Samenwerken aan beroepsonderwijs vmbombo

Transcriptie

1 Samenwerken aan beroepsonderwijs vmbombo

2 2 - vmbo vmbo - 3 Inleiding Een groot deel van onze jongeren heeft een schoolloopbaan die van het vmbo naar het mbo loopt. Goede samenwerking tussen deze twee onderwijssectoren draagt in belangrijke mate bij aan hun studiesucces. De afgelopen tijd zijn er veel vernieuwingen doorgevoerd in het onderwijs. Door de invoering van de profielen in het vmbo en de vernieuwde kwalificatiestructuur in het mbo zijn deze opleidingen nog beter op elkaar afgestemd. Om goed met elkaar samen te kunnen werken, is het essentieel dat we dezelfde taal spreken. Daarom hebben we deze uitgave gemaakt. Hierin wordt in grote lijnen én in dezelfde woorden uitgelegd hoe het vmbo en het mbo zijn georganiseerd. Het is van twee kanten leesbaar. Een apart vmbo-deel én een apart mbo-deel. In het midden van deze uitgave zijn interviews opgenomen van inspirerende voorbeelden waar vmbo en mbo in de regio samenwerken. Stuk voor stuk mooie voorbeelden, waarbij het studiesucces van jongeren centraal staat. Veel inspiratie en leesplezier toegewenst. AOC Raad, MBO Raad, Stichting Platforms VMBO, VO-raad en het Ministerie van OCW

3 4 - vmbo vmbo - 5 Inhoudsopgave vmbo Algemeen vmbo 5 Niveaus leerwegen vmbo 6 Studierichtingen profielen vmbo 7 Opbouw beroepsgericht programma vmbo 8 Stage vmbo 10 Loopbaanoriëntatie en -begeleiding vmbo 10 Examinering vmbo 11 Diplomering vmbo 12 vmbo voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs Interviews goede voorbeelden vmbo/mbo 14 t/m 17 Informatie over mbo mbo 21 t/m 28 Colofon Algemeen Deze uitgave is tot stand gekomen in samenwerking met AOC Raad, MBO Raad, Stichting Platforms VMBO en de VO-raad in opdracht van het Ministerie van OCW. Oplage Redactie en advies Communicatie MBO Raad Eindredactie Bindt Communicatie Interviews Ravestein & Zwart, Nijmegen Fotografie Maartje Roos en TechniekBeeldbank.nu Illustratie Hans-Jan Rijbering Vormgeving en realisatie Bestwerk, Deventer Een vmbo-opleiding wordt gevolgd na de basisschool en duurt vier jaar. Leerlingen op het vmbo zijn gemiddeld tussen de 12 en 16 jaar. Het vmbo wordt aangeboden op verschillende scholen, waaronder scholengemeenschappen en aoc s. Het vmbo is voortgezet onderwijs. Het bereidt leerlingen voor op het volgen van een beroepsopleiding in het mbo of doorstroom naar het havo. Het leidt niet op voor een beroep. Aan de informatie in deze uitgave kunnen geen rechten worden ontleend. Overname van teksten is toegestaan onder bronvermelding en toestemming van de redactie.

4 6 - vmbo vmbo - 7 Studierichtingen profielen De leerlingen volgen vanaf het derde leerjaar een studierichting; in het vmbo heet dat een profiel. Niveaus - leerwegen Het vmbo kent vier leerwegen: basisberoepsgerichte leerweg, ofwel vmbo-basis (bb) kaderberoepsgerichte leerweg, ofwel vmbo-kader (kb) gemengde leerweg, ofwel vmbo-gl (gl) theoretische leerweg, ofwel vmbo-tl (tl) Een leerweg in het vmbo geeft een bepaald niveau en een bepaald soort programma aan: van heel praktisch (bb) tot vooral theoretisch (tl). De verschillende leerwegen geven toegang tot verschillende niveaus binnen het mbo. Het niveau van gl en tl is hetzelfde. De tl is vergelijkbaar met de vroegere mavo. Sommige scholen gebruiken nog steeds mavo in de naam van de school of leerweg. Niet elke school biedt alle leerwegen aan. Op scholengemeenschappen met havo en vwo wordt vmbo-tl vaak als enige leerweg aangeboden. In het 1 e en 2 e leerjaar volgen leerlingen een breed vakkenpakket dat in principe voor iedereen hetzelfde is. Aan het einde van het tweede leerjaar wordt de keuze voor een leerweg gemaakt. De leerlingen kiezen dan ook een profiel. De keuze voor het profiel hangt samen met de oriëntatie op een vervolgopleiding en een mogelijke beroepsrichting. Voor leerlingen van de basis- en kaderberoepsgerichte leerweg en de gemengde leerweg maakt een voorbereidend beroepsgericht programma deel uit van het profiel. De tl heeft vier profielen: economie groen techniek zorg en welzijn Bij elk profiel hoort een aantal verplichte algemeen vormende (theoretische) vakken. Voor de bb, kb en gl zijn er 10 actuele en breed ingerichte profielen: Economie & Ondernemen (E&O) Horeca, Bakkerij en Recreatie (HBR) Zorg & Welzijn (Z&W) Dienstverlening & Producten (D&P) Groen Bouwen, Wonen, Interieur (BWI) Produceren, Installeren, Energie (PIE) Mobiliteit & Transport (M&T) Media, Vormgeving en ICT (MVI) Maritiem en Techniek (MaT) Deze profielen zijn voorbereidend beroepsgerichte programma s, die worden uitgevoerd in het derde en vierde leerjaar. Scholen bieden meestal niet alle profielen aan, maar één of een aantal. Bij elk profiel hoort ook een aantal verplichte algemeen vormende (theoretische) vakken.

5 8 - vmbo Opbouw beroeps gericht programma Het beroepsgerichte programma van een profiel bestaat uit: kern profielvak keuzevak Het ministerie van OCW stelt deze programma s vast. De leerling kiest binnen het aanbod van de school. Kern De kern van ieder beroepsgericht programma bevat: algemene kennis en vaardigheden professionele kennis en vaardigheden loopbaanoriëntatie en -ontwikkeling De inhoud uit het kernprogramma krijgt inkleuring in het profielvak en de beroepsgerichte keuzevakken. Inhoud uit de kern kan niet los staan van profiel- en/of keuzevakken. Profielvak Het profielvak bestaat uit vier gelijkwaardige profielmodulen. Elke module bestaat uit een combinatie van praktijk en theorie. Een profielmodule bevat kennis, houding en vaardigheden die leerlingen kennis laten maken met de beroepspraktijk. Leerlingen in de basis- en kaderberoepsgerichte leerweg volgen vier profielmodulen. Leerlingen in de gemengde leerweg volgen twee (aangewezen) profielmodulen. Keuzevakken Keuzevakken bieden leerlingen de mogelijkheid hun keuze te verbreden (brede oriëntatie) of te verdiepen. Een leerling kan kiezen uit het aanbod van keuzevakken van de school. De school moet de leerling keuzemogelijkheden bieden. Leerlingen in de basis- en kaderberoepsgerichte leerweg moeten (ten minste) vier keuzevakken afsluiten, leerlingen in de gemengde leerweg (ten minste) twee. Structuur beroepsgericht programma bb en kb : 4 profielmodulen en 4 keuzevakken gl : 2 profielmodulen en 2 keuzevakken KEUZEVAK beroepsgerichte keuzevakken PROFIELVAK profielmodulen KERN Algemene vaardigheden Professionele vaardigheden LOB vmbo - 9 Schoolexamen Centraal examen CSPE Schoolexamen

6 10 - vmbo vmbo - 11 Stage Stage is geen (wettelijk) verplicht onderdeel van de opleiding. Toch maken leerlingen bijna altijd kennis met de beroepspraktijk door een stage. De vmbo-scholen bepalen zelf de stageomvang en -momenten. De stage kan zowel oriënterend (snuffelstage) als beroepsvoorbereidend (gekoppeld aan het beroepsgerichte programma) worden ingezet. De maatschappelijke stage is als verplicht onderdeel afgeschaft. Scholen kunnen een maatschappelijke stage wel als facultatief programmaonderdeel aanbieden. Examinering Loopbaanoriëntatie en -begeleiding (LOB) In het nieuwe vmbo is extra aandacht voor Loopbaanoriëntatie en -begeleiding (LOB). Het is een verplicht onderdeel van het vmboprogramma in alle leerwegen. Dit geldt dus óók voor de theoretische leerweg. LOB kan niet zonder praktijkervaring. Het helpt de leerling een weloverwogen keuze te maken voor een vervolgopleiding. De leerling toont in een loopbaandossier aan welke activiteiten hij of zij heeft uitgevoerd en tot welke conclusies en vervolgstappen dat heeft geleid. Er wordt in het vmbo en het mbo gewerkt met dezelfde loopbaancompetenties. LOB wordt niet afgesloten met een examen. Het ministerie van OCW stelt de examenprogramma s van de profielen vast. Per onderdeel is in eindtermen beschreven wat leerlingen moeten kennen en kunnen. Dit wordt getoetst door middel van een examen. Het examen in het vmbo bestaat meestal uit twee delen: schoolexamen en centraal examen. Het beroepsgerichte profielvak wordt centraal geëxamineerd door middel van een centraal schriftelijk en praktisch examen (CSPE). Naast praktijkopdrachten bestaat een CSPE uit kleine digitale toetsen en open kennisvragen die direct aan de praktijk gekoppeld zijn. De afname vindt plaats in een vastgestelde periode in het 3 e of 4 e leerjaar. De keuze voor het moment van examinering ligt bij de school. Schoolexamens moeten zijn afgerond voordat de centrale examens in hetzelfde vak beginnen. De beroepsgerichte keuzevakken worden afgesloten met een schoolexamen. Algemeen vormende (theoretische) vakken worden met een schoolexamen (SE) en een centraal examen (CE) afgesloten. Ook hierbij geldt dat de schoolexamens moeten zijn afgerond, voordat de centrale examens beginnen. Schoolexamens De school bepaalt zelf op welke wijze de schoolexamens worden ingericht (aantal, vorm, omvang en herkansing). Zij geeft hierover voor de start van de schoolexamens uitleg aan de leerlingen in het Plan van Toetsing en Afsluiting (PTA). Schoolexamens mogen in leerjaar 3 en 4 worden afgenomen. Meer informatie over examinering in vmbo en mbo vindt u in de digitale uitgave Examinering in het nieuwe vmbo en mbo :

7 12 - vmbo Diplomering Overzicht van de onderdelen voor diplomering in het vmbo Basis- of kaderberoepsgerichte leerweg Gemengde leerweg Theoretische leerweg Gemeenschappelijk deel 5 algemeen vormende vakken: Nederlands, Engels, kunstvakken inclusief ckv, maatschappijleer en lichamelijke oefening Rekentoets 5 algemeen vormende vakken: Nederlands, Engels, kunstvakken inclusief ckv, maatschappijleer en lichamelijke oefening Rekentoets Profielwerkstuk 5 algemeen vormende vakken: Nederlands, Engels, kunstvakken inclusief ckv, maatschappijleer en lichamelijke oefening Rekentoets Profielwerkstuk Profieldeel Vrije deel 1 profielvak (beroepsgericht) 2 algemeen vormende vakken (profielgebonden) 4 keuzevakken (beroepsgericht) Eventuele schoolspecifieke onderdelen* 1 profielvak (beroepsgericht) 2 algemeen vormende vakken (profielgebonden) 2 keuzevakken (beroepsgericht) 1 algemeen vormend vak Eventuele schoolspecifieke onderdelen* 2 algemeen vormende vakken (profielgebonden) 2 algemeen vormende vakken Eventuele schoolspecifieke onderdelen* *Schoolspecifieke onderdelen zijn bijv. godsdienst, maatschappelijke stage. Nieuwe wet: toelatings recht in het mbo Vanaf 1 augustus 2017 is er een nieuwe wet: Vroegtijdige aanmelddatum en toelatingsrecht tot het mbo. Op 1 april 2018 geldt voor het eerst een landelijke aanmelddatum voor het mbo. Studenten die zich tijdig melden en deelnemen aan de eventueel verplicht gestelde intakeactiviteiten, hebben vanaf studiejaar toelatingsrecht tot de opleiding van hun keuze als ze voldoen aan de wettelijke vooropleidingseisen. Daarnaast hebben studenten die zich tijdig melden het recht op een studiekeuzeadvies. De mbo scholen hebben de plicht tot het houden van een studievoortgangsgesprek uitmondend in een bindend studieadvies aan iedere student in het eerste studiejaar. mbo / vmbo - 13

8 Nieuwe wet: toelatings recht in het mbo Vanaf 1 augustus 2017 is er een nieuwe wet: Vroegtijdige aanmelddatum en toelatingsrecht tot het mbo. Op 1 april 2018 geldt voor het eerst een landelijke aanmelddatum voor het mbo. Studenten die zich tijdig melden en deelnemen aan de eventueel verplicht gestelde intakeactiviteiten, hebben vanaf studiejaar toelatingsrecht tot de opleiding van hun keuze als ze voldoen aan de wettelijke vooropleidingseisen. Daarnaast hebben studenten die zich tijdig melden het recht op een studiekeuzeadvies. De mbo scholen hebben de plicht tot het houden van een studievoortgangsgesprek uitmondend in een bindend studieadvies aan iedere student in het eerste studiejaar. mbo / vmbo - 13

9 vmbo / mbo - 14 Profijt (een Achterhoeks samen werkingsverband van vo, pro, vso, mbo en hbo) bestaat al zestien jaar. Het doel is gezamenlijk beleid te ontwikkelen dat ervoor zorgt dat meer jongeren hun opleiding afronden met een startkwalificatie. Wat is het geheim en het succes achter deze bijzondere club? Herman Krikhaar, coördinator mbo, en Frans Wijnands, coördinator vmbo, geven een kijkje in de keuken. gekoppeld. Het voordeel is dat docenten elkaar kennen en de lijnen kort zijn. Dit leidt tot wederzijds begrip. Bij de centraal schriftelijke praktijkexamens (CSPE) Bouwen, Wonen en Interieur hebben docenten uit het mbo meegekeken. Zij waren prettig verbaasd over het niveau van de vmbo-leerlingen. We zijn nog niet zover dat dit meteen betekent dat op het mbo het curriculum hierop wordt aangepast. Maar een eerste stap is wel gezet. Hokjesdenken is niet aan de orde Herman Krikhaar en Frans Wijnands van Profijt Profijt is opgericht in De initiatiefnemer was destijds het Graafschap College, dat wilde bijdragen aan de doorlopende leerlijn van het toen gloednieuwe vmbo en het mbo. De samenwerking heeft betrekking op alle niveaus: van directieleden tot decanen en van studieloopbaanbegeleiders tot docenten. Frans Wijnands: Docenten vmbo en mbo zitten bij elkaar in docentengroepen. Voor het vmbo zijn deze georganiseerd per profiel. Vanuit het mbo worden daar aan de docenten van verwante opleidingen Herman Krikhaar: Een ander positief aspect van samenwerking is het reken- en taalbeleid. Na het advies van de commissie Meijerink zijn we als één van de eersten begonnen met het ontwikkelen van een doorlopende leerlijn taal en rekenen. Na een jaar stonden de neuzen dezelfde kant op. Onder meer omdat we vakdocenten en taal- en rekendocenten bij elkaar hebben gebracht en mensen zijn gaan scholen. Ook het hele doorstroomproces en loopbaanoriëntatie en -begeleiding (LOB) hebben we samen heel goed vormgegeven. >>

10 >> Wat zijn de succesfactoren in deze samenwerking? Krikhaar: Het succes schuilt in een paar zaken: we zijn allemaal bereid om kennis te delen, we kennen elkaar goed en we zijn georganiseerd op alle niveaus. Hokjesdenken is niet aan de orde, het belang van de jongeren staat voorop. Wijnands: Een goed voorbeeld is Zorg & Welzijn. Docenten kwamen er achter dat tiltechnieken op het vmbo anders werden aangeleerd dan op het mbo. Docenten vanuit het mbo hebben toen een workshop verzorgd voor vmbo-docenten. Nu leren leerlingen al op het vmbo de tiltechnieken aan die ook in het mbo worden gebruikt. Daar hebben de leerlingen direct profijt van. Leerlingen kiezen nu veel bewuster Janke Westerhuis (ROC Mondriaan) en Guus Heijnen (Roemer Visscher College) ROC Mondriaan werkt samen met vmboscholen in de regio aan een doorgaande leerlijn vmbo mbo. De samenwerking is ontstaan vanuit HA! Tech, een samenwerkingsverband tussen onderwijs, bedrijfsleven en de overheid in de regio Haaglanden. ontwikkeld. Het keuzevak, een cross-over tussen de sectoren Zorg & Welzijn en Techniek, zorgt voor een naadloze aansluiting van het nieuwe vmbo met de herziene kwalificatiestructuur van het mbo. Het keuzevak Ontwerp duurzame comfortwoning is goedgekeurd door het ministerie van OCW en opgenomen in het aanbod van beroepsgerichte keuzevakken vmbo. Samenwerking Janke Westerhuis, projectleider HA!- Tech Haaglanden: Het keuzevak wordt gevolgd door de vmbo leerlingen uit de basis beroepsgerichte (bb) en kaderberoepsgerichte (kb) leerwegen van het vmbo. Op dit moment doen vijf vmboscholen mee en de leerlingen volgen op de vaste woensdagmiddag de lessen op een locatie van ROC Mondriaan. De lessen worden door mbo- en vmbo-docenten verzorgd. Deelnemende bedrijven zorgen voor de toetsing en beoordeling. In dit kader heeft ROC Mondriaan in samenwerking met vmbo-scholen en bedrijfsleven een uniek keuzevak voor het nieuwe vmbo mbo / vmbo - 15 Guus Heijnen, sectievoorzitter techniek: De ontwikkeling en uitvoering van het keuzevak Ontwerp duurzame >>

11 vmbo / mbo - 16 >> comfortwoning gaf ons de kans om de al ingeslagen weg van een gezamenlijk techniekprogramma te formaliseren. Inhoudelijk komen de verschillende soorten techniek die onderdeel zijn van het profiel PIE (Produceren, Installeren en Energie) mooi samen in dit keuzevak. Niet alleen de vmbo-leerlingen leren op het mbo, ook de vmbo- en mbo docenten leren van elkaar. Dubbele winst De uitvoering van het keuzevak is gekoppeld aan LOB. Heijnen: De vmbo leerlingen maken kennis met techniek in het mbo. Het is bekend dat we de jongeren graag behouden voor techniek in het mbo. De samenwerking bevordert een soepele overgang van vmbo naar mbo; de leerlingen kennen het gebouw, de werkwijze en een deel van de docenten en studenten. We zetten ook mbo 4-studenten in om vmboleerlingen te begeleiden. Het cliché van een win-winsituatie geldt hier absoluut! Puzzelen Een grote succesfactor van het techniekprogramma is de betrokkenheid van het bedrijfsleven. Niet alleen in de toetsing en beoordeling, vertelt Westerhuis. Ook in de materiaalvoorziening en het meedenken over het programma is hun inzet groot. Bovendien leidt deze intensievere samenwerking tot meer stageplekken. Niet dat alles meteen van een leien dakje gaat, haast Westerhuis zich te zeggen. Soms is het nog zoeken naar de rolverdeling tussen de vmbo-docent en de mbo-docent. Ook het inroosteren is een ingewikkelde puzzel. Scholing Het succes van het programma werkt aanstekelijk: van de 50 studenten vorig jaar zijn er 45 doorgestroomd naar een technische mbo-opleiding op ROC Mondriaan. Westerhuis: Leerlingen kiezen met dit programma veel bewuster voor een mbo-opleiding techniek. En de docenten? De kruisbestuiving zet door en de vmboen mbo-docenten volgen gezamenlijke scholing, bijvoorbeeld op het gebied van 3D-printen, vertelt Westerhuis. Wij haken met ons onderwijs dus steeds meer in op elkaar. [Een jaar volgen vmboleerlingen een middag in de week bij ons het keuzevak]

12 Samenwerken aan een betere beroepskeuze Huubs Hubbeling (Dr. Nassau College) en Henk Lukken (Drenthe College) Hoe kunnen vmbo leerlingen een gedegen keuze maken voor een vervolgopleiding op het mbo? Met die vraag in het achterhoofd zijn het Dr. Nassau College en Drenthe College een samenwerkingsproject gestart. Daarbij staat de leerling centraal. Leerlingen in de basis- en kaderberoepsgerichte leerweg van het vmbo maken in het derde leerjaar een keuze voor een profiel. Als ze naar het mbo gaan kunnen ze weer uit verschillende sectoren kiezen. Dit blijkt voor sommige leerlingen niet eenvoudig, met mogelijk uitval of switchgedrag in het mbo tot gevolg. Het Dr. Nassau College en Drenthe College willen hier iets aan doen. We willen jongeren eerder kennis laten maken met de beroepscontext, stelt Henk Lukken, programmamanager DCTech en doorlopende leerlijnen bij Drenthe College. Zo maken ze een betere beroepskeuze, passend bij hun passie en talenten. Geen blauwdruk Het Dr. Nassau College en Drenthe College wilden eerst één blauwdruk maken voor de samenwerking. Daar zijn we snel vanaf gestapt, vertelt Huubs Hubbeling, projectleider vakcolleges bij het Dr. Nassau College. Elke opleidingsrichting heeft immers zijn eigen cultuur. Daarom werken de vijf vakcolleges van het Dr. Nassaucollege samen met de op hun toegesneden mbo-opleidingen. Binnen de vijf vakcolleges werken vmbodocenten en mbo-docenten samen aan de doorlopende leerlijn, aldus Lukken. Iedere groep met een eigen manier van samenwerken. Uitgangspunt is maatwerk. Lukken: We stellen de leerling centraal: bij alles wat we bedenken vragen we ons af wat de leerling eraan heeft. Succesvol Gemene deler is dat elke kader- en basisberoepsgerichte vmbo-klas een dagdeel per week les volgt met een mboklas. Dit leidt tot kruisbestuiving, vertelt Lukken. Vmbo- en mbo-docenten werken samen aan het lesprogramma, waardoor overlap in de lesstof verdwijnt. Vmboleerlingen maken op een laagdrempelige manier kennis met het mbo, waardoor we hen een zachte landing bieden. We zijn op de goede weg, maar er is altijd ruimte voor verbetering. [We willen jongeren eerder kennis laten maken met de beroepscontext] mbo / vmbo - 17

13 Samenwerken aan beroepsonderwijs vmbombo

14 19 - mbo mbo - 20 Inleiding Een groot deel van onze jongeren heeft een schoolloopbaan die van het vmbo naar het mbo loopt. Goede samenwerking tussen deze twee onderwijssectoren draagt in belangrijke mate bij aan hun studiesucces. De afgelopen tijd zijn er veel vernieuwingen doorgevoerd in het onderwijs. Door de invoering van de profielen in het vmbo en de vernieuwde kwalificatiestructuur in het mbo zijn deze opleidingen nog beter op elkaar afgestemd. Om goed met elkaar samen te kunnen werken, is het essentieel dat we dezelfde taal spreken. Daarom hebben we deze uitgave gemaakt. Hierin wordt in grote lijnen én in dezelfde woorden uitgelegd hoe het vmbo en het mbo zijn georganiseerd. Het is van twee kanten leesbaar. Een apart vmbo-deel én een apart mbo-deel. In het midden van deze uitgave zijn interviews opgenomen van inspirerende voorbeelden waar vmbo en mbo in de regio samenwerken. Stuk voor stuk mooie voorbeelden, waarbij het studiesucces van jongeren centraal staat. Veel inspiratie en leesplezier toegewenst. AOC Raad, MBO Raad, Stichting Platforms VMBO, VO-raad en het Ministerie van OCW

15 21 - mbo mbo - 22 Inhoudsopgave mbo Algemeen mbo 22 Niveaus mbo 23 Studierichtingen en leerwegen mbo 24 Opbouw van de opleiding mbo 25 Beroepspraktijkvorming mbo 27 Loopbaanoriëntatie en begeleiding mbo 27 Examinering mbo 28 Diplomering mbo 28 mbo middelbaar beroeps onderwijs Interviews goede voorbeelden vmbo/mbo 14 t/m 17 Informatie over vmbo vmbo 5 t/m 12 Colofon Algemeen Deze uitgave is tot stand gekomen in samenwerking met AOC Raad, MBO Raad, Stichting Platforms VMBO en de VO-raad in opdracht van het Ministerie van OCW. Oplage Redactie en advies Communicatie MBO Raad Eindredactie Bindt Communicatie Interviews Ravestein & Zwart, Nijmegen Fotografie Maartje Roos en TechniekBeeldbank.nu Illustratie Hans-Jan Rijbering Vormgeving en realisatie Bestwerk, Deventer In het middelbaar beroepsonderwijs volgen studenten een beroepsopleiding die hen voorbereidt op hun toekomst in de samenleving. Studenten op het mbo zijn minimaal 16 jaar en komen van het voortgezet onderwijs, van een andere mboopleiding of stromen op een later moment in hun leven in (ook wel zij-instromers genoemd). Een mbo-opleiding kan worden gevolgd op een roc (regionaal opleidingscentrum), een aoc (agrarisch opleidingscentrum) of een vakschool. Aan de informatie in deze uitgave kunnen geen rechten worden ontleend. Overname van teksten is toegestaan onder bronvermelding en toestemming van de redactie.

16 23 - mbo mbo - 24 Niveaus Het mbo heeft opleidingen op vier niveaus. De duur van de opleidingen varieert van één tot vier jaar. Niveau 1 Entreeopleiding voor jongeren zonder vmbo-diploma, doorstroommogelijkheid naar niveau 2 of arbeidsmarkt. Niveau 2 Basisberoepsopleiding voor uitvoerend praktisch werk of doorstroom naar niveau 3, geeft een startkwalificatie. Niveau 3 Vakopleiding tot zelfstandig beroepsbeoefenaar, zelfstandig uitvoerend werk, brede inzetbaarheid of doorstroom naar niveau 4. Niveau 4 Middenkaderopleiding (drie of vier jaar) en specialistenopleiding (studie van één jaar na niveau 3), volledig zelfstandig uitvoerend werk, brede inzet baarheid of specialisatie. Een niveau 4-diploma geeft toegang tot het hbo. Vooropleiding Mbo-niveau Duur Vervolg Geen vo-diploma Entree 1 jaar Niveau 2 of werken Vmbo basisberoepsgerichte leerweg Vmbo kaderberoepsgerichte leerweg Vmbo gemengde leerweg Vmbo theoretische leerweg Havo of vwo (overgangsbewijs klas 3 naar 4) Havo-diploma Niveau jaar Niveau 3* of werken Niveau jaar Niveau 4 (middenkaderof specialistenopleiding) of werken Niveau jaar Hbo of werken * Als er geen niveau 3 opleiding is kunnen studenten met een niveau 2 diploma doorstromen naar een opleiding op niveau 4.Dit is altijd aan het bevoegd gezag om dat te beoordelen. Studierichtingen en leerwegen Scholen bieden en breed scala aan opleidingen aan. Het aanbod wordt afgestemd op de vraag vanuit de (regionale) arbeidsmarkt. Mboopleidingen zijn in te delen in de volgende sectoren: Handel ICT en Creatieve Industrie Mobiliteit, Transport, Logistiek en Maritiem Specialistisch Vakmanschap Techniek en Gebouwde Omgeving Voedsel, Groen en Gastvrijheid Zakelijke Dienstverlening en Veiligheid Zorg, Welzijn en Sport Daarnaast bestaat op niveau 1 de Entreeopleiding. Leerwegen In het mbo zijn er twee leerwegen: beroepsopleidende leerweg (bol) en de beroepsbegeleidende leerweg (bbl). In de bol volgen studenten een opleiding en doen in de vorm van verschillende stages de nodige praktijkervaring op. Afhankelijk van het opleidingsniveau verschilt de praktijkduur. Tussen de school, student en het leerbedrijf wordt een praktijkovereenkomst gesloten. Studenten die een bbl-opleiding volgen werken met een arbeidsovereenkomst bij een werkgever en gaan voor de theoretische onderbouwing één dag in de week naar school. Tussen de school, student en de werkgever wordt een praktijkovereenkomst gesloten. Zowel bol als bbl worden op alle niveaus (1 tot en met 4) aangeboden. De studenten ontvangen uiteindelijk hetzelfde diploma, ongeacht de leerweg.

17 25 - mbo mbo - 26 Opbouw van de opleiding Wat een mbo-student moet kennen en kunnen aan het eind van zijn opleiding, ligt vast in het kwalificatiedossier. Onderwijs en bedrijfsleven maken samen afspraken over de kwalificatiedossiers. Ze doen dit in de Samenwerkingsorganisatie Beroepsonderwijs Bedrijfsleven (SBB). Op basis daarvan maken scholen hun onderwijsprogramma. Er zijn in totaal 176 kwalificatiedossiers, met bijna 500 kwalificaties, verdeeld over vier niveaus. Een kwalificatiedossier bestaat uit een basisdeel met één of meer profieldelen. Een basisdeel en een profieldeel samen vormt de kwalificatie. Keuzedelen zijn de plus op de kwalificatie en maken de opleiding compleet. De minister van OCW stelt de kwalificatiedossiers en de keuzedelen formeel vast. BREDE BASIS keuzedeel keuzedeel keuzedeel keuzedeel keuzedeel keuzedeel PROFIEL PROFIEL PROFIEL Basisdeel Het basisdeel van het kwalificatiedossier is voor alle studenten binnen een mbo-opleiding hetzelfde en bestaat uit twee onderdelen: de generieke eisen Nederlandse taal, rekenen, loopbaan en burgerschap en voor niveau 4 Engels. de beroepsgerichte eisen. Het gaat hier om de overeenkomstige kennis en vaardigheden van de beroepen waarop de kwalificaties zijn gebaseerd. Deze zijn beschreven in de vorm van kerntaken en werkprocessen, vakkennis, vaardigheden en houdingsaspecten die alle beroepsbeoefenaren in het betreffende werkveld delen. Profieldeel Een student volgt naast het basisdeel, één profiel. Het profiel is een verbijzondering voor een beroep naar niveau en/of context. Bijvoorbeeld het kwalificatiedossier Autotechnicus waarbij de student in het basisdeel brede kennis en vaardigheden volgt. In het profieldeel verdiept de student zich als technisch specialist. De naam van het profiel wordt vermeld op het diploma. Keuzedeel Iedere student volgt het minimale aantal studiebelastingsuren van de keuzedeelverplichting die bij zijn of haar opleiding hoort. Het aantal studiebelastingsuren hangt af van het niveau van de opleiding. Een keuzedeel kan verdiepend of verbredend zijn of gericht op doorstroom naar een vervolgopleiding. Elke school bepaalt zelf welke keuzedelen ze aanbieden. De student kiest uit dit aanbod. Examinering van keuzedelen is verplicht maar het behaalde resultaat weegt op dit moment nog niet mee bij het behalen van het diploma. Soort opleiding Studieduur Studiebelastinguren (sbu) Keuzedeelverplichting in sbu Entree 1 jaar Niveau jaar min max Niveau jaar min max Niveau jaar min max

18 27 - mbo Loopbaanoriëntatie en begeleiding vormt een belangrijk onderdeel van de mbo-opleiding. Het helpt de student een weloverwogen keuze te maken over wat hij of zij na de opleiding wil gaan doen. Loopbaanoriëntatie en -begeleiding maakt geen deel uit van het examen. Er wordt in het vmbo en mbo gewerkt met dezelfde loopbaancompetenties. Beroepspraktijkvorming (bpv) Stage wordt in het mbo beroepspraktijkvorming genoemd (bpv). Het is een verplicht en belangrijk onderdeel van iedere mbo-opleiding. Studenten in het mbo worden in de praktijk opgeleid voor een beroep. Een groot deel van de opleiding vindt plaats in de vorm van beroepspraktijk vorming. De bpv vindt plaats bij een erkend leerbedrijf en de student wordt begeleid door een deskundige praktijkbegeleider uit het bedrijf. De Samenwerkings organisatie Beroepsonderwijs Bedrijfsleven (SBB) zorgt voor de erkenning van de leerbedrijven. Om te kunnen slagen voor een opleiding moet de bpv voldoende zijn afgesloten. Loopbaanoriëntatie en -begeleiding (LOB) De kwalificatie-eisen Loopbaan en Burgerschap bepalen aan welke aspecten de opleiding aandacht moet besteden. De school stelt vast op welke wijze de student moet voldoen aan deze eisen en hoe dit wordt vormgegeven in de opleiding. Examinering Het examen voor generieke taal- en rekeneisen bestaat voor een deel uit een centraal examen en voor een deel uit een instellingsexamen. Voor de beroepsgerichte eisen kent het mbo geen centraal examen. Scholen zijn zelf verantwoordelijk voor de examinering, zowel voor de exameninstrumenten als voor afname en beoordeling. Scholen kiezen voor hun examens uit diverse vormen zoals proeve van Diplomering bekwaamheid, praktijkopdracht, examengesprek, theorie-examen of een combinatie hiervan. Meer informatie over examinering in vmbo en mbo vindt u in de digitale uitgave Examinering in het nieuwe vmbo en mbo : Overzicht van de onderdelen voor diplomering in het mbo Niveau 1 Niveau 2 Niveau 3 Niveau 4 Examens afgelegd voor de generieke eisen Nederlands (behaalde resultaat heeft geen effect voor diplomering) Voldaan aan de slaagzakregeling voor de generieke eisen voor Nederlands. Voldaan aan de slaagzakregeling voor de generieke eisen voor Nederlands. Voldaan aan de slaagzakregeling voor de generieke eisen voor Nederlands en Engels. Examen afgelegd voor de generieke eisen voor rekenen (behaalde resultaat heeft geen effect voor de diplomering) Beroepsspecifieke eisen die de kwalificatie en keuzedelen stellen Met goed gevolg afgesloten beroepspraktijkvorming (bpv) Voldaan aan de eisen voor loopbaan en burgerschap mbo - 28