PASSANO. Ouderen fietsen in de tijd. Nieuw PVT Salto wordt woonerf COLOFON. VLAANDEREN.be

Transcriptie

1 Driemaandelijks tijdschrift: januari-februari-maart 2017 Afgiftekantoor 2440 Geel - Erkenningsnr. P OPZ Geel, Dokter Sanodreef 4, 2440 Geel PB- PP BELGIE(N) - BELGIQUE Openbaar Psychiatrisch Zorgcentrum Navormingskalender 2017 Nieuws Lunchcauserieën, avondseminaries, studiedag Jaarprogramma 2017 Ouderen fietsen in de tijd Sinds kort kunnen patiënten in divisie Ouderen van op de hometrainer virtueel in voor hen vertrouwde straten en buurten fietsen. Dat is mogelijk dankzij de aanschaf van het Activ84Health-platform dat ontwikkeld werd door Activ84Health, een spin-off van VITO (Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek). Het platform koppelt een hometrainer aan beelden van Google Street View waardoor mensen zelf kunnen kiezen waar ze willen fietsen. Via trapsensoren wordt het tempo van de beelden bepaald. Wil de gebruiker even stoppen, dan staat hij virtueel stil in de straat. Er is ook een taxifunctie voorzien, waarbij de gebruiker op eigen tempo fietst en af en toe kan rusten terwijl het beeld gewoon doorloopt alsof er met een taxi wordt rondgereden. De beelden verschijnen op een tablet, maar kunnen ook gestuurd worden naar een groter (tv-)scherm waardoor je het niet alleen individueel maar ook in groep kunt toepassen. We hebben dit systeem aangekocht voor verschillende doeleinden, licht bewegingstherapeut Julie Raepsaet toe. In eerste instantie is het bedoeld om mensen op een aangename manier in beweging te brengen. De beelden stimuleren hen om voort te fietsen en de extra lichaamsbeweging verbetert evenwicht, uithouding en mobiliteit waardoor de kans op vallen vermindert. Daarnaast kan het ook gebruikt worden door ergotherapeuten in het kader van reminiscentie. Door patiënten te laten fietsen in straten waar ze vroeger gewoond hebben, kunnen herinneringen opgehaald worden en kunnen bepaalde onderwerpen makkelijker ter sprake gebracht worden. Tot slot kun je ook aan sociale verbinding werken door in groep te praten over wat er in beeld komt. In 2017 organiseert het OPZ Geel twee lunchcauserieën (), twee avondseminaries () en een studiedag (SD). Voor elk van die navormingen is accreditering aangevraagd. Datum Spreker(s) Thema Donderdag 23 maart 20u Dr. Jeroen Kleinen, Herstel: over rolvervaging en vage rollen N. Wordt later meegedeeld Donderdag 1 juni 20u15 Dr. Alexander Verstaen, Vrijdag 10 november 12u Dr. Marc Calmeyn Donderdag 7 december 9u30 Walter Krikilion e.a. SD PC Sint-Hiëronymus Psycholoog Vzw Perennis De oude gebouwen van PVT Salto aan de Stelenseweg zijn gesloopt. Op dezelfde plek op onze campus wordt later dit jaar gestart met een nieuwbouw in de vorm van een woonerf met vijf losstaande appartementvilla s met elk zestien studio s. De bewoners hebben verregaande mogelijkheden om hun studio s te personaliseren en van individueel wooncomfort te voorzien. Elk gebouw heeft een eigen tuin. Twee van de vijf gebouwen hebben een tweede verdieping over een gedeelte van het gebouw met algemene functies zoals bureauruimte, polyvalente ruimte, vergaderruimte De gebouwen komen aan een nieuwe V-vormige weg die gedeeltelijk parallel loopt met de Stelenseweg en gedeeltelijk ervan wegloopt richting Bezoekerscentrum. 5 / OPZ Geel 2017 Nieuwsbrief voor professionele partners Openbaar Psychiatrisch Zorgcentrum Geel Dokter Sanodreef Geel PZ OLVrouw Brugge info@opzgeel.be Omgaan met kwetsbaarheid. Welke sleutels heeft de hulpverlener zelf in handen? Open dialogue en de dialoog met institutionele psychotherapie en psychoanalyse Redactieleden Balanceren tussen autonomie en verbondenheid divisie Ouderen en verpleegkundig directeur), Avondseminarie en lunchcauserieën grijpen plaats in het OPZ Forum, Dokter Sanodreef 4 in Geel. Deelnemen is gratis. Omwille van organisatorische redenen worden de deelnemers wel verzocht zich vooraf in te schrijven via onze website (of tel.: ). Een keer per jaar organiseert het OPZ Geel ook een studiedag (SD). Dit jaar is de studiedag gewijd aan Balanceren tussen autonomie en verbondenheid. De studiedag grijpt plaats op donderdag 7 december 2017 in cultuurcentrum de Werft in Geel. Patiëntenzorg), Mieke Mondelaers (directeur Els Keuleers (psychologe), Volwassenen), Julienne Aerts (ombudsvrouw), Johan Claeys (communicatieadviseur) Eindredactie Johan Claeys Bladmanagement en productiebegeleiding Marina Nys, Hilde Daniels Redactieadres Bijdragen voor of reacties op dit blad kunnen gestuurd worden naar: Redactiesecretariaat Passano Communicatiedienst Dokter Sanodreef Geel Telefoon: johan.claeys@opzgeel.be Dokter Sanodreef Geel VLAANDEREN.be 6 / OPZ Geel 2017 LENTE 2017 Mieke Celen (psychiater), Verantwoordelijke uitgever: Individueel wooncomfort betekent onder andere dat de bewoner kiest uit meerdere opstellingen voor zijn meubels en dat er een aantal kleurkeuzes kunnen zijn voor het schilderen van de muren. In een leegstaand pand is er nu een proefopstelling gemaakt waarin twee modelkamers zijn nagebouwd. Daar kunnen de toekomstige bewoners de ruimte levensecht aanvoelen. Het is een ideale mogelijkheid om hen bij het proces te betrekken en hun feed back te krijgen voor de bouw start. Activiteitenkalender Walter Krikilion (stafmedewerker Anita Van Den Plas (directeur divisie Het avondseminarie () van 23 maart start om 20u en wordt samen met Similes georganiseerd. Het avondseminarie van 1 juni start om 20u15. De avondseminaries zijn bedoeld voor huisartsen, psychiaters, neurologen, psychologen, verpleegkundigen, therapeuten en andere belangstellenden uit het werkveld van de gezondheids- en welzijnszorg. Er is een uiteenzetting door een deskundige spreker en een vragen- en discussieronde. De avond wordt afgesloten met een informele babbel bij een drankje. In de studio s is plaats voor een zithoek, eethoek, sanitair blok en kitchenette. Het is perfect mogelijk dat het een studio wordt waarin de bewoner zijn eigen potje kookt en veel zelfstandig doet. Uiteraard zijn er ook gemeenschappelijke eet-, leef en ontspanningsruimtes voor wie dat nodig heeft. Het concept zet dus in op individueel wooncomfort met de mogelijkheid dat er gedifferentieerd wordt volgens de mogelijkheden en verwachtingen van de bewoner. COLOFON Tel Fax De lunchcauserieën () starten telkens om 12u met soep en een broodje, waarna de causerie en het debat volgen. Bedoeling is thema s aan te reiken die de brug slaan tussen psychiatrie en maatschappij. De lunchcauserieën zijn bedoeld voor een breed, geïnteresseerd publiek. Nieuw PVT Salto wordt woonerf PSANO OPZ-Forum Avondseminarie: Donderdag 23 maart 2017 om 20u Dr. Jeroen Kleinen Herstel: over rolvervaging en vage rollen De vrees om weggestoken te worden. In 2009 startte OPZ Geel met het project Zorg voor ongedwongenheid dat een grondige evaluatie maakte van de dwangmaatregelen in ons zorgcentrum. Afdelingsregels werden kritisch onder de loep genomen, de presentie van zorgverleners werd gestimuleerd en het therapeutisch aanbod uitgebreid. Er kwamen duidelijkere richtlijnen. De essentie van de aanpak is de gedachte dat we veeleer veiligheid creëren door aansluiting met, dan door opsluiting van een persoon in crisis. Vorming van personeel en investeringen in infrastructuur vulden dit beleid aan. Momenteel beschikken alle divisies in OPZ Geel over aangenaam ingerichte comfortrooms. Zorgverleners coachen de patiënt in het ontdekken of uitoefenen van zelfmanagementtechnieken om hun agitatie- of stressgehalte te verminderen. Elke comfortroom beschikt over een waaier aan mogelijkheden voor sensorische stimulatie. De deur van de comfortroom gaat nooit op slot. Het beleid werpt vruchten af. Alhoewel OPZ Geel steeds meer gevallen van agressie kent, neemt het aantal gevallen van vrijheidsbeperking af. Waar het vroeger standaard zo was dat patiënten die gedwongen werden opgenomen meteen in afzondering gingen, is dit nu geen algemeen beleid meer. Ook het aantal fixaties daalde sterk: in 2016 werd dit voor 24 patiënten toegepast op de meer dan 1000 opnames die we realiseerden. Maar de negatieve geschiedenis van de psychiatrie blijft in het geheugen hangen en is bij elk nieuw incident weer helemaal geactiveerd, schrijft professor Frieda Matthys, voorzitter van de Vlaamse Vereniging voor Psychiatrie (VVP) in de Artsenkrant: Mensen zijn nog steeds bang om naar een psychiater te gaan.de vrees om weggestoken te worden is groot. Daarom wacht men en hoopt dat het vanzelf zal overgaan. Langer wachten om hulp te zoeken, betekent vaak dat de problemen juist ernstiger worden. Het suïcidecijfer is heel hoog in België. Het aantal gedwongen opnames is toegenomen. OPZ Geel vindt elk geval van dwang een geval teveel en we leggen in deze Passano uit wat we eraan doen. Maar we willen ook duidelijk maken dat dwang niet de regel van de dag is in de geestelijke gezondheidszorg en sporen mensen die het nodig hebben aan Dr. Tom Geuens Hoofdarts Administrateur-generaal OPZ Geel 2017 / 1

2 Meer vorming, betere infrastructuur en aangepaste richtlijnen OPZ Geel maakt al jaren werk van een ongedwongen aanpak. Dagbladen De Standaard en De Morgen publiceerden feiten en getuigenissen over dwang in de psychiatrie. Voor een goed en genuanceerd begrip van het gebruik van vrijheidsbeperking in het OPZ Geel willen we dit thema vanuit enkele invalshoeken belichten. 1. We voeren een meersporenbeleid. De focus van het project Zorg voor ongedwongenheid ligt op positieve en proactieve zorg, waarbij we maximaal inzetten op het voorkomen van conflicten en escalatie. We willen dwang vermijden, omdat het traumatiserend kan zijn voor alle betrokkenen. We erkennen echter dat dwang soms onvermijdelijk is en dan moet er zo humaan mogelijk gehandeld worden. Concreet betekent dit bijvoorbeeld dat de maatregel niet langer dan strikt noodzakelijk wordt toegepast, dat er wordt gekozen voor de minst ingrijpende interventie voor het individu en dat er intensieve zorgen geboden worden. Een grondgedachte is dat we veeleer veiligheid creëren door aansluiting met, dan door opsluiting van een persoon in crisis. Sinds de start van het project in 2009 werden de afdelingsregels kritisch onder de loep genomen. De presentie van zorgverleners werd gestimuleerd en het therapeutisch aanbod is uitgebreid. Dwang toepassen kan enkel in een beperkt aantal gevallen en mits richtlijnen zorgvuldig worden nageleefd. Personeelsleden kregen vorming over preventie - hoe kun je voorkomen dat situaties zo evolueren dat ze uitmonden in een dwangmaatregel? - en als een maatregel dan toch noodzakelijk is: hoe kan dit op de minst ingrijpende manier? Tegelijkertijd werd gewerkt aan betere infrastructuur. Naast de algemene inrichting van diverse afdelingen die onder handen werden genomen, was er ook aandacht voor de afzonderingskamers. In alle divisies van het OPZ Geel zijn er vandaag comfortrooms. Een comfortroom is een aparte, aangenaam ingerichte ruimte met waarborging van de veiligheid waar patiënten die zich gespannen voelen, tot zichzelf kunnen komen. Het is een toevluchtsoord, een veilige en ondersteunende plaats waar zelfmanagement gestimuleerd wordt. Vrijwilligheid staat voorop in het gebruik; met andere woorden de patiënt heeft in deze kamer de regie in handen en beslist of en wanneer hij er gebruik van wenst te maken. De deur van de comfortroom wordt nooit op slot gedaan. Zorgverleners coachen de patiënt in het ontdekken of uitoefenen van zelfmanagementtechnieken om hun agitatie- of stressgehalte te verminderen. Elke comfortroom beschikt hiertoe over een brede waaier aan mogelijkheden voor sensorische stimulatie (inzetten van verschillende zintuigen zoals gehoor, tastzin, reukzin, smaak, lichaamsbeleving) waardoor er echt op maat van het individu kan gewerkt worden. 2. We zetten expertise en creativiteit in. De inspanningen die OPZ Geel levert om dwang en vrijheidsbeperking tegen te gaan, werden na 2009 verder geïntensifieerd met de aanstelling van een verpleegkundig specialist. De verpleegkundig specialist maakt de vertaalslag van beleid naar praktijk door vorming en advies op de werkplek en door tussen te komen in concrete gevallen. Zorgverleners die het even niet goed weten, kunnen op haar beroep doen. Dit wordt door de zorgverlener als een sterk punt ervaren. Even kunnen overleggen en beroep doen op deskundigheid van iemand anders, leidt tot beter inzicht en een afgewogen aanpak. De campagne Zorgzaam loslaten (sinds 2013) binnen de divisie Ouderen deed en doet een oproep om creatief op zoek te gaan naar alternatieven voor het gebruik van vrijheidsbeperkende maatregelen (VBM) in de meest brede zin. Intussen zijn we drie jaar verder en tonen cijfergegevens aan dat het aantal toepassingen van VBM bij ouderen zeer sterk daalt. Vóór de start van de campagne werd bij een derde van de opgenomen ouderen wel eens een vorm van VBM gehanteerd waarbij we dit begrip zeer ruim interpreteren, bijvoorbeeld ook de toepassing van bedhekkens. In 2016 was toepassen van vrijheidsbeperking het geval bij minder dan een tiende van de opgenomen ouderen (zie p. 4). 2 / OPZ Geel 2017

3 3. Dwang is aan strikte regels gebonden. Dwangmaatregelen in de psychiatrie kunnen niet zomaar. Deze handelingen zijn aan strikte voorwaarden gebonden. De regel is dat dwang maximaal moet voorkomen worden (preventie); alleen uitzonderlijk en kortdurend kan gebruikt worden als beschermingsmaatregel; als laatste redmiddel dient bij wilsonbekwaamheid en gevaar; enkel plaatsvindt bij het ontbreken van enig alternatieve maatregel. goede zorg aan die we willen verkennen. We blijven inzetten op kwaliteitsverbetering. Nieuwe inzichten worden continu gevolgd en ingebed in het beleid en in de praktijk. Voorbeelden hiervan zijn de inspiratie vanuit Safewards en het advies van de Hoge Gezondheidsraad met betrekking tot dwang. Tevens zal externe coaching worden ingezet om het beleid verder aan te scherpen. 5. Dwang is niet de regel in geestelijke gezondheidszorg. Uit cijfers van de Vlaamse overheid blijkt dat jaarlijks zowat Vlamingen te maken krijgen met een psychisch probleem en dat slecht één op drie van hen professionele hulp krijgt. Dat twee derden van de mensen die kampen met psychische problemen geen hulp zoeken, zorgt voor een opeenstapeling van problemen, niet in het minste het risico op verval in armoede en een groot aantal gevallen van poging tot zelfmoord. Binnen OPZ Geel wordt de beslissing om een dwangmaatregel toe te passen steeds door een arts genomen. Elke dwangmaatregel wordt geregistreerd. Bij de registratie wordt vermeld waarom de dwang wordt toegepast en wat begin- en eindtijd is. De overheid ziet hier op toe. Het beeld dat het in psychiatrie vaak om dwang gaat, klopt niet en kan mensen nog meer afschrikken om de stap naar hulp te zetten. Het OPZ Geel en het Netwerk GGZ Kempen verzorgden of begeleidden in 2016 meer dan 3500 mensen - overwegend zonder opname. Voor 863 onder hen met een opname, waarvan 24 mensen gefixeerd werden: een zeer klein aantal in verhouding tot het totale aantal geholpen mensen. OPZ Geel vindt elk geval van dwang een geval te veel en we hebben uitgelegd wat we eraan doen. Maar we willen graag duidelijk maken dat dwang niet de regel van de dag is in de geestelijke gezondheidszorg en we willen mensen aansporen Bij de toepassing van vrijheidsbeperkende maatregelen is intensieve zorg op maat noodzakelijk. Systematische evaluatie maakt hiervan deel uit. Na een afzondering of fixatie is er een gesprek met de patiënt, zodat hij/zij over zijn ervaringen kan praten. Deze nabespreking staat enerzijds in het teken van herstel van het contact tussen zorgverlener en patiënt en anderzijds in het teken van preventie (hoe kunnen we samen escalatie in de toekomst vermijden)? 4. We evalueren de resultaten en sturen bij. Doorheen de ontwikkeling van het beleid hebben we standpunten van patiënten en familie mee opgenomen. Die input kwam onder andere uit interviews met patiënten bij de start van de projecten Zorg voor ongedwongenheid en Zorgzaam loslaten. We hebben al een mooie weg afgelegd, maar we erkennen dat er nog werkpunten zijn. Zo kan de communicatie met en participatie van de familie vaak nog beter en dienen zich nieuwe voorbeelden van OPZ Geel 2017 / 3

4 ZORGZAAM LOSLATEN De campagne Zorgzaam Loslaten is een oproep om creatief op zoek te gaan naar alternatieven voor het gebruik van vrijheidsbeperkende maatregelen (VBM) binnen de divisie Ouderen. Sinds de start van het project einde 2013 is het aantal en de intensiteit van de toegepaste VBM sterk gedaald. Er werd geïnvesteerd in alternatieven voor de gebruikelijke VBM: bv. extra lage bedden, sensoren die signaal geven als de oudere uit bed tracht te komen zodat de verpleegkundige tijdig ondersteuning kan bieden, een deursensor bij nachtelijk doolgedrag, valmatten in kader van fractuurpreventie, ballendeken, verzwaard schootdeken, spotter Ook de inrichting van de afzonderingskamers werd onder handen genomen. Vroeger werd er meer gefixeerd, vooral uit angst dat mensen zouden kunnen vallen, zegt een verpleegkundige: Zo werden patiënten met valrisico bijvoorbeeld s nachts gefixeerd in een slaapzak in bed. Nu werken we met een optiscan, een apparaatje dat aan het oproepsysteem bevestigd wordt en waarbij er een signaal afgaat op onze mobiele telefoon zodra iemand zijn bed uit wil. Het grote voordeel is dat mensen vrij in hun bed liggen, ze hebben een grotere beweeglijkheid in bed waardoor er minder kans is op doorligwonden en het is comfortverhogend. Door vorming verbeterde de kennis van zorgverleners over vrijheidsbeperkende maatregelen significant. Ook de kennis over bewezen mythes is sterk verbeterd. Bijvoorbeeld: voor de start van het project vond de helft van de zorgverleners het toepassen van een vrijheidsbeperkende maatregel een verantwoord alternatief als zorgverleners onvoldoende toezicht kunnen bieden. In 2015 was dat gedaald naar 2 op de 10 zorgverleners. Ook in de afzonderingskamer is er een significante verbetering. Tijdens de eerste 10 maanden van 2016 werd er geen enkele keer fixatie toegepast binnen afzondering. In november was er 1 fixatie in het kader van afzonderingen binnen de divisie ouderen. Door de campagne kijken we met een heel andere blik naar fixaties, zegt een verpleegkundige van de SP-dienst. Er worden heel veel alternatieven aangewend om de mensen niet echt te hoeven vastzetten. Zo gebruiken we bijvoorbeeld een speciale zetel met verzwarende flappen die we als een soort van armen rond hen kunnen leggen: dit geeft een veilig gevoel aan de mensen en het zorgt ervoor dat ze de drang tot dolen niet hebben. Er is op onze leefeenheid ook een werkgroepje actief specifiek rond Zorgzaam Loslaten, waarbij heel casusgericht besproken wordt welke alternatieven er aangewend kunnen worden. Slechts 9% van de opgenomen ouderen krijgt nog te maken met een maatregel die de vrijheid beperkt in de brede zin van het woord (bv. bedhekkens). In de meeste gevallen kon voor een andere maatregel gekozen worden en bij veel patiënten zijn ondertussen alternatieven in het behandelplan opgenomen. De verplichte rapportage van vrijheidsbeperkende maatregelen in het zorgdossier gebeurt ook consequenter en zorgvuldiger. Door er als team constructief over na te denken kunnen we op maat van de patiënt werken en dat komt vooral de vertrouwensrelatie ten goede. We werken met een unieke doelgroep, het is dan ook belangrijk om hen op een respectvolle manier de juiste zorg te bieden, argumenteert een zorgverlener van de Somatische eenheid. OPZ Geel 2017 / 4