol van ICE binnen musea tijdens een crisissituatie) 4. Linken met het veld (uitleggen van het verdrag) 5. Advisering naar de Nederlandse overheid toe (gevraagd en ongevraagd) Stand van zaken Nederland / Michelle Jacobs Het Fonds voor Cultuurparticipatie is een fonds van de Rijksoverheid voor het ondersteunen van vernieuwende initiatieven die actieve deelname aan cultuur in vrije tijd teweegbrengen. Het fonds wil een brug vormen tussen cultuur en samenleving. Zelfwerkzaamheid is een voorwaarde om in aanmerking te komen voor deze vorm van subsidie. Het gaat om actieve participatie, het zelf doen, zelf beoefenen. Naar aanleiding van de ratificatie van het ICE Verdrag heeft het fonds een nieuw programma voor erfgoedparticipatie en immaterieel erfgoed. In dit programma worden voorbeeldprojecten ondersteund waarin het ICE levend wordt gehouden en de betrokkenheid van vrijwilligers wordt gestimuleerd. Het thema voor het jaar 2013 is ambachten. Het fonds heeft het doel gesteld een aantal kleinschalige ambacht gerelateerde projecten in het Caribisch gebied financieel te ondersteunen. Het fonds biedt ondersteuning aan kleine organisaties die ICE levend houden met minimaal 2 fulltime krachten. Hoogte van subsidiebedrag ligt tussen de 3000 en 5000 euro. Het fonds ondersteunt projecten die bedreigde ambachten een nieuwe dimensie geven zodat de kennis en vaardigheden over deze ambachten niet verloren gaat en overgedragen worden aan een nieuwe generatie. Criteria voor het indienen van een aanvraag zijn: Kwaliteit: inhoudelijke kwaliteit, organisatorische kwaliteit en redelijkheid begroting Samenwerking: tussen erfgoedorganisaties onderling en/of innovatieve samenwerking met aangrenzende gebieden Effect: duurzame opbrengsten, aansluiting op doelgroep, overdraagbaarheid aanpak Wie kan aanvragen? Rechtspersonen zonder winstoogmerk met een culturele doelstelling Geen bv s of individuele personen Geen overheidsorganen Aanvraagprocedure Eerst contact opnemen met het fonds via mail/telefoon/skype Inlogcode aanvragen Digitaal aanvraag indienen via Aanvraagformulier, begroting en projectplan Volgende indiendatum: 15 september

14 Aanvragen bestaande uit een begroting en beschrijving van een project kunnen opgestuurd worden via cultuurparticipatie.nl. Aanvragen moeten voor 15 september 2013 ingediend worden. Wat ondersteunen het Fonds voor Cultuurparticipatie niet? Ambachten alleen als professie Opleidingen in het (mbo/hbo-) beroepsonderwijs Projecten met alleen een individueel belang Projecten die alleen zijn gericht op beeld- of geluidregistraties Investeringen in bedrijfsmiddelen of bouwkundige voorzieningen Overwegend receptieve activiteiten en journalistieke activiteiten Aanvragen die horen bij de reguliere taak van de aanvrager en reguliere exploitatiekosten Voorbeelden van projecten zijn: - Surinam Women Foundation Bijlmeer (Surinaamse vrouwen die hun tradities doorgeven) - B Lowlands, Glass Foundation ( jongeren die van ouderen het ambacht van glasblazen leren) Discussie Naar aanleiding van de stand van zaken presentatie van Nederland vindt er een discussie plaats over de procedures van internationale nominatie. Ieder land mag per jaar maar drie voordrachten doen voor de Representatieve Lijst. De vraag rijst of Nederland namens het hele Koninkrijk en Caribisch Nederland zal voordragen, of dat er aparte procedures van toepassing zijn voor Aruba, Curaçao en St. Maarten. En, ongeacht de procedurevorm, hoe selectie zal plaatsvinden. Alle delegaties, met in het bijzonder Curaçao, laten blijken hier inspraak op te willen hebben. Ineke Strouken legt uit dat er nog veel onduidelijk is op het gebied van internationaal nomineren. Zij geeft aan de minister hier nog over moet beslissen, ook of er zal worden overgegaan tot internationaal nomineren. Hierop wordt de vraag gesteld waarom de minister hier over beslist. Andrea Imhof laat weten dat de minister niet alleen beslist, maar dat dergelijke beslissingen worden genomen in de Rijksministerraad waarin minister van alle landen binnen het Koninkrijk vertegenwoordigd zijn. Ineke Strouken geeft aan dat er hierover en betreft de verdere procedures behoefte is aan input vanuit de (ei)landen. Juist omdat nog niet alles is vastgesteld is hier ruimte voor. Wat duidelijk is en ook door Fernando Brugman onderstreept wordt is dat het duidelijk dat de Nederlandse staat uiteindelijk de voordrachten moet indienen. Wat betreft de andere onduidelijkheden zal Ineke Strouken navraag doen bij OCW over de huidige stand van zaken. Een ander onderwerp dat Liliane de Geus (Bonaire) ter sprake brengt is de functie van de Nederlandse Nationale UNESCO Commissie m.b.t. St. Eustatius, Saba, en Bonaire. De vraag is hoe dit werkt? Wie hiermee belast is in Nederland? Andrea Imhof (Natcom NL) laat weten dat de Nationale Commissie is opgericht middels een Koninklijk Besluit. Dit Koninklijk Besluit moest na herzien worden. Dat is nog niet gebeurd, dus is er formeel ligt nog niets vast. Informeel kunnen wel afspraken gemaakt worden. Andrea Imhof heeft aan OCW laten weten dat gewacht wordt op herzieningen van het Koninklijk Besluit van de Nationale UNESCO Commissie. Buiten het programma werd in een informeel gesprek de positie van Bonaire, Saba en St. Eustatius als bijzondere gemeentes besproken. Hieruit bleek dat de situatie van Bonaire, Sint Eustatius en Saba niet te vergelijken is met de gemeenten in Nederland en hiervoor een specifieke aanpak nodig is. Het culturele veld en de erfgoedgemeenschappen zijn er anders georganiseerd. Daarbij is de fysieke en mentale afstand voor een erfgoedgemeenschap te groot om zich rechtstreeks te melden bij het (VIE) met hun immaterieel erfgoed. Op ieder eiland zou een coördinerend contactpersoon moeten zijn. De aanwezige vertegenwoordigers bij de workshop hebben deze taak (nog) niet formeel in hun takenpakket. Met de ratificatie heeft het Koninkrijk der Nederlanden de verplichting om het immaterieel erfgoed op haar gehele grondgebied te inventariseren. Daarom zijn we er gezamenlijk (vertegenwoordigers op de eilanden, VIE, OCW en de Nederlandse Nationale UNESCO Commissie) verantwoordelijk voor dat dit ook gebeurt op Bonaire, Sint Eustatius en Saba. 14

15 Hoe dit kan worden ingevuld zal binnenkort worden besproken met OCW (Directie Cultureel Erfgoed). De uitkomsten hiervan worden gecommuniceerd met de eilanden. De vertegenwoordigers van Bonaire en Sint Eustatius hebben aangegeven de voorkeur te geven aan een schriftelijke intentieverklaring waarin wordt uitgelegd hoe de samenwerking concreet vorm krijgt en hoe de rollen en taken en financiën verdeeld worden (bron: verslag Andrea Imhof). Stand van Zaken Saba / James Wilson Allereerst wordt de taal genoemd. Saba s vernacular, er worden voorbeelden gegeven van typische uitdrukkingen en taalgebruik op Saba (I goes, she goes). Vervolgens geeft James Wilson een beeld van verschillende types ICE variërend van Folk remedies and medicine, stories, tales and written traditions, begrafenisrituelen zoals het begraven van dierbaren in de tuin. Tot ambachten zoals Saba kantwerk een ambacht dat ongeveer 130/140 jaar oud is, het weven van rieten hoeden en manden, het maken van de likeur Saba Spice, de keuken van Saba (Johnny cakes). Alsmede carnaval, Saba day en meipaal dansen. Er is ook veel ICE verdwenen zoals ICE gerelateerd aan landbouw, het maken van boten, navigatie op zee en traditionele dansvormen. James Wilson geeft aan dat er momenteel geen organisaties actief zijn op het gebied van ICE. Hiernaast is er ook geen (overheids)beleid. Maar er is zowel vanuit overheid als bij private organisaties (Saba Lace Ladies en muziekband The Occasionals ) interesse is om dit op te pakken. Bedreigingen: - Er is momenteel geen (overheids)beleid op het gebied van ICE - Er is een gebrek aan bekwame trainers om ouderen te trainen kennis en tradities over te dragen op jongeren - De culturele invloed van buiten Saba is groot (bijv. Halloween) Stand van Zaken St. Eustatius / Walter Hellebrand Walter Hellebrand geeft aan dat er 4000 mensen wonen op St. Eustatius, dat rond 1750 het rijkste eiland van het Caribisch gebied was. Veel culturele invloed is gekomen vanuit St. Kitts, het eiland dat dicht bij St. Eustatius ligt. Vervolgens geeft Walter Hellebrand een overzicht van verschillende culturele expressies en ambachten. Sommigen worden nog steeds in praktijk gebracht zoals speciale steenovens en de bijbehorende typische manier van brood bakken (johnny cakes en hard cakes) die gepaard gaat met sociale gebruiken, of het maken van Blyden een likeur van catcusvruchten. Andere zijn veranderd met de tijd, zoals het langs de deuren gaan van Christmas Carolers, dit wordt nu gedaan door de Kily kily band, en Kits kleine sketches die worden opgevoerd op Statia day. Deze waren eerst meer persoonlijk van karakter, nu betreft het vooral sociaal commentaar. Sommige vormen van ICE zijn verdwenen zoals Negah business een oudjaarstraditie waarbij per familie een voordracht werd gegeven over het jaar dat ten einde is. Er zijn een aantal organisaties die zich bezig houden met ICE op Statia, dit zijn de Simon Doncker Club, Aloei dancers, Berkel Family museum, Tourism fund en de bibliotheek. Knelpunten: - Continuïteit, doorgeven van kennis en kunde - Het bereiken van jongeren - Overheidssteun - Bewustzijn van het belang (voor identiteit) - Bewustzijn van relevantie (immigratie) Mogelijke oplossingen: - het ontwikkelen van een overlappende strategie - samenwerking tussen de jonge en oudere generatie bewerkstelligen - economische waarde integreren in het geheel (toerisme) - overheidssteun 15

16 Stand van zaken Curaçao / Richenel Ansano Herensia Kultural intangibel De Nationale UNESCO Commissie van Curaçao heeft samen met partners het initiatief voor een inventarisatie genomen. Hierbij is geen duidelijk onderscheid tussen materieel en immaterieel gemaakt: All heritage is intangible and all heritage is tangible. De Curaçaose organisatie NAAM (National Archeological Anthropological Memory Management) legt een duidelijke link tussen archeologie en immaterieel erfgoed. Ze onderscheiden drie perioden met betrekking tot immaterieel erfgoed in Curaçao: indigenous people, koloniale tijd en huidige status. Richenel Ansano benadrukt het belang aandacht te besteden aan alle vormen van capacity building. Een risicofactor is het gebrek aan kennis van de mechanismen van het verdrag en het gebrek aan middelen om hiermee om te gaan. Richenel Ansano pleit voor een integrale benadering. Wat betreft de definitie van erfgoed; materieel en immaterieel zijn volgens hem niet van elkaar los te koppelen. Maar ook is het ICE Verdrag niet los te koppelen van het UNESCO Verdrag ter Bescherming van de Diversiteit en Bevordering van Culturele Expressies. Wat opnieuw aansluit bij de uitgangspunten voor duurzame ontwikkeling van het Small Islands Development framework. Er moet worden opgehelderd welke instanties welke taken hebben. Tevens dient er wetgeving te worden ontwikkeld. Hierbij is het ontbreken van politieke wil een risico, ondanks de sterke positie van civil society in de culturele sector. Een ander gevoelig thema is ras en diversiteit, hierbij moet worden gewaakt voor uitsluiting. Andere aandachtspunten zijn het gedeelde erfgoed met de regio, dus ook buiten het Koninkrijk. Op dit gebied, en in algemeen, is het verrichten van onderzoek noodzakelijk. Bij dit alles dient de erfgoeddrager centraal te staan en gerespecteerd te worden. Richenel Ansano geeft aan dat er meer dan 100 culturele groepen, rond de 30 etnische organisaties en ongeveer 1000 centra van montamento op Curaçao zijn. Er heeft al een grootscheepse inventarisatie plaatsgevonden over ICE en wat er zou moeten worden gedaan onder zo n 400 tot 500 mensen op Curaçao. Dit heeft geleid tot een brochure en een lespakket voor scholen over ICE waarvan de inhoud bottom up tot stand is gekomen. Stand van Zaken Bonaire / Lilian de Geus en Boi Antoin Patrimonio Intangibel Liliane de Geus vertelt dat sinds het gevoel is ontstaan dat de culturele identiteit van Bonaire verloren gaat. Bonaire heeft vele vormen van ICE maar er is actie nodig om dit te beschermen. Hierbij is documentatie heel belangrijk. Tevens moeten regionale contacten onderstreept worden om zo een context om gezamenlijk evenementen te organiseren te creëren. UNESCO kan hierbij een belangrijke rol spelen. Verder heeft Bonaire recentelijk een cultuurbeleidsplan ontwikkeld, Liliane de Geus geeft aan dat dit zal worden toegestuurd. Boi Antoin bespreekt de verschillende vormen van ICE zoals Fiesta Kultural, Maskarada, Simandan, Dia di Rincon(30/4), San Juan & San Pedro, Barí. Muziekinstrumenten: Beku-Bamba, Marimba, Karko, zag. Weganan di antes: Marónt. Kuminda: Kuku, Yorki, Kadushi. Arkeologia: pintura di indjan, Kas di Bara. Konstrukson di barku. Trahamentu: Kose trankera, Chi Ku Cha, Kima karbon, kima kaiki, Sambarku (schoeisel), Barí, Pali lele i di funchi, Fishi: halado, skirbi kolibri. Kustumber: Batisamen di popchi. In het beeldmateriaal dat Bonaire toont zijn fragmenten te zien van culturele expressies zoals de bereiding van cactus soep, vuurdans, kuku, kalko (supla), maskarada, batisa popchi, juice di tamarein, curado, zag, kima kalki. Het beeldmateriaal is onderdeel van zo n 700 televisieprogramma s die (door Boi Antoin) zijn gemaakt van vormen van ICE. Deze kunnen bekeken worden via www. bonaire.tv en Knel- en aandachtspunten: De delegatie van Bonaire legt de nadruk op het belang van documentatie. Samenwerking en het zoeken naar gemeenschappelijkheid binnen de regio wordt onderstreept. 16

17 Stand van Zaken St. Maarten / Mélanie Choisy Sint Maarten heeft net een Nationale UNESCO Commissie opgericht. Deze zal zich in eerste instantie richten op immaterieel erfgoed en medegelding voor het verdrag proberen te bewerkstelligen. Daarvoor is het belangrijk dat regelgeving wordt aangepast en gemeenschappen bewust worden gemaakt van de waarde van hun immaterieel erfgoed. Voor Sint Maarten geldt dat gemeenschappen en erfgoed niet stoppen bij de grens met het Franse deel. Er is veel ICH op St Maarten, maar dit wordt bedreigd door de snelle ontwikkeling van het eiland. Sint Maarten benoemt de volgende elementen als ICE: - oude ambachten ( bijv. lobster fishing) - traditionele dans (Ponum, dateert uit de 19 de eeuw) - muziek instrumenten (steelpan, stringpan) - traditionele muziek, - liederen, craftmanship, dance, cooking, - traditionele geneeswijzen (herbal medicine) - orale geschiedenis ( oral history) - traditionele (gebruiks) voorwerpen ( Yaya Richards personal museum) - eten bereid op de traditionele wijze - taal ( Sint Maarten talk) Knelpunten: - ontbreken van wettelijke regelgeving - weinig is gedocumenteerd - niet voldoende gemeenschapsbewustzijn en ondersteuning - ontbreken van technische ondersteuning ( o.a workshops, cursussen) Oplossingen : - de jeugd betrekken bij ICE (Facebook als middel) en op een manier brengen die de jeugd aanspreekt - uitwisselen van ervaringen - samenwerken met National Museum en openbare lokale bibliotheek Stand van Zaken Aruba / Luc Alofs ICE-kappen op de evenaar: Erfgoed en gemeenschap op Aruba Het afgelopen half jaar heeft op verzoek van Minister van Economische Zaken, Sociale Zaken en Cultuur Mevr. Michelle Hooyboer-Winklaar een werkgroep van verschillende stakeholders op het gebied van ICE een beleidsadvies gegeven voor de implementatie van het ICE Verdrag. De inhoud van het advies kwam overeen met de operationele richtlijnen van het verdrag om de implementatie bij ver de politiek, en dicht bij de erfgoedgemeenschappen te plaatsen. Dit advies heeft de minister overgenomen. Er wordt een stichting Immaterieel Erfgoed opgericht die verantwoordelijk zal zijn voor de implementatie van het Verdrag. Dit betreft onder andere het toetsen van de aanvragen voor plaatsing op de inventaris door de adviesraad waarin de verschillende stakeholders binnen de Arubaanse samenleving gerepresenteerd zijn. Tevens is er een Nationale Coördinator Immaterieel Erfgoed aangesteld die een direct aanspreekpunt zal zijn voor de gemeenschappen en hen zal ondersteunen bij de bescherming van hun ICE. De Nationale Coördinator ICE zal met het oog op toegankelijkheid gevestigd zijn in de nationale bibliotheek, locatie Arubiana. Uiteraard zal ondanks de afstand van de politiek het contact met overheid, zoals de directie Cultuur, goed onderhouden worden door middel van samenwerkingsafspraken. Kortom, we zijn klaar voor de start. De op te stellen inventaris wordt nu al gezien als een culturele schatkist. 17

18 Bedreigd of alleen maar bezorgd? Hierbij gaat Luc Alofs in op de dynamiek op het eiland met als punten ICE en globalisering: bezorgdheid over identiteit en culturele verandering 1. Migratie, Massamedia en Materialisme spelen een grote rol in deze verandering 2. Taal, traditie en mentaliteit. Kreten die je vaak hoort zijn: ta bay atras 3. Cultuur en toerisme: een erf(goed)zonde? Er is bezorgdheid over het behoud van het eigene 4. Bentana Habri of reclaiming identity? We gaan het eigene houden met de ramen open Reclaimen van tradities (binnen globalisatieontwikkelingen): Levend erfgoed en de gemeenschap: Dera gai, remedinan di tera, tambu, miniatuurboten, nieuwjaarsserenade (Dande festival). Maar ook Club Bonaire: Simandan, Surinaamse gemeenschap: Keti koti, San Nicolas: steelpan, calypso, New China Cooperative Association: Drakendans. ICE en (overheids)beleid Veel voorbereidend werk is gedaan voordat het verdrag er kwam. Voorbeelden van initiatieven en projecten zijn: Directie Cultuur Aruba: Expedicion Rescate UNESCO National Commission: Heritage Guide BNA: nationaal depot; collectie Booy / Tromp Archivo National Aruba: expo s en kalenders Directie Onderwijs: eindkwalificaties Min van Economische Zaken: Kwaliteitskeurmerk Aruba Tourist Authorities: Certification Program Happy Community / Bo Bario ICE & NGO- beleid en praktijk: Op Aruba is er naast de nieuwe Stichting ICE een samenwerkingverband tussen een aantal overheidsinstanties inzake ICE. Voorbeelden hiervan zijn: Unoca (bemiddeling cultuur en onderzoek) (Unoca belangrijk voor erfgoed), CEDE (welzijn en educatie), ATHA (jeugdzorg). Bon Bini festival: folklore, Muziek- en dansscholen: cross-over, Museo Historico: Fort Zoutman / Community museum. Knelpunten: 1. Erfgoed zonder gemeenschap? Ocho dia 2. Gemeenschappen zonder erfgoed? Wie zijn de dragers? Op zoek naar de gemeenschap. Daar moeten we op Aruba op letten. Zullen gemeenschappen bereid zijn expressies op die lijst te zetten. Niet wachten op aanmeldingen, actief benaderen. 3. Wegstervend vakmanschap: caha di orgel, trankeer/tranchi verdwijnt door moderne cementconstructies. 4. Living global folklore: van tattoo tot gaita. Hier moet discussie over gevoerd worden op het eiland. 5. Klein en groot erfgoed: paga lomba, sam Oplossingen: Identificatie met bahul (schatkist): hoe meer burgers hier aan kunnen bijdragen en zich hiermee identificeren hoe beter. Hiervoor moeten we het onderwijs in, onderzoek, erfgoed en toerisme met elkaar verbinden. Met het oog op een gezamenlijke toekomst: binnen de (ei)landen samen optrekken, stimuleren tot efficiëntere samenwerking, het doen herleven van tradities. Er zijn binnen de 6 (ei)landen elementen die onderling gedeeld kunnen worden en elementen die specifiek zijn voor een bepaald gebied. Binnen de regio zijn er al acties ondernomen, deze met elkaar verbinden en hierbij het grote geheel onder de aandacht blijven houden. Toelichting Capacity Building Programma / Fernando Brugman Fernando Brugman, cultuurspecialist van het UNESCO regiokantoor in Havana introduceert zichzelf en geeft toelichting over het aankomende capacity building programma. 18

19 Afgelopen december is tijdens de bijeenkomst van het Comité ter Bescherming van het ICE in Parijs het voorstel van Nederland om een bijdrage te leveren aan het ICE Fonds goedgekeurd. Het Fonds is een van de instrumenten van het ICE verdrag waaraan lidstaten al dan niet met een specifiek doel een bijdrage kunnen doneren. Het geld dat Nederland heeft gedoneerd aan het Fonds is bestemd voor een capaciteitsopbouwprogramma in het Nederlands Caribisch gebied en Suriname en sluit hiermee aan bij de globale strategie van het Fonds capaciteitsopbouw te stimuleren. Het capaciteitsopbouw programma biedt de middelen om de samenwerking op het gebied van de bescherming van ICE voor de komende twee jaar te concretiseren. De workshop biedt de gelegenheid om de prioriteiten en gewenste activiteiten te identificeren en te komen tot een breed gedragen voorstel. Fernando Brugman gaf aan welke input nodig is om te komen tot een programmavoorstel. Na afloop heeft hij onderstaande vragen per mail naar alle deelnemers gestuurd: 1. What is the state of safeguarding ICH? Could you name some examples and possible threats? 2. What governmental and nongovernmental institutions, as well as individuals and informal local associations contribute to safeguard ICH and raise awareness about the importance of its safeguarding? 3. What other resources are already available to help safeguarding ICH? 4. What are the additional needs to ensure safeguarding (=viability of ICH; = continuous recreation and transmission) 5. How is youth involved in safeguarding ICH? 6. What kind of capacity-building is needed? Who should be the beneficiaries? 7. Should a local consultation take place, involving all stakeholders, which would allow sharing the information on the Convention and the project? 8. Who will be the contact person for the implementation of the activities, and who will be the other persons directly involved? Deze input verwerkt Fernando Brugman in een conceptvoorstel. Dit concept zal worden besproken met het regionaal UNESCO kantoor in Kingston waar alle (ei)landen toe behoren met uitzondering van Aruba en het regionaal UNESCO kantoor in Havana waar Aruba onder valt. Na goedkeuring en informering van de deelnemers zal het voorstel worden ingediend in Parijs. Het geld dat Nederland gedoneerd heeft aan het ICE Fonds is ook bestemd voor Suriname. De situatie in Suriname is echter zo specifiek dat er afzonderlijk gekeken zal worden naar een voorstel betreft Suriname. Vanwege deze reden was er ook geen Surinaamse delegatie aanwezig. Deelworkshop: Alle begin is moeilijk Het opzetten van een structuur voor immaterieel erfgoed/ Ineke Strouken Ineke Strouken begint met een mededeling van het ministerie OCW. Andrea heeft gisteren de hoe de procedure voor internationale nominaties eruit gaat zien aan het ministerie van OCW voorgelegd. Ineke Strouken legt uit dat de lijn waarlangs OCW wil opereren zal dat in overleg met de (ei)landen zal worden besloten of over zal worden gegaan op internationaal nomineren. Wanneer de minister en alle (ei)landen positief staan tegenover internationaal nomineren zal een advies over de procedures ook worden besproken. Hoe dit proces precies zal verlopen is nog niet duidelijk. Ineke Strouken vervolgt door te laten weten dat zij onder de indruk van hoeveel werk er al is gedaan en hoopt op een goede samenwerking op gelijke basis met uitwisseling van ervaringen en gedachten. Het opzetten van een structuur voor immaterieel erfgoed Het VIE is begonnen met de organisatie van het Jaar van de Tradities. Gedurende dit jaar werd aan het publiek gevraagd hun belangrijkste tradities door te geven, dit heeft een schat aan informatie opgeleverd. Tevens heeft het VIE op verzoek van OCW een plan van aanpak geschreven, zijn zij gestart met de opzet van een loketfunctie en hebben zij geprobeerd zo veel mogelijk publiciteit te genereren. Eveneens hebben zij criteria voor plaatsing op de Nationale Inventaris opgesteld. Deze bestaan uit: 19

20 1. Is het cultuur die wordt doorgegeven van generatie op generatie? (Waar ligt de verantwoordelijkheid?) 2. Is het levende cultuur? (voorbeeld van gilden) 3. Vraagt de goede gemeenschap de plaatsing aan? (Belangrijk. Erg mee uitkijken. Want het kan gebeuren dat mensen iets claimen, of dat er vanuit commercieel belang gehandeld wordt. Het is een grijs gebied, daarom per geval bekijken.) 4. Wil deze gemeenschap de erfgoedzorg op zich nemen? 5. Voldoet het erfgoedzorgplan? Voor plaatsing op de nationale inventaris is er een procedure, deze bestaat uit de volgende stappen: 1. Een gemeenschap moet een informatiedag bijwonen 2. VIE controleert of aan de criteria voldaan is 3. De gemeenschap zet met hulp van consulenten de erfgoedzorg op 4. Als het erfgoedzorgplan in orde is, geeft de directeur van VIE voorlopig akkoord 5. Dan gaat de voordracht naar de Toetsingscommissie 6. Als de Toetsingscommissie akkoord gaat, dan wordt het element op de Nationale Inventaris geplaatst 7. Elke twee jaar doet een gemeenschap verslag van de vorderingen Wie neemt de beslissing om een element op de Nationale Inventaris te plaatsen? 1. De gemeenschap beslist zelf of ze hun traditie op de Nationale Inventaris willen plaatsten of niet 2. De directeur VIE neemt een voorlopig besluit 3. De Toetsingscommissie toetst het besluit van het VIE en kijkt of het erfgoedplan in orde is 4. De gemeenschap kan bij de Toetsingscommissie in beroep gaan tegen een negatief besluit van het VIE 5. Het bestuur van het VIE bekrachtigt het besluit van de Toetsingscommissie 6. Element wordt op de Nationale Inventaris geplaatst Toetsingscommissie: 1. De commissie bestaat uit 7 tot 9 personen 2. De commissie is een afspiegeling van de Nederlandse samenleving 3. Er zijn kwaliteitszetels voor het Meertens Instituut en de sector Volkscultuur en Immaterieel Erfgoed 4. De commissie komt minimaal vier keer per jaar bij elkaar 5. De commissie toetst de besluiten van het VIE over al dan niet plaatsing op de Nationale Inventaris en behandelt de bezwaren tegen het negatief besluit van het VIE 6. De commissie denkt mee bij de problemen waar wij tegen aan lopen Ondersteunen van de gemeenschappen door: 1. hulp bij het opstellen van het erfgoedzorgplan te bieden 2. onderzoek te doen of te stimuleren 3. inspiratie- en contactdagen voor de gemeenschappen te organiseren 4. experts uit te nodigen om problemen onder het licht te leggen en samen oplossingen te verzinnen 5. beleidsmakers, politici en verwante organisaties te stimuleren om steun te bieden 6. landelijke erfgoedzorg op te zetten 7. publiciteitscampagnes te ontwikkelen 20

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2014 2015 31 482 Cultuursubsidies Nr. 92 BRIEF VAN DE MINISTER VAN ONDERWIJS, CULTUUR EN WETENSCHAP Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Nadere informatie

(1) De hoofdfunctie van ons gezelschap is het aanbieden van onderwijs. (2) Ons gezelschap is er om kunsteducatie te verbeteren

(1) De hoofdfunctie van ons gezelschap is het aanbieden van onderwijs. (2) Ons gezelschap is er om kunsteducatie te verbeteren (1) De hoofdfunctie van ons gezelschap is het aanbieden van onderwijs (2) Ons gezelschap is er om kunsteducatie te verbeteren (3) Ons gezelschap helpt gemeenschappen te vormen en te binden (4) De producties

Nadere informatie

Reglement Nominaties voor de lijsten en het register van de UNESCO-Conventie voor het borgen van het immaterieel cultureel erfgoed (2003)

Reglement Nominaties voor de lijsten en het register van de UNESCO-Conventie voor het borgen van het immaterieel cultureel erfgoed (2003) Reglement Nominaties voor de lijsten en het register van de UNESCO-Conventie voor het borgen van het immaterieel cultureel erfgoed (2003) Op basis van dit reglement kunnen organisaties een aanvraag indienen

Nadere informatie

Chapter 4 Understanding Families. In this chapter, you will learn

Chapter 4 Understanding Families. In this chapter, you will learn Chapter 4 Understanding Families In this chapter, you will learn Topic 4-1 What Is a Family? In this topic, you will learn about the factors that make the family such an important unit, as well as Roles

Nadere informatie

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds gelet op artikel 10, vierde lid van de Wet op het specifiek cultuurbeleid;

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds gelet op artikel 10, vierde lid van de Wet op het specifiek cultuurbeleid; STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 16406 27 maart 2019 Regeling Immaterieel erfgoed 2019 2020 Het bestuur van stichting Fonds voor Cultuurparticipatie, gelet

Nadere informatie

Ervaringen met begeleiding FTA cursus Deployment of Free Software Systems

Ervaringen met begeleiding FTA cursus Deployment of Free Software Systems Ervaringen met begeleiding FTA cursus Deployment of Free Software Systems Frans Mofers Nederland cursusmateriaal & CAA's alle cursusmateriaal vrij downloadbaar als PDF betalen voor volgen cursus cursussite

Nadere informatie

NETWORK CHARTER. #ResourceEfficiency

NETWORK CHARTER. #ResourceEfficiency NETWORK CHARTER 1 WHAT IS THE EREK NETWORK? EREK stands for the European Resource Efficiency Knowledge Centre, a vibrant platform to enable and reinforce businesses and especially small and medium sized

Nadere informatie

SAMPLE 11 = + 11 = + + Exploring Combinations of Ten + + = = + + = + = = + = = 11. Step Up. Step Ahead

SAMPLE 11 = + 11 = + + Exploring Combinations of Ten + + = = + + = + = = + = = 11. Step Up. Step Ahead 7.1 Exploring Combinations of Ten Look at these cubes. 2. Color some of the cubes to make three parts. Then write a matching sentence. 10 What addition sentence matches the picture? How else could you

Nadere informatie

Examenreglement Opleidingen/ Examination Regulations

Examenreglement Opleidingen/ Examination Regulations Examenreglement Opleidingen/ Examination Regulations Wilde Wijze Vrouw, Klara Adalena August 2015 For English translation of our Examination rules, please scroll down. Please note that the Dutch version

Nadere informatie

Impact en disseminatie. Saskia Verhagen Franka vd Wijdeven

Impact en disseminatie. Saskia Verhagen Franka vd Wijdeven Impact en disseminatie Saskia Verhagen Franka vd Wijdeven Wie is wie? Voorstel rondje Wat hoop je te leren? Heb je iets te delen? Wat zegt de Programma Gids? WHAT DO IMPACT AND SUSTAINABILITY MEAN? Impact

Nadere informatie

PRIVACYVERKLARING KLANT- EN LEVERANCIERSADMINISTRATIE

PRIVACYVERKLARING KLANT- EN LEVERANCIERSADMINISTRATIE For the privacy statement in English, please scroll down to page 4. PRIVACYVERKLARING KLANT- EN LEVERANCIERSADMINISTRATIE Verzamelen en gebruiken van persoonsgegevens van klanten, leveranciers en andere

Nadere informatie

Projecten Vebego Foundation. Procedure beoordeling donatie- & projectverzoeken

Projecten Vebego Foundation. Procedure beoordeling donatie- & projectverzoeken Projecten Vebego Foundation Procedure beoordeling donatie- & projectverzoeken Index Voorwoord 3 1. Procedure donatie- & projectverzoeken 4 2. Bijlagen 7 2.1 Bijlage Project Proposal Form 7 2.2 Bijlage

Nadere informatie

The training courses are only offered in Dutch.

The training courses are only offered in Dutch. Training courses NWO Academy Do you want to focus on the competencies we want to develop throughout the organisation, on what is important for your job and working in projects, or on strengthening your

Nadere informatie

Opleiding PECB IT Governance.

Opleiding PECB IT Governance. Opleiding PECB IT Governance www.bpmo-academy.nl Wat is IT Governance? Information Technology (IT) governance, ook wel ICT-besturing genoemd, is een onderdeel van het integrale Corporate governance (ondernemingsbestuur)

Nadere informatie

Update Empowermentproject Awasi Kenia september 2013

Update Empowermentproject Awasi Kenia september 2013 Update Empowermentproject Kenia september 2013 Het Empowerment-project in Kenia van de Rotaryclub Rhenen-Veendaal begint aan de derde fase: een derde en laatste bezoek, met een Empowerment workshop voor

Nadere informatie

Opleiding PECB ISO 9001 Quality Manager.

Opleiding PECB ISO 9001 Quality Manager. Opleiding PECB ISO 9001 Quality Manager www.bpmo-academy.nl Wat is kwaliteitsmanagement? Kwaliteitsmanagement beoogt aan te sturen op het verbeteren van kwaliteit. Tevens houdt het zich bezig met het verbinden

Nadere informatie

Ius Commune Training Programme 2015-2016 Amsterdam Masterclass 16 June 2016

Ius Commune Training Programme 2015-2016 Amsterdam Masterclass 16 June 2016 www.iuscommune.eu Dear Ius Commune PhD researchers, You are kindly invited to attend the Ius Commune Amsterdam Masterclass for PhD researchers, which will take place on Thursday 16 June 2016. During this

Nadere informatie

APPROACHING THE FAMILY

APPROACHING THE FAMILY 1 Journalists Workshop Organ Donation and Transplantation APPROACHING THE FAMILY COLENBIE LUC TRANSPLANTATION COORDINATION 9 October 2012 2 Everybody arriving hospital Start the fight for saving life Family

Nadere informatie

Vergaderen in het Engels

Vergaderen in het Engels Vergaderen in het Engels In dit artikel beschrijven we verschillende situaties die zich kunnen voordoen tijdens een business meeting. Na het doorlopen van deze zinnen zal je genoeg kennis hebben om je

Nadere informatie

Evaluatieverslag / Evaluation Report Human Library Bergen

Evaluatieverslag / Evaluation Report Human Library Bergen Evaluatieverslag / Evaluation Report Human Library Bergen 16-06-2018 Enorm leuk om op deze manier ervaring met een bijzonder mens op te doen en de begeleiding is ook enorm goed. Ik heb een heel nieuw inzicht

Nadere informatie

2010 Integrated reporting

2010 Integrated reporting 2010 Integrated reporting Source: Discussion Paper, IIRC, September 2011 1 20/80 2 Source: The International framework, IIRC, December 2013 3 Integrated reporting in eight questions Organizational

Nadere informatie

Welkom. Digitale programma: #cmdag18. Dagvoorzitter Prof. dr. Arjan van Weele NEVI hoogleraar inkoopmanagement.

Welkom. Digitale programma: #cmdag18. Dagvoorzitter Prof. dr. Arjan van Weele NEVI hoogleraar inkoopmanagement. Welkom Dagvoorzitter Prof. dr. Arjan van Weele NEVI hoogleraar inkoopmanagement Digitale programma: www.contractmanagementdag.nl #cmdag18 #cmdag18 Programma 09.45 Welkom door Prof. Dr. Arjan van Weele

Nadere informatie

Ius Commune Training Programme Amsterdam Masterclass 15 June 2018

Ius Commune Training Programme Amsterdam Masterclass 15 June 2018 www.iuscommune.eu Dear Ius Commune PhD researchers, You are kindly invited to participate in the Ius Commune Amsterdam Masterclass for PhD researchers, which will take place on Friday, 15 June 2018. This

Nadere informatie

Nieuwe kansen voor molenaars Een dynamische toekomst voor een eeuwenoud ambacht

Nieuwe kansen voor molenaars Een dynamische toekomst voor een eeuwenoud ambacht Nieuwe kansen voor molenaars Een dynamische toekomst voor een eeuwenoud ambacht Chantal Bisschop Centrum Agrarische Geschiedenis Leuven, 16 januari 2017 Inhoudsopgave Molen(aars)erfgoed Hoe zorgen voor

Nadere informatie

DEPARTEMENT CULTUUR, JEUGD & MEDIA

DEPARTEMENT CULTUUR, JEUGD & MEDIA DEPARTEMENT CULTUUR, JEUGD & MEDIA / reglement INVENTARIS VLAANDEREN VAN HET IMMATERIEEL CULTUREEL ERFGOED Reglement / 1.01.2019 Vlaanderen verbeelding werkt cjm Vlaanderen be Artikel 1. Via dit reglement

Nadere informatie

Kunst(raad) en Samenleving Evert Bisschop Boele,

Kunst(raad) en Samenleving Evert Bisschop Boele, Kunst(raad) en Samenleving Evert Bisschop Boele, 17-12-2014 Lectoraat Lifelong Learning in Music Kenniscentrum Kunst & Samenleving, Hanzehogeschool Groningen Abigail Gilmore Raising our Quality of Life:

Nadere informatie

TRACTATENBLAD VAN HET

TRACTATENBLAD VAN HET 56 (1991) Nr. 4 TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN JAARGANG 2013 Nr. 50 A. TITEL Verdrag tussen de Lid-Staten van de Europese Gemeenschappen inzake de tenuitvoerlegging van buitenlandse strafvonnissen;

Nadere informatie

Comics FILE 4 COMICS BK 2

Comics FILE 4 COMICS BK 2 Comics FILE 4 COMICS BK 2 The funny characters in comic books or animation films can put smiles on people s faces all over the world. Wouldn t it be great to create your own funny character that will give

Nadere informatie

CSRQ Center Rapport over onderwijsondersteunende organisaties: Samenvatting voor onderwijsgevenden

CSRQ Center Rapport over onderwijsondersteunende organisaties: Samenvatting voor onderwijsgevenden CSRQ Center Rapport over onderwijsondersteunende organisaties: Samenvatting voor onderwijsgevenden Laatst bijgewerkt op 25 november 2008 Nederlandse samenvatting door TIER op 5 juli 2011 Onderwijsondersteunende

Nadere informatie

Puzzle. Fais ft. Afrojack Niveau 3a Song 6 Lesson A Worksheet. a Lees de omschrijvingen. Zet de Engelse woorden in de puzzel.

Puzzle. Fais ft. Afrojack Niveau 3a Song 6 Lesson A Worksheet. a Lees de omschrijvingen. Zet de Engelse woorden in de puzzel. Puzzle a Lees de omschrijvingen. Zet de Engelse woorden in de puzzel. een beloning voor de winnaar iemand die piano speelt een uitvoering 4 wat je wil gaan doen; voornemens 5 niet dezelfde 6 deze heb je

Nadere informatie

MyDHL+ Van Non-Corporate naar Corporate

MyDHL+ Van Non-Corporate naar Corporate MyDHL+ Van Non-Corporate naar Corporate Van Non-Corporate naar Corporate In MyDHL+ is het mogelijk om meerdere gebruikers aan uw set-up toe te voegen. Wanneer er bijvoorbeeld meerdere collega s van dezelfde

Nadere informatie

1. In welk deel van de wereld ligt Nederland? 2. Wat betekent Nederland?

1. In welk deel van de wereld ligt Nederland? 2. Wat betekent Nederland? First part of the Inburgering examination - the KNS-test Of course, the questions in this exam you will hear in Dutch and you have to answer in Dutch. Solutions and English version on last page 1. In welk

Nadere informatie

Summary 124

Summary 124 Summary Summary 124 Summary Summary Corporate social responsibility and current legislation encourage the employment of people with disabilities in inclusive organizations. However, people with disabilities

Nadere informatie

ANGSTSTOORNISSEN EN HYPOCHONDRIE: DIAGNOSTIEK EN BEHANDELING (DUTCH EDITION) FROM BOHN STAFLEU VAN LOGHUM

ANGSTSTOORNISSEN EN HYPOCHONDRIE: DIAGNOSTIEK EN BEHANDELING (DUTCH EDITION) FROM BOHN STAFLEU VAN LOGHUM Read Online and Download Ebook ANGSTSTOORNISSEN EN HYPOCHONDRIE: DIAGNOSTIEK EN BEHANDELING (DUTCH EDITION) FROM BOHN STAFLEU VAN LOGHUM DOWNLOAD EBOOK : ANGSTSTOORNISSEN EN HYPOCHONDRIE: DIAGNOSTIEK STAFLEU

Nadere informatie

Understanding and being understood begins with speaking Dutch

Understanding and being understood begins with speaking Dutch Understanding and being understood begins with speaking Dutch Begrijpen en begrepen worden begint met het spreken van de Nederlandse taal The Dutch language links us all Wat leest u in deze folder? 1.

Nadere informatie

Healthy people want everything, sick people want only one thing. would love to see a Hospital Teacher

Healthy people want everything, sick people want only one thing. would love to see a Hospital Teacher Healthy people want everything, sick people want only one thing. would love to see a Hospital Teacher Consultant Education Sick Pupils Educational Service Centre University Medical Centre The Netherlands

Nadere informatie

TRACTATENBLAD VAN HET. Overeenkomst inzake overheidsopdrachten; Marrakesh, 15 april 1994

TRACTATENBLAD VAN HET. Overeenkomst inzake overheidsopdrachten; Marrakesh, 15 april 1994 76 (1994) Nr. 3 1) TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN JAARGANG 2014 Nr. 202 A. TITEL Overeenkomst inzake overheidsopdrachten; Marrakesh, 15 april 1994 B. TEKST De Engelse tekst van de Overeenkomst

Nadere informatie

NUCHTER, EEN HELDERE KIJK EN NO-NONSENSE

NUCHTER, EEN HELDERE KIJK EN NO-NONSENSE NUCHTER, EEN HELDERE KIJK EN NO-NONSENSE NATUURLIJK SAMEN NATURALLY DUTCH. Koolhaas Natuurlijk is a typically Dutch company: Sober, with a clear vision and no-nonsense. That s what our customers may expect

Nadere informatie

Expertise seminar SURFfederatie and Identity Management

Expertise seminar SURFfederatie and Identity Management Expertise seminar SURFfederatie and Identity Management Project : GigaPort3 Project Year : 2010 Project Manager : Albert Hankel Author(s) : Eefje van der Harst Completion Date : 24-06-2010 Version : 1.0

Nadere informatie

Communication about Animal Welfare in Danish Agricultural Education

Communication about Animal Welfare in Danish Agricultural Education Communication about Animal Welfare in Danish Agricultural Education Inger Anneberg, anthropologist, post doc, Aarhus University, Department of Animal Science Jesper Lassen, sociologist, professor, University

Nadere informatie

TRACTATENBLAD VAN HET. Europees Verdrag inzake de adoptie van kinderen (herzien); Straatsburg, 27 november 2008

TRACTATENBLAD VAN HET. Europees Verdrag inzake de adoptie van kinderen (herzien); Straatsburg, 27 november 2008 37 (2008) Nr. 3 TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN JAARGANG 2012 Nr. 241 A. TITEL Europees Verdrag inzake de adoptie van kinderen (herzien); Straatsburg, 27 november 2008 B. TEKST De Engelse

Nadere informatie

Introductie in flowcharts

Introductie in flowcharts Introductie in flowcharts Flow Charts Een flow chart kan gebruikt worden om: Processen definieren en analyseren. Een beeld vormen van een proces voor analyse, discussie of communicatie. Het definieren,

Nadere informatie

TRACTATENBLAD VAN HET

TRACTATENBLAD VAN HET 16 (1969) Nr. 8 TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN JAARGANG 2011 Nr. 131 A. TITEL Overeenkomst tussen de Regering van het Koninkrijk der Nederlanden en de Regering van de Republiek der Filipijnen

Nadere informatie

TRACTATENBLAD VAN HET. JAARGANG 1989 Nr. 96

TRACTATENBLAD VAN HET. JAARGANG 1989 Nr. 96 53 (1970) Nr. 5 TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN JAARGANG 1989 Nr. 96 A. TITEL Overeenkomst tussen het Koninkrijk der Nederlanden en de Republiek Finland betreffende het internationale

Nadere informatie

Alcohol policy in Belgium: recent developments

Alcohol policy in Belgium: recent developments 1 Alcohol policy in Belgium: recent developments Kurt Doms, Head Drug Unit DG Health Care FPS Health, Food Chain Safety and Environment www.health.belgium.be/drugs Meeting Alcohol Policy Network 26th November

Nadere informatie

Evaluatieverslag / Evaluation Report Human Library Castricum

Evaluatieverslag / Evaluation Report Human Library Castricum Evaluatieverslag / Evaluation Report Human Library Castricum 16-06-2018 Eyeopener in een wereld waarin je niet bekend bent. Bijzonder om in zo'n korte tijd zo intensief met iemand te spreken. Het was fantastisch

Nadere informatie

Academisch schrijven Inleiding

Academisch schrijven Inleiding - In this essay/paper/thesis I shall examine/investigate/evaluate/analyze Algemene inleiding van het werkstuk In this essay/paper/thesis I shall examine/investigate/evaluate/analyze To answer this question,

Nadere informatie

TRACTATENBLAD VAN HET

TRACTATENBLAD VAN HET 12 (1974) Nr. 5 TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN JAARGANG 2010 Nr. 202 A. TITEL Overeenkomst tussen het Koninkrijk der Nederlanden en de Tsjechoslowaakse Socialistische Republiek tot het

Nadere informatie

VGZ verantwoord beleggingsbeleid in vergelijking met Code Duurzaam Beleggen VVV. geen. geen

VGZ verantwoord beleggingsbeleid in vergelijking met Code Duurzaam Beleggen VVV. geen. geen VGZ verantwoord beleggingsbeleid in vergelijking met Code Duurzaam Beleggen VVV Code Duurzaam Beleggen VvV onderdeel inhoud verschil artikel 1 De Code Duurzaam Beleggen opgesteld door het Verbond van Verzekeraars

Nadere informatie

Pesten onder Leerlingen met Autisme Spectrum Stoornissen op de Middelbare School: de Participantrollen en het Verband met de Theory of Mind.

Pesten onder Leerlingen met Autisme Spectrum Stoornissen op de Middelbare School: de Participantrollen en het Verband met de Theory of Mind. Pesten onder Leerlingen met Autisme Spectrum Stoornissen op de Middelbare School: de Participantrollen en het Verband met de Theory of Mind. Bullying among Students with Autism Spectrum Disorders in Secondary

Nadere informatie

Ius Commune Training Programme Amsterdam Masterclass 22 June 2017

Ius Commune Training Programme Amsterdam Masterclass 22 June 2017 www.iuscommune.eu INVITATION Ius Commune Masterclass 22 June 2017 Amsterdam Dear Ius Commune PhD researchers, You are kindly invited to participate in the Ius Commune Amsterdam Masterclass for PhD researchers,

Nadere informatie

RECEPTEERKUNDE: PRODUCTZORG EN BEREIDING VAN GENEESMIDDELEN (DUTCH EDITION) FROM BOHN STAFLEU VAN LOGHUM

RECEPTEERKUNDE: PRODUCTZORG EN BEREIDING VAN GENEESMIDDELEN (DUTCH EDITION) FROM BOHN STAFLEU VAN LOGHUM Read Online and Download Ebook RECEPTEERKUNDE: PRODUCTZORG EN BEREIDING VAN GENEESMIDDELEN (DUTCH EDITION) FROM BOHN STAFLEU VAN LOGHUM DOWNLOAD EBOOK : RECEPTEERKUNDE: PRODUCTZORG EN BEREIDING VAN STAFLEU

Nadere informatie

Nieuwsbrief NRGD. Editie 11 Newsletter NRGD. Edition 11. pagina 1 van 5. http://nieuwsbrieven.nrgd.nl/newsletter/email/47

Nieuwsbrief NRGD. Editie 11 Newsletter NRGD. Edition 11. pagina 1 van 5. http://nieuwsbrieven.nrgd.nl/newsletter/email/47 pagina 1 van 5 Kunt u deze nieuwsbrief niet goed lezen? Bekijk dan de online versie Nieuwsbrief NRGD Editie 11 Newsletter NRGD Edition 11 17 MAART 2010 Het register is nu opengesteld! Het Nederlands Register

Nadere informatie

TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN. JAARGANG 1968 Nr. 1

TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN. JAARGANG 1968 Nr. 1 52 (1967) Nr. 1 TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN JAARGANG 1968 Nr. 1 A. TITEL Notawisseling tussen de Nederlandse en de Keniase Regering inzake de toepassing van het op 26 september 1898

Nadere informatie

L.Net s88sd16-n aansluitingen en programmering.

L.Net s88sd16-n aansluitingen en programmering. De L.Net s88sd16-n wordt via één van de L.Net aansluitingen aangesloten op de LocoNet aansluiting van de centrale, bij een Intellibox of Twin-Center is dat de LocoNet-T aansluiting. L.Net s88sd16-n aansluitingen

Nadere informatie

Stichtingsplan Connect to Share

Stichtingsplan Connect to Share Stichtingsplan Connect to Share 1. Inleiding The expert in anything was once a beginner 1 Of je nu uit Nederland, Italië of Oeganda komt, experts zijn we allemaal! Als we om ons heen kijken en mensen leren

Nadere informatie

Engels op Niveau A2 Workshops Woordkennis 1

Engels op Niveau A2 Workshops Woordkennis 1 A2 Workshops Woordkennis 1 A2 Workshops Woordkennis 1 A2 Woordkennis 1 Bestuderen Hoe leer je 2000 woorden? Als je een nieuwe taal wilt spreken en schrijven, heb je vooral veel nieuwe woorden nodig. Je

Nadere informatie

DE ELECTORALE RAAD VAN SINT MAARTEN,

DE ELECTORALE RAAD VAN SINT MAARTEN, P a g i n a 30 Beschikking nummer: 9/2015 Datum: 1 december 2015 DE ELECTORALE RAAD VAN SINT MAARTEN, Gelezen: het verzoek van de politieke partij Helping Our People Excel Association van 9 november 2015

Nadere informatie

TRACTATENBLAD VAN HET. Verdrag inzake de wet welke van toepassing is op verkeersongevallen op de weg; s-gravenhage, 4 mei 1971

TRACTATENBLAD VAN HET. Verdrag inzake de wet welke van toepassing is op verkeersongevallen op de weg; s-gravenhage, 4 mei 1971 15 (1971) Nr. 5 TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN JAARGANG 2011 Nr. 264 A. TITEL Verdrag inzake de wet welke van toepassing is op verkeersongevallen op de weg; s-gravenhage, 4 mei 1971 B.

Nadere informatie

3.D.1. Sector- en keteninitiatieven

3.D.1. Sector- en keteninitiatieven 3.D.1. Sector- en keteninitiatieven General Document approval by: John Waltman (Europe) Classification: Approved for External / 3rd Party Use Document version: 4.0 Approval status: Approved NON-DISCLOSURE

Nadere informatie

Toegang tot overheidsinformatie: de gevolgen van Europese ontwikkelingen voor Nederland

Toegang tot overheidsinformatie: de gevolgen van Europese ontwikkelingen voor Nederland Toegang tot overheidsinformatie: de gevolgen van Europese ontwikkelingen voor Nederland KvAG/NCG/Ravi studiedag Europese GI-projecten waaronder INSPIRE Bastiaan van Loenen B.vanloenen@geo.tudelft.nl 23

Nadere informatie

S e v e n P h o t o s f o r O A S E. K r i j n d e K o n i n g

S e v e n P h o t o s f o r O A S E. K r i j n d e K o n i n g S e v e n P h o t o s f o r O A S E K r i j n d e K o n i n g Even with the most fundamental of truths, we can have big questions. And especially truths that at first sight are concrete, tangible and proven

Nadere informatie

Relatie tussen Persoonlijkheid, Opleidingsniveau, Leeftijd, Geslacht en Korte- en Lange- Termijn Seksuele Strategieën

Relatie tussen Persoonlijkheid, Opleidingsniveau, Leeftijd, Geslacht en Korte- en Lange- Termijn Seksuele Strategieën Relatie tussen Persoonlijkheid, Opleidingsniveau, Leeftijd, Geslacht en Korte- en Lange- Termijn Seksuele Strategieën The Relation between Personality, Education, Age, Sex and Short- and Long- Term Sexual

Nadere informatie

Immaterieel Erfgoed. Inspiratiebijeenkomst op vrijdag 20 september 2013 in Culemborg

Immaterieel Erfgoed. Inspiratiebijeenkomst op vrijdag 20 september 2013 in Culemborg Inspiratiebijeenkomst op vrijdag 20 september 2013 in Culemborg Immaterieel Erfgoed Een inspiratiebijeenkomst voor mensen die er over denken om hun traditie voor te dragen voor de Nationale Inventaris

Nadere informatie

TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN. JAARGANG 1974 Nr. 59

TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN. JAARGANG 1974 Nr. 59 C(1974) Nr. 1 TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN JAARGANG 1974 Nr. 59 A. TITEL Overeenkomst inzake culturele samenwerking tussen het Koninkrijk der Nederlanden en de Volksrepubliek Bulgarije;

Nadere informatie

Onderzoek naar Chinese bedrijven sinds 2007

Onderzoek naar Chinese bedrijven sinds 2007 Bijlage 2 Onderzoek naar Chinese bedrijven sinds 2007 In opdracht van: WestHolland Foreign Investment Agency 11-11-2013 1. Opdrachtformulering en totstandkoming opdracht ScoutOut is door WFIA benaderd

Nadere informatie

R1Jiad voor tul1i.'.j~' INGEKOMEN. '"' S'EiJ 'J. Doss. Nr.rc-zon::> c::d::>&\lj f, --1

R1Jiad voor tul1i.'.j~' INGEKOMEN. '' S'EiJ 'J. Doss. Nr.rc-zon::> c::d::>&\lj f, --1 Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap > Retouradres Postbus 16375 2500 BJ Oen Haag Raad voor Cultuur Postbus 61243 2506 AE DEN HAAG Doss. R1Jiad voor tul1i.'.j~' INGEKOMEN -1 2 '"' S'EiJ 'J I

Nadere informatie

Aim of this presentation. Give inside information about our commercial comparison website and our role in the Dutch and Spanish energy market

Aim of this presentation. Give inside information about our commercial comparison website and our role in the Dutch and Spanish energy market Aim of this presentation Give inside information about our commercial comparison website and our role in the Dutch and Spanish energy market Energieleveranciers.nl (Energysuppliers.nl) Founded in 2004

Nadere informatie

Persoonlijke informatie / Personal information

Persoonlijke informatie / Personal information LOB-cv Answers Persoonlijke informatie / Personal information Naam / Name Place of residence Woonplaats Country of residence School / School Nationaliteit / Nationality Geboortedatum / Date-of-birth Place-of-birth

Nadere informatie

Support Center GIS-Flanders

Support Center GIS-Flanders Support Center GIS-Flanders Our mission: Ensuring the optimal use of geographic information in Flanders Het Ondersteunend Centrum GIS-Vlaanderen is

Nadere informatie

Intercultural Mediation through the Internet Hans Verrept Intercultural mediation and policy support unit

Intercultural Mediation through the Internet Hans Verrept Intercultural mediation and policy support unit 1 Intercultural Mediation through the Internet Hans Verrept Intercultural mediation and policy support unit 2 Structure of the presentation - What is intercultural mediation through the internet? - Why

Nadere informatie

Tradities verbonden aan de kerk Kansen en uitdagingen van immaterieel cultureel erfgoed

Tradities verbonden aan de kerk Kansen en uitdagingen van immaterieel cultureel erfgoed Tradities verbonden aan de kerk Kansen en uitdagingen van immaterieel cultureel erfgoed Dinsdag 25 april 2017 Elzenveld Woensdag 26 april 2017 Vormingscentrum Guislain Julie Aerts Wat is immaterieel cultureel

Nadere informatie

Empowerment project. Driejarig project van Rotaryclub Rhenen-Veenendaal

Empowerment project. Driejarig project van Rotaryclub Rhenen-Veenendaal Empowerment project Awasi Kenya Driejarig project van Rotaryclub Rhenen-Veenendaal Empowerment*van* kinderen*in*kenia De#afgelopen#drie#jaren# hebben#we#met#steun#van#de# Rotaryclub##Rhenen: Veenendaal#een#

Nadere informatie

Archief Voor Kerkelijke Geschiedenis, Inzonderheid Van Nederland, Volume 8... (Romanian Edition)

Archief Voor Kerkelijke Geschiedenis, Inzonderheid Van Nederland, Volume 8... (Romanian Edition) Archief Voor Kerkelijke Geschiedenis, Inzonderheid Van Nederland, Volume 8... (Romanian Edition) Click here if your download doesn"t start automatically Archief Voor Kerkelijke Geschiedenis, Inzonderheid

Nadere informatie

UV/151/ Re: Questions from MP S.A. Wescot-Williams regarding de-risking commercial banks

UV/151/ Re: Questions from MP S.A. Wescot-Williams regarding de-risking commercial banks To the Hon. Minister of Finance Mr. R. Gibson p/a Council of Ministers Philipsburg UV/151/20 1 6-20 1 7 Philipsburg, February 24, 2017 Re: Questions from MP S.A. Wescot-Williams regarding de-risking commercial

Nadere informatie

Risico s van Technologisch Succes in digitale transformatie S T R A T E G I C A D V I S O R

Risico s van Technologisch Succes in digitale transformatie S T R A T E G I C A D V I S O R Risico s van Technologisch Succes in digitale transformatie 2e Risk Event 2019 11 april 2019 The S T R A T E G I C A D V I S O R Ymanagement school of the autonomous University of Antwerp 2 Prof. dr. Hans

Nadere informatie

[ew32] 4 SUG s. Serious Game vs. Urban Game vs. Serious Urban Game. Nieuwe tendensen binnen digitale participatie

[ew32] 4 SUG s. Serious Game vs. Urban Game vs. Serious Urban Game. Nieuwe tendensen binnen digitale participatie Nieuwe tendensen binnen digitale participatie [ew32] Serious Game vs. Urban Game vs. Serious Urban Game 4 SUG s SUG GROOTSTE AANDACHT NAAR HET PROCES Het ParticipatieProces DE TOOLS LearningLabs #WORK

Nadere informatie

The training courses are only offered in Dutch.

The training courses are only offered in Dutch. Training courses NWO Academy Do you want to focus on the competencies we want to develop throughout the organisation, on what is important for your job and working in projects, or on strengthening your

Nadere informatie

Welkom op het Seminarie Communicatie, Leden en Rotary TITLE. Tessenderlo, 25 april 2014

Welkom op het Seminarie Communicatie, Leden en Rotary TITLE. Tessenderlo, 25 april 2014 Welkom op het Seminarie Communicatie, Leden en Rotary TITLE Tessenderlo, 25 april 2014 DEEL 1: Interne Communicatie: MEMBERSHIP Communication Interne -1. Evaluation Tools voor de club -2. Membership Trends

Nadere informatie

TRACTATENBLAD VAN HET

TRACTATENBLAD VAN HET 43 (1998) Nr. 4 TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN JAARGANG 2010 Nr. 115 A. TITEL Protocol bij het Verdrag van 1979 betreffende grensoverschrijdende luchtverontreiniging over lange afstand,

Nadere informatie

(Big) Data in het sociaal domein

(Big) Data in het sociaal domein (Big) Data in het sociaal domein Congres Sociaal: sturen op gemeentelijke ambities 03-11-2016 Even voorstellen Laudy Konings Lkonings@deloitte.nl 06 1100 3917 Romain Dohmen rdohmen@deloitte.nl 06 2078

Nadere informatie

TRACTATENBLAD VA N H E T KONINKRIJK DER NEDER LAN DEN. JAARGANG 1964 Nr. 43

TRACTATENBLAD VA N H E T KONINKRIJK DER NEDER LAN DEN. JAARGANG 1964 Nr. 43 (1964) Nr. 1 TRACTATENBLAD VA N H E T KONINKRIJK DER NEDER LAN DEN JAARGANG 1964 Nr. 43 A. TITEL Overeenkomst inzake technische samenwerking tussen het Koninkrijk der Nederlanden en de Republiek Indonesië;

Nadere informatie

VOORSTEL TOT STATUTENWIJZIGING UNIQURE NV. Voorgesteld wordt om de artikelen 7.7.1, 8.6.1, en te wijzigen als volgt: Toelichting:

VOORSTEL TOT STATUTENWIJZIGING UNIQURE NV. Voorgesteld wordt om de artikelen 7.7.1, 8.6.1, en te wijzigen als volgt: Toelichting: VOORSTEL TOT STATUTENWIJZIGING UNIQURE NV Voorgesteld wordt om de artikelen 7.7.1, 8.6.1, 9.1.2 en 9.1.3 te wijzigen als volgt: Huidige tekst: 7.7.1. Het Bestuur, zomede twee (2) gezamenlijk handelende

Nadere informatie

De Relatie tussen Betrokkenheid bij Pesten en Welbevinden en de Invloed van Sociale Steun en. Discrepantie

De Relatie tussen Betrokkenheid bij Pesten en Welbevinden en de Invloed van Sociale Steun en. Discrepantie De Relatie tussen Betrokkenheid bij Pesten en Welbevinden en de Invloed van Sociale Steun en Discrepantie The Relationship between Involvement in Bullying and Well-Being and the Influence of Social Support

Nadere informatie

THE ELECTORAL COUNCIL OF SINT MAARTEN,

THE ELECTORAL COUNCIL OF SINT MAARTEN, P a g i n a 15 Decision No.: 7/2015 Date: November 24, 2015 THE ELECTORAL COUNCIL OF SINT MAARTEN, Having read: The application of the political party Sint Maarten Christian Party of November 9, 2015 for

Nadere informatie

Stages in het flexibel semester. Initiatiefvoorstel voor het implementeren van studiepunten voor stages in het flexibel semester

Stages in het flexibel semester. Initiatiefvoorstel voor het implementeren van studiepunten voor stages in het flexibel semester Initiatiefvoorstel Fractie SAM Stages in het flexibel semester Initiatiefvoorstel voor het implementeren van studiepunten voor stages in het flexibel semester Fractie SAM Aan de universiteitsraad 13 november

Nadere informatie

GOVERNMENT NOTICE. STAATSKOERANT, 18 AUGUSTUS 2017 No NATIONAL TREASURY. National Treasury/ Nasionale Tesourie NO AUGUST

GOVERNMENT NOTICE. STAATSKOERANT, 18 AUGUSTUS 2017 No NATIONAL TREASURY. National Treasury/ Nasionale Tesourie NO AUGUST National Treasury/ Nasionale Tesourie 838 Local Government: Municipal Finance Management Act (56/2003): Draft Amendments to Municipal Regulations on Minimum Competency Levels, 2017 41047 GOVERNMENT NOTICE

Nadere informatie

The Kentalis Reading House

The Kentalis Reading House The Kentalis Reading House Technology-facilitated enhancement of parent involvement Annet de Klerk, Loes Wauters Overview A first impression Motivation The importance of emergent literacy at home Kentalis

Nadere informatie

De Relatie tussen Mindfulness en Psychopathologie: de Mediërende. Rol van Globale en Contingente Zelfwaardering

De Relatie tussen Mindfulness en Psychopathologie: de Mediërende. Rol van Globale en Contingente Zelfwaardering De Relatie tussen Mindfulness en Psychopathologie: de Mediërende Rol van Globale en Contingente Zelfwaardering The relation between Mindfulness and Psychopathology: the Mediating Role of Global and Contingent

Nadere informatie

Travel Survey Questionnaires

Travel Survey Questionnaires Travel Survey Questionnaires Prot of Rotterdam and TU Delft, 16 June, 2009 Introduction To improve the accessibility to the Rotterdam Port and the efficiency of the public transport systems at the Rotterdam

Nadere informatie

Vragen en antwoorden Q&A

Vragen en antwoorden Q&A CALL FOR PROPOSALS COMM/GRANT/LH/2018 Selection of proposals for communication actions to reinforce the European Commission's communication efforts in the Netherlands Vragen en antwoorden Q&A Vraag 1 Denkt

Nadere informatie

General info on using shopping carts with Ingenico epayments

General info on using shopping carts with Ingenico epayments Inhoudsopgave 1. Disclaimer 2. What is a PSPID? 3. What is an API user? How is it different from other users? 4. What is an operation code? And should I choose "Authorisation" or "Sale"? 5. What is an

Nadere informatie

De social impacts van de sluiting van de bauxietmijn te Coermotibo. Naam: van Cooten, Telina Paramaribo, 21 september 2009

De social impacts van de sluiting van de bauxietmijn te Coermotibo. Naam: van Cooten, Telina Paramaribo, 21 september 2009 De social impacts van de sluiting van de bauxietmijn te Coermotibo Naam: van Cooten, Telina Paramaribo, 21 september 2009 Environmental and Social Assessment Stakeholder Engagement EIA Fishing Biodiversity

Nadere informatie

World Dutch Shepherd Federation. Beleidplan / Policy

World Dutch Shepherd Federation. Beleidplan / Policy World Dutch Shepherd Federation Beleidplan 2015-2020 / Policy 2015-2020 World Dutch Shepherd Federation toelichting / explanation oprichtingsdatum / date of establishment 26 juni 2014 / June 26th 2014

Nadere informatie

Building the next economy met Blockchain en real estate. Lelystad Airport, 2 november 2017 BT Event

Building the next economy met Blockchain en real estate. Lelystad Airport, 2 november 2017 BT Event Building the next economy met Blockchain en real estate Lelystad Airport, 2 november 2017 Blockchain en real estate Programma Wat is blockchain en waarvoor wordt het gebruikt? BlockchaininRealEstate Blockchain

Nadere informatie

Annual event/meeting with key decision makers and GI-practitioners of Flanders (at different administrative levels)

Annual event/meeting with key decision makers and GI-practitioners of Flanders (at different administrative levels) Staten-Generaal Annual event/meeting with key decision makers and GI-practitioners of Flanders (at different administrative levels) Subject: Sustainable Flemish SDI Nature: Mobilising, Steering Organisers:

Nadere informatie

Sessie Centrumsteden VVJ

Sessie Centrumsteden VVJ Sessie Centrumsteden VVJ Bram Vermeiren Steunpunt Jeugd vzw Arenbergstraat 1D I 1000 Brussel T 02 551 13 50 I F 02 551 13 85 info@steunpuntjeugd.be I www.steunpuntjeugd.be missie Jeugdwerk brengt kinderen

Nadere informatie

TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN. JAARGANG 1983 Nr. 100

TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN. JAARGANG 1983 Nr. 100 56 (1974) Nr. 3 TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN JAARGANG 1983 Nr. 100 A. TITEL Verdrag inzake een gedragscode voor lijnvaartconferences, met bijlage; Genève, 6 april 1974 B. TEKST De Engelse

Nadere informatie

TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN. JAARGANG 1987 Nr. 158

TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN. JAARGANG 1987 Nr. 158 14 (1987) Nr. 1 TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN JAARGANG 1987 Nr. 158 A. TITEL Notawisseling tussen de Regering van het Koninkrijk der Nederlanden en de Regering van de Bondsrepubliek

Nadere informatie