Chemie en duurzame technologie. 2 de semester

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Chemie en duurzame technologie. 2 de semester"

Transcriptie

1 1 Chemie en duurzame technologie 2 de semester

2 2 Radicaalchemie versus carbeniumionchemie

3 3 Petroleum (complex mengsel koolwaterstoffen) ΔT; RADICALAIR -katalyse (zeolieten) CARBENIUMIONEN chemicaliën - ethyleen, lichte olefines en BTX via stoomkraken brandstoffen - vertakte KWS via katalytisch kraken - C=C: verdere functionalisatie mogelijk stoomkraken = link petrochemie/chemie

4 4 Topic 1: Stoomkraken en katalytisch kraken Types verbindingen in aardolie Gebruikte aardoliefracties & gebruikte condities Belangrijkste producten Typische procescondities Topic 2: Radicaalchemie: stoomkraken Mechanisme radicalaire omzetting van KWS Belangrijke reactiefamilies Verband reactiemechanisme en typische procescondities

5 Topic 3: Carbokationchemie: katalytisch kraken Zeolietkatalysatoren: eigenschappen (zie ook O&K) Mechanisme zeolietgekatalyseerde omzetting KWS Belangrijke reactiefamilies (zie Carbokationchemie) 5 Topic 4: Radicalen versus carbokationen Karakteristieke verschil tussen radicalen en carbeniumionen oe verklaart dit verschil tussen C en C : Gebruikte procescondities? et relatieve belang optredende elementaire stappen?

6 6 Topic 1: Stoomkraken en katalytisch kraken Types verbindingen in aardolie Gebruikte aardoliefracties & gebruikte condities Belangrijkste producten Typische procescondities

7 Figuur 1.1 7

8 asfaltenen 8

9 Figuur stoomkraken katkraken goedkoper tegenwoordig ook meer en meer gebruikt als voeding voor stoom- en katkraken

10 Naphtha: PIANO-samenstelling 10 P: parafines I: isoparafines A: aromaten N: naftenen O: olefines (<<< 0.5 wt%)

11 GC GC: 2D Scheiding 11 Lengte: Stat. fase: Tijdschaal: Lengte: Stat. fase: Tijdschaal: Kolom 1 50m apolair minuten uren Kolom 2 2m med-polair seconden 2 onafhankelijke scheidingsmechanismen hogere resolutie dan 1D-GC Van Geem, Pyl, et al. J. Chrom. A. 2010

12 GC GC: Principe 12 1st dimension separation Modulation 2nd dimension separation Detection 4s 4s 4s 4s 4s 4s 4s 4s Enhanced Resolution Enhanced Signal/Noise Ratio

13 GC GC: Data Processing 13 Dallüge et al., J. Chrom. A 2003

14 Keroseen: complex mengsel van KWS 14 GC GC 2nd dimension retention time (s)

15 Typische productopbrengsten 15 voornamelijk β-scissie voornamelijk isomerisatie Figuur 1.8 en Figuur 1.9

16 α, β, γ, δ : relatieve plaatsaanduiding 16 β C-atoom α C-atoom C 3 3 C 3 C γ C-atoom C-C in β positie et C -atoom wordt het α C-atoom genoemd en men telt dan de volgende C-atomen verder als β, γ, δ Van alles wat gebonden is aan het β C-atoom wordt gezegd dat dit in β-positie staat t.o.v. C De -atomen die op het β C-atoom gebonden zijn worden ook β -atomen genoemd en de C- bindingen worden β C- bindingen genoemd.

17 Intermediairen en mechanisme 17 Stoomkraken Nafta: C5-C9 (bp.: C) ΔT: C; RADICALAIR Katalytisch kraken AGO: C9-C25 (bp.: C) -katalyse; C CARBENIUMIONEN Ketenmechanisme: initiatie: C-C en/of C- breking propagatie: β-scissie, -abstractie terminatie: radicaalrecombinatie Ketenmechanisme: initiatie: C-C, C- en C=C protonering propagatie: isomerisatie, -transfer terminatie: deprotonering

18 Typische procescondities 18 Stoomkraken Nafta: C5-C9 (bp.: C) ΔT: C; RADICALAIR Katalytisch kraken AGO: C9-C25 (bp.: C) -katalyse; C CARBENIUMIONEN chemicaliën brandstoffen - Ethyleen, lichte olefines en BTX - vertakte KWS (C5-C9) en - C=C: verdere functionalisatie propyleen mogelijk Stoomkraken = link petrochemie/chemie

19 Industriële stoomkraker 19 TLE: Transfer Line Exchanger Ethyleen C Propyleen naphtha ethaan LPG nafta stoom Reactor TLE koeling Scheiding Butadieen Benzeen Tolueen BTX CIT: Coil Inlet Temperature (ca. 600 C) COT: Coil Outlet Temperature (ca. 850 C) Xylenen reactor oven branders

20 BF: boiler feed (koelwater TLE) P steam: hogedrukstoom Stack: rookgassen 20

21 21 reactor oven branders verbranding aardgas oventemperatuur [K] ± kg KWS u 9000 kj kg KWS kgaardgas 890 kj = ± 32 ton aardgas/u opwarmen (water KWS-voeding) endotherme kraking

22 typische capaciteit: 22 ± ton ethyleen/jaar ± ton propyleen/jaar

23 23

24 Ethaankraking: productopbrengsten 24

25 Productopbrengsten = f(afstand in reactor) 25 ethaankraking 50 1,6 Opbrengst (wt%) ethyleen butadieen propyleen 1,4 1,2 1,0 0,8 0,6 0,4 Opbrengst (wt%) benzeen 0, ,0 Afstand in reactor [m]

26 Primaire producten en secundaire producten 26 Stoomkraken: vereenvoudigd reactieschema primaire producten secundaire producten Secundaire reacties: reacties waarin primaire producten (d.i. de lichte olefines) verbruikt worden = addditiereacties (cokesvorming)

27 27 Topic 2: Radicaalchemie: stoomkraken Mechanisme radicalaire omzetting van KWS Belangrijke reactiefamilies Verband reactiemechanisme en typische procescondities

28 Radicalair Ketenmechanisme 28 Initiatie: bindingsdissociatie Propagatie: β-scissie; -abstractie; additie Terminatie: recombinatie Reactiefamilies: Bindingsdissociatie/recombinatie R 1 R 2 R 1 R 2 Waterstofabstractie R 1 R 2 R 1 R 2 (intra and intermoleculair) Radicalaire additie/β-scissie via 5 of 6-ring TS; isomerisatie R 1 R 2 = R 3 R 1 R 2 R 3 (intra and intermoleculair)

29 Initiatie 29 bindingsdissociatie 377 kj/mol 420 kj/mol C C breking C-C binding C C C C C 365 kj/mol 369 kj/mol C 3 C 3 C 420 kj/mol 400 kj/mol C 3

30 Propagatie 30 waterstofabstractiereactie krakingsreactie: β-scissie β C C α.. waterstofabstractiereactie

31 Terminatie 31 radicaalrecombinatie

32 StoomKRAKEN: T = C 32 β-scissie: krakingsreactie Δ > 0; hangt af van ΔE C tert/prim ~ kj/mol; endotherm ΔS > 0; ΔG = Δ TΔS T K hoge T β-scissie radicalen: is TD bevoordeeld bij hogere T k: E a : kj/mol

33 β-scissie Potential energy (kj/mol) Δ r C 3 -C 2 -C 2 C-C distance (pm) C 3 C 2 =C 2

34 BDE s C-: relatieve stabiliteit radicalen BDE (kj/mol) methyl prim-alkyl sec-alkyl tert-alkyl prim-allyl sec-allyl tert-allyl sec-diallyl tert-diallyl prim-propargyl sec-propargyl tert-propargyl sec-diporpragyl tert-dipropargyl benzyl s ec-benzyl tert-benzyl prim-vinyl sec-vinyl fenyl

35 Stoomkraken: T = C 35 1,2 hydride shift Δ < 0; hangt af van ΔE C sec/tert ~ kj/mol: exotherm ΔS 0; ΔG = Δ TΔS T K 1,2 -shift radicalen: is TD benadeeld bij hogere T k: E a : 190 kj/mol; zeer hoog!!!

36 Kinetiek: activeringsenergieën 36 intramoleculaire -abstractie Van Geem, 2005, Ind. Eng.Chem.Res., 44, 3402 intramoleculaire -abstractie

37 relatief belangrijker bij 37 C-C splitsing r = k p R E a BDE C-C 370 kj/mol monomoleculair hoge p KWS hoge T β-scissie (C-) r = k p R E a = 170 kj/mol lage p KWS hoge T β-scissie (C-C) r = k p R E a = 120 kj/mol lage p KWS hoge T Isomerisatie (intra) r = k p R E a = 50 kj/mol lage p KWS lage T bimoleculair vorming van lichte olefines -abstractie r = k p R p R E a = kj/mol hoge p KWS lage T additie aan C=C r = k p R p C=C E a = 20 kj/mol hoge p C=C lage T secundaire reacties = reacties waarin de gevormde olefines verbruikt worden

38 Verband mechanisme procescondities 38 ρ = stoomdilut ie = kg stoom kg KWS dilutie ogere T (KRAKEN: Δ > 0, ΔS > 0) Lage partieeldruk (STOOMkraken) Korte verblijftijd Voeding Primaire producten Secundaire producten Secundaire reacties = addditiereacties ( cokesvorming)

39 Temperatuurprofiel in reactor 39 concentratie olefines neemt toe met de afstand in de reactor COT CIT snel opwarmen tot reactietemperatuur k bindingsdiss. bij T < 600 C is zeer klein traag opwarmen endotherme kraking cokesvorming nog beperkt (c olefines nog relatief laag) redelijk snel opwarmen beperken relatief belang van secundaire reacties (E a, add < E a,β-scissie )!

40 Energievereisten Stoomkraken vreet energie 40 Opwarmen en verdampen voeding C p, Δ verdamping Endotherme kraking Δ r ; E a CIT COT C p 160 β-scissie Potential energy (kj/mol) Δ r C 3 -C 2 -C 2 C-C distance (pm) C 3 C 2 =C 2

41 Cokesvorming: gevolgen voor proces 41 naphtha ethaan LPG nafta stoom C Reactor TLE koeling cokesvorming toename warmteweerstand verhogen warmte-toevoer naar reactor reactorbuizen: T wand (legering: T max ) energie-efficiëntie oven TLE: T uitlaat warmte-verdracht stoomproductie toename drukval verhogen inlaatdruk reactor reactorcoil: P selectiviteit: ethyleen, propyleen

42 42 naphtha ethaan LPG nafta stoom C Reactor TLE koeling cokesvorming Ontkolen reactorcoil & TLE (T max ; T uitlaat TLE ; P max ) looptijd procesefficiëntie eigenschappen legering reactorbuizen levensduur reactor uitstoot restgassen (CO 2, NO X ) milieukosten milieu-aspect

43 Cokesvorming: mechanismen Katalytische cokesvorming belangrijk bij opstarten/zeer korte looptijd 2. eterogene niet-katalytische cokesvorming wordt ook soms thermische cokes genoemd dominerend voor het grootste deel van de looptijd 3. omogene niet-katalytische cokesvorming weinig belangrijk voor T<900 C en lichte voeding Niet te kennen

44 Katalytische cokesvorming 44 Niet te kennen

45 eterogene niet-katalytische cokesvorming 45 belangrijke cokesprecursoren: C C: acetyleen, methylacetyleen C=C: ethyleen, propyleen, butenen C=C-C=C: butadieen, cyclopentadieen aromaten: benzeen alkylaromaten: tolueen, xyleen aromatische olefinen: styreen Niet te kennen

46 Green Olefins 46 Renewable Feeds for Conventional Crackers Oils, Fats & Greases ydrodeoxygenation ( 2 /NiMo) DO product (C 14 -C 24 n-paraffins) Steam Cracking CO, CO 2, 2 O ydrocracking ( 2 /Pt/-zeolite) Fractionation Light Olefins & BTX LPG (C 3 -C 4 ) Jet Fuel (C 10 -C 15 ) Naphtha (C 4 -C 10 ) Steam Cracking Ghent University - Laboratory for Chemical Technology 46

47 Feedstock Composition 47 DO Product Renewable Naphtha Petroleum Naphtha C 7 C 24 C 3 C 18 C 3 C 12 Ghent University - Laboratory for Chemical Technology 47

48 Effect of feedstock on product yields 48 Yields [wt%] θ = 0.3s, δ = 0.45kg/kg Petroleum Naphtha Renewable Naphtha DO Product Methane CO CO Ethylene Propylene butene butadiene Benzene Toluene Fuel Oil COT 870 C 865 C 835 C Ghent University - Laboratory for Chemical Technology 48

49 Petroleum naphtha steam cracking 49 Effect of Coil Outlet Temperature (COT): 820 C 880 C Aromatics benzene δ = 0.45 kg/kg COP = 1.7 bara θ 0.3 s Yield [wt%] toluene styrene Light Olefins ethylene COT [ C] [ ] 15 propylene butadiene COT [ C] Ghent University - Laboratory for Chemical Technology 49

50 Renewable naphtha steam cracking 50 Effect of Coil Outlet Temperature (COT): 820 C 865 C Aromatics benzene δ = 0.45 kg/kg COP = 1.7 bara θ 0.3 s 7 Yield [wt%] COT [ C] toluene styrene Yield [wt%] Light Olefins ethylene propylene butadiene COT [ C] Ghent University - Laboratory for Chemical Technology 50

51 DO product steam cracking 51 Effect of Coil Outlet Temperature (COT): 805 C 865 C Aromatics benzene δ = 0.45 kg/kg COP = 1.7 bara θ 0.3 s 7 Yield [wt%] toluene styrene COT [ C] Yield [wt%] Light Olefins propylene ethylene butadiene COT [ C] 1-butene Ghent University - Laboratory for Chemical Technology 51

52 Radicaalchemie versus carbokationchemie Topic 3 Belangrijke zeolieteigenschappen (Zie ook: O&K) Mechanisme zeolietgekatalyseerde omzetting KWS Belangrijke reactiefamilies (Zie: carbokationchemie)

53 Stoomkraken Nafta: C5-C9 (bp.: C) Katalytisch kraken AGO: C9-C25 (bp.: C) ΔT: C; RADICALAIR -katalyse; C CARBENIUMIONEN chemicaliën brandstoffen - Ethyleen, lichte olefines en BTX - vertakte KWS (C5-C9) en propyleen - C=C: verdere functionalisatie mogelijk Stoomkraken = link petrochemie/chemie Ketenmechanisme: initiatie: C-C en/of C- breking, propagatie: β-scissie, -abstr., additie terminatie: radicaalrecombinatie Ketenmechanisme: initiatie: C-C, C- en C=C protonering, propagatie: isomerisatie en β-scissie terminatie: deprotonering

54 Nadelen zeolietkatalysatoren cokesvorming katalysatorregeneratie nodig tijdschaal deactivering tijdschaal reactie: gefluidiseerd bed (Riserreactor) regenerator: afbranden cokes CO 2 warmte kan gebruikt voor opwarmen voeding FCC: Fluid Catalytic Cracking

55

56

57 Zeolietkatalysatoren zeolieten zijn kristallijne, microporeuze aluminosilicaten zeolieten hebben poriën en/of kanalen van moleculaire dimensies (0.3 1 nm) MFI ZSM-5 DON REM nm

58 FAU zeoliet Y t-butylcarbeniumion in ZSM-5 isobuteen in FAU n-octaan in ZSM-5

59 Zeolieten: zure eigenschappen actief centrum: brug-hydroxylgroep Al en Si: tetraëdrische coördinatie Brønsted zuur centrum

60 Bronsted aciditeit zeolieten = f(si/al) Regel van Lowenstein: er worden geen AlO 4 -AlO 4 bindingen gevormd * Next Nearest Neighbour * * * NN is altijd Si Nearest Neighbour * * Al * zuur -atoom * * * * *

61 Lowenstein: er worden geen AlO 4 -AlO 4 bindingen gevormd Al is via een O-brug steeds gebonden aan Si zuursterkte beïnvloedt door aanwezigheid Al-atomen vanaf 2 de tetraederlaag NNN = Next Nearest Neighbour Geïsoleerd Al 1 Al in 2de tetraederlaag Al/u.c. Si/Al aantal Al-NNN zuursterkte

62 zuursterkte zeolieten = f(si/al) Si/Al Al/u.c. Si/Al 6 unit cell sterkste zwakkere zuursterkte nagenoeg constant zwakkere sterkste Al-rijk Al-arm

63 Invloed poriëngeometrie op adsorptie KWS Fysisorptie olefine: dipool-geïnduceerde dipoolinteractie (C=C/ ) en VdW Δ fys -75 kj/mol - dipool-geïnduceerde dipoolinteracties = f(si/al) - van der Waals interactie KWS/zeolietwand - afmetingen poriën - afmetingen, vorm, structuur geadsorbeerde moleculen Δ fys -70 kj/mol Δ fys -60 kj/mol 1-octene in -FAU (Si/Al = 95) benzene in -FAU (Si/Al = 95)

64 Interactie met de zeolietwand draagt bij tot Δ ads TON MTW bijdrage met poriëndiameter TON ethaan UTD nm MTW UTD nm >0.7 nm

65 Carbokationen carbeniumionen carboniumionen C 6e 8e C C 3 : sp 2 ; planair C 5 : σ-brug (3c-2e)

66 Alkylcarbeniumionen: C CarbEniumionen primaire alkylcarbeniumionen secundaire alkylcarbeniumionen tertiaire alkylcarbeniumionen Alkenylcarbeniumionen: C en C=C vinylcarbeniumionen: C=C (C sp) allylcarbeniumionen: C=C-C homo-allylcarbeniumionen: C=C-C-C Areniumionen: C afgeleid van aromaten fenylcarbeniumionen: (C 6 5 ) benzeniumionen: (C 6 7 ) benzylcarbeniumionen: (C 6 5 C 2 ) Cyclopropylmethylcarbeniumion

67 Relatieve stabiliteit alkylcarbeniumionen Alkylgroepen geven elektronen via: inductief effect: e-donatie via σ-bindingen netto-lading op sp 2 C atoom tertiar C primair C secundair C hyperconjugatie: dispersie positieve lading C-C polarizeerbaarder dan C- elektronen in C- σ-binding compenseren gedeeltelijk ladingstekort van C Stabiliteit alkylcarbeniumion bepaald door structurele aard, i.e. primair, secundair of tertiair, van C ; stabiliteitsverschillen binnen elke structurele klasse, als gevolg van aard alkylsubstituenten, zijn eerder gering

68 Relatieve stabiliteit alkenylcarbeniumionen vinylcarbeniumionen: C=C (C sp); GEEN resonantie C C C 2 C 2 C 3 1-penteen-1-yl-carbeniumion allylcarbeniumionen: C=C-C ; stabilisatie door resonantie 2 C C C C 2 C 3 2-penteen-1-yl-carbeniumion C 2 C C 2 1,4-pentadien-3-yl-carbeniumion C C cumulatieve resonantie homo-allylcarbeniumionen: C=C-C-C ; geringe stabilisatie door resonantie 2 C C 2 C C C 3 3-penteen-1-yl-carbeniumion

69 vinylcarbeniumion OMO LUMO

70 Relatieve stabiliteit areniumionen fenylcarbeniumion: C=C (lege sp 2 ); GEEN resonantie benzeniumion: C=C-C=C-C ; stabilisatie door resonantie benzylcarbeniumion: C 6 6 -C ; sterke stabilisatie door resonantie

71 CyclopropylmethylcarbEniumionen 2 C 2 C C 2 C 2 C C 2 C C 2 C 2 C C 2 C 2 cyclopropaan C C stabilisatie > benzylisch sterke stabilisatie door resonantie; enkel mogelijk voor gebogen C-C σ-bindingen in cyclopropaan

72 Relatieve stabiliteit carbeniumionen cyclopropylmethyl fenyl

73 CarbOniumionen AlkaancarbOniumionen: protonering C- of C-C; σ-brug 3 C C 3 C C C C C C -ethoniumion C-ethoniumion PCP: geprotoneerd cyclopropaan is van bijzonder belang AlkeencarbOniumionen: protonering C=C; π-brug C C C C-etheenoniumion C

74 PCP: geprotoneerd cyclopropaan C 2 C 2 C C C C randgeprotoneerd cyclopropaan (rand PCP) C C 2 C C 2 C C hoekgeprotoneerd cyclopropaan (hoek PCP) C C vlakgeprotoneerd cyclopropaan (vlak PCP) C 2 hoog energetisch

75 Samenvatting relatieve stabiliteit carbokationen methyl Stabiliteit inductief effect hyperconjugatie resonantie vinyl fenyl primair carboniumionen secundair allyl allyl (cumulatief) benzenium benzyl tertiair cyclopropylmethyl

76 Belangrijke reactiefamilies katalytisch kraken 76 alkaan carboniumion protolytisch kraken alkeen carbeniumion isomerisatie β-scissie deprotonering alkaan hydridetransfert niet-vertakkende isomerisatie vertakkende isomerisatie alkeen alkylering Monomoleculaire reactie: één deeltje betrokken in vorming transitietoestand (TT) Bimoleculaire reactie: twee deeltjes betrokken in vorming transitietoestand (TT)

77 Protolytische kraking: carboniumion carbeniumion 77 - gebrugd alkoniumion protonering C- C 3 C R 2 3 C C R 3 C C R protonering C-C 3 C 3 C R C 4 2 C R C 3 - gebrugd alkaanmethoniumion Tertiaire C- reactiever voor protonering dan C-C 3

78 Isomerisatie: omleggingsreacties 78 Niet-vertakkende omleggingen 1,2 hydride shift: C- in β-positie C via -gebrugd alkeenalkoniumion R 1 C C R 3 R 1 C C R 3 R 1 C C R 3 R 2 R 4 R 2 R 4 R 2 R 4 alkeenalkoniumion 1,2 methylshift: C-C 3 in β-positie C via C 3 -gebrugd alkeenalkoniumion R 1 3 C C C R 3 R 1 C C 3 C R 3 R 1 C C C 3 R 3 R 2 R 4 R 2 R 4 alkeenalkoniumion R 2 R 4

79 Snelheid 1,2 shifts: hangt af van relatieve stabiliteit C 79 De sec-sec, tert-tert en sec-tert 1,2-shift verlopen heel snel. De tert-sec 1,2-shifts verlopen veel trager vermits het secundaire carbeniumion minder stabiel is dan het tertiaire carbeniumion. 1,2 -S 1,2 Me-S 1,2 -S tertiair C secundair C secundair C tertiair C traag snel snel

80 Isomerisatie: omleggingsreacties 80 Vertakkende omleggingen C- in γ-positie van C via PCP C C C 2 C C 2 C 2-hexylcarbeniumion rand PCP vlak PCP 3-Me-2-pentylcarbeniumion 2-Me-3-pentylcarbeniumion Vertakkende omleggingen verlopen trager dan niet-vertakkende omdat het vlakpcp hoog energetisch is

81 Orbitaalvoorstelling vertakkende isomerisatie C 2 C C C 2 rand PCP 81 C C C 2 vlak PCP C C C C C 2 2 C

82 β-scissie: breken C-C in β van C 82 secundair C C-2-buteenisoproponiumion secundair C β-scissie meest stabiele C=C Snelheid β-scissiereactie hangt af van relatieve stabiliteit van de betrokken C : tert-tert kraking is heel snel

83 Alkylering: C C=C of C aromaat (Friedel-Crafts alkylering) 83 C-1-penteenisoproponiumion alkylering meest stabiele C Snelheid alkylering hangt af van stabiliteit gevormde C : stabiliteit gevormde C snelheid alkylering

84 ydridetransfert: C alkaan 84 - gebrugd alkoniumion Reactiviteit alkaan als hydridedonor hangt af van stabiliteit gevormde C : stabiliteit gevormde C snelheid hydridetransfert

85 Deprotonering: C C=C; breken C- in β-positie 85 β-scissie: breken C-C in β van C β-scissie propyleen C 3 C-2-buteenoniumion deprotonering meest stabiele C=C Snelheid deprotonering hangt af van stabiliteit gevormde C=C: stabiliteit gevormde C=C snelheid deprotonering

86 86 Welke carbeniumionen kunnen er gevormd worden door protonering van 2-methyl-1-penteen? Geef het mechanisme van de vorming en de naam van de gevormde carbeniumionen.

87 87 protonering C=C meest stabiele C C-2-penteenoniumion C 3 2-Me-1-penteen C C C 2 C 2 C 3 C C C 3 C 2 C 2 C 3 overwegend C 3 C C C 2 C 2 C 3 2-methyl-2-pentylcarbeniumion C 3 C C C 2 C 2 C 3 2-methyl-1-pentylcarbeniumion

88 88 Welke carboniumionen kunnen er gevormd worden door protonering van 2-methylpentaan? Geef het mechanisme van de vorming van elk van deze carboniumionen. Geef het mechanisme van de protolytische kraking die de gevormde carboniumionen kunnen ondergaan.

89 89 Tertiaire C- reactiever voor protonering dan C-C 3 C 3 3 C C C 2 C 2 C 3 overwegend C 3 3 C C C 2 C 2 C 3 C 3 3 C C C 2 C 2 C 3-2-methyl-2-pentoniumion C 3 3 C C C 2 C 2 C 3 C 3 3 C C C 2 C 2 C 3 C-2-methyl-2-pentoniumion C 3 3 C C C 2 C 2 C 3 C 3 3 C C C 2 C 2 C 3 C-2-methyl-4-pentoniumion

90 Mechanisme protolytisch kraken gevormde carboniumionen methyl-2-pentoniumion C 3 3 C C C 2 C 2 C 3 C-2-methyl-2-pentoniumion C 3 3 C C C 2 C 2 C 3 C-2-methyl-4-pentoniumion C 3 3 C C C 2 C 2 C 3 C 3 C 3 3 C C C 2 C 2 C 3 3 C C C 2 C 2 C 3 3 C C C 2 C 2 - C 3 - C 3-2-methyl-2-pentylcarbeniumion 2-pentylcarbeniumion 3-methyl-1-butylcarbeniumion 2 C 4 C 4

91 91 Geef het mechanisme voor de hydridetransfertreactie van het 2-Me-2-pentylcarbeniumion met: - n-butaan - i-butaan - 1,3-cyclopentadieen Welk van deze drie reacties verloopt het snelst?

92 hydridetransfertreactie 2-Me-2-pentylcarbeniumion met n-butaan 92 stabiliteit gevormde C snelheid hydridetransfert C 3 C C 2 C 2 C 3 C C C C 3 C overwegend C 3 C 3 3 C C C 2 C 2 C 3 3 C C C 2 C 2 C 3 2 C C 2 C 2 C 3 3 C C C 2 C 3 C-2-Me-pentaan-2-(1-butoniumion) C-2-Me-pentaan-2-(2-butoniumion) C 3 3 C C C 2 C 2 C 3 2 C C 2 C 2 C 3 1-butylcarbeniumion (primair C ) C 3 3 C C C 2 C 2 C 3 3 C C C 2 C 3 2-butylcarbeniumion (secundair C )

93 hydridetransfertreactie 2-Me-2-pentylcarbeniumion met i-butaan 93 C 3 C C 2 C 2 C 3 C C C 3 3 C C 3 C 3 overwegend C 3 3 C C C 2 C 2 C 3 3 C C C 2 C 2 C 3 C C C 3 C 3 C C 3 C 3 C-2-Me-pentaan-2-(2-Me-1-proponiumion) C 3 C-2-Me-pentaan-2-(2-Me-2-proponiumion) C 3 3 C C C 2 C 2 C 3 2 C C C 3 C 3 2-Me-1-propylcarbeniumion (primair C ) C 3 3 C C C 2 C 2 C 3 C 3 C C 3 C 3 t-butylcarbeniumion (tertiair C )

94 hydridetransfertreactie 2-Me-2-pentylcarbeniumion met 1,3-cyclopentadieen 94 stabiliteit gevormde C snelheid hydridetransfert C 3 3 C C C 2 C 2 C 3 C C 3 3 C C C 2 C 2 C 3 C C-2-Me-pentaan-2-(1,3-cyclopentadieen-5-oniumion) C 3 3 C C C 2 C 2 C 3 C 1,3-cyclopentadieen-5-ylcarbeniumion

95 snelste reactie? stabiliteit gevormde C snelheid hydridetransfert 95 3 C C C 2 C 3 2-butylcarbeniumion (secundair C ) C 3 C C 3 C 3 t-butylcarbeniumion (tertiair C ) C 1,3-cyclopentadieen-5-ylcarbeniumion Reactiviteit voor -transfertreactie: methyl vinyl fenyl primair secundair homo-allyl allyl allyl (cumulatief) benzenium benzyl tertiair cyclopropylmethyl i-butaan > 1,3-cyclopentadieen > n-butaan

96 96 Geef het mechanisme van alle monomoleculaire reacties die het 2-Me-2-pentylcarbeniumion kan ondergaan.

97 97 d. deprotonering: breken σc- in β-positie 2 Me-groep in β β C 2 e. 1,2 -shift van σc- in β-positie c. β-scissie: breken σc-c in β-positie a. deprotonering: breken σc- in β-positie β 3 C C C C C 3 α β γ f. vertakkende omlegging: σc- in γ-positie b. 1,2 -shift van σc- in β-positie 6 mogelijke reacties: - 2 mogelijke deprotoneringen (reacties a en d) - 2 mogelijke 1,2 hydrideshifts (reacties b en e) - 1 mogelijke β-scissie (reactie c) - 1 mogelijke vertakkende omlegging (reactie f)

98 1. mogelijke reacties met σc- in β-positie: a, b en d,e 98 C 3 C 2 C C C C 3 C 2 a) deprotonering C C C C 3 3 C C 2 C C C C 3 3 C -2-methyl-2-pentoniumion overwegend gevormde C=C C 2 b) 1,2 -shift C C C C 3 3 C overwegend gevormd C C 3 C 2 C C C C 3 C 2 3 C C 2 d) deprotonering 3 C C C C C 3-2-methyl-1-pentoniumion e) 1,2 -shift C 2 C C C C 3 C C C C3 3 C

99 2. mogelijke reacties met σc-c in β-positie: c 99 C 3 C 2 C C 2 C C 3 C 3 C 2 C C 2 C 2 C 3 C-isobuteenethoniumion c) β-scissie C 3 C 2 C C 2 C 2 C 3 isobuteen ethylcarbeniumion

100 3. mogelijke reacties met σc- in γ-positie: f 100 C 3 C 2 C C 2 C C 3 C 3 C 2 C C 2 C vlak PCP C 3 C 2 C 2 C C C 2 C 2 C C 3 C C 3 3 C C 3 2,2-dimethyl-3-butylcarbeniumion 2,3-dimethyl-2-butylcarbeniumion

101 Simultaan optredende reacties bij kraken iso-octaan 101 Met CN C8: 231 verbindingen; 893 reacties 35 paraffins 179 protolytic scissions 78 hydride transfers 94 olefins 137 protonations 102 carbenium ions 88 hydride shifts 36 methyl shifts 193 PCP isomerizations 21 β-scissions 21 alkylations 161 deprotonations 101

102 102 Topic 4: Radicalen versus carbokationen Karakteristieke verschil tussen radicalen en carbeniumionen oe verklaart dit verschil tussen C en C : Gebruikte procescondities? et relatieve belang optredende elementaire stappen?

103 103 heterolytic homolytic Figuur 1.6 energieverschil primair/tertiar C : 170 kj/mol energieverschil primair/tertiar C : 40 kj/mol

104 carbeniumion radicaal Inductief: stabilisatie e-tekort door e-donatie via sigma-bindingen 104 C : 6 e rond C; lading op C = 1 C : 7 e rond C; lading op C = 0 R 2 R 3 R 2 R 3 R 1 R 1 Mesomeer: stabilisatie e-tekort door e-donatie via of sigma- of pi-bindingen in betapositie LUMO SOMO OMO ΔE res 2 ΔE stab ΔE res 2 ΔE stab ΔE destab overlap lege p AO met pi-mo C=C overlap enkel bezette p AO met pi-mo C=C C versus C : stabilisatie e-tekort radicalen <<<< carbeniumionen

105 isopropylcarbeniumion isopropylradicaal 105 LUMO LUMO OMO SOMO

106 Stoomkraken: T = C Katalytisch kraken: T = C 106 β * α β-scissie * TD: Δ ~ ΔE C tert/prim ~ kj/mol ΔS > 0; ΔG = Δ TΔS hoge T T hoog TD bevoordeeld k: E a : kj/mol T hoog k relatief groot TD: Δ ~ ΔE C tert/prim ~ kj/mol ΔS > 0; ΔG = Δ TΔS relatief lage T T laag TD benadeeld k: E a ~ Δ: zeer hoog T laag k zeer klein C versus C : β-scissie radicalen >>>> β-scissie carbeniumionen

107 Stoomkraken: T = C Katalytisch kraken: T = C 107 * 1,2 hydride shift * TD: Δ ~ ΔE C sec/tert ~ kj/mol ΔS 0; ΔG = Δ TΔS hoge T T hoog TD benadeeld TD: Δ ~ ΔE C sec/tert ~ kj/mol ΔS 0; ΔG = Δ TΔS relatief lage T T laag TD bevoordeeld k: E a : 190 kj/mol k: E a : kj/mol T hoog k zeer klein T laag k zeer groot C versus C : 1,2-shift radicalen <<<< 1,2-shift carbeniumionen

108 Isopropylcarbeniumion; TS 1,2 -shift Isopropylradicaal; TS 1,2 -shift 108 bindend E TS 1,2--shift: relatief laag anti-bindend E TS 1,2--shift: zeer hoog

Scheikunde II. Prof. Dr. I. De Vynck Prof. Dr. M.-F. Reyniers. 2 ste semester hoorcollege5

Scheikunde II. Prof. Dr. I. De Vynck Prof. Dr. M.-F. Reyniers. 2 ste semester hoorcollege5 1 Scheikunde II Prof. Dr. I. De Vynck Prof. Dr. M.-F. Reyniers 2 ste semester 2002-2003 Scheikunde II 2 Belangrijke types chemische reacties 1. Substitutiereacties 3 nucleofiel elektrofiel radicalair 2.

Nadere informatie

Polymerisatie: radicalair versus katalytisch

Polymerisatie: radicalair versus katalytisch oofdstuk 2 1 2 3 Polymerisatie: radialair versus katalytish Polymerisatie: radialair versus katalytish Topi 1: thermodynamia TD plafondtemperatuur TD proesuitvoering PE Topi 2: Radialaire polymerisatie

Nadere informatie

Reactiemechanismen bij halogeenalkanen versie (2)

Reactiemechanismen bij halogeenalkanen versie (2) Reactiemechanismen bij halogeenalkanen samenvatting versie 17-1-2016 (2) Inhoud 1. Vorming van reactieproducten... 2 2. Elektrofiel en nucleofiel... 2 3. Polariteit van een covalente binding... 2 4. Verbreken

Nadere informatie

Opgave 1. Lewis-elektronenstructuren 12 punten, 15 minuten

Opgave 1. Lewis-elektronenstructuren 12 punten, 15 minuten Tentamen rganische hemie A, 8S110 Donderdag 25 januari 2007 9.00-12.00 uur Bij het begin van de 8 opgaven staat het aantal punten dat te verdienen is en de geadviseerde tijdsbesteding. Succes! pgave 1.

Nadere informatie

INTRODUCTIECURSUS BOUWCHEMIE HOOFDSTUK 5: ORGANISCHE CHEMIE

INTRODUCTIECURSUS BOUWCHEMIE HOOFDSTUK 5: ORGANISCHE CHEMIE INTRODUCTIECURSUS BOUWCHEMIE HOOFDSTUK 5: ORGANISCHE CHEMIE OVERZICHT 1. Structuur van het koolstofatoom 2. Isomerie 3. De verzadigde koolwaterstoffen of alkanen 4. De alkenen 5. De alkynen 6. De alcoholen

Nadere informatie

Toegepaste Quantumchemie NWI-MOL106 Prof. G. C. Groenenboom en Prof. F. M. Bickelhaupt, HG00.068/HG00.310, 8:30-11:30/12:30, 28 okt 2015

Toegepaste Quantumchemie NWI-MOL106 Prof. G. C. Groenenboom en Prof. F. M. Bickelhaupt, HG00.068/HG00.310, 8:30-11:30/12:30, 28 okt 2015 NWI-MOL106 Prof. G. C. Groenenboom en Prof. F. M. Bickelhaupt, HG00.068/HG00.310, 8:30-11:30/12:30, 28 okt 2015 Vraag 1: Lewis zuren en basen en HSAB theorie Volgens de HSAB theorie zijn kleine atomen

Nadere informatie

Koolstofchemie I. Scheikunde Havo 4

Koolstofchemie I. Scheikunde Havo 4 Koolstofchemie I Scheikunde Havo 4 2.4 Alkanen en alkenen alkanen ruimtelijke bouw van de moleculen isomerie naamgeving toepassingen alkanen (zelf doornemen) onvolledige verbranding (zelf doornemen) alkenen

Nadere informatie

Tentamen Katalyse 5 januari 2011

Tentamen Katalyse 5 januari 2011 Tentamen Katalyse 5 januari 2011 Toelichting aandachtig lezen voordat U start met de opgaven! 1. Maak elk van de opgaven op een apart vel papier met daarop uw naam en studentennummer. 2. Suggestie: maak

Nadere informatie

LEES DE VRAGEN AANDACHTIG ALVORENS TE ANTWOORDEN: 1. Het reactieve intermediair isobutyl cation (1) legt spontaan om naar een tert-butyl cation (2).

LEES DE VRAGEN AANDACHTIG ALVORENS TE ANTWOORDEN: 1. Het reactieve intermediair isobutyl cation (1) legt spontaan om naar een tert-butyl cation (2). Organische Chemie en Spectroscopie: onderdeel Organische Chemie (studiejaar 2012-2013). Toets 2, X + Y stroom: 7 november 2012. Tijdstip: 10.00-13.00 uur. Plaats: WENT - BLAUW Toets 2 (1.5 ECTS) van het

Nadere informatie

XIII. Samenvatting. Samenvatting

XIII. Samenvatting. Samenvatting XIII In dit werk wordt de invloed van dimethyldisulfide (DMDS) en van zeven potentiële additieven op het stoomkraken van n-hexaan onderzocht aan de hand van experimenten in een continu volkomen gemengde

Nadere informatie

Toegepaste Quantumchemie NWI-MOL106 Prof. G. C. Groenenboom en Prof. F. M. Bickelhaupt, HG00.068/HG00.310, 8:30-11:30/12:30, 28 okt 2015

Toegepaste Quantumchemie NWI-MOL106 Prof. G. C. Groenenboom en Prof. F. M. Bickelhaupt, HG00.068/HG00.310, 8:30-11:30/12:30, 28 okt 2015 NWI-MOL106 Prof. G. C. Groenenboom en Prof. F. M. Bickelhaupt, HG00.068/HG00.310, 8:30-11:30/12:30, 28 okt 2015 Vraag 1: Lewis zuren en basen en HSAB theorie Volgens de HSAB theorie zijn kleine atomen

Nadere informatie

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/36998 holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/36998 holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/36998 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Dunnen, Angela den Title: Surface-structure dependencies in catalytic reactions

Nadere informatie

Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 9

Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 9 Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 9 Samenvatting door Dylan 551 woorden 30 december 2016 9 4 keer beoordeeld Vak Methode Scheikunde Nova Paragraaf 1 Aardolie ( onzuivere stof ) - Organisch materiaal -

Nadere informatie

aan dat de combinatie van deze 2 kraakscherpte-indices toelaat om de productendistributie op eenduidige wijze te bepalen. De tweede methode is

aan dat de combinatie van deze 2 kraakscherpte-indices toelaat om de productendistributie op eenduidige wijze te bepalen. De tweede methode is XVI Samenvatting Stoomkraken van koolwaterstoffen is één van de basisprocessen in de petrochemische industrie. De koolwaterstoffen worden bij hoge temperaturen (1000 à 1150K) onder toevoeging van stoom

Nadere informatie

Bij het opstellen van de Lewisstructuur houd je rekening met de octetregel en het aantal valentie-elektronen.

Bij het opstellen van de Lewisstructuur houd je rekening met de octetregel en het aantal valentie-elektronen. Scheikunde SE4 Hoofdstuk 12 Paragraaf 2 Begrippenlijst: Valentie-elektronen: De elektronen in de buitenste schil van de atomen. Lewisstructuur: Elektronenformule. Octetregel: In elke schil van de atoom

Nadere informatie

Uitwerkingen Basischemie laboratoriumonderwijs hoofdstuk 10

Uitwerkingen Basischemie laboratoriumonderwijs hoofdstuk 10 Uitwerkingen Basischemie laboratoriumonderwijs hoofdstuk 10 Opgave 10.1 Toepassingen van aardolie 1. benzine, brandstof voor motoren 2. asfalt, voor het maken van wegen 3. plastics, voor het maken van

Nadere informatie

Opgave 1. Reacties 16 punten

Opgave 1. Reacties 16 punten Eindtoets Organische Chemie, 6M1X1 10 april 2015 9:00 12:00 uur. Bij het begin van elke opgave staat het aantal punten dat te verdienen is. Er zijn in totaal 4 opgaven en 60 punten. Opgave 1. Reacties

Nadere informatie

Zumdahl, hfst. 22. industriele chloorchemie van chloor naar PVC Z22. Accent/Illustratie:

Zumdahl, hfst. 22. industriele chloorchemie van chloor naar PVC Z22. Accent/Illustratie: Zumdahl, hfst. 22 Z22 22.1-22.3: inl. organische chemie 22.4: inl. industriele petrochemie & raffinage 22.5: functionele groepen & ind. Produkten 22.6-22.7 polymeren en de polymeer industrie Accent/Illustratie:

Nadere informatie

Organic Chemistry. 5 th Edition Paula Yurkanis Bruice. Chapter 8. Substitution Reactions of Alkyl Halides

Organic Chemistry. 5 th Edition Paula Yurkanis Bruice. Chapter 8. Substitution Reactions of Alkyl Halides Organic Chemistry 5 th Edition Paula Yurkanis Bruice Chapter 8 Substitution Reactions of Alkyl Halides Substitutie en eliminatie reacties Het atoom of de groep die wordt vervangen (gesubstitueerd) of geëlimineerd

Nadere informatie

TB192 - M (ini)casus 1

TB192 - M (ini)casus 1 Organisch Chemische industrie Zumdahl, hfst. 22 Z22 22.1-22.3: inl. organische chemie 22.4: inl. industriele petrochemie & raffinage 22.5: functionele groepen & ind. Produkten 22.6-22.7 polymeren en de

Nadere informatie

H10 Analyse. H10.2 Spectroscopie. H10.3 Spectrofotometrie. H10.4 Kwantitatieve analyse. H10.5 Chromatografie

H10 Analyse. H10.2 Spectroscopie. H10.3 Spectrofotometrie. H10.4 Kwantitatieve analyse. H10.5 Chromatografie H10 Analyse H10.2 Spectroscopie Een spectroscopie (licht) gaat via golflengtes. De eenheid op de x as is 1 /nm. Sommige stoffen of deeltjes adsorberen fotonen met specifieke golflengten. Dit gebeurt omdat

Nadere informatie

Het katalytisch kraken en coking van alkaan/alkeen mengsels in een TEOM -reactor

Het katalytisch kraken en coking van alkaan/alkeen mengsels in een TEOM -reactor FACULTEIT TOEGEPASTE WETENSCHAPPEN Chemische Proceskunde en Technische Chemie Laboratorium voor Petrochemische Techniek Directeur: Prof. Dr. Ir. Guy B. Marin Het katalytisch kraken en coking van alkaan/alkeen

Nadere informatie

Uitwerking 1 Katalyse (SK-BKATA) 25 oktober 2010

Uitwerking 1 Katalyse (SK-BKATA) 25 oktober 2010 Departement Scheikunde, Faculteit Bètawetenschappen, UU. In elektronische vorm beschikbaar gemaakt door de CorrecCie der U.S.S. Proton. Het college SK-BKATA werd in 2010/2011 gegeven door Prof. Dr. B.M.

Nadere informatie

Paragraaf 1: Fossiele brandstoffen

Paragraaf 1: Fossiele brandstoffen Scheikunde Hoofdstuk 2 Samenvatting Paragraaf 1: Fossiele brandstoffen Fossiele brandstof Koolwaterstof Onvolledige verbranding Broeikaseffect Brandstof ontstaan door het afsterven van levende organismen,

Nadere informatie

Uitwerkingen Bio-organische Chemie Werkcollege 1. 1. Hoeveel protonen, neutronen en elektronen hebben de volgende elementen:

Uitwerkingen Bio-organische Chemie Werkcollege 1. 1. Hoeveel protonen, neutronen en elektronen hebben de volgende elementen: Uitwerkingen Bio-organische hemie Werkcollege 1 1. oeveel protonen, neutronen en elektronen hebben de volgende elementen: a. 39 K 19 c. 13 6 b. 32 S 16 d. 200 g 80 a. 19 protonen, 19 elektronen, 20 neutronen.

Nadere informatie

De invloed van zuursterkte en zeolietporiënstructuur op de kinetiek van het katalytisch kraken van iso-octaan

De invloed van zuursterkte en zeolietporiënstructuur op de kinetiek van het katalytisch kraken van iso-octaan Faculteit Toegepaste Wetenschappen Vakgroep hemische Proceskunde en Technische hemie Laboratorium voor Petrochemische Techniek Voorzitter: Prof. Dr. ir. G. B. Marin De invloed van zuursterkte en zeolietporiënstructuur

Nadere informatie

Direct Activation of Allylic Alcohols in Palladium Catalyzed Coupling Reactions Y. Gümrükçü

Direct Activation of Allylic Alcohols in Palladium Catalyzed Coupling Reactions Y. Gümrükçü Direct Activation of Allylic Alcohols in Palladium Catalyzed Coupling eactions Y. Gümrükçü Alhoewel er de afgelopen jaren al geweldig veel gedaan is om de effecten van het menselijk handelen op het milieu

Nadere informatie

Organische Chemie. 29 januari, tijd: 3 uur. Vermeld op elk antwoordblad naam, studie, studentennummer

Organische Chemie. 29 januari, tijd: 3 uur. Vermeld op elk antwoordblad naam, studie, studentennummer rganische Chemie 29 januari, 2010 tijd: 3 uur Vermeld op elk antwoordblad naam, studie, studentennummer (Bij elke vraag is het maximaal aantal te verkrijgen punten vermeld) Gebruik geen roodschrijvende

Nadere informatie

De huidige inrichting van de chemische industrie

De huidige inrichting van de chemische industrie De huidige inrichting van de chemische industrie www.shell.com Dr.ir. Gerard P.J. Dijkema Systemen in Energie, Water en Industrie spm1530 11 Juni 2012 Faculteit Techniek, Bestuur en Management Sectie Energie

Nadere informatie

4. deleted. 1. ATP kan een reactie aandrijven omdat

4. deleted. 1. ATP kan een reactie aandrijven omdat 1. ATP kan een reactie aandrijven omdat a. bij de hydrolyse van ATP warmte vrijkomt b. de hydrolyse van ATP de entropie doet toenemen c. ATP sterk bindt aan het substraat van enzymen d. ATP thermodynamisch

Nadere informatie

1 Alkanen. 1 Alkanen C n H 2n+2

1 Alkanen. 1 Alkanen C n H 2n+2 oofdstuk - Alkanen 5 Alkanen Alkanen n n+ Alkanen zijn koolwaterstoffen (moleculen waarin enkel koolstof- en waterstofatomen voorkomen) waarin de koolstofatomen uitsluitend aan elkaar gebonden zijn door

Nadere informatie

Inhoudsopgave. LEERPLANDOELSTELLINGEN De leerlingen kunnen C1 54 de stofklassen op basis van de functionele groep herkennen.

Inhoudsopgave. LEERPLANDOELSTELLINGEN De leerlingen kunnen C1 54 de stofklassen op basis van de functionele groep herkennen. Inhoudsopgave Carbonzuren en carbonzuurderivaten... 2 1. Karakteristieke groep en naamgeving... 2 2. Toepassingen en voorkomen... 2 3. Fysische eigenschappen... 3 3.1. Kook- en smeltpunt... 3 3.2. Oplosbaarheid...

Nadere informatie

Practicum Gas-Chromatografie en kraken met zeoliet

Practicum Gas-Chromatografie en kraken met zeoliet Practicum Gas-Chromatografie en kraken met zeoliet Introductie: Dit is een practicumhandleiding en beschijft 3 verschillende onderdelen. Het gaat over chromatografie en kraken met zeoliet in combinatie

Nadere informatie

IV. Chemische binding

IV. Chemische binding 1 IV. Chemische binding De covalente binding 2 De covalente binding 3 delen elektronen covalente binding A-B elektrostatische interactie tussen kernen/elektronen ongelijk delen elektronen covalente binding

Nadere informatie

VI.Covalente verbindingen: Orbitalen

VI.Covalente verbindingen: Orbitalen VI.Covalente verbindingen 1 Orbitalen microscopische eigenschappen bindingslengten en -hoeken, bindingsorde (BO), elektronendistributie, polariteit gelokaliseerd e-model molecule = som discrete bindingen

Nadere informatie

Samenvatting Samenvatting

Samenvatting Samenvatting VI Samenvatting Stoomkraken is een petrochemische proces om verzadigde koolwaterstoffen te breken in kleinere, vaak onverzadigde, koolwaterstoffen. Het is de voornaamste industriële methode om lichtere

Nadere informatie

Drie druppels olie De weg van grondstof naar verbruik

Drie druppels olie De weg van grondstof naar verbruik Drie druppels olie De weg van grondstof naar verbruik Wim Derks Shell Technology Center Amsterdam Copyright of Shell projects and Technology 1 Inhoud Presentatie Mijn achtergrond (prive / opleiding / banen)

Nadere informatie

Samenvatting Hoofstuk 1 Hoofdstuk 2 nbu nbu nbu nbu nbu

Samenvatting Hoofstuk 1 Hoofdstuk 2 nbu nbu nbu nbu nbu Samenvatting Katalystoren worden toegepast in de meeste chemische processen voor het maken van produkten die van belang zijn voor onze dagelijkse behoeften met betrekking tot voedsel, energie, medicijnen

Nadere informatie

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/37172 holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/37172 holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/37172 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Kortlever, Ruud Title: Selective and efficient electrochemical CO2 reduction on

Nadere informatie

IV. Chemische binding

IV. Chemische binding 1 IV. Chemische binding Waarom worden chemische bindingen gevormd? 2 zie ook Hoofdstuk 9 0 0 E = 0: kernen + elektronen; geen interactie/in rust QM atoommodel atomen gasfase C, H, H, H, H gasfase Energie

Nadere informatie

Uitwerkingen Basischemie laboratoriumonderwijs hoofdstuk 10

Uitwerkingen Basischemie laboratoriumonderwijs hoofdstuk 10 Uitwerkingen Basischemie laboratoriumonderwijs hoofdstuk 10 Opgave 10.1 Toepassingen van aardolie 1. benzine, brandstof voor motoren 2. asfalt, voor het maken van wegen 3. plastics, voor het maken van

Nadere informatie

vrijdag 28 oktober :40:59 Nederland-tijd Moleculaire stoffen 4havo hoofdstuk 2; Chemie Overal

vrijdag 28 oktober :40:59 Nederland-tijd Moleculaire stoffen 4havo hoofdstuk 2; Chemie Overal + Moleculaire stoffen 4havo hoofdstuk 2; Chemie Overal + 2.2 Elektrisch geleidingsvermogen Demo 2.1 Geleidt stroom als vaste stof: ja / nee Geleidt stroom als vloeistof: ja/nee Opgebouwd uit welke atoomsoorten?

Nadere informatie

IV. Chemische binding

IV. Chemische binding 1 IV. Chemische binding 2 Intermoleculaire krachten microscopische eigenschappen: bindingslengten en -hoeken, bindingsorde (BO), elektronendistributie, polariteit gelokaliseerd e-model: molecule = som

Nadere informatie

1. Beschrijf met behulp van structuurformules het mechanisme voor de vorming van ethaanthiol.

1. Beschrijf met behulp van structuurformules het mechanisme voor de vorming van ethaanthiol. OEFENOPGAVEN Reactiemechanisme, mesomerie Thioverbindingen Wanneer men broomethaan met een oplossing van kaliumwaterstofsulfide (K + HS - ) laat reageren, ontstaat onder andere ethaanthiol, CH 3 CH 2 SH.

Nadere informatie

Fysische Chemie en Kinetiek

Fysische Chemie en Kinetiek Fysische Chemie en Kinetiek 2007-2008 Deeltentamen 02 04 april 2008, 09-12 uur Naam: Studentnummer: Dit is de enige originele versie van jouw tentamen. Het bevat dit voorblad en de opgaven. Gebruik kladpapier

Nadere informatie

Samenvatting. nieuwe cyclische organofosfor-verbindingen: van ringen tot kooien

Samenvatting. nieuwe cyclische organofosfor-verbindingen: van ringen tot kooien nieuwe cyclische organofosfor-verbindingen: van ringen tot kooien Het in dit proefschrift beschreven onderzoek was gericht op het vergroten van de toegang tot (multi)cyclische organofosfor verbindingen.

Nadere informatie

Samenvattingen koolstofchemie

Samenvattingen koolstofchemie Samenvattingen koolstofchemie Algemeen Notaties Structuurformule: Een structuurformule is een getekende weergave van een molecuul waar alle verbindingen te zien zijn. Voorbeelden: 4.3C op bladzijde 134

Nadere informatie

Tentamen Anorganische Chemie I

Tentamen Anorganische Chemie I Tentamen Anorganische Chemie I 29-3-2006 et tentamen bestaat uit vijf onderdelen (A,, C, D en E). De eerste tien vragen zijn meerkeuze vragen, het is hierbij voldoende om het nummer van de vraag en het

Nadere informatie

Merk op dat een zeer analoge reeks besproken werd in de cursus op pagina 24. Examen Organische Scheikunde januari 2006 NH 2 H 3 C CH 3 NH 2 CH 3 CN A

Merk op dat een zeer analoge reeks besproken werd in de cursus op pagina 24. Examen Organische Scheikunde januari 2006 NH 2 H 3 C CH 3 NH 2 CH 3 CN A Examen rganische Scheikunde januari 2006 1) Rangschik onderstaande verbindingen volgens afnemende basiciteit. Motiveer en geef duidelijk aan welke effecten een rol spelen. Illustreer met resonantievormen

Nadere informatie

1 e coördinatiesfeer. 2 e coördinatiesfeer

1 e coördinatiesfeer. 2 e coördinatiesfeer Samenvatting Coördinatie-Gedreven Inkapseling van vergangsmetaalkomplexen in Moleculaire Capsules en hun Toepassing in Hydroformylering en roton Reductie Katalyse 289 In traditionele homogene katalyse

Nadere informatie

Intermoleculaire krachten ELEKTRONEGATIVITEIT, POLAIRE ATOOMBINDING, DIPOOLMOMENT, ION-

Intermoleculaire krachten ELEKTRONEGATIVITEIT, POLAIRE ATOOMBINDING, DIPOOLMOMENT, ION- Intermoleculaire krachten ELEKTRONEGATIVITEIT, POLAIRE ATOOMBINDING, DIPOOLMOMENT, ION- DIPOOLINTERACTIE EN HYDRATATIE, DIPOOL-DIPOOLINTERACTIE, WATERSTOFBRUG, LONDONINTERACTIE Paragrafen of subparagrafen

Nadere informatie

Samenvatting voor de leek

Samenvatting voor de leek SUMMARY Summary 179 OPERANDO SXRD: A NEW VIEW ON CATALYSIS Samenvatting voor de leek In dit proefschrift presenteer ik de resultaten van mijn onderzoek met behulp van röntgenkristallografie naar de structuur

Nadere informatie

Eindexamen scheikunde havo 2011 - I

Eindexamen scheikunde havo 2011 - I Beoordelingsmodel Uraanerts 1 maximumscore 2 aantal protonen: 92 aantal elektronen: 88 aantal protonen: 92 1 aantal elektronen: aantal protonen verminderd met 4 1 2 maximumscore 2 Voorbeelden van een juist

Nadere informatie

Samenvatting Scheikunde H12

Samenvatting Scheikunde H12 Samenvatting Scheikunde H12 Samenvatting door Jacco 2854 woorden 22 mei 2018 10 1 keer beoordeeld Vak Methode Scheikunde Chemie overal 12 Molecuulbouw en stofeigenschappen 12.2 Lewisstructuren 12.2.1 Lewisstructuur

Nadere informatie

Scheikunde Samenvatting H4+H5

Scheikunde Samenvatting H4+H5 Scheikunde Samenvatting H4+H5 Hoofdstuk 4 4.2 Stoffen worden ingedeeld op grond van hun eigenschappen. Er zijn niet-ontleedbare stoffen en ontleedbare stoffen. De niet-ontleedbare stoffen zijn verdeeld

Nadere informatie

scheikunde vwo 2018-II

scheikunde vwo 2018-II aarverf aarverf moet hechten aan het haar, daarom is kennis van de moleculaire structuur van een haar belangrijk. De buitenkant van een haar bestaat uit schubben die de haar compleet bedekken. Aan het

Nadere informatie

Biofysische Scheikunde: NMR-Spectroscopie

Biofysische Scheikunde: NMR-Spectroscopie De Chemical Shift Vrije Universiteit Brussel 20 maart 2012 Outline 1 2 Outline 1 2 Herhaling: Energieniveau s van een Spin-1/2 Het Geïnduceerde Veld B 0 B 0 B 0 B 0 B 0 B = σb 0 B' B' B' B' B' B lokaal

Nadere informatie

Tentamen Verbrandingstechnologie d.d. 9 maart 2009

Tentamen Verbrandingstechnologie d.d. 9 maart 2009 Tentamen Verbrandingstechnologie d.d. 9 maart 2009 Maak elke opgave op een afzonderlijk vel papier Diktaat mag gebruikt worden, aantekeningen niet Succes! Opgave 1: Diversen (a) Geef de algemene reactie

Nadere informatie

OEFENVRAAGSTUKKEN STEREOCHEMIE Hoofdstuk 16 PULSAR CHEMIE

OEFENVRAAGSTUKKEN STEREOCHEMIE Hoofdstuk 16 PULSAR CHEMIE OEFEVRAAGSTUKKE STEREOEMIE oofdstuk 16 PULSAR EMIE 1,2-dimethylcyclopropaan Als men diazomethaan, 2 2, laat reageren met trans-2-buteen ontstaan verscheidene reactieproducten. Van één van de reactieproducten

Nadere informatie

TOVERS VAN HELDER. Aanmaaktover 18 AANMAKEN 1 TON PIEPSCHUIM PRIJS Vraag Wat is de prijs van het aanmaken en leveren van 1 ton piepschuim?

TOVERS VAN HELDER. Aanmaaktover 18 AANMAKEN 1 TON PIEPSCHUIM PRIJS Vraag Wat is de prijs van het aanmaken en leveren van 1 ton piepschuim? 2017 www.entropie.nl TOVERS VAN HELDER Aanmaaktover 18 AANMAKEN 1 TON PIEPSCHUIM PRIJS 113.069 Vraag Wat is de prijs van het aanmaken en leveren van 1 ton piepschuim? Antwoord Recept ΔSσ ΔScf ΔSθ [kj/

Nadere informatie

1.4 De langste koolstofketen wordt zodanig genummerd, dat de zijketens op de plaatsen met de laagste nummers komen, bijvoorbeeld.

1.4 De langste koolstofketen wordt zodanig genummerd, dat de zijketens op de plaatsen met de laagste nummers komen, bijvoorbeeld. 1. Alkanen 1.1 Naamgeving alkanen 4 methaan () 8 decaan ethaan () 9 undecaan propaan () 10 dodecaan () 2 butaan () 11 tridecaan () 3 pentaan () 12 tetradecaan () 4 hexaan () 13 pentadecaan () 5 heptaan

Nadere informatie

Spel rond organische chemie

Spel rond organische chemie Spel rond organische chemie Doel van het spel De leerlingen de naam- en formulevorming van de alkanen, alkenen, alkylen en alkadiënen. Als uitbreiding kan je ook de isomerie aanleren met het spel. Benodigdheden

Nadere informatie

Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 2 en 3

Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 2 en 3 Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 2 en 3 Samenvatting door een scholier 2082 woorden 9 oktober 2005 6,4 56 keer beoordeeld Vak Scheikunde Scheikunde, hoofstuk 2 en 3 Par. 2.1 Fossiele brandstoffen Fossiele

Nadere informatie

1 Algemene begrippen. THERMOCHEMIE p. 1

1 Algemene begrippen. THERMOCHEMIE p. 1 TERMOCEMIE p. 1 1 Algemene begrippen De chemische thermodynamica bestudeert de energieveranderingen en energieuitwisselingen bij chemische processen. Ook het voorspellen van het al of niet spontaan verloop

Nadere informatie

scheikunde vwo 2017-II

scheikunde vwo 2017-II Kerosine uit zonlicht maximumscore 3 Een voorbeeld van een juiste berekening is: E = ( 2,42 0 5 ) + 0,5 ( 3,935 0 5 ) + 0,5 (,05 0 5 ) = +3,84 0 5 (J mol ). juiste verwerking van de vormingswarmten van

Nadere informatie

Chapter 8b Samenvatting Een katalysator is een stof die de snelheid van een chemische reactie verhoogt, zonder daarbij zelf verbruikt te worden. Boven

Chapter 8b Samenvatting Een katalysator is een stof die de snelheid van een chemische reactie verhoogt, zonder daarbij zelf verbruikt te worden. Boven Een katalysator is een stof die de snelheid van een chemische reactie verhoogt, zonder daarbij zelf verbruikt te worden. Bovendien kan door middel van een katalysator de selectiviteit van een reactie,

Nadere informatie

Autogeen snijden. Het proces en de gassen

Autogeen snijden. Het proces en de gassen Laskennis opgefrist (nr. 36) Autogeen snijden. Het proces en de gassen Het autogeensnijden is in de metaalindustrie nog altijd het meest toegepaste thermische snijproces. Deze populariteit ontleent het

Nadere informatie

trans-[ptcl 2 (SR 2 )(NR 3 )] and cis-[ptcl 2 (SR 2 )(PPh 3 )] in de

trans-[ptcl 2 (SR 2 )(NR 3 )] and cis-[ptcl 2 (SR 2 )(PPh 3 )] in de Organotinhalogeniden (R n SnX 4-n ; n = 1 3, R = organische groep, X = Cl, Br, I) worden gebruikt als grondstof voor de productie van PVC stabilisatoren (RSnX 3, R 2 SnX 2 ), anti-tumor geneesmiddelen

Nadere informatie

Tentamen QCB augustus 2005, 14:00-17:00 uur, A. van der Avoird

Tentamen QCB augustus 2005, 14:00-17:00 uur, A. van der Avoird Aantal pagina s: 5 1 Tentamen QB 3 9 augustus 005, 14:00-17:00 uur, A. van der Avoird Vraagstuk 1 et B atoom heeft grondtoestand 1s s p en het atoom grondtoestand 1s, dus het molecuul B heeft vier valentie-elektronen.

Nadere informatie

32 e Nationale Scheikundeolympiade

32 e Nationale Scheikundeolympiade 32 e ationale Scheikundeolympiade Akzoobel Sassenheim afd. RD&I TERIETETS antwoordmodel woensdag 8 juni 2011 Deze eindtoets bestaat uit 21 (samengestelde) deelvragen verdeeld over 7 opgaven. Gebruik voor

Nadere informatie

De twee snelheidsconstanten hangen op niet identieke wijze af van de temperatuur.

De twee snelheidsconstanten hangen op niet identieke wijze af van de temperatuur. In tegenstelling tot een verandering van druk of concentratie zal een verandering in temperatuur wel degelijk de evenwichtsconstante wijzigen, want C k / k L De twee snelheidsconstanten hangen op niet

Nadere informatie

Uitwerkingen van de opgaven uit: CHEMISCHE ANALYSE ISBN , 1 e druk, Uitgeverij Syntax Media Hoofdstuk 19 Gaschromatografie bladzijde 1

Uitwerkingen van de opgaven uit: CHEMISCHE ANALYSE ISBN , 1 e druk, Uitgeverij Syntax Media Hoofdstuk 19 Gaschromatografie bladzijde 1 Hoofdstuk 19 Gaschromatografie bladzijde 1 Opgave 1 a Welke voordelen heeft een capillaire kolom ten opzichte van een gepakte kolom? Veel betere scheiding: hoger schotelgetal b Welk nadeel is aan een capillaire

Nadere informatie

Het kunnen onderscheiden van verschillende isomeren is nodig voor het begrijpen van de unieke eigenschappen die isomeren bezitten.

Het kunnen onderscheiden van verschillende isomeren is nodig voor het begrijpen van de unieke eigenschappen die isomeren bezitten. Eindtoets Bio-organische Chemie (8RB19) Mandag, 7 april, 2014, 9:00 12:00 (3 uur) Bij het begin van elke opgave staat het aantal punten dat te verdienen is en de geadviseerde tijdsbesteding. Er zijn in

Nadere informatie

The Pd-Catalyzed Semihydrogenation of Alkynes to Z-Alkenes: Catalyst Systems and the Type of Active Species R.M. Drost

The Pd-Catalyzed Semihydrogenation of Alkynes to Z-Alkenes: Catalyst Systems and the Type of Active Species R.M. Drost The Pd-Catalyzed Semihydrogenation of Alkynes to Z-Alkenes: Catalyst Systems and the Type of Active Species.M. Drost Samenvatting De Pd-Gekatalyseerde Z-Selectieve Semi-hydrogenering: Katalysatorsystemen

Nadere informatie

Hoofdstuk 3: Organische chemie - Koolwaterstoffen... 3

Hoofdstuk 3: Organische chemie - Koolwaterstoffen... 3 Hoofdstuk 3: Organische chemie - Koolwaterstoffen... 3 1. Alkanen... 3 1.1. Inleiding... 3 1.2. Bouw... 3 1.3. Naamgeving... 3 1.4. Isomerie... 4 1.5. Fysische eigenschappen... 4 1.6. Chemische eigenschappen...

Nadere informatie

Samenvatting. Schema 1. Olefinepolymerisatie (C2) en syndiotactische carbeenpolymerisatie (C1). R R R R R C R R R

Samenvatting. Schema 1. Olefinepolymerisatie (C2) en syndiotactische carbeenpolymerisatie (C1). R R R R R C R R R Polymerisatie van gefunctionaliseerde 1 monomeren is een interessante nieuwe manier om polymeren te synthetiseren met een hoge dichtheid aan functionele groepen. Deze polymeren zijn moeilijk te verkrijgen

Nadere informatie

Inleiding tot de organische chemie. Voorbereidingsdagen diergeneeskunde

Inleiding tot de organische chemie. Voorbereidingsdagen diergeneeskunde Inleiding tot de 2011-2012 Inhoudstabel Hoofdstuk 1: De verbindingsklassen 1. Inleiding 3 1.1 Wat zijn koolstofverbindingen? 1.2 Waarom zijn er zoveel koolstofverbindingen? 1.3 Voorstellen van koolstofverbindingen

Nadere informatie

VOORBEELDEXAMEN CHEMIE VOOR LEVENSWETENSCHAPPEN I

VOORBEELDEXAMEN CHEMIE VOOR LEVENSWETENSCHAPPEN I VRBEELDEXAMEN EME VR LEVENSWETENSAPPEN R 10806 duur van examen: 3 uur pmerking vooraf: bij alle opgaven geldt, tenzij anders vermeld, dat oplossingen waterig zijn en zich ideaal gedragen en dat de temperatuur

Nadere informatie

Oefenvraagstukken 4 VWO Hoofdstuk 6 antwoordmodel

Oefenvraagstukken 4 VWO Hoofdstuk 6 antwoordmodel efenvraagstukken 4 VW oofdstuk 6 antwoordmodel Een 0 D komt overeen met 7,1 mg a 2+ per liter water. 1 In 0,5 liter water is 58,3 mg a 2+ opgelost. oeveel 0 D is dit? Per L opgelost: 2 x 58,3 mg a 2+ =

Nadere informatie

12 Additiereactie. Er verdwijnt een dubbele binding door toevoeging van een broommolecuul.

12 Additiereactie. Er verdwijnt een dubbele binding door toevoeging van een broommolecuul. Antwoorden oefenvraagstukken 2, 3, 6, 0 en 2 pgave (2) Dit is geen chemische reactie, want er ontstaan geen nieuwe stoffen. Bij een kraakproces ontstaan uit dodecaan, 2 26 (l), twee verschillende stoffen.

Nadere informatie

Extra oefenopgaven H4 [rekenen met: vormingswarmte, reactiewarmte, rendement, reactiesnelheid, botsende-deeltjesmodel]

Extra oefenopgaven H4 [rekenen met: vormingswarmte, reactiewarmte, rendement, reactiesnelheid, botsende-deeltjesmodel] Extra oefenopgaven H4 [rekenen met: vormingswarmte, reactiewarmte, rendement, reactiesnelheid, botsende-deeltjesmodel] Gebruik bij deze opdrachten BINAS-tabellen 8 t/m 12 / 38A / 56 / 57. Rekenen met vormingswarmte

Nadere informatie

Tentamen Chemische Binding NWI-MOL056 Prof. dr. ir. Gerrit C. Groenenboom, HG00.304/065, 17:30-20:30/21:30, 6 feb 2014

Tentamen Chemische Binding NWI-MOL056 Prof. dr. ir. Gerrit C. Groenenboom, HG00.304/065, 17:30-20:30/21:30, 6 feb 2014 Tentamen Chemische Binding NWI-MOL056 Prof. dr. ir. Gerrit C. Groenenboom, HG00.304/065, 17:30-20:30/21:30, 6 feb 2014 Vraag 1: Moleculaire orbitalen diagram voor NO 1a. MaakeenMOdiagramvoorNO,inclusiefdecoreMOs.

Nadere informatie

Fysische Chemie Oefeningenles 1 Energie en Thermochemie. Eén mol He bevindt zich bij 298 K en standaarddruk (1 bar). Achtereenvolgens wordt:

Fysische Chemie Oefeningenles 1 Energie en Thermochemie. Eén mol He bevindt zich bij 298 K en standaarddruk (1 bar). Achtereenvolgens wordt: Fysische Chemie Oefeningenles 1 Energie en Thermochemie 1 Vraag 1 Eén mol He bevindt zich bij 298 K en standaarddruk (1 bar). Achtereenvolgens wordt: Bij constante T het volume reversibel verdubbeld. Het

Nadere informatie

Copolymerization of Ethene and Functionalized Comonomers with Cationic α-diimine Palladium Catalysts Li, Weidong

Copolymerization of Ethene and Functionalized Comonomers with Cationic α-diimine Palladium Catalysts Li, Weidong University of Groningen Copolymerization of Ethene and Functionalized Comonomers with Cationic α-diimine Palladium Catalysts Li, Weidong IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version

Nadere informatie

Formules Materiaaltechnologie

Formules Materiaaltechnologie Formules Materiaaltechnologie June 11, 2014 Hoofdstuk 2: Netto kracht tussen 2 atomen is de som van de aantrekkende en de afstotende kracht. F N = F A + F R Als een atoom in balans is, is de som van de

Nadere informatie

Figuur 1 Enantiomeren.

Figuur 1 Enantiomeren. Inleiding De synthetisch organisch chemicus beschikt over een gereedschapskist aan technieken waarmee hij in staat is (bijna) iedere denkbare verbinding te synthetiseren. De synthese van deze verbindingen

Nadere informatie

Nuclear Magnetic Resonance

Nuclear Magnetic Resonance Nuclear Magnetic Resonance Spectroscopy (Kernspin resonantie spectroscopie) Toepassingen van NMR spectroscopie Structuuropheldering van (vaak) organische verbindingen Identificatie van onbekende stoffen

Nadere informatie

UITWERKING CCVS-TENTAMEN 15 april 2019

UITWERKING CCVS-TENTAMEN 15 april 2019 l UITWERKING CCVS-TENTAMEN 15 april 2019 Frank Povel NB. Deze uitwerking is door mij gemaakt en is niet de uitwerking die de CCVS hanteert. Er kunnen dan ook op geen enkele wijze rechten aan deze uitwerking

Nadere informatie

NATIONALE SCHEIKUNDEOLYMPIADE EINDTOETS THEORIE

NATIONALE SCHEIKUNDEOLYMPIADE EINDTOETS THEORIE NATIONALE SCHEIKUNDEOLYMPIADE EINDTOETS THEORIE Universiteit Twente Enschede maandag 1 juni, opgaven Deze eindtoets bestaat uit deelvragen verdeeld over opgaven Gebruik voor elke opgave een apart antwoordvel,

Nadere informatie

V.Covalente verbindingen: Ruimtelijke structuur

V.Covalente verbindingen: Ruimtelijke structuur V.Covalente verbindingen: 1 Ruimtelijke structuur Zelfstudie: VSEPR Geen examenstof: 4.2 isomerie: p. V-13 t.e.m. V-28 microscopische eigenschappen: bindingslengten en -hoeken, bindingsorde (BO), elektronendistributie,

Nadere informatie

Controlling Radical-Type Reactivity with Transition Metals and Supramolecular Cages P.F. Kuijpers

Controlling Radical-Type Reactivity with Transition Metals and Supramolecular Cages P.F. Kuijpers Controlling Radical-Type Reactivity with Transition Metals and Supramolecular Cages P.F. Kuijpers Controleren van Radicaal-Type reactiviteit met Overgangsmetalen en Supramoleculaire Capsules In de moderne

Nadere informatie

Transition Metal Catalysis in Confined Spaces S.H.A.M. Leenders

Transition Metal Catalysis in Confined Spaces S.H.A.M. Leenders Transition Metal Catalysis in Confined Spaces S.H.A.M. Leenders Samenvatting vergangsmetaal Katalyse in Beperkte Ruimtes Grondstoffen kunnen worden omgezet in waardevolle producten met behulp van chemische

Nadere informatie

TECHNIEKBLAD 17. Zeoliet adsorptie

TECHNIEKBLAD 17. Zeoliet adsorptie 89 TECHNIEKBLAD 17 Zeoliet adsorptie Synoniemen, afkortingen en/of procesnamen n.v.t. Verwijderde componenten - KWS - Solventen - NH 3 Principeschema 90 Procesbeschrijving Zeoliet is een aluminiumsilicaat

Nadere informatie

bron : Publicatieblad van de Europese Gemeenschappen PB L333 van 04/12/97

bron : Publicatieblad van de Europese Gemeenschappen PB L333 van 04/12/97 bron : Publicatieblad van de Europese Gemeenschappen PB L333 van 0/12/7 ankerverwekkende stoffen: vervolg Gassen (aardolie), benzeeninstallatie waterstofbehandelaar depentanisatortopproducten; gevormd

Nadere informatie

Proef toets Massaspectrometrie Structuuranalyse

Proef toets Massaspectrometrie Structuuranalyse Proef toets Massaspectrometrie Structuuranalyse 1. Hieronder ziet u de 70 ev EI massaspectra van een onbekende verbinding. Exacte massabepaling geeft aan dat het gaat om C 9 H 9 FO. 123 95 75 152 69 Welke

Nadere informatie

NATIONALE SCHEIKUNDEOLYMPIADE

NATIONALE SCHEIKUNDEOLYMPIADE NATIONALE SEIKUNDEOLYMPIADE ORRETIEMODEL VOORRONDE 2 (de week van) woensdag 9 april 2008 Deze voorronde bestaat uit 23 meerkeuzevragen verdeeld over 6 onderwerpen en 2 open vragen met in totaal 10 deelvragen

Nadere informatie

SAMENVATTING Hoofdstuk 1

SAMENVATTING Hoofdstuk 1 Polyvinylchloride (PVC) is één van de meest toegepaste polymeren. Dit is te danken aan de vrij lage productiekosten en de grote veelzijdigheid. PVC kan toegepast worden in een heel breed scala aan producten,

Nadere informatie

Micellaire katalyse in epoxidatieprocessen van alkenen N. Braaksma, M. Kind, G. van Dijk, M. Hidding

Micellaire katalyse in epoxidatieprocessen van alkenen N. Braaksma, M. Kind, G. van Dijk, M. Hidding Micellaire katalyse in epoxidatieprocessen van alkenen N. Braaksma, M. Kind, G. van Dijk, M. Hidding Januari 2009 Inleiding Prilezhaev-reacties behoren tot de meest gebruikelijke methodes om epoxides te

Nadere informatie