Akkerbouwer Derk Gesink, Mensingeweer

Transcriptie

1 2016 Eemshaven

2 Akkerbouwer Derk Gesink, Mensingeweer

3 2016

4 Inleiding en conclusies Economic Board (EBG) heeft als doel de economie in het aardbevingsgebied (9 gemeenten, vanaf nu Noord- genoemd) een nieuwe impuls te geven. Daartoe kan EBG middelen inzetten om op basis van haar programma initiatieven te ondersteunen die de regio economisch versterken. Voor de periode is een bedrag van 97,5 miljoen euro beschikbaar. EBG wil de impact van haar activiteiten en programma s kunnen volgen en benchmarken. Het gaat vooral om de effecten op werkgelegenheid en bedrijvigheid, de belangrijkste doelstellingen van EBG. De Programmamonitor vormt hiervoor een belangrijk instrument. Op grond van de jaarlijkse metingen kan EBG dan haar strategie en de uitvoering ervan bijsturen. In de Programmamonitor worden de volgende indicatoren nader bekeken: 1) Bevolkingsontwikkeling: deze demografische indicator geeft een indruk van de dynamiek van een gebied 2) A Huizenprijzen: de ontwikkeling van de huizenprijzen is een weerspiegeling van de aantrekkelijkheid van het woon- en leefklimaat B Inkomensniveau: het gemiddelde inkomen is een indicator voor de sociaal-economische positie van de inwoners van een gebied 2 3) A Werkgelegenheid B Werkloosheid C Relatie Noord- met de rest van de provincie 4) Bedrijvigheid per sector in Noord- Waar mogelijk en relevant wordt Noord- gebenchmarkt ten opzichte van andere gebieden en regio s in Nederland. Er is naar gestreefd de meest recente bronnen t/m 2016 te gebruiken. In enkele gevallen waren tijdens de ontwikkeling van deze monitor geen recentere gegevens dan 2015 of zelfs 2014 beschikbaar. Op basis van deze eerste Programmamonitor, die als een nulmeting kan worden gezien, kan het volgende worden geconcludeerd:» Noord- heeft de kenmerken van een perifere krimpregio. De krimp vertaalt zich in relatief hoge werkloosheid, achterblijvende huizenprijsontwikkeling, geringe (groei van) bedrijvigheid, een teruglopende bevolkingsomvang en toenemende vergrijzing. Daarbovenop heeft de regio last van de aardbevingen. Beide effecten krimp en aardbevingen versterken elkaar en de afzonderlijke effecten zijn

5 lastig vast te stellen. Niettemin is op de huizenmarkt, naast de effecten van krimp, een significant aardbevingseffect (zie noot op p. 14).» Noord- is heterogeen. Binnen Noord- zijn de sociaal-economische verschillen aanzienlijk, zoals bijvoorbeeld is te zien in de bevolkingsontwikkeling en de werkloosheid in de verschillende gemeenten in het gebied. Het gevolg hiervan is dat ook (de impact van) het EBG beleid op werkgelegenheid en bedrijvigheid heterogeen zal (moeten) zijn. MONITOR NOORD-GRONINGEN 2016» Noord- is sterk afhankelijk van economische activiteit buiten de regio, met name de stad is hierbij van groot belang. Zo werken bijvoorbeeld (54%) van de in Noord- wonende werknemers buiten Noord-, waarvan in de stad. Tegelijkertijd worden (73%) van de banen in Noord- vervuld door mensen die in Noord- wonen. Dit betekent dat ontwikkelingen en investeringen buiten Noord ook een sterk effect hebben op de economische situatie van Noord. Het EBG beleid zal daarom zowel binnen als buiten het EBG gebied gevolgen hebben. Lauwerzijl 3

6 Krimpregio s, Noord- Om de resultaten in een context te kunnen plaatsen wordt de ontwikkeling van Noord- vergeleken met: de stad ; de rest van de provincie (excl. de stad ); andere krimpgebieden in Nederland (excl. de regionale hoofdsteden) en Nederland als geheel. Op deze wijze ontstaat een benchmark waartegen ontwikkelingen kunnen worden afgezet. Figuur 01 geeft Noord- en de krimp regio s in Nederland weer. Noordpolderzijl 4

7 Krimpregio s, Noord- MONITOR NOORD-GRONINGEN 2016 Provincie en daarin Noord- (De Marne, Winsum, Eemsmond, Bedum, Ten Boer, Loppersum, Appingedam, Slochteren, Delfzijl) Eemsmond De Marne Loppersum Krimpregio s in Nederland Winsum Bedum Ten Boer Appingedam Delfzijl Eemsdelta, Oost, De Marne, Parkstad Limburg, Maastricht-Mergelland, Westelijke Mijnstreek, Slochteren Zeeuws-Vlaanderen, Achterhoek, Noord-Oost Friesland FIGUUR 01 5

8 6

9 Lauwersoog 7

10 1 Bevolkingsontwikkeling De eerste indicator is de bevolkingsontwikkeling. Deze demografische indicator geeft een goede indruk van de dynamiek van een gebied waarbij een relatief groeiende, jonge en hoogopgeleide bevolking als teken van economische kracht wordt gezien. Figuur 02 laat zien dat de bevolking in Noord- meer krimpt dan in de vergeleken gebieden. Krimpregio s Nederland -1,0% Noord- -2,2% De rest van de provincie -0,8% Nederland +1,5% Stad +4,1% FIGUUR 02 Bevolkingsgroei/krimp in de periode Bron: CBS

11 1 Bevolkingsontwikkeling De binnenlandse migratie is voor Noord- ook negatief over de periode (Figuur 03). Krimpregio s Nederland -3,6% Provincie -3,5% Noord- -6,2% De rest van de provincie -7,5% MONITOR NOORD-GRONINGEN 2016 Stad +3,4% FIGUUR 03 Gemiddelde binnenlandse migratie in de periode * * cijfers beschikbaar t/m Bron: CBS

12 Herman Miedema en Bram Slager van dit-werkt.nl 10

13 1 Bevolkingsontwikkeling Noord- vergrijst? Figuur 04 laat zien dat er weliswaar sprake is van vergrijzing in Noord-, maar dat het niet sterk afwijkt van andere krimpregio s in Nederland of overig. Nederland 17% Noord- 20% Krimpregio s Nederland 21% MONITOR NOORD-GRONINGEN 2016 Stad 12% Provincie 18% De rest van de provincie 21% FIGUUR 04 Bevolkingspercentage 65 jaar en ouder in Bron: CBS

14 12

15 Zoutkamp 13

16 2A Huizenprijzen De ontwikkelingen van huizenprijzen en de beschikbaarheid van diverse voorzieningen vormen een veelgebruikte indicator voor de aantrekkelijkheid van een regio als vestigings- en woonlocatie voor werknemers en consumenten. Met name de huizenprijzen zijn een weerspiegeling van de aantrekkelijkheid van het woon- en leefklimaat. Het niveau van de huizenprijzen in Noord- (zie Figuur 05B) ligt evenals dat in andere perifere (krimp)regio s onder het landelijk gemiddelde. Tevens valt in Figuur 05A te zien dat deze recente opleving van de huizenprijzen (tot op heden) aan Noord- voorbij is gegaan. Uit een recente studie* blijkt ook dat de aardbevingen een licht effect op de woningprijzen hebben. t Zielhoes Noordpolderzijl 14 * Bosker, M., H. Garretsen, H., G. Marlet, R. Ponds, J. Poort, C. van Woerkens (2016), Aardbevingen, bevolkingskrimp en de compensatie voor waardedaling in., Economisch Statistische Berichten, 28 april 2016.

17 2A Huizenprijzen FIGUUR 05A Gemiddelde huizenprijzen per vierkante meter in de periode MONITOR NOORD-GRONINGEN Noord Provincie (stad) FIGUUR 05B Gemiddelde huizenprijzen per vierkante meter, 2015 (excl. stad) Krimpregio s Nederland Bron: Atlas voor Gemeenten

18 Hanze Wetlands, Appingedam 16

19 2B Inkomensniveau Gemiddeld inkomen Noord- is vergelijkbaar met andere perifere regio s. 0,0-13,9 14,0-24,6 MONITOR NOORD-GRONINGEN ,7-27,6 27,7-30,2 30,3-33,3 33,4-37,4 37,5-44,3 44,4-57,1 57,2-87,1 FIGUUR 06 Gemiddeld persoonlijk inkomen Bron: CBS

20 18

21 Zoutkamp 19

22 3A Ontwikkeling werkgelegenheid Nederland Provincie Stad Noord- De rest van de provincie Krimpregio s Nederland 0,1% 1,2% -0,7% -1,1% -0,9% -0,2% -2,1% -1,0% -0,3% 0,0% -2,0% -0,8% -0,1% -1,3% -1,9% -0,6% -0,6% -2,4% -1,1% -2,0% -1,0% -2,2% -1,7% -0,8% FIGUUR 07 Werkgelegenheidsgroei/krimp in de periode Bron: LISA

23 3A Ontwikkeling werkgelegenheid Bij het beoordelen van de effectiviteit van EBG programma s is het verbeteren van de werkgelegenheid naast een toename van de bedrijvigheid de belangrijkste doelstelling. De werkgelegenheidsontwikkeling in Figuur 07 en Figuur 08 laat zien dat de werkgelegenheid tussen 2012 en 2015 is gedaald in Noord-. Deze afname is in lijn met de landelijke ontwikkeling en wordt daarnaast door structurele ontwikkelingen in Noord- immigratie, vergrijzing, aardbevings problematiek verklaard. De stad laat in het laatste waar nemingsjaar een sterke stijging zien van de werkgelegenheid, een ontwikkeling die ook zichtbaar is in andere grotere (universiteits)steden. Krimpregio s Nederland -5,7% Stad -1,6% Provincie -3,6% MONITOR NOORD-GRONINGEN 2016 De rest van de provincie -6% Nederland -2,6% Noord- -3,9% FIGUUR 08 Gemiddelde werkgelegenheidsgroei/krimp in de periode Bron: LISA

24 3A Ontwikkeling werkgelegenheid De negatieve werkgelegenheidsontwikkeling in Noord- was vooral zichtbaar in de industrie. Werkgelegenheidsgroei is vooral zichtbaar in de bouw, financiele diensten, vervoer, en groothandel. Ook de werkgelegenheid in de overheidssector groeide; dit betreft onderwijs, medische zorg. Figuur 09 laat deze uitsplitsing zien en vergelijkt die met de ontwikkeling in Nederland. Voor EBG is deze informatie relevant omdat het laat zien dat de mogelijke werkgelegenheidseffecten per sector sterk zouden kunnen verschillen (zie ook de sectorale analyse voor de indicator bedrijvigheid hiernaast). Ook hier is verscheidenheid dus een sleutelwoord binnen Noord-. Timo Spijkerboer - E.A.Z. Wind 22

25 3A Ontwikkeling werkgelegenheid overheid 20 industrie -140 groothandel 40 handel auto s 0 landbouw 0 financiële diensten 40 bouw 30 vervoer 30 post en koeriers -140 overige zorg MONITOR NOORD-GRONINGEN horeca detailhandel telecom ict -20 ov. zakelijke diensten -40 medische zorg overige diensten onderwijs uitgeverijen radio tv -10 grondstoffen Neder rland Noord-Groningeor on n en FIGUUR 09 Werkgelegenheidsgroei ele enheid roe in aantal anta banen naar sectoren 2015 voor Nederland en Noord- 23 Bron: LISA

26 3B Ontwikkeling werkloosheid Het gevolg van bevolkingsgroei, immigratie, werkgelegenheidsontwikkeling is te zien in de ontwikkeling van de werkloosheid. Figuur 10 laat zien dat de werkloosheid in Noord- in 2015 ongeveer op het niveau van andere krimpregio s in Neder land ligt, maar lager is dan in. De groei van de werkloosheid tussen 2012 en 2015 is in Noord- groter dan in de andere krimpregio s. Noord- Stad De rest van de provincie Krimpregio s Nederland Nederland Provincie Noord- Stad De rest van de provincie Krimpregio s Nederland Nederland Provincie 5,5% 8,1% 7,1% 5,7% 5,8% 7,1% 7,0% 10,5% 8,5% 6,8% 6,9% 9,0% FIGUUR 10 Ontwikkeling werkloosheid Bron: CBS

27 3B Ontwikkeling werkloosheid 7% Noord- 10,5% stad 8,5% De rest van de provincie Appingedam 7,9% Bedum 5,7% Delfzijl 8,8% MONITOR NOORD-GRONINGEN ,8% Krimpregio s Eemsmond 7,2% 6,9% Nederland Loppersum 6,4% Figuur 11 laat zien dat er verschillen zijn in het niveau van de werkloosheid tussen de gemeenten in Noord-. In de gemeenten grenzend aan de stad is de werkloosheid lager dan in de overige gemeenten. De Marne 7,1% Slochteren 6,1% Ten Boer 5,6% Winsum 6,2% FIGUUR 11 Percentages werkloosheid in Noord- (en per gemeente) en de 4 referentiegebieden in Bron: CBS

28 3C Relatie Noord- met de rest van de provincie Figuur 12 laat de interactie tussen Noord- en de omringende regio s zien voor de werkgelegenheid. Figuur 12 laat vooral het verschil zien tussen waar werknemers wonen en werken. Er wonen ruim werknemers in Noord-, maar er werken slechts werk nemers in Noord-. De arbeids pendel is dus aanzienlijk, vooral naar de Stad waar vanuit Noord- ruim werknemers werkzaam zijn. Johan van der Beek - Assorti+ en Kaas-Notenhuysch Winsum 26

29 3C Relatie Noord- met de rest van de provincie werknemers werken in Noord werknemers wonen in Noord werknemers wonen en werken in Noord- = 46% werknemers werken in de stad = 30,3% MONITOR NOORD-GRONINGEN werknemers werken in de overige provincie = 11% werknemers werken in de provincie Friesland = 2% werknemers wonen binnen en werken buiten Noord- = 54% arbeidspendel werknemers werken in de provincie Drenthe = 4,6% werknemers werken in de rest van Nederland = 6,1% FIGUUR 12 Interactie Noord- met omringende regio s, Bron: CBS

30 28

31 Eemshaven 29

32 4 Bedrijvigheid per sector in Noord- Naast werkgelegenheid is bedrijvigheid de belangrijkste doelstellingsvariabele voor EBG. Figuur 13 laat het aandeel van verschillende sectoren in de werkgelegenheid zien in Noord- en Nederland. Uit de figuur kan worden geconcludeerd dat de sectoren Landbouw, Industrie (overig), Bouw en (Overige) Zorg zowel absoluut als relatief ten opzichte van Nederland in Noord- groot zijn. De sector Chemie is in Noord- op zichzelf niet heel groot, maar wel relatief ten opzichte van Nederland. Eemshaven 30

33 4 Bedrijvigheid per sector in Noord- 8,62% 8,29% 5,58% MONITOR NOORD-GRONINGEN ,63% 0,33% 0,10% 1,14% 1,42% 0,61% 3,10% 3,03% 3,11% 1,85% 1,64% 6,68% 5,29% 3,43% 6,19% 9,99% 9,98% 4,99% 6,49% 7,28% 2,78% 3,58% 14,40% 5,40% 6,69% 7,26% 8,83% 2,15% 2,23% 6,28% 0,83% 9,73% 2,18% 3,50% 5,52% 4,71% 12,15% landbouw grondstoffen voeding chemie metaal/electro/machines industrie overig bouw handel auto s groothandel detailhandel FIGUUR 13 Aandelen sectoren in Noord- en Nederland in 2015 vervoer horeca/toerisme/sport/recreatie telecom ict financiële diensten overige zakelijke diensten overheid onderwijs medische zorg overige zorg overige diensten Nederland Noord- 31 Bron: LISA

34 4 Bedrijvigheid 7% van alle bedrijven in 2014 in Noord- waren starters. Aantal oprichtingen (totaal Noord- = 670) 5% van alle bedrijven in 2014 in Noord- gingen failliet. Aantal opheffingen (totaal Noord- = 495) 7% 5% Appingedam Bedum Delfzijl Eemsmond Loppersum De Marne Slochteren Ten Boer Winsum FIGUUR 14 Aantal starters en opheffingen per gemeente in Noord- in Bron: CBS

35 4 Bedrijvigheid Provincie 4,6% Nederland 6,2% Noord- 4,1% Stad 4,7% De rest van de provincie 4,8% MONITOR NOORD-GRONINGEN 2016 Krimpregio s Nederland 7,4% FIGUUR 15 Aandeel exporterende bedrijven, Als het om de internationale oriëntatie van van de bedrijven in Noord- gaat, valt op dat het, ondanks de nabijheid van Duitsland, relatief weinig exporteurs kent. Figuur 15 laat dit zien. In dit opzicht hebben de overige krimpgebieden een sterkere positie. Bron: CBS

36 4 Bedrijvigheid Figuur 16 laat de bedrijfsgrootte zien in Noord-. Zo bestaat bijvoorbeeld 36% van alle bedrijven uit bedrijven met 2-9 werkzame personen. Deze 36% zorgt voor 30% van de werkgelegenheid in Noord-. Verreweg het grootste gedeelte van de bedrijven (94%) in Noord- heeft minder dan 10 werknemers. Deze bedrijven zorgen voor iets minder dan de helft van de werkgelegenheid (44%) in het gebied. In vergelijking met Nederland, waar de bedrijven met minder dan 10 werknemers goed zijn voor 30% van de werkgelegenheid, is dit hoog. De resterende 6% van de bedrijven met 10 of meer werknemers in Noord- draagt zorg voor iets meer dan de helft van de werkgelegenheid (56%). In Nederland zorgen deze bedrijven voor 70% van de werkgelegenheid. Noord- 34

37 4 Bedrijvigheid NOORD-GRONINGEN Bedrijven in Noord- met 1 werkzame persoon vormen 58% van het totale aantal bedrijven en zorgen voor 14% van de werkgelegenheid. Bedrijven in Noord- met 2 tot 9 werkzame personen vormen 36% van het totale aantal bedrijven en zorgen voor 30% van de werkgelegenheid. Bedrijven in Noord- met 10 tot 50 werkzame personen vormen 5% van het totale aantal bedrijven en zorgen voor 23% van de werkgelegenheid. Bedrijven in Noord- met 50 tot 200 werkzame personen vormen 1% van het totale aantal bedrijven en zorgen voor 19% van de werkgelegenheid. Bedrijven in Noord- met meer dan 200 werkzame personen vormen 0,2% van het totale aantal bedrijven en zorgen voor 14% van de werkgelegenheid. MONITOR NOORD-GRONINGEN % % > 200 0,2% % 1 58% % > % % 1 14% % > % 1 10% % % % % TOTALE AANTAL BEDRIJVEN % WERKGELEGENHEID NEDERLAND FIGUUR 16 Bedrijvigheid naar grootteklasse, Bron: LISA

38 Colofon Deze Programmamonitor is in 2016 ontwikkeld in opdracht van Economic Board door en onder verantwoordelijkheid van het onderzoeksinstituut Marklinq van de Hanzehogeschool (dr. Karel Jan Alsem en drs. Jan Wever), samen met de Faculteit Economie en Bedrijfskunde van de Rijksuniversiteit (prof. dr. Steven Brakman, prof. dr. Harry Garretsen, dr. Dirk Stelder). Voor vragen over deze Monitor kunt u mailen naar info@ebgn.nl Opmaak: ColtsfootMedia 36

39

40