Groenbeheerplan Terneuzen

Transcriptie

1 Groenbeheerplan Terneuzen projectnr revisie 3.2 juni 2004 Auteurs M. Alberts M.A.J. de Jong W. Sneep S.J. de Vries Opdrachtgever Gemeente Terneuzen Afdeling Beheer en Onderhoud Postbus AA TERNEUZEN datum vrijgave beschrijving revisie 3.2 goedkeuring vrijgave Definitieve rapportage S.J. de Vries M.J.P. Hagens

2 Inhoud Blz. Het Groenbeheerplan in kort bestek 2 1 Inleiding Doel van dit rapport Opzet Leeswijzer 5 2 Huidige groenstructuur Begripsomschrijving Kernen in de gemeente Terneuzen Axel Biervliet Hoek Koewacht Overslag Philippine Sas van Gent Sluiskil Spui Terneuzen Westdorpe Zaamslag Zandstraat Zuiddorpe Totale indruk 26 3 Groenbeheer Nuancering kwaliteitsniveaus Indeling groenkwaliteiten Wijzigingen t.o.v. huidige situatie Beheerplan Inventarisatie Beheerstrategie 41 4 Knelpunten en oplossingsrichtingen 42 5 Financiële vertaling 48 blad 1 van 50

3 Het Groenbeheerplan in kort bestek Om meer grip te krijgen op het beheer van het groen in Terneuzen heeft de gemeente aan 'Oranjewoud' gevraagd de huidige situatie van het groen in beeld te brengen. Op basis hiervan wordt een beheerplan opgesteld zodat het groen de komende jaren gestructureerd kan worden beheerd. Huidige groenstructuur De basis van de groenstructuur in de gemeente is goed; de belangrijkste dragers van die structuur zijn de hoofdwegen en de parkstroken. De invulling van de groenstructuur (en daarmee de uitstraling) is op veel plaatsen vergelijkbaar en monotoon. Er is geen of weinig onderscheid tussen groen in verschillende type gebieden. Groen in de woonomgeving heeft bijvoorbeeld dezelfde uitstraling als in het centrum. Opvallend is echter wel de grote hoeveelheid verschillende soorten binnen één plantvak. Op een klein oppervlak worden verschillende soorten toegepast. Dit zorgt voor een gevarieerd maar rommelig beeld en levert problemen op bij het beheer. Terneuzen beschikt over potenties om delen van het groen op een natuurlijke manier te beheren. Er is een duidelijke boomstructuur langs de hoofdwegen, naar de centra neemt die duidelijkheid af. Nuancering kwaliteitsniveaus Om meer variatie in het beeld van het openbaar groen te realiseren wordt een nuancering in drie kwaliteitsniveaus voorgesteld: het groen krijgt in de centra een representatieve uitstraling; in de woongebieden een standaard uitstraling; waar er natuurlijke potenties zijn krijgt het groen een natuurlijke uitstraling. Ten opzichte van de huidige situatie heeft dat de volgende veranderingen tot gevolg: Het groen in centrumgebieden krijgt meer accenten, het wordt sierlijker en duidelijk onderscheiden van het groen in de woonwijken. Het groen in de woon- en werkgebieden wordt eenduidiger; minder verschillende soorten op een kleine oppervlakte. De afzonderlijk struiken en bomen worden meer herkenbaar (minder blokvorming). In de grotere groeneenheden krijgt de natuur meer ruimte. In de huidige situatie worden die gebieden vergelijkbaar beheerd als het groen in de woonwijken. Het gaat met name om het groen rond de sportcomplexen, langs de kreken en dergelijke. Beheerstrategie De beheerder heeft een visie nodig waarmee het groen wordt benaderd, daarmee is hij in staat op korte en op langere termijn activiteiten te ontwikkelen. Deze visie is verwoord in de beheerstrategie. Het uitgangspunt daarbij is dat het groen duurzaam in stand gehouden wordt. Ten opzichte van de huidige manier van werken verandert met name het onderhoud aan de heesterbeplantingen en het bosplantsoen. Waar nu veel met de maaibalk wordt geschoren, staat in de voorgestelde beheerstrategie de natuurlijke vorm van de beplanting meer centraal. Knelpunten Bij het doorvoeren van de nuancering van de kwaliteitsniveaus en het beheren volgens de beschreven beheerstrategie loopt de beheerder tegen een aantal knelpunten aan: monotoon groen, onvoldoende ruimte voor ontwikkeling van de beplanting, scheren van blad 2 van 50

4 de heesters als hagen en dergelijke. In dit Groenbeheerplan worden richtingen opgesteld om die knelpunten op te lossen: Het consequent doorvoeren van de beheerstrategie (bijvoorbeeld het maaien van de beplanting minimaliseren). Goede afstemming van de soorten op de beschikbare ruimte; daarbij extra aandacht voor de randen. Minder soorten in één vak. Meer variatie in het maaibeleid van gazons. Gedeeltelijk omvormen van beplantingen. Financiële vertaling Het Groenbeheerplan is financieel doorgerekend op basis van gemeentelijke tarieven (prijspeil 2004) aan de hand van maatregelpakketten die zijn gebaseerd op de IMAGnormeringen*. Dat levert een theoretische begroting op van 3,52 miljoen. Tot slot Dit Groenbeheerplan richt zich met name op de huidige situatie voor het groen. Het neemt echter al een voorschot op de toekomst door een aantal verbeterpunten voor te stellen. In de aanbevelende zin worden die nog op een rij gezet: Implementeren van de beheerstrategie, met als resultaat een verbetering van de kwaliteit van het groen. Overleg met ontwerpers/ inrichters van de openbare ruimte om de inrichtingsaspecten van het beheer te kunnen doorvoeren. Opstellen van een bedrijfsplan om een optimale bedrijfsvoering te realiseren. * IMAG: Instituut voor Mechanisatie Arbeid en Gebouwen levert tijdnormen voor Groenvoorzieningen. Deze arbeidsnormen voor het onderhouden van groen zijn gebaseerd op ervaringscijfers. blad 3 van 50

5 1 Inleiding De voormalige gemeente Terneuzen heeft Ingenieursbureau Oranjewoud. B.V. in januari 2001 opdracht gegeven voor het opstellen van een groenstructuurplan en een beheerplan. Daarnaast is in november 2001 opdracht verstrekt tot de vulling van het beheerprogramma Technisch Beheer Informatiesysteem (TBI-Groen). Begin 2003 zijn de gemeenten Axel, Sas van Gent en Terneuzen in het kader van een gemeentelijke herindeling samengegaan in de nieuwe gemeente Terneuzen. Om het beeld en beheer in de verschillende kernen op elkaar af te stemmen, is ervoor gekozen ook het groen in de kernen van de voormalige gemeenten Axel en Sas van Gent te laten inventariseren, de hoeveelheden in het beheerprogramma te verwerken en de groenstructuur in de kernen te beoordelen. In het najaar van 2003 heeft Oranjewoud hiervoor de opdracht gekregen. 1.1 Doel van dit rapport Het doel van deze rapportage is inzicht geven in de huidige situatie van het groen in de gemeente Terneuzen. Daarmee heeft de gemeente een instrument in handen om het beheer van het openbaar groen beter te sturen. Tevens vormt het de basis om in de toekomst nieuw ruimtelijk beleid te ontwikkelen. 1.2 Opzet Er is voor gekozen om van grof naar fijn te werken. Dat betekent dat op hoofdlijnen een beoordeling is gedaan van het huidige groen in de gemeente. Op een beschrijvende manier is in kaart gebracht wat de sterke en zwakke punten zijn van de groenstructuur in de kernen. Een van de belangrijkste conclusies is wel dat het groen (hoewel netjes en verzorgd) een monotoon uiterlijk heeft. Dat geldt het vakniveau, maar ook op een groter schaalniveau: er is weinig onderscheid tussen bijvoorbeeld het centrum en de woonwijken. Om dat monotone karakter te doorbreken wordt een nuancering van de kwaliteitsniveaus voorgesteld. Daarnaast wordt een beheerstrategie voorgesteld die meer past bij het karakter van de beplanting die er staat. Niet alle zwakke punten van het groen kunnen beheersmatig worden opgelost. Om die reden wordt afzonderlijk aandacht besteed aan knelpunten en de oplossingsrichting die daarvoor gekozen kan worden. Om de financiële consequenties van dit plan te kunnen bepalen is een groenbeheersysteem ingericht. Daarvoor is al het groen opnieuw geïnventariseerd. Op basis van de beheerstrategie zijn maatregelpakketten opgesteld. Met behulp van dit geautomatiseerd beheerinstrument is een financiële vertaling gemaakt. blad 4 van 50

6 Samenwerking Er is bij het tot stand komen van dit rapport uiteraard samengewerkt met de betrokken ambtenaren van de gemeente. Daarmee is bereikt dat met name de beheerstrategie, de werkpakketten, de begroting en de gebruikte tarieven stroken met de actuele situatie van de gemeente. Daarnaast is er door middel van workshops inbreng geweest van raadsleden en leden van de stad-, dorps-, en wijkraden. In deze workshops is samen nagedacht over de kwaliteit van het groen, met name over de nuancering in kwaliteiten. Welke groenkwaliteit verwachten we waar? was de vraag die tijdens deze workshops centraal stond. 1.3 Leeswijzer De beschreven opzet is helder terug te vinden in de structuur van dit rapport. Het totale beeld van de zwakke en sterke punten wordt in hoofdstuk 2, Groenstructuur beschreven. Vervolgens wordt onder de kop Groenbeheer in hoofdstuk 3 aandacht geschonken aan de nuancering van het groen (de indeling en de verschillen met de huidige situatie) en de gekozen beheerstrategie. Het oplossen van de zwakke punten in het groen wordt beschreven in hoofdstuk 4, Knelpunten en oplossingsrichtingen. De vertaling in financiën en de relatie met de huidige begroting wordt gegeven in hoofdstuk 5, Financiële vertaling. blad 5 van 50

7 2 Huidige groenstructuur In dit hoofdstuk wordt een beschrijving gegeven van de groenstructuur van de gemeente Terneuzen. Hierbij wordt uitgegaan van de huidige situatie. Op basis van een veldverkenning is er per deelgebied op kaarten aangegeven hoe de situatie nu is. In paragraaf 2.1 en 2.2 zijn deze resultaten opgenomen. Daarbij is er beoordeeld op een aantal aspecten, te weten: Ruimtelijke structuur; deze geeft de opbouw van stad of dorp weer. Beeldkwaliteit of huidige situatie van het groen; deze bepaalt de sterkte van de groenstructuur. Aanwezigheid van bomenstructuur, gerelateerd aan de hoofdinfrastructuur; bomen zijn structuurdragers. In paragraaf 2. 3 worden conclusies getrokken. Plangebied (zie kaart 1) De gemeente Terneuzen is gelegen in Zeeuws-Vlaanderen en is de grootste gemeente van de provincie Zeeland. Terneuzen is gelegen tussen de Westerschelde en de Belgische grens en wordt aan de westzijde begrensd door de gemeente Sluis en aan de oostzijde door de gemeente Hulst. In Zeeuws-Vlaanderen wonen ongeveer mensen, waarvan ruim in Terneuzen. De gemeente Terneuzen wordt doorsneden door het noord-zuid lopende kanaal van Terneuzen naar Gent. Het gebied rond het kanaal, de Kanaalzone genoemd, is van oudsher een industrieel gebied met haven- en industriecomplexen. Met name de chemische industrie is er sterk vertegenwoordigd. De Kanaalzone is het economische kerngebied van Zeeuws-Vlaanderen; het gebied voorziet in een groot gedeelte van de regionale werkgelegenheid. De kernen Axel, Sas van Gent en Terneuzen zijn de grootste kernen en dragen de namen van de voormalige gemeenten zoals die tot 1 januari 2003, de datum van gemeentelijke herindeling, bestonden. Daarnaast kent de gemeente Terneuzen nog 11 kernen, te weten: Biervliet, Hoek, Koewacht, Overslag, Philippine, Sluiskil, Spui, Westdorpe, Zandstraat, Zaamslag en Zuiddorpe. De N61 loopt als grote provinciale oost-west verbindingsweg tussen verschillende kernen door en verbindt de dorpen onderling. Terneuzen is door middel van de Westerscheldetunnel (6,8km onder de Westerschelde door) rechtstreeks verbonden met Middelburg, Vlissingen en de rest van Nederland. In Terneuzen zijn veel voorzieningen op het gebied van winkels, sport, horeca, gezondheidszorg, etc. die in de kleine kernen niet voorhanden zijn. De N252 loopt vanaf Terneuzen in zuidelijke richting naar de Belgische grens langs Sas van Gent en Westdorpe. Dit groenbeheerplan geeft voornamelijk inzicht in de ruimtelijke situatie met betrekking tot groen binnen de bebouwde kom in de verschillende kernen van de gemeente Terneuzen. Op hoofdlijnen worden de verschillende aspecten weergegeven dus niet elke boom of elke straat wordt apart vermeld. blad 6 van 50

8 2.1 Begripsomschrijving In deze paragraaf wordt beschreven welke aspecten beoordeeld zijn om de structuur van de gemeente Terneuzen in kaart te brengen. De uiteindelijke resultaten zijn weergegeven in paragraaf 2.2. Ruimtelijke structuur De ruimtelijke structuur is beoordeeld op de stedenbouwkundige opzet, indeling in structuurelementen en type beplanting. De volgende structuurelementen zijn onderscheiden: Entree: De entree van een stad of dorp is de plaats waar het bestemmingsverkeer van buiten de bebouwde kom binnenkomt. Hoofdwegen: De doorgaande wegen die zorgen voor ontsluiting van wijken en centra. Water: Grote waterpartijen als waterwegen, rivieren en kreken. Locale wateren als sloten en vijvers worden buiten beschouwing gelaten. Woonwijk: Gebieden met een duidelijke woonfunctie. Centrum: Een gebied met een duidelijke centrumfunctie voor winkelend publiek en/ of het uitgaansleven. Bedrijventerrein: Gebieden met een duidelijke werkfunctie. Recreatieve routes: wandelroutes en fietsroutes. Grote groeneenheden bebouwde kom: gebieden met een algehele groene uitstraling met een recreatieve of verblijfsfunctie. Voorbeelden zijn sportterreinen, begraafplaatsen, volkstuinen, parken etc. blad 7 van 50

9 Beeldkwaliteit Beeldkwaliteit is afhankelijk van verschillende aspecten van beplanting zoals variatie, netheid en overzichtelijkheid maar het is ook afhankelijk van de persoonlijke beleving. De volgende typering is gehanteerd: Representatief groen: - hoogwaardige beplantingskeuze - veel bloeiende soorten en éénjarigen - aanwezigheid van bloembakken - gebruik van vormbomen - kleinschalig Standaard groen: - beplanting vooral in borders en grotere heestervakken - afwisselend groene heesters en uitbundige bloeiers - robuust groen - cultuurlijk karakter (passend binnen de stedelijke omgeving). Natuurlijk groen: - bomen, beplanting en gras hebben een natuurlijk karakter - gras mag hoger zijn en kruidengroei wordt gestimuleerd - grote eenheden, royale vakken - inheemse soorten Bomenstructuur De boomstructuur langs de hoofdwegen is beoordeeld op basis van: Aanwezige boomstructuur (langs hoofdwegen): - Bomen van dezelfde grootteorde - Bomen van dezelfde soort Ontbrekende boomstructuur (langs hoofdwegen): - Ontbreken van een boomstructuur - Onderbroken bestaande boomstructuren In dit rapport wordt de boomstructuur aangegeven voor zover deze deel uitmaakt van de (hoofd) groenstructuur. Alhoewel er in de centra en wijken diverse waardevolle individuele of groepen bomen voorkomen, maken deze bomen geen onderdeel uit van dit plan. 2.2 Kernen in de gemeente Terneuzen In de volgende subparagrafen wordt per kern (in alfabetische volgorde) de groenstructuur beschreven. De beschrijvingen worden verduidelijkt door middel van kaartjes van de huidige ruimtelijke structuur, de boomstructuur en de beeldkwaliteit per type gebied Axel Axel is een middelgrote kern ten zuidoosten van Terneuzen, gelegen aan de Grote kreek. Aan de zuidkant wordt Axel omgeven door een recreatief groengebied, de overige omgeving is agrarisch. De kern bestaat voor het grootste deel uit woongebieden, er is een blad 8 van 50

10 oud centrum aanwezig en verspreid door het dorp liggen parkstroken, begraafplaatsen en andere groenobjecten. Langs de uitvalswegen liggen enkele bedrijventerreinen. Hoofdwegen De Nieuwendijk (N685), Buthdijk, Hulsterseweg en de Langeweg (N253) zijn de polderwegen die naar Axel leiden. Binnen de bebouwde kom zijn de Kinderdijk, Kanaalkade, Zuidsingel, Westsingel- Buthstraat en de Oranjestraat- Kerkdreef-Stationstraat-Nieuwendijk belangrijke ontsluitingen. De hoofdwegen sluiten via een rotonde aan op de bebouwde kom. Deze rotondes zijn representatief Hoofdweg Kanaalkade Axel ingericht, als een entree voor de kern. Langs de Kinderdijk en de Kanaalkade staan grote bomen die de hoofdstructuur onderstrepen. Wel is deze boomstructuur op een enkele plek onderbroken. Langs de Nieuwendijk staan bomen met een ritme van steeds twee bij elkaar. In het centrum ontbreken bomen langs de hoofdwegen; het straatprofiel biedt niet voldoende ruimte. Opvallend is de bomenrij bij de Emmastraat; een mooi ruimtelijk element. Grote groeneenheden Ten zuiden van Axel ligt een groot recreatiegebied met een bossig karakter. Naast een groot wandelbos liggen daar onder andere sportvelden, een ruitersportterrein, een ijsbaan, een golfbaan, een openluchtzwembad, zweefvliegveld en een motorcrossterrein, elk met een eigen groene karakter. De Grote Kreek en de Kleine Kreek vormen de scheiding tussen het recreatiegebied en de bebouwing. Overige groenelementen in Axel zijn de begraafplaatsen, de omgeving van de sporthal aan de Polenstraat, het plantsoen tussen de Eisenhowerlaan en Rooseveltlaan. Ook de groenstroken bij de Emmastraat worden als groot groenelement aangemerkt. Speelplekken, plantsoenen en middenbermen van wegen versterken wel het groene karakter maar worden niet als groot groenelement benoemd. Centrum Het centrum van Axel is geconcentreerd rond het Szydlowskiplein, de Markt en de Noordstraat. In deze dichtbebouwde omgeving is het groen afgestemd op de beschikbare ruimte en sfeer. Een cirkel van leibomen op de Markt en vormbomen bij de parkeerplaats hebben een representatief karakter. Markt Axel Bedrijventerrein In Axel liggen twee grote bedrijventerreinen; Vaartwijk en Noordpolder. Langs de buitenweg liggen kleinschalige bedrijven. Vaartwijk en Noordpolder hebben een functioneel en stenig karakter, het groen bestaat uit grasbermen. Er wordt opvallend veel gras intensief onderhouden. Woonwijken De hoeveelheid groen verschilt per wijk. De oudere wijken rondom de Wilhelminastraat hebben een stenig karakter; dichte bebouwing, nauwelijks voortuinen en geen openbaar groen. In andere wijken vinden we meer straatbomen, plantsoenen en groenstroken langs blad 9 van 50

11 de weg. Vaak is het particulier groen in de tuinen bepalend voor het groene karakter in de wijk, met name in Zonnemare en in de wijk bij Middelhovenstraat. Op enkele plekken zou meer ruimte voor groen ingericht kunnen worden om de wijk een betere uitstraling te geven. Dit geldt bijvoorbeeld voor de omgeving van Bosplein. De parkeerplaats is hier bijzonder stenig. In de omgeving van de Aendijkestraat en Woongebied omgeving Trompstraat (Axel) Diepeneestraat is het toegepaste sortiment (plantensoorten) duidelijk anders dan in de overige woongebieden. Er zijn luxere soorten toegepast. Naast de aanschaf is ook het vereiste onderhoud beduidend duurder. Conclusies Axel De randen van Axel hebben een groen uitstraling, sommige wijken verdienen een groenere aankleding. Accentpunten/ entrees zijn representatief ingericht. Hoofdwegen zijn niet overal voorzien van een duidelijke hoofdstructuur. Het groen dat in het centrum aanwezig is, voldoet aan de verwachting van representatief groen maar meer groen is gewenst (bijvoorbeeld bloembakken of bomen). Er is weinig sprake van snippergroen. Bedrijventerreinen zijn functioneel ingericht. De inrichting en het beheer is afgestemd op het gebruik. Wel wordt er opvallend veel gras intensief onderhouden. Ook in de overige gebieden, vooral langs hoofdwegen, wordt opvallend veel gras intensief onderhouden. Het onderhoud of de huidige kwaliteit is overwegend goed; er is weinig tot geen sprake van schade. Onkruid komt eveneens weinig voor. Wel is er enig zwerfvuil in het groen aanwezig. Dit levert echter geen storend beeld op. Er is veel sprake van oneigenlijke maatregelen, zoals klepelen van beplantingen. Heesters worden veelal als bodembedekker of blokhaag onderhouden. Dit levert een hinderlijk en saai beeld op, zeker kort nadat de beplanting is gesnoeid/ geklepeld Biervliet Biervliet ligt ten westen van Terneuzen aan het Uitwateringskanaal Nol Zeven en ligt aan de N61 waarmee het in verbinding staat met Terneuzen. Dit dorp bestaat voornamelijk uit woonbebouwing en een dorpshart met winkels. Hoofdwegen De Middenweg (N61) loopt vlak langs het dorp. De Gentsestraat - Beukelsstraat en de Oude Stad Burg. Maarleveldstraat zijn aangekleed met goed ontworpen en verzorgde heestervakken en bomen. Ook op die plaatsen waar geen bomen staan (zie boomstructuurkaart), zijn deze hoofdwegen wel herkenbaar door de wegbegeleidende beplanting. Ook langs de Braakmanlaan liggen goed verzorgde groenstroken met een standaard karakter. De Achterweg - Weststraat is niet duidelijk herkenbaar als doorgaande weg of als dorpsgrens. Een boomstructuur ontbreekt hier. Grote groeneenheden Het meeste groen in Biervliet bevindt zich bij de begraafplaats en de sportvelden, rondom het bejaardencentrum en langs de dorpsranden en de Kreek (Brandput). blad 10 van 50

12 De groene randen vormen de overgang naar het omliggende agrarische gebied. Het openbaar groen in de bebouwde kom ziet er netjes en verzorgt uit. De variatie is passend bij de schaal van het dorp; voldoende afwisseling maar niet te veel soorten per plantvak. Ten zuiden van Biervliet is in de periode 1998 tot en met 2002 met subsidie van het ministerie van Landbouw Natuurbeheer en Visserij en de gemeente Terneuzen een zogenaamd dorpsbos aangelegd. Dit dorpsbos wordt beheerd en is in eigendom van de Stichting Dorpsbos Biervliet en beslaat ca. 5,6 ha. Dit gebied wordt duurzaam beheerd en is ingeplant met inheemse boomsoorten (knotwilgen, grenslinden, hoogstamfruitbomen, haagbeuk, Zeeuwse haag) en bestaat daarnaast uit diverse terreintypen: grasland met kreekruggen en waterpartijen, een speelweide met een vliedberg en een bloemenweide en een hoogstam fruitboomgaard. Het gebied heeft diverse functies of combinaties daarvan: landschappelijk, natuur, cultuurhistorie en recreatie. Gentsestraat Biervliet Braakmanlaan Biervliet Centrum Het centrum van Biervliet onderscheidt zich qua buitenruimte niet van de rest van de bebouwde kom. Het aanwezige groen is niet specifiek herkenbaar als representatief groen terwijl de Gentsestraat een hoge kwaliteit van groeninrichting heeft. De historische markt is ingericht met leilinden en platanen. Woonwijken Biervliet kent nauwelijks tot geen hoogbouw. De meeste huizen hebben een tuin waardoor het dorp als geheel een wat groener karakter heeft dan bijvoorbeeld sommige wijken in Terneuzen. Sommige straten zijn bovendien voorzien van bomen en/ of heestervakken waardoor de groenstructuur versterkt wordt. Dit groen op straathoeken en bij parkeerplaatsen ziet er overal netjes en verzorgd uit en heeft het karakter van standaard groen. Conclusies Biervliet Nauwelijks tot geen kwaliteitsverschil tussen groen in woonstraten en in centrum; Gentsestraat valt op door de nieuwe, kwalitatief goede beplanting; Hoofdstructuur grotendeels goed herkenbaar; Particulier groen in tuinen bepaalt voor een groot deel het groene beeld; Op veel plaatsen ontbreekt de boomstructuur. blad 11 van 50

13 2.2.3 Hoek Hoek is een kleine kern ten westen van Terneuzen met voornamelijk woonwijken en een kleine dorpskern met voorzieningen. Via de N61 en de N682 staat Hoek in verbinding met Terneuzen. De omgeving van Hoek is landelijk en groen. De bebouwing van Hoek ligt aan beide zijden van de Voorste Kreek. Hoofdwegen De Hoekseweg is de belangrijkste verbindingsweg van Hoek en vormt de begrenzing van de bebouwde kom aan de oostzijde van het dorp. De Molendijk en Noordstraat- Langestraat zijn de hoofdwegen, daar kom je het dorp binnen. De Molendijk is vanaf de Hoekseweg beplant met hoge bomen maar dichter bij de dorpskern is er geen ruimte meer voor groen. Daar houdt de boombeplanting op. De Noordstraat heeft alleen boombeplanting langs de weg op het noordelijke deel, waar het profiel breder is. Grote groeneenheden Binnen de bebouwde kom komen weinig grote stukken openbaar groen voor. De twee begraafplaatsen zijn de enige grote groeneenheden en de buitenruimte bij het bejaardencentrum heeft een groene uitstraling. Het aanwezige groen betreft met name kleinschalig groen en groen in particuliere tuinen. De oevers van de Voorste Kreek, de sportvelden en Rozenlaan Hoek het Torenbos vormen een groene overgang van de bebouwde kom naar het buitengebied. Dit gebied heeft tevens een recreatieve functie. Centrum In het centrum is een grote bebouwingsdichtheid. Het enige groen dat daar is te vinden, staat in bloembakken en er staan een paar kleine bomen, al dan niet met bloembollen in de boomspiegel. De kwaliteit van het groen is hier wel afgestemd op het centrum: representatief groen. Woonwijken Het overgrote deel van de bebouwing van Hoek bestaat uit woningen. In sommige buurtjes zorgen de voortuintjes voor een groene uitstraling, in andere delen van het dorp zorgt het openbaar groen voor een groen karakter. De Kreeksingel heeft een groene uitstraling door veel particulier groen en de invloed van het omliggende landelijk gebied. Molendijk Hoek Conclusies Hoek Er zijn weinig grote stukken openbaar groen binnen de bebouwde omgeving, behalve langs de kreek, de sportvelden en het Torenbos aan de rand van Hoek; Hoofdstructuur wordt onderbroken door dichte bebouwing; Langs de kreek komt natuurlijk groen voor; In het centrum weinig groen maar wel groen van hoge kwaliteit; Particulier groen en het groen van omliggend landelijk gebied dragen bij aan de groenbeleving in het dorp. blad 12 van 50

14 2.2.4 Koewacht Koewacht is een grensdorp op de Belgische grens. Net als de andere kleine kernen bestaat dit dorp voornamelijk uit woonbebouwing. De omgeving is agrarisch. In de nabijheid zijn geen kreken of andere waterpartijen te vinden. Hoofdwegen De Nieuwstaat Eikenlaan is de hoofdweg die door Koewacht heen loopt. Toegangswegen zijn de Emmabaan, de Berlaerstraat en Het Zand. Op enkele plekken langs de hoofdwegen staan grote laanbomen, op grote stukken ontbreekt de boomstructuur echter, of staan kleine onopvallende bomen. Opvallend zijn de monumentale eiken langs de Eikenlaan, ter hoogte van Eikenhof. Grote groenelementen De grote groenelementen van Koewacht bevinden zich aan de rand van het dorp. De tennisbanen, voetbalvelden, het zwembad en het schuttersterrein vormen groenelementen, evenals de begraafplaats achter de kerk. In de Kerklaan en in de Eikenhof zijn plantsoenen ingericht met speelvoorzieningen en representatief groen. Centrum Koewacht heeft geen echt centrum. Langs de Nieuwstraat zijn enkele winkels gevestigd en op de splitsing met de Emmabaan zit een restaurant. Het kerkplein is langs de randen representatief ingericht met leibomen maar verder wordt het vooral gebruikt als parkeerplaats. Woonwijken Koewacht bestaat voor het grootste deel uit woonbebouwing; laagbouw met tuinen. In de Eikenhof zijn woningen gesitueerd rondom een groen plein/ plantsoen. De buurt tussen Wouterij en Nieuwstraat heeft een stenig karakter. De buurt bij Vlasstraat lijkt groen door de tuinen en de groenstroken langs de kopgevels. Kerkplein Koewacht Conclusies Koewacht Boomstructuur langs hoofdwegen is niet eenduidig. Eikenhof Koewacht Plantsoenen van formaat zijn representatief ingericht. Enkele woongebieden zijn bijzonder stenig. Andere hebben een groene uitstraling door particuliere tuinen. blad 13 van 50

15 2.2.5 Overslag Overslag is een grensdorp bij België. De Dorpsstraat Zuiddorpseweg is de hoofdweg langs en door het dorp. De scherpe bocht is voorzien van stevige boomstructuur, maar de entrees zijn herkenbaar aan de naamborden, niet aan de groenaankleding. De bebouwing in Overslag bestaat voornamelijk uit woningen en enkele boerderijen. In deze kern is geen centrum, enkel een buurthuis dat een centrale functie vervult. Het openbaar groen in Overslag is minimaal. Langs t Hoeksken en Keizersputstraat staan enkele zuilbomen in verharding. Het groene karakter wordt gevormd door de agrarische omgeving en de particuliere tuinen. Conclusies Er is weinig openbaar groen; De entrees zijn niet representatief; Boomstructuur langs hoofdwegen is niet volledig Philippine Buurthuis t Hoeksken (Overslag) Philippine is een middelgrote kern ten zuidwesten van Terneuzen, aan een uitloper van de Braakmankreek. De hoofdwegen naar Philippine zijn de Kanaalpolderweg (N685) en de Zandstraat (N680). Hoofdwegen In Philippine wordt de belangrijkste ontsluiting gevormd door de Kanaalpolderweg, Braakmanweg, Dijckmeesterweg, Kasteelstraat en Zandstraat. De hoofdwegen zijn grotendeels voorzien van een boomstructuur, behalve de Kasteelstraat. Langs het kanaal bij de Braakmanweg staat een grote laanstructuur op een dijk, een beeldbepalend groenelement. De entrees zijn representatief ingericht: beukhaag bij Dijckmeesterweg, bodembedekkers met bollen en solitairstruiken bij de Kasteelstraat Jacob Hobeinstraat. Kasteelstraat (Philippine) Groengebied Spuikom (Philippine) Grote groenelementen De grote groenelementen van Philippine liggen langs de randen: groengebied rondom tennispark en sportpark t Bermpje en tussen Kasteelstraat en Spuikompark. Ook de woonwijk Waterdijkbos heeft het karakter van een groot groenelement (wonen in het bos). blad 14 van 50

16 Centrum Het centrum van Philippine ligt bij het Philipsplein, een plein met muziektent en parkeerplaatsen, omgeven met leibomen en onderbegroeiing. De sierwaarde van het groen is hier gering. Op verschillende plekken zijn de plantvakken van slechte kwaliteit. Beplanting is uitgevallen en er is sprake van schade. Ook de omgeving van de Waterpoortstaat heeft een centrumuitstraling. Omgeving Waterpoortstraat Woonomgeving Kanaalpark Woonwijken In de verschillende woonbuurten is de groenbeleving verschillend. De buurt tussen Meerpaalstraat en het Stadhuisplein is dicht bebouwd en heeft een stenig karakter. In de buurt bij de Esplanade, Schorrenkruidlaan en Havenpoortstraat is wel wat snippergroen aanwezig en er staan straatbomen in het wegprofiel. In deze buurten geven vooral de particuliere tuinen een groene uitstraling aan het totaalbeeld. In de woonbuurt Waterdijkbos wordt de uitstraling eveneens bepaald door het groen in particuliere tuinen. Alleen de bermen langs de wegen zijn in beheer van de gemeente. Er kan worden volstaan men een extensief onderhoud. Dit past goed bij de uitstraling van wonen in het groen. Bij de Ankerhof is een plantsoen ingericht met gras en rozenperken, een accentpunt in de wijk. Conclusies De kwaliteit van de beplanting op het Philipsplein is onvoldoende. Meer sierwaarde is hier gewenst; De Kasteelstraat mist als hoofdweg een boomstructuur; De accentpunten hebben een goede sierwaarde; Straatbomen in woonstraten zorgen voor een goede uitstraling; In de omgeving van Waterdijkbos past een extensief onderhoud. blad 15 van 50

17 2.2.7 Sas van Gent Sas van Gent is een middelgrote kern, gelegen aan het Kanaal van Terneuzen naar Gent en aan de N252 Westkade, de doorgaande weg naar België. Sas van Gent bestaat voor het grootste deel uit bedrijventerrein en er is een jachthaven in het centrum. De Belgische grens vormt letterlijk de bebouwingsgrens aan de westzijde, het kanaal vormt de oostelijke begrenzing. Hoofdwegen De Westkade is de belangrijkste ontsluiting van Sas van Gent in noordelijke en zuidelijk richting langs het Kanaal. Bolwerk/ Papegeulestraat en Oostpoortweg vormen de hoofdverbindingen in westelijke en oostelijke richting. Overige hoofdwegen in de wijken zijn de Westdam, Beneluxstraat en Europalaan. De Westkade heeft (buiten het centrum) een kaal profiel, functioneel passend bij het Kanaal en aanliggende bedrijventerreinen. De entree van Sas van Gent, bij de kruising Westkade Bolwerk is vormgegeven met een representatieve rotonde. Langs de Westkade in het centrum, bij de jachthaven, staan leibomen. De Beneluxstraat heeft het groene karakter te danken aan de aanliggende particuliere tuinen. Overige hoofdwegen hebben een mooie boomstructuur. Grote groenelementen Sas van Gent kent niet veel grote groenelementen. De begraafplaats aan de Paul Krugersdreef is sober en kaal en geeft geen groene indruk. De parkeervlakte bij de begraafplaats, langs de Canadalaan ligt er open en verlaten bij. Dit zorgt voor een slechte uitstraling. De sportvelden aan het Suikerplein vormen wel een groot groengebied, omzoomd met hoge Westdam (Sas van Gent) bomen. De parkeerplaats is echter alleen functioneel. Er is vrijwel geen groen aanwezig en komt dan ook kaal en stenig over. Tussen het spoor en de Beneluxstraat ligt een brede groenstrook als natuurlijke buffer naar de woningen. Ook ligt er een groenstructuur door de wijk tussen de woningen aan de Beneluxstraat en de Europalaan met een parkfunctie. De groengebieden zijn qua inrichting afgestemd op het gebruik. De Watermolenberg is een groene plek naast het centrum met cultuurhistorische waarde. De plek zelf is echter verloederd door het vele vuil en bekladding (hangplek voor jongeren). De begraafplaats St Janschorre ligt in een groot groengebied ten noorden van Sas van Gent in het agrarisch gebied. Op het schiereiland bij het zwembad ligt een park met recreatieve functie. Centrum Het centrum van Sas van Gent ligt bij de jachthaven, rondom de markt. Het centrum is dicht bebouwd en heeft een stenig karakter. Langs de Westkade staan wel leibomen in een groenstrook waarmee de weg een representatief karakter krijgt. Sierwaarde van de onderbeplanting is echter gering. Op het Keizer Karelplein wordt de weekmarkt gehouden. Het is een vrij stenig en kaal plein. Op de Markt staat slechts één grote boom. blad 16 van 50

18 Kruispunt Rozenlaan, Parklaan, Tulpstraat en Walstraat (Sas van Gent) Centrum van Sas van Gent Bedrijventerrein De bedrijventerreinen zijn grootschalig opgezet: grote kavels met grote loodsen en brede toegangswegen. Langs de wegen ligt een brede grasberm. Verder is er nagenoeg geen openbaar groen. Woongebied in omgeving Burgemeester Hoefnagelsstraat (Sas van Gent) Stationsstraat Sas van Gent Woonwijken De woonwijken hebben een wisselend karakter. In de buurt bij de Julianastraat staan bomen in bodembedekkers langs de straat, waardoor de buurt een nette uitstraling heeft. In de buurten bij Burg. Hoefnagelsstraat en Statenstraat is veel sprake van snippergroen. Er zijn veel soorten in kleine vakken aanwezig waardoor een chaotisch beeld ontstaat. Langs de Europalaan heeft de woonwijk een groener karakter door de ruime opzet van de weg en de tuinen voor de huizen. De kwaliteit van het groen is duidelijk minder dan in de overige kernen van de voormalige gemeenten Sas van Gent en Axel. Er is veel schade aan beplantingen en onkruid en vervuiling komt regelmatig voor. Ook wordt er veel gebruik gemaakt van verschillende soorten in plantvakken waardoor het meer moeite kost om te beheren. Conclusies Het centrum is kaal en onvoldoende representatief ingericht. Dit geldt niet voor het gedeelte bij de jachthaven; De groenkwaliteit is matig. Er is veel snippergroen aanwezig, veel soorten worden in één plantvak toegepast en er is regelmatig schade zichtbaar; Over het algemeen vraagt verzorging in Sas van Gent meer aandacht. blad 17 van 50

19 2.2.8 Sluiskil Sluiskil ligt geklemd tussen het Kanaal van Terneuzen naar Gent en de N252 en ligt ten zuiden van de N61. Sluiskil bestaat uit een kleine dorpskern, woonwijken en bedrijventerreinen grenzend aan het water. De bedrijventerreinen zijn door het water gescheiden van de woongebieden. Via de N252 staat Sluiskil in verbinding met Terneuzen. Hoofdwegen De entree van het dorp ligt bij de rotonde Rijksweg-Baljuwlaan. De entree is ruim opgezet en groen ingericht, echt een voorbeeld van een herkenbare binnenkomst. De hoofdwegen in Sluiskil zijn verder nauwelijks als zodanig herkenbaar door het ontbreken van duidelijke wegbegeleidende boombeplanting (zie boomstructuurkaart). Slechts bij binnenkomst van het dorp en langs het kanaal staan bomen langs de weg. Grote groeneenheden Sluiskil heeft grote aaneengesloten stukken groen binnen de bebouwde kom. Bij de entree van Sluiskil langs de Baljuwlaan, ligt een royale groenstrook met een parkachtig karakter. Verder vormen de begraafplaats en de sportvelden een grote aaneengesloten groenstrook. Aan de St. Elisabethlaan is het dorpspark gesitueerd; dit gebied is recentelijk aangeplant en van wandelpaden voorzien. Het park heeft een relatief open beplanting met gras en bomen, en geeft een verzorgde indruk. De gekozen groenelementen hebben een beperkte sierwaarde en de inrichting van het park is op een landschappelijk schaalniveau. Het overgrote deel van het park is in beheer en onderhoud bij een stichting. In de woonwijken zelf is met name sprake van kleinschalig groen. Opvallend is dat er in de bebouwde kom langs de Baljuwlaan bosplantsoen voorkomt op een plek waar je dat niet verwacht, namelijk midden tussen de bebouwing op relatief smalle vakken. Het overgrote deel van de beplanting valt binnen standaard groen. Er is maar weinig representatief- of natuurlijk groen aanwezig. Centrum Door de dichte bebouwing van het centrum is er weinig ruimte voor groen. Hierdoor komt het centrumgebied stenig over. Het groen dat aanwezig is heeft niet de uitstraling van representatief groen maar gewoon van standaard groen. Woonwijken Boomstructuren ontbreken op veel plaatsen tussen de bebouwing. De variatie van de beplanting is goed afgestemd op het schaalniveau van de vakken waardoor een rustig beeld ontstaat. In de woonstraten is veel kleinschalig groen dat er netjes uitziet, ook al is de beplanting op veel plaatsen verouderd. De uitstraling van de beplanting past binnen het beeld van standaard groen. De begraafplaats gelegen aan de rand van de bebouwing onderscheidt zich door de aanwezigheid van representatief groen. Baljuwlaan vanaf Rijksweg (Sluiskil) Drostlaan Sluiskil blad 18 van 50

20 Conclusie Sluiskil Rondom en tussen woonwijkjes heeft Sluiskil een groene uitstraling. Binnen de woonwijken is het aanwezige groen kleinschalig; De hoofdstructuur van Sluiskil komt slecht tot uiting, behalve bij de entree bij de Baljuwlaan; Nauwelijks tot geen kwaliteitsverschil tussen groen in woonstraten en in het centrum; Er zijn meer potenties voor natuurlijk groen in grote groeneenheden; Kwaliteit en variatie van beplanting afgestemd op omgeving Spui Spui is een kleine kern in de gemeente Terneuzen en ligt aan de N685 ten zuiden van Terneuzen. Hoofdwegen De belangrijkste verbindingsweg, de N685 is in beheer bij de provincie. Deze weg heeft recentelijk een nieuw profiel gekregen in de bebouwde kom. Met deze herprofilering is er meer ruimte gekomen voor groen langs de straat waarmee de dorpskern herkenbaarder is geworden. Grote groeneenheden Hoofdweg door Spui De molen van Spui staat in een groene omgeving maar de rest van de bebouwde kom heeft een stenig karakter doordat de huizen dicht langs de weg staan. De bebouwde kom is echter zo klein dat overal het groen karakter van de omgeving domineert. Het enige grote groenelement aan de rand van de kern wordt gevormd door de sportvelden. Woonwijken Spui bestaat voornamelijk uit woningen hoewel het zo klein is dat er niet van echte woonwijken gesproken kan worden. Er is maar een woonstraat, naast de hoofdweg waarlangs ook woningen staan. Openbaar groen is er alleen langs de hoofdweg, verder vormt het particulier groen de grootste groenmassa. De molen van Spui Conclusies Spui Door de kleine schaal van het dorp is de groenstructuur marginaal aanwezig; Hoofdweg is bij aanvang van bebouwing duidelijk herkenbaar; Weinig openbaar groen aanwezig, wel particulier groen in tuinen. blad 19 van 50

21 Terneuzen Terneuzen is de grootste kern in Zeeuws-Vlaanderen en wordt voor driekwart omsloten door water, te weten de Westerschelde, het kanaal van Terneuzen naar Gent en de Otheense kreek. Aan de zuidzijde ligt de N61. De wijk Othene is onlangs gebouwd buiten deze rechthoek aan de overzijde van de Otheense kreek en in de toekomst zullen aan deze kant van het water eventuele verdere stadsuitbreidingen plaatsvinden. Het oude centrum ligt bij de monding van het kanaal van Terneuzen naar Gent. Langs dit kanaal zijn ook de meeste bedrijven gevestigd. De woonwijken zijn vanaf het oude centrum steeds verder uitgegroeid in zuidelijke en oostelijke richting, tot aan de Otheense Kreek en de N61. Hoofdwegen De Middenweg (N61) is de grootste toevoerweg naar Terneuzen. De Guido Gezellestraat, de Mr. F.J. Haarmanweg en de Buitenhaven zijn de grotere aanvoerwegen naar het centrum. Door de aanleg van de Westerscheldetunnel heeft de Buitenhaven een belangrijkere functie qua toevoer naar de stad gekregen. De hoofdwegen in Terneuzen ( Rooseveltlaan - Churchilllaan, Mr F.J. Haarmanweg en Guido Gezellestraat) hebben een ruim profiel en zijn meestal redelijk tot ruim voorzien van groenaankleding en wegbegeleidende boombeplanting. De middenbermen zijn voorzien van gras, heesters en (deels onderbroken) rijen bomen. Het groen heeft hier de kwaliteit van representatief groen en versterkt daarmee de entree van de stad. De Scheldeboulevard- Binnenvaartweg ten noorden van het centrum heeft wel een herkenbare inrichting als hoofdweg ook al staan er geen hoge bomen. Het profiel en de bermen geven de weg een herkenbare status als doorgaande weg. Tussen het noordelijk deel van de Mr. F.J. Haarmanweg en de Binnenvaartweg (o.a. Kennedylaan) ontbreekt de boombeplanting van de hoofdgroenstructuur. Bijzonder in de bomenstructuur zijn de historisch monumentale bomenlaantjes in de van Steenbergenlaan, de Verlengde Van Steenbergenlaan, de Leeuwenlaan en de Kerkhoflaan allen nabij het oude stadscentrum. Grote groeneenheden De grote groeneenheden zijn overwegend recreatieve gebieden met veel groen zoals het sportpark Oude Vaart, het Zuiderpark, recreatiestrook langs de Otheense Kreek en diverse buurtparkjes. Het grootste deel van het groen binnen de bebouwde kom van Terneuzen bestaat uit standaard groen. Slechts kleine gebieden bestaan uit representatief groen of natuurlijk groen. Op sommige plekken, met name aan de rand van de bebouwing, zou je meer natuurlijk groen verwachten omdat daar de recreatieve waarde groter is. Centrum De oude stadskern van Terneuzen ligt in de noordwest hoek, geklemd tussen de Westerschelde en het kanaal van Terneuzen naar Gent. De randen langs het water hebben een groen karakter door de grasbermen op de dijk en de rij dennen langs de Scheldeboulevard. In en nabij het stadshart is als gevolg van een grote bebouwingsdichtheid, weinig ruimte voor groen. Het groen dat er is, voldoet niet overal aan de uitstraling van representatief groen dat je op die plek zou verwachten. Naast het oude stadscentrum zijn er in Terneuzen nog een aantal buurtcentra. Het groen rondom deze centra heeft een zelfde karakter als het groen in omliggende wijk. Hiermee valt het niet extra op als centrumgebied. blad 20 van 50

22 Bedrijventerrein Terneuzen heeft een groot oppervlakte bedrijventerrein en industrie, gesitueerd langs het Kanaal van Terneuzen naar Gent. Kenmerkend voor dergelijke terreinen is de functionele inrichting waarbij het stenige karakter de overhand heeft. Langs de wegen liggen soms brede grasbermen/ leidingenstroken, heestervakken en hier en daar Handelspoort Terneuzen verharding. Deze verschillende invulling van de wegbermen zorgt voor een chaotisch en onoverzichtelijk karakter van het terrein. De heestervakken op zich hebben een verzorgde uitstraling, vergelijkbaar met de plantvakken in de woonwijken. Op de bedrijventerreinen zijn echter minder soorten per vak toegepast en sterkere soorten met een wat lagere sierwaarde. Op sommige delen van het bedrijventerrein liggen stukken braak terrein; terreinreserve voor eventuele bedrijfsuitbreiding. De beeldkwaliteit van dit groen is niet hoog. Enkele bedrijven hebben hun voortuin ingericht met groen. Dit groen is echter van kleine omvang en nauwelijks van invloed op de totale groenstructuur. Woonwijken Het grootste gedeelte van de Binnenstad, Het Java, het westelijk deel van de Lievenspolder en het oostelijk deel van de Oudelandse Hoeve beschikken over weinig groen. In deze wijken is de bebouwingsdichtheid erg hoog. De groenstructuur bestaat hier vooral uit kleine straatbomen. De heringerichte wijk Zuiderpark en de wijk De Kraag hebben een groene uitstraling door de grote hoeveelheden groen zowel openbaar als particulier terrein. Ook de wijk Oude Vaart heeft veel openbaar groen. In Nieuw Othene Polder zijn royale groenstroken aangelegd tussen de bebouwing door. In Serlippenspolder liggen enkele brede openbare groenstroken welke bijdragen aan een groen karakter van de wijk. De buitenruimte bij de appartementen aan de Churchilllaan is ingericht met een kwaliteit van centrumgroen, zowel semi-particuliere tuinen als ook het openbaar groen er omheen. In veel wijken zijn soms erg veel soorten aangeplant in een klein vak terwijl in andere grote vakken langs een weg bijvoorbeeld maar 1 soort staat. De variatie aan soorten binnen een plantvak loopt dus sterk uiteen. G. Gezellestraat Terneuzen Lorentzlaan Terneuzen Conclusies Terneuzen Terneuzen heeft een duidelijke hoofdgroenstructuur, met name langs hoofdwegen; Kwaliteitsniveau groen is overal goed en in alle gebieden bijna hetzelfde; Kwaliteit van het groen in het centrumgebied is gelijk aan het niveau in de wijken; Hoeveelheid groen in wijken verschilt sterk als gevolg van verschillen in stedenbouwkundige opzet; Bedrijventerreinen zijn royaal opgezet, ook m.b.t. het groen; Er zijn meer potenties voor natuurlijk groen; Variatie tussen vakken en binnen groenvakken loopt sterk uiteen. blad 21 van 50

23 Westdorpe Westdorpe is een kleine woonkern ten oosten van Sas van Gent, ontstaan langs de Graaf Jansdijk en uitgegroeid tot aan de Molenkreek. Het dorp is royaal opgezet met voldoende ruimte voor openbaar groen en tuinen. De Molenkreek geeft de zuidrand een landschappelijke uitstraling. Het dorp bestaat voornamelijk uit woonstraten, een bedrijventerrein is niet aanwezig. Hoofdwegen De belangrijkste wegen naar en door Westdorpe zijn de Molenstraat, Kapittelstraat, Bernhardstraat en de Graaf Jansdijk A en B. De Graaf Jansdijk is erg stenig door de beperkte ruimte die overblijft tussen woningen en straat. De Bernhardstraat heeft bij de entree een mooie boomstructuur, verderop staan de bomen in verharding op een onlogische plek, namelijk naast de groenstrook. Langs de Molenstraat zorgt de boomstructuur voor een duidelijke afscheiding tussen bebouwing en buitengebied (en een nieuwe woonbuurt). Grote groenelementen In Westdorpe loopt een groenstructuur tussen de woonwijken door. Deze groenstructuur wordt gevormd door een wandelpark met dierenweide en speelruimte. Langs de zuidrand ligt de Molenkreek, welke een groene landschappelijke begrenzing vormt van het dorp naar het buitengebied. Canisvliet is een bosgebied met een recreatieve waarde voor de bewoners uit Westdorpe. De kleine begraafplaats heeft nauwelijks meerwaarde als groengebied in deze redelijk groene kern. Centrum Een supermarkt en enkele winkels op de hoek Bernhardstraat - Amstelveenstraat vormen samen met de omgeving van de kerk aan de Spoorweg/ Graafjansdijk het centrum van Westdorpe. Het winkelcentrum grenst aan een groot grasveld dat deel uitmaakt van de groenstructuur in het dorp en heeft de uitstraling van een buurtcentrum. Dit komt voornamelijk door de inrichting met enkele verouderde (lege) bloembakken en te kleine bomen Winkels in de Bernhardstraat (Westdorpe) in het trottoir. In het centrum ontbreekt representatief groen. Het plein voor de kerk is recentelijk nieuw aangelegd waarbij enkele bomen en plantvakken de plek enigszins een representatief karakter geven. Dit zorgt echter niet voor een groene uitstraling; er is weinig groen aangeplant. Woonwijken De woningen langs de Graaf Jansdijk staan dicht op elkaar en dicht op de straat, met een stenig karakter tot gevolg. Overige woonstraten zijn redelijk groen, mede door de tuinen en de plantstroken langs de weg en langs kopgevels. Op verschillende plekken is het groen van matige kwaliteit doordat er gaten aanwezig zijn. Pleksgewijs zijn er veel verschillende soorten per plantvak toegepast. Ook is er snippergroen aanwezig, bijvoorbeeld in de Wilhelminastraat. Wilhelminastraat Westdorpe blad 22 van 50

24 Conclusies Westdorpe Westdorpe is een dorp met een groen karakter, met name door de groenstructuur midden in het dorp, de groene uitstraling van de Molenkreek en de ligging in het groene buitengebied. Het centrum is bij de Bernhardstraat niet representatief ingericht en komt verouderd over. Het plein voor de kerk is representatief aangelegd maar door het beperkt toepassen van groen zorgt het niet voor een groene uitstraling. Snippergroen komt pleksgewijs voor. De groenkwaliteit is matig; op plekken zijn er gaten in de beplanting aanwezig Zaamslag Zaamslag ligt ten oosten van Terneuzen. Het is een dorp rondom een kruispunt van wegen langs de N61, de N684 en de polderstraat. Dit dorp bestaat met name uit woonwijken en een dorpskern gevormd door de kerk, winkels en een parkeerplaats rond deze kruising. Hoofdwegen De N61 of Terneuzensestraat/ Plein/ Veerstraat en de Axelse straat/ Polderstraat zijn de hoofdwegen door het dorp welke ook enigszins herkenbaar beplant zijn met bomen. Deels ontbreken echter de bomen, vaak door een gebrek aan ruimte. Grote groeneenheden In Zaamslag liggen grote stroken met groenelementen. Deze bevinden zich in de buitenranden van Zaamslag. Voorbeelden hiervan zijn de sportvelden, het openluchtzwembad en de begraafplaats. Deze gebieden vormen de overgang naar het omliggende agrarisch gebied. Rond het archeologische monument De Torenberg is een groot gebied met grasland aanwezig, dat uitzicht geeft op het achterliggende polderlandschap. In de woonstraten zijn hier en daar wel laanbomen aanwezig, maar het meeste groen staat in particuliere tuinen. In het centrum van Zaamslag ligt aan de zuidzijde van het Plein een stuk groen met een goede kwaliteit (gazon met voorjaarsbollen en monumentale boombeplanting). Centrum Rondom het kruispunt van de hoofdwegen ligt het Plein met kerk, winkels en parkeerplaatsen. Dit plein is in 2002 opnieuw ingericht, met een klinkerbestrating en nieuw meubilair. Over het hele plein zijn bomen aanwezig. Aan de zuid- en westzijde staat een aantal monumentale bomen. Met name hier heeft het centrum een representatieve uitstraling. Rondom de kerk, binnen de tuinmuur met hekwerk, groeien bodembedekkers met een beperkte sierwaarde. blad 23 van 50 Centrum van Zaamslag Plein Zaamslag

25 Woonwijken Het groen in de woonwijken omvatten laanbomen met kleinschalig groen. Echter deze woonwijken danken hun groene uitstraling met name aan het groen in de particuliere tuinen. Het gemeentelijk groen in de woonwijken past binnen het standaard groen. Conclusies Zaamslag De groene uitstraling van Zaamslag wordt met name bepaald door de grote groenstroken aan de rand van de bebouwde kom en de particuliere tuinen, De herkenbaarheid van de hoofdstructuur komt niet voldoende tot uiting, Er zijn meer potenties tot natuurlijk groen in grote groeneenheden, De kwaliteit van het groen in de dorpskern verschilt nauwelijks dan die van de woonwijken Zandstraat Zandstraat is een kleine kern van woningen langs de hoofdweg, de Zandstraat, met twee zijstraten. Door de mooie laanbeplanting (afwisselend plataan, els en kastanje) en haagjes langs de Zandstraat is er een duidelijke groenstructuur aanwezig. Zandstraat heeft geen centrum, bedrijventerrein en grote groenelementen. De groene uitstraling wordt grotendeels bepaald door de tuinen en het omliggende agrarische gebied. Zandstraat richting Philippine Zandstraat richting Sluiskil blad 24 van 50

26 Zuiddorpe Zuiddorpe is een langgerekt dorp langs de Hoofdweg, ten zuiden van Axel. Het grootste deel van de bebouwing bestaat uit woningen. Daarnaast is er een café, restaurant en een grote kerk aanwezig. Hoofdweg Noord Zuiddorpe Dorpsplein Zuiddorpe De belangrijkste ontsluiting door Zuiddorpe is de Hoofdweg Noord en Zuid. Langs de hoofdwegen staan bomen. De boomstructuur wordt in de bebouwde kom echter wel onderbroken. Ter hoogte van het Dorpsplein staan enkele leibomen. Het Dorpsplein is het centrale punt in het dorp. Hieraan is een café, een restaurant, het buurthuis en de kerk gevestigd. Het dorpsplein is een halfverhard kaal plein omgeven door grote monumentale lindes. Deze bomen bepalen de uitstraling van het centrum in positieve zin. Achter de kerk ligt een begraafplaats welke een groene uitstraling heeft. Het monument op de splitsing Europastraat Hoofdweg Zuid is representatief ingericht en is een leuk accent langs de hoofdweg. In de woonwijken ligt weinig openbaar groen. De tuinen bepalen voor een groot deel het straatbeeld. Bij de nieuwbouwlocatie Ter Duinenstraat is wel rekening gehouden met openbaar groen maar hier zijn gaten gevallen in de nog jonge beplanting. Conclusie De boomstructuur langs hoofdweg is niet overal volledig. De bomen op het plein hebben door grootte en soort een bijzondere uitstraling op de buitenruimte. Naast deze bijzondere boombeplanting is er geen representatief groen op het plein aanwezig. blad 25 van 50

27 2.3 Totale indruk In de voorgaande paragraaf zijn per kern conclusies getrokken. In deze paragraaf wordt een totaalbeeld gegeven van de huidige situatie van de groenstructuur in de gemeente Terneuzen. Ruimtelijke structuur De basis van de groenstructuur in de kernen is goed. Er is veel aandacht voor het groen, de soortenkeuze past in de structuur, het meeste groen staat op de juiste plaats en er is voldoende variatie. Met name in de kleinere kernen is de ruimte voor het groen vaak beperkt. Deze dorpen zijn stenig van opzet. Het particuliere groen en het omliggende agrarische landschap bepalen dan in belangrijke mate het groene beeld. Doordat particuliere tuinen over het algemeen verschillen qua opzet en inrichting krijgt de totale uitstraling van het groen een wat rommelig beeld. In de kernen Terneuzen en Axel is relatief meer openbaar groen aanwezig in de vorm van parkstroken, plantsoen, recreatief groen etc. Door de aard en het type groen lijkt dit echter vaak een voortzetting van het particuliere groen. De belangrijkste dragers van de groenstructuur zijn de hoofdwegen, parkstroken en het water. Langs de hoofdwegen zijn het vooral de bomen die de structuur versterken. De parkstroken bestaan voornamelijk uit grotere stukken groen zoals sportaccommodaties en begraafplaatsen. Beeldkwaliteit De kwaliteit en uitstraling van het groen is overal vergelijkbaar. Er zijn weinig gebieden die er duidelijk bovenuit steken (De Nieuw Othene Polder is daarop een uitzondering). Dit doet afbreuk aan het individuele karakter van de verschillende kernen, structuurelementen en groencategorieën. De gelijkvormigheid in beheer en onderhoud versterkt dit beeld. Opvallend is dat in de centra het groen vaak kwalitatief vergelijkbaar is met de omringende woonwijken. Bijzonder groen met extra kleur, bloeiwijze of sierwaarde wordt hier gemist. In sommige gevallen heeft het groen in de woongebieden een hogere beeldkwaliteit dan in het centrumgebied. Het cultuurhistorische karakter van de oude dorpskernen zoals in Sluiskil (langs het water), Biervliet, Zaamslag en Zuiddorpe kan met de beplanting verder worden versterkt. Een mooi voorbeeld hiervan zijn de oude bomenlaantjes in de Van Steenbergenlaan, de Verlengde Van Steenbergenlaan, de Leeuwenlaan en de Kerkhoflaan (Terneuzen). Kernen als Sluiskil, Philippine en Hoek hebben leuke en duidelijke entrees. In Zaamslag is feitelijk geen entree aanwezig. In Spui is een nieuwe entree aangelegd. In Terneuzen zijn de entrees wisselend qua beeld. Natuurlijk groen: - Er is in en langs de bebouwde kom maar weinig natuurlijk groen aanwezig. De bestaande potenties worden maar weinig benut. Voorbeelden hiervan zijn de Otheense Kreek in Terneuzen, de dijk bij Hoek, Biervliet en de grotere groenstroken in Sluiskil. Positief voorbeeld is de kreek bij Hoek en het Axelse bos. - De overgangen van agrarisch naar stedelijk gebied zijn overwegend hard en scherp. Dit geldt ook voor de overgangen tussen water en land. Vooral bij de kreek in Terneuzen valt dit op. blad 26 van 50

28 - Het beter benutten van de potenties heeft zowel betrekking op de inrichting, als op de wijze van beheer. Kwantiteit van het groen Opvallend in het openbaar groen in de hele gemeente is het grote aantal soorten, vaak binnen één vak. Overal zijn beplantingsvakken zichtbaar waar, binnen de vakgrens, meerdere soorten onderling gemengd zijn. Er is sprake van veel kleinschalige menging in de vakken, in plaats van tussen de vakken onderling. Dit geeft een rommelig, zelfs pietepeuterig beeld. De soortkeuze is soms niet goed afgestemd op de schaal van het structuurelement. In Terneuzen liggen regelmatig smalle, kleine groenvakken tussen de rijbanen of tussen rijbanen en fietspaden in. Deze zijn vaak verouderd en moeilijk te onderhouden. Opvallend is dat dit in de overige kernen niet voorkomt. Bomenstructuur In Terneuzen is een duidelijke boomstructuur langs de hoofdwegen aanwezig. In de overige kernen is de boomstructuur niet eenduidig, of onderbroken. In het algemeen geldt dat de boomstructuur in de centra van de dorpen afneemt, mede door het gebrek aan ruimte voor de bomen. In Axel ontbreekt de boomstructuur in het centrum bijvoorbeeld bijna geheel. Door de stedebouwkundige opzet is er geen ruimte voor bomen. blad 27 van 50

29 3 Groenbeheer Vanuit de beschrijving van de huidige situatie in het vorige hoofdstuk wordt nu verder ingezoomd naar het concrete beheer van het groen in Terneuzen. Allereerst wordt een nadere nuancering van de groenkwaliteit voorgesteld, uitgangspunt daarbij is dat de uitstraling van het groen beter aansluit bij de plek waar het ligt. Deze nuancering ligt ten grondslag aan de beheerstrategie die in dit hoofdstuk op hoofdlijnen wordt beschreven. Een gedetailleerde weergave van de beheerstrategie bevindt zich in bijlage Nuancering kwaliteitsniveaus De belevingswaarde van het groen is voor iedereen anders. Daarom heeft de gemeente ervoor gekozen om bij het bepalen van de kwaliteit de inbreng van anderen te vragen. Dat is gebeurd in de vorm van workshops waarin, naast vertegenwoordigers van de gemeente, ook vertegenwoordigers aanwezig waren vanuit de stad-, dorps- of wijkraden. Tijdens deze workshops is nagedacht over de vraag waar welke kwaliteit van het groen gewenst is. Daarbij is de volgende onderverdeling gehanteerd: Representatief groen Standaard groen Natuurlijk groen Indeling groenkwaliteiten 1. Representatief groen Hieronder wordt verstaan het groen met als functie representatie, het dient als een soort visiteplaatje naar de burger en de bezoeker. Dit groen is terug te vinden in centrumdelen van de kernen. Het is over het algemeen kleinschalig groen waarbij gebruik gemaakt wordt van een hoogwaardige beplantingskeuze met vormbomen, veel bloeiende soorten en éénjarigen. blad 28 van 50

30 2. Standaard groen De functie van het standaard groen is met name aankleding. Aankleding van de directe leefomgeving van de bewoners van de gemeente. Het is dan ook terug te vinden in de wijken (wonen) en op bedrijventerreinen (werken). Ook op begraafplaatsen vormt het standaard groen de groenkwaliteit. De beplanting op de graven zelf zorgt voor de gewenste kleur. Standaard groen is over het algemeen wat grootschaliger en het plantmateriaal bestaat uit afwisselend groene heesters en uitbundige bloeiers. De beplantingsvakken hebben een robuuster uiterlijk en een cultuurlijk karakter. 3. Natuurlijk groen Hieronder wordt verstaan het groen met een recreatieve en/ of natuurlijke functie. Het groen bestaat uit grotere eenheden en heeft royale vakken. Het uiterlijk van de bomen, de beplanting en het gras hebben een meer natuurlijk karakter. Het gras mag hoger zijn en de kruidengroei wordt gestimuleerd. De beplanting bestaat uit inheemse soorten. Natuurlijk groen is terug te vinden in grote groeneenheden zoals bijvoorbeeld langs de kreken, het Torenbos, de bossages rondom sportvelden, e.d. blad 29 van 50

31 3.1.2 Wijzigingen t.o.v. huidige situatie Ten opzichte van de huidige situatie levert dat de volgende wijzigingen op, bijgevoegde kaartjes illustreren de wijzigingen. Algemene wijzigingen die gelden voor alle kernen Centrumgebieden, kernen en de grote winkelcentra in Terneuzen (Zuidpolder en St. Anna) krijgen de status representatief groen. Hoofdwegen in de kernen krijgen de status standaard groen. Binnen het standaard groen is het aanbrengen van accenten met bijvoorbeeld perkgoed nog steeds mogelijk. Woongebieden en bedrijventerreinen krijgen de status standaard groen. Begraafplaatsen krijgen de status standaard groen. Grote groeneenheden als recreatiegebieden krijgen de status natuurlijk groen. Sportcomplexen krijgen de status standaard groen. Axel Het centrumgebied, van de Stationsstaat/ Kerkdreef tot de Nasaustraat en de Weststraat krijgt een representatieve status. De begraafplaatsen krijgen de status standaard groen. Het woongebied bij de Aendijkestraat krijgt de status standaard groen. Door de uitstraling met luxere plantsoorten had deze buurt eerder een representatieve uitstraling. De groenstroken bij de Buthstraat en het Paulus Potterpad krijgen de status natuurlijk groen. Dit geld eveneens voor de omgeving van de Algemene begraafplaats Burchtlaan. De omgeving van De Kleine Kreek, de sportvelden (de velden zelf moeten echter wel voldoen aan de gestelde (veiligheids)eisen) en de boscomplexen ten zuiden van Axel krijgen de status natuurlijk groen. blad 30 van 50

32 Biervliet De begraafplaats aan de Beukelsstraat krijgt de status van standaard groen. Het centrumgebied krijgt de status van representatief groen. De hoofdwegen Beukelsstraat en de Gentsestraat krijgen de status van standaard groen. Het bebouwde gebied tussen de Noordstraat en de Zouteweg krijgt de status standaard groen. Dit geldt ook voor de hoek bij de kruising Beukelsstraat / Achterweg als de hoek bij de kruising Achterweg / Weststraat. Het dorpsbos krijgt de status natuurlijk groen. Hoek De huidige situatie blijft gehandhaafd. blad 31 van 50

33 Koewacht De Nieuwstraat en het Kerkplein krijgen de status representatief groen. Het sportpark aan de Beukenlaan krijgt de status natuurlijk groen. De begraafplaats krijgt de status standaard groen. Overslag Het groen in Overslag krijgt de status standaard groen. Dit is gelijk aan de huidige situatie. blad 32 van 50

34 Philippine Het accentpunt in de buurt Waterdijkbos, langs de Mosselverkorting krijgt de status standaard groen. blad 33 van 50

35 Sas van Gent Het centrum, van de Wilhelminalaan, Kloosterlaan tot de Westkade krijgt de status representatief groen. De groenstrook tussen de bebouwing in de omgeving van de Beneluxstraat krijgt de status standaard groen. De groenstroken langs de Vrijstraat en achter de Beneluxlaan krijgen de status natuurlijk groen. Het sportpark t Sas krijgt de status standaard groen. Het zwembad en de omgeving van de Sportkade krijgen de status natuurlijk groen. blad 34 van 50

36 Sluiskil Het centrumgebied krijgt een representatieve status. De grote groeneenheden langs de rijksweg N252 krijgen de status natuurlijk groen. De hoofdweg Baljuwlaan krijgt de status standaard groen. Bij de entrees van Sluiskil ( Baljuwlaan en Mercuriuslaan) is een representatieve status gewenst. Deze plekken zijn echter in beheer bij Rijkswaterstaat. Het dorpspark aan de St. Elisabethlaan moet een standaard status krijgen. De grote groeneenheden rondom de Leidinglaan krijgen de status natuurlijk groen. Spui De hoofdweg door Spui krijgt een standaard status. Het sportveldencomplex krijgt de status mee van standaard groen. Het grote groen rondom Spui is agrarisch gebied en als zodanig niet opgenomen in het plaatje over de toekomstige situatie. blad 35 van 50

37 Terneuzen Het stadscentrum (Markt, Stadhuisplein, Noordstraat, Nieuwstraat) en de grote winkelcentra Zuidpolder en St. Anna worden representatief groen. De hoofdwegen (Rooseveldtlaan, Churchilllaan, Willem de Zwijgerlaan en Guido Gezellestraat) krijgen de status standaard groen. De watergang langs de Churchilllaan en aanliggend groen krijgt de status van natuurlijk groen. De sportcomplexen (sportpark Oude Vaart en Zuiderpark) krijgen de status van standaard groen. Langs de Mr. F.J. Haarmanweg aangehaakt aan sportpark de Oude Vaart ligt een langgerekte, voldoende brede groenstrook die de status natuurlijk groen krijgt. De grote groenstrook tussen de Guido Gezellestraat en de Hogendijk krijgt de status natuurlijk groen. De strook groen langs de Otheense Kreek en ten zuiden van de wijken St. Anna Polder en De Kraag krijgen de status natuurlijk groen. De Scheldeboulevard krijgt de status representatief groen. blad 36 van 50

38 Westdorpe De omgeving van de kerk bij de Spoorweg/ Graafjansdijk krijgt een representatieve status. Dit geldt eveneens voor de omgeving van de winkels op de hoek van de Bernhardstraat - Amstelveenstraat. De Graafjansdijk krijgt een standaard status. blad 37 van 50

39 Zaamslag Het plein, waar de winkels zich bevinden, krijgt de status van representatief groen. Het gebied ten zuiden van Zaamslag (Hoeve de Punt) is in de toekomstige situatie niet ingekleurd omdat het gebied particulier bezit is. Het gebied ingeklemd tussen de Rozemarijstraat, Axelsestraat en de Molenstraat krijgt de status standaard groen. Het bedrijventerrein aan de bedrijvenstraat krijgt de status van standaard groen. Zandstraat Al het groen in Zandstraat krijgt een standaard status. Dit is gelijk aan de huidige situatie. Zuiddorpe Het Dorpsplein krijgt de status representatief groen. blad 38 van 50

40 3.2 Beheerplan De basis van een goed beheer is het inzicht in de feitelijke situatie. Daarom is een uitgebreide kwantitatieve inventarisatie gepleegd naar de huidige arealen die in de verschillende delen van de gemeente liggen (3.2.1). Daarnaast heeft een beheerder een visie nodig waarmee het groen wordt benaderd, daarmee is hij in staat op korte en op langere termijn activiteiten te ontwikkelen. Deze visie is verwoord in de beheerstrategie (3.2.2). In dit hoofdstuk gebeurt dat op hoofdlijnen, in de bijlage is de uitgebreide, gedetailleerde strategie opgenomen Inventarisatie In de volgende tabel is voor elke groencategorie de geïnventariseerde hoeveelheid weergegeven. Die gegevens zijn opgenomen in het groenbeheersysteem van de gemeente Terneuzen. De areaalgegevens worden gepresenteerd per kern. Totale hoeveelheden per kern code Categorie Axel Biervliet Hoek Koewacht Philippine & Zandstraat Sas van Gent Sluiskil Spui Terneuzen Westdorpe Zaamslag Zuiddorpe & Overslag 100 Bos Bosplantsoen A Doorgesch. bospl Heesters Bodembed Hagen Rozen Eénjarigen Bloembakken Gazon Extensief gras Graskanten Slootkanten Bomen in verh Bomen in gras Bomen in bepl Knotbomen Voetbalvelden Hockeyvelden Honk- /softbal Banken Afvalbakken Afrasteringen Grafmonum In bijlage 3 is een overzicht te vinden van de hoeveelheden per onderhoudsniveau. blad 39 van 50

41 Analyse op hoofdlijnen van deze inventarisatiegegevens: Uitgaande van een inwoneraantal van heeft Terneuzen relatief veel openbaar groen circa 64 m², tegen een landelijk gemiddelde van 30 m². Bosplantsoen is beplanting die over het algemeen niet in representatieve gebieden te verwachten is. Door de eenvoud in uitstraling en groeiwijze wordt dit veelal niet in deze gebieden gewaardeerd. Opvallend is dat in de gemeente echter vrij veel (circa m²) bosplantsoen in deze gebieden te vinden is. Een opmerking hierbij is echter wel dat ook de begraafplaatsen als representatieve gebieden zijn meegenomen. Hier is, langs de randen, vaak bosplantsoen of bos aanwezig. Op deze plekken is bosplantsoen echter wel gewenst. Extensief gras wordt met name in natuurlijke gebieden verwacht. In Terneuzen en de omliggende kernen is juist veel extensief gras in standaard groen gelegen. In representatieve gebieden is er weinig extensief gras aanwezig. Intensief te beheren gazon wordt over het algemeen niet verwacht in gebieden die extensief beheerd worden. In Terneuzen is echter vrij veel gazon in deze gebieden te vinden. Het gaat hierbij om circa m2 gazon met gestoken graskanten. Dit is 30% van het totale areaal aan gazon. Rozen worden met name verwacht in representatieve gebieden en deels in de standaard gebieden, maar niet in de natuurlijke gebieden. In Terneuzen zijn negen maal méér rozen in standaard groen (23.941m2) dan in representatief groen (2.615m2) te vinden. Daarnaast is er nog 1.326m2 in natuurlijke gebieden aanwezig. Perkgoed wordt met name verwacht in representatieve gebieden en deels in standaardgebieden. Qua oppervlakte zijn er vrijwel evenveel éénjarigen in representatieve gebieden als in het standaard groen. Procentueel gezien is in representatief groen echter beduidend meer perkgoed te vinden. Daarnaast zijn er in de representatieve gebieden meer bloembakken te vinden dan in de standaardgebieden. blad 40 van 50

42 3.2.2 Beheerstrategie In de beheerstrategie wordt per groencategorie beschreven wat er moet gebeuren om te zorgen dat het gewenste beeld ook wordt gerealiseerd. In bijlage 1 van dit rapport is dat gedetailleerd weergegeven. In deze paragraaf wordt kort ingegaan op een aantal aspecten die de beheerstrategie bepalen: relatie tussen beheer en inrichting niveau van onderhoud Beheer en inrichting De kwaliteit van het groen is niet alleen afhankelijk van het gevoerde beheer, ook de inrichting van een straat, en daarmee de inrichting van het groen, beïnvloedt de uiteindelijke kwaliteit van het groen. Soms is het zelfs zo dat de inrichting een goed beheer belemmert, bijvoorbeeld wanneer een te hoge soort is gekozen voor te kleine vakken. Een aantal van deze belemmerende factoren komen terug in hoofdstuk 4 (knelpunten en oplossingsrichtingen). Voor een deel kunnen deze oplossingen door de beherende afdeling worden opgepakt, daarnaast moet in breder verband binnen de gemeente dit aspect aan de orde komen. Een mooi moment kan zijn wanneer een reconstructie van een weg of een gebied wordt voorbereid. Het beheeraspect wordt in het vervolg van dit rapport verder uitgewerkt. Voor een gedetailleerde beschrijving van het beheer per categorie wordt verwezen naar bijlage 1. Daar wordt naast een beschrijving van de strategie ook een uitgewerkt maatregelpakket gegeven. Niveau van onderhoud In paragraaf 3.1 is beschreven welke nuancering wordt voorgesteld voor het kwaliteitsbeeld van het groen in de gemeente. Daarbij is de vraag gesteld welke uitstraling het groen moet hebben; representatief, standaard of natuurlijk. Deze keuze is direct van invloed op het niveau van onderhoud. Representatief groen wordt op een andere manier onderhouden dan natuurlijk groen. Bij het beschrijven van het beheer wordt onderscheid gemaakt tussen technisch onderhoud en verzorgend onderhoud. Voor beide onderdelen kan een onderhoudsniveau worden afgesproken. Het technisch onderhoud is het onderhoud dat streeft naar de duurzame instandhouding van de beplanting. Tot het technische onderhoud wordt gerekend het maaien, snoeien, dunnen, knippen, planten, rooien, water geven, etc. Deze maatregelen zorgen voor een gezond areaal aan groen. Er kan echter nog wel onderscheid worden gemaakt in groen dat technisch op een hoog niveau moet worden onderhouden, met name in de representatieve gebieden, en groen dat op een basis niveau wordt onderhouden. Beide niveaus leveren een duurzaam groenareaal op. Groen dat wordt onderhouden op een hoog onderhoudsniveau ziet er ook nog eens mooi uit, het esthetische aspect speelt dan ook nog een rol. Het verzorgend onderhoud is gericht op het schoon en netjes houden van de beplanting. Tot het verzorgende onderhoud wordt gerekend het schoffelen, wieden, papier prikken, zwerfvuil ruimen etc. Het grootste deel van het groen wordt op een basis niveau verzorgd. In de representatieve gebieden wordt een hoog verzorgingsniveau toegepast. blad 41 van 50

43 4 Knelpunten en oplossingsrichtingen In de vorige hoofdstukken is reeds geconstateerd dat de huidige kwaliteiten van het groen niet altijd voldoen aan de verwachtingen, en de in de workshops gemaakte kwaliteitskeuzes. In dit hoofdstuk worden deze knelpunten beschreven en worden oplossingsrichtingen benoemd. Monotoon groen In vrijwel de hele gemeente worden dezelfde typen beplantingen gebruikt. De uitstraling en het kwaliteitsbeeld van het groen zijn daarmee overal vrijwel gelijk. Er zijn maar weinig gebieden die er echt bovenuit steken. Het individuele karakter van de verschillende kernen, gebieden en groentypen komt daarmee niet voldoende tot zijn recht. Opvallend is bijvoorbeeld dat de Bachlaan Terneuzen beeldkwaliteit van het groen in het centrum vergelijkbaar is met de omringende woonwijken. Er is daar nauwelijks tot geen representatief groen met extra sierwaarde toegepast (bijvoorbeeld in kleuren of bloeiwijzen). Soms heeft het groen in de woongebieden zelfs een hoger sierwaarde dan in het centrum. En in de grotere groeneenheden is maar beperkt natuurlijk groen aanwezig. oplossingsrichtingen: Vanuit de workshops is een verdeling van kwaliteitskeuzes in de gemeente opgesteld in representatief, standaard en natuurlijk groen. De huidige bestaande beplantingen voldoen niet en moeten op een aantal plekken omgevormd worden: In het centrum moet kleinschalig en kleurrijk groen aangebracht worden (zoals vaste planten, bloemen en vormbomen). In de natuurlijke gebieden juist inheemse, bosvormende soorten toepassen en overgangszones tussen gras en beplanting ontwikkelen (mantel-zoom). Onvoldoende ruimte voor de gekozen beplanting Regelmatig is 'overkokende' beplanting zichtbaar. Er staat dan te groot uitgroeiende beplanting op een plek met te weinig bovengrondse groeiruimte. De beplantingen groeien hoog uit en takken of hele struiken gaan overhangen, waardoor overlast ontstaat. Ook in het beheer levert dit problemen op en de beplanting moet met oneigenlijke maatregelen (zoals regelmatig scheren van randen) in toom gehouden worden. Vaak is dit zichtbaar in bosplantsoen. Dit betekent dat de verhouding tussen de grootte van de beplanting en de maat van het vak niet passend is. Er zijn bijvoorbeeld beplantingen gekozen die (fors) groter uitgroeien dan de maat van het vak, of er is tot aan de rand van het vak beplanting aangebracht. blad 42 van 50

44 oplossingsrichtingen: Bij nieuwe aanleg moet een passend sortiment gekozen worden, waarvan het eindbeeld afgestemd is op de (bovengronds) beschikbare groeiruimte. Daarnaast moet voldoende vrije ruimte tot aan de rand van het vak worden vrijgehouden, om ruimte te laten voor de te verwachten groei van de beplanting. Indien uit visueel oogpunt gekozen wordt voor het volplanten van het vak, dan moet gekozen worden voor een kleinere soort langs de rand. Bij de huidige overkokende beplantingen moet de eerste rij heesters verwijderd (rooien of terugzetten) worden, zodat de overblijvende beplanting voldoende ruimte heeft om uit te groeien. Is het vak te klein of te smal voor de aanwezige beplanting dan moet deze vervangen worden door een lager blijvend, kleinere soort. Voetpad Mr. F. J. Haarmanweg, Terneuzen Te veel soorten in één vak Regelmatig zijn in één relatief klein beplantingsvak meerdere plantensoorten aanwezig. Daar waar de variatie op een groter schaalniveau (tussen de gebieden) ontbreekt is hij op het detailniveau (binnen de vakken) juist te ver doorgevoerd. Dit 'tuineffect' geeft een rommelig beeld. Ook in het beheer is dat lastig, omdat planten elkaar gaan verdringen en het dan veel moeite kost om elke soort te handhaven. oplossingsrichtingen: Bij nieuwe aanplant moet gekozen worden voor één soort in een beplantingsvak, individuele menging moet niet meer toegepast worden in het openbaar groen. Dit levert een rustiger beeld op en vergemakkelijkt het onderhoud. Op meer representatieve plekken waar uit visueel of esthetisch oogpunt meerder soorten gewenst zijn, kan gekozen worden voor groepsgewijze menging. De groepen dienen dan voldoende groot te zijn en per groep kan een verschillende soort worden toegepast. Bestaande gemengde beplantingen moeten op termijn worden omgevormd, door de ongewenste soorten te vervangen. Tot die tijd moet per vak gekozen worden voor de te handhaven en de te verwijderen soorten. Onderbroken boomstructuur Op een aantal plaatsen is de boomstructuur niet volledig. Doorgaande bomenrijen zijn belangrijke sturende en structurerende elementen in de groenvoorzieningen. In de oude dorpskernen is er soms gebrek aan voldoende ruimte voor bomen. Bijvoorbeeld door smalle stroken, of ondergrondse kabels en leidingen. Op andere plekken is de boomstructuur soms doorgezet met heel andere boomsoorten, of bomen van een veel kleinere grootte. oplossingsrichtingen: De boomstructuren dienen zo veel mogelijk doorgezet te worden. Daarbij moet de bestaande boomsoort worden gebruikt. Op beeldbepalende en representatieve plekken moet geïnvesteerd worden in een grotere maat bomen bij inboet. Bij ziektegevoelige soorten moet planmatig gekozen worden voor het (stapsgewijs) vervangen van de bomenrij met een andere, beter passende, boomsoort. blad 43 van 50

45 Boomspiegels rommelig Vaak zijn de boomspiegels beplant met vaste planten of heesters. Dit geeft op zich een leuk beeld en brengt sierwaarde aan. Echter door de gebruikte grote variëteit aan soorten wordt dit effect weer tenietgedaan en ontstaat juist een rommelig beeld. Daarnaast vergt het onkruidvrij houden van de boomspiegels (schoffelen) meer aandacht bij het beheer, omdat tussen de beplanting door geschoffeld moet worden. oplossingsrichtingen: Boomspiegels kunnen ingestrooid worden met schraal zand of boomschors, om onkruidgroei tegen te gaan. Wordt onderbeplanting echter gewenst, dan moet per straat een eenduidige soortkeuze toegepast worden. Bijvoorbeeld dezelfde, kleurige bodembedekker geeft een duidelijke eenheid aan de boomspiegels. Snippergroen Regelmatig is er beplanting aangebracht op zulke kleine stroken of vakjes, dat deze beplanting nauwelijks kans van slagen heeft. In Terneuzen bijvoorbeeld tussen de rijbanen in, of tussen de rijbanen en fietsstroken in. Dergelijke kleine vakken zijn heel gevoelig voor schade, zijn niet goed in stand te houden en leveren nauwelijks tot geen positief beeld op. Axelsestraat Terneuzen Churchilllaan Terneuzen oplossingsrichtingen: Snippergroen zo mogelijk omvormen tot aaneengesloten, beter te beheren vakken. Op 'onmogelijke' plekken het snippergroen verwijderen en omvormen in verharding. Op een aantal plekken kan wellicht juist heel bewust gekozen worden voor een echte haagbeplanting. Monotoon onderhoud Het onderhoud van de beplantingen is vrijwel overal in de gemeente hetzelfde, ongeacht de plek en de functie van de beplantingen. Zowel in het centrum, als in de woonwijken en de meer natuurlijke gebieden wordt het groen op vrijwel dezelfde wijze onderhouden. Overal even schoon, strak en geschoren. Het onderhoud is nog niet afgestemd op de typen groen (representatief, standaard en natuurlijk) en onderhoudsniveaus (hoog of basis). Lorentzlaan Terneuzen blad 44 van 50

46 oplossingsrichtingen: De gekozen kwaliteitsniveaus en de beschreven genuanceerde werkpakketten ook daadwerkelijk doorvoeren in het beheer en onderhoud. Heldere instructie van de buitendienst en controle zijn noodzakelijk. Daar waar het type beplanting niet overeenkomt met de gekozen kwaliteitsbeelden zijn omvormingen noodzakelijk (zie ook inrichting). Dit geldt vooral voor de representatieve gebieden, maar ook voor de natuurlijke gebieden. Scheren als blokhagen Vaak krijgt het plantsoen niet de kans om uit te groeien tot zijn natuurlijke habitus en wordt de beplanting geschoren als een blokhaag. Dit werkt de bovengenoemde eentonigheid in de hand. Het scheren van beplantingen is ook een wijze van 'oneigenlijk beheer', die vaak toegepast wordt als de beplanting te groot wordt voor het vak, om 'overkoken' tegen te gaan. oplossingsrichtingen: Scheren van de beplantingsvakken biedt geen structurele oplossing en moet telkens (jaarlijks) herhaald worden. Meer handmatig snoeien, in plaats van gebruik van de maaibalk levert een meer gevarieerd beeld op. Te hoog uitgegroeide en overkokende beplantingen moet gedund en teruggezet worden, zodat de overlast gedurende langere termijn wordt aangepakt. Ook het afzetten van de eerste rij beplanting levert een meer structurele oplossing. Op termijn moeten overkokende beplantingen omgevormd worden en vervangen worden door beter passende soorten. Abrupte overgangen Op de grens van heesters en gras is er vaak voldoende ruimte om de beplanting te laten uitgroeien. Daarmee ontstaat een zachte en wat speelse, overgang van beplanting naar gras. In Terneuzen worden ook deze randen vaak geschoren. Dit is onnodig en leidt tot een te cultuurlijk beeld. oplossingsrichtingen: Molendijk Hoek Stimuleren van zachte overgangen tussen beplanting en gras, door de heesters te laten uitgroeien. Indien de heesters te ver uitgroeien moet de eerste rij verwijderd worden, of moet (handmatig) gesnoeid, teruggezet, of gedund worden. Snelle veroudering van beplantingen Lang niet alle heesters en bodembedekkers zijn geschikt voor het scheren als blokhaag. Deze onjuiste snoeiwijze leidt dan tot versnelde veroudering van de beplanting. Deze veroudering is zichtbaar aan de bruine gaten in de beplanting, omdat op het oude hout geen jonge scheuten meer tot ontwikkeling komen. Voor bosplantsoen geldt dat deze beplanting door het scheren vaak van binnenin 'hol' wordt. De rand van het vak oogt groen, de planten schieten omhoog en binnenin wordt het kaal en donker. Er resteert dan een groene buitenkant, met binnenin kale staken. blad 45 van 50

47 Oplossingsrichtingen: Stoppen met scheren van de beplantingen. Zie verder bij dat kopje. Huidige verouderde en te hoog opgeschoten beplanting terugzetten, of zo nodig omvormen en verjongen. Maaibeleid Het gras in Terneuzen wordt voor het grootste deel behandeld als gazon (intensief maaien). Op een groot aantal plekken is het echter mogelijk om het gras wat minder intensief te maaien en bijvoorbeeld als berm, of bloemenweide te behandelen. Dit vergroot de afwisseling in het beeld, zonder afbreuk te doen aan de gebruikswaarde. Ook krijgt het gras weinig kans om een overgang te vormen naar het (bos)plantsoen. Otheense kreek oplossingsrichtingen: Meer variatie aanbrengen in het onderhoud van het gras, door een groter deel van het areaal niet meer als gazon te onderhouden. Plekken benoemen waar het gras als bloemenweide of speelgras onderhouden wordt. De maaifrequenties en tijdstippen hier op afstemmen en verminderen. Overgangen tussen gras en beplanting stimuleren, door gras en kruiden te laten groeien in een mantel-zoom strook langs grotere beplantingsvakken. Af en toe uitmaaien is dan voldoende. Bosplantsoen en boomvormers Het eindbeeld van bosplantsoen is vaak dat van robuuste beplantingen, met regelmatig grote bomen ertussen. In het bosplantsoen in Terneuzen zijn naast de bedoelde bomen, ook vaak doorgeschoten boomvormers aanwezig, bijvoorbeeld essen en elzen. Deze snel groeiende boomvormers verdringen de groeiruimte van de werkelijke bomen. Deze komen vervolgens niet goed tot hun ontwikkeling en het bosplantsoen bereikt niet het gewenste eindbeeld. oplossingsrichtingen: Dunnen van het bosplantsoen, waarbij de doorgeschoten ongewenste boomvormers verwijderd worden. blad 46 van 50

48 Weinig natuurlijk onderhoud De grote groengebieden en recreatieve stroken worden nu op vrijwel identieke wijze onderhouden als het groen in de woongebieden. De natuurlijke potenties worden daarmee nog maar weinig benut. Het beeld van eenvormigheid wordt er door versterkt. Otheense kreek Otheense kreek Oplossingsrichtingen: De basis voor natuurlijker beheer wordt gevormd door de juiste beplantingskeuze. In de natuurlijke gebieden moeten de cultuurlijke plantensoorten vervangen worden door meer inheemse en meer bossige soorten. Is het juiste type beplanting aanwezig, dan moet het technische beheer geëxtensiveerd worden. Randen mogen overgroeien en wat dood hout is gewenst. Kruidenvegetatie moet gestimuleerd worden, dus schoffelen of onkruidbestrijding moet achterwege gelaten worden. blad 47 van 50