Visies PPS: van belofte. naar realisatie

Transcriptie

1 Visies PPS: van belofte naar realisatie

2 Inhoud Inleiding 3 Publiek Private Samenwerking tastbaar maken... Interview Willem Vermeend 5 Publiek Private Samenwerking moet nu echt in Nederland van de grond komen Wat is Publiek Private Samenwerking? 11 Loslaten van niet-kerntaken en toch regie houden: mogelijkheid tot prikkels 11 Integrale benadering 12 Juridische aspecten: transactiekosten 13 Welke vormen van PPS? 14 Waarom PPS en de doelstelling van PPS Netwerk Nederland 19 Doelstelling PPS Netwerk Nederland 19 Dienstverlening PPS Netwerk Nederland 20 Voor wie? 21 Opstarthulp 22 Concrete voorbeelden van PPS 27 Watersector: Afvalwater Haagse Regio 27 Vastgoed: PPS Renovatie Financiën 28 Vastgoed: PPS Montaigne Lyceum 29 Infra: Wâldwei Rijksweg N31 30 Vastgoed: Nieuwbouw Belastingkantoor Doetinchem 31 Vastgoed: PPS Huisvesting Informatie Beheer Groep en Belastingdienst te Groningen 32 Infra: Capaciteitsuitbreiding Coentunnel Systeem 33 Infra: HSL-Zuid 34 Vastgoed: PPS Kromhout Kazerne 35 Infra: PPS A59 36 Infra: Piet Wouters kijkt terug op PPS A59 37 Deelnemersprofielen PPS Netwerk Nederland 39 Nuttige adressen Privaat 99 Nuttige adressen Publiek 103

3 Inleiding Publiek Private Samenwerking tastbaar maken. Voor u ligt het boek Visies In dit boek hebben wij de visies van leidende partijen op het gebied van Publiek Private Samenwerking gebundeld. Specifiek gaat het er hierbij om de meerwaarde van PPS beter tastbaar te maken. Maar al te vaak wordt PPS immers gezien als een soort toverformule die altijd op elke situatie past of anderzijds als een samenwerkingsvorm waar je als publieke partij nooit aan moet beginnen. Duidelijk is dat dergelijke extreme standpunten vooral voortkomen uit onbekendheid met het fenomeen. Het wegnemen van deze onbekendheid en misverstanden was een van de hoofdredenen om in 2007 PPS Netwerk Nederland op te richten. In dit boek treft u een variëteit aan spelers aan. Dat past uitermate goed bij de PPS gedachte, omdat juist bij PPS meerdere disciplines nauw samenwerken om zodoende robuuste, integrale oplossingen voor publieke partijen te kunnen realiseren. Dergelijke oplossingen bouwen, houdt ook in dat de winnaar van een PPS aanbesteding de partij (het consortium) is die op lange termijn het slimst inhoud kan geven aan de outputvraag van de aanbestedende partij. Een hele andere beleving dan bij een traditionele aanbesteding waarin het toch uiteindelijk vaak gaat om simpelweg de goedkoopste op dit bestek. Goedkoop wordt dan duurkoop en het vaste bestek beantwoordt dikwijls niet voldoende aan veranderende omstandigheden in de toekomst. Dat PPS écht werkt in de praktijk is inmiddels in binnen- en buitenland ruimschoots bewezen. Aantoonbare meerwaardes tot 20% liegen er in dit verband niet om. Het is voorts veelzeggend dat de publieke partijen die PPS in de praktijk ervaren, in de regel vurige voorstanders van PPS worden. Is het dan tóch zo dat PPS het wondermiddel is dat altijd werkt? Neen, er blijven altijd veel projecten die vanwege aard, omvang, e.d. niet geschikt zijn. Maar laat het duidelijk zijn dat het altijd de moeite waard is in een vroeg stadium vast te stellen wat de mogelijke PPS potentie van een project zou kunnen zijn. Dit voorkomt dat grote PPS kansen worden gemist. Bij voorbaat een exercitie met slechts een upside potential; het enige risico is immers dat een project niet (voldoende) geschikt is. Daar waar de PPS meerwaarde doorgaans gemakkelijk met cijfers objectief aangetoond kan worden, blijft er één factor die we met elkaar minder goed kunnen becijferen: die van de psychologie en de wil om met elkaar te werken aan prachtige oplossingen. Daarvoor moet je elkaar ontmoeten, elkaar leren kennen, elkaar begrijpen en wederzijds vertrouwen. Al onze dienstverlening staat in het teken hiervan, inclusief dit boek: laat dit wat dat betreft nieuwe kennismakingen voor u opleveren...om straks samen grote kansen te kunnen benutten. Met vriendelijke groet, Harry H.B. Sterk Directeur PPS Netwerk Nederland PPS Netwerk Nederland, 2e Dorpsstraat 58, 3701 AB Zeist Postbus 54, 3700 AB Zeist 2 Tel , Fax info@ppsnetwerk.nl, 3

4 Publiek Private Samenwerking moet nu echt in Nederland van de grond komen Interview met de voorzitter van PPS Netwerk Nederland, prof. dr. Willem Vermeend. ZEIST Waarom nóg meer praten? Laten we het nu als-je-blíeft gaan dóen. We hebben de tijd mee, want PPS sluit naadloos aan bij wat het kabinet wil: samen de schouders er onder zetten. De samenleving wordt er alleen maar beter van. Interview door Job Boot prof. dr. Willem Vermeend Voorzitter PPS Netwerk Nederland Dat zegt professor doctor Willem Vermeend, voormalig staatssecretaris van financiën en minister van binnenlandse zaken. Nog altijd prominent PvdA politicus, bijzonder hoogleraar aan de Universiteit Maastricht en tegenwoordig ook als ondernemer actief. Bovenal een doener. Iemand die wil bouwen aan Nederland in het belang van de samenleving. Sinds 1 januari 2007 is Willem Vermeend voorzitter van PPS Netwerk Nederland. Een persoonlijke keuze, want PPS zit bij hem in het bloed. Samen met voormalig minister Gerrit Zalm van Financiën stond hij aan de wieg van Publiek Private Samenwerking in Nederland. Maar waarom gaat het allemaal zo tergend langzaam, waarom wil de trein maar niet op gang komen en lukt het bijvoorbeeld in het Verenigd Koninkrijk en andere landen als Duitsland en België wel? Willem Vermeend: In Engeland zijn al zo n 750 projecten van de grond gekomen, die door publieke en private partijen samen worden gedragen. In België en Duitsland vinden overheid en bedrijfsleven elkaar steeds vaker bij het realiseren van grote projecten. Vrijwel allemaal succesvol, aantoonbaar sneller gerealiseerd en met een hoge kwaliteit. Dat noem ik toegevoegde waarde. Uiteindelijk gaat het om belastinggeld, geld van de burger. Als we via PPS-constructies meer kunnen doen voor hetzelfde budget of zelfs aanzienlijk kunnen besparen en daarbij projecten sneller kunnen uitvoeren, dan zijn we toch een dief van onze eigen portemonnee als we dat nalaten?. Passie Willem Vermeend praat met passie over Publiek Private Samenwerking. Hij gelooft in de missie: overheid en bedrijfsleven hebben elkaar nodig en kunnen elkaar versterken. Alleen...Vermeend: Tja, er is koudwatervrees. Het is nieuw en alles wat nieuw is komt al gauw bedreigend over. Halverwege de jaren negentig kwamen Gerrit Zalm en ik met het idee voor de belastingdiskette. Eigenlijk ontstaan uit mijn persoonlijke affiniteit met ICT, kan ik nu zoveel jaar later wel bekennen. Als fervent voorstander van een nieuwe, eigentijdse aanpak ben ik ermee aan de slag gegaan. Maar ik heb veel weerstand ontmoet. Onbekend maakt onbemind. Mijn ambtenaren op het ministerie zeiden: aangifte inkomstenbelasting doen via het papier is toch altijd goed gegaan, waarom moeten we dat veranderen? Inmiddels doen alle Nederlanders digitaal aangifte. Er is in korte tijd veel veranderd. Dat kan ook met PPS. Daar ben ik van overtuigd. Krachten bundelen Het kabinet propageert samen leven in en samen werken aan een beter Nederland. Daarbij kan PPS een prominente rol vervullen. Vijfentwintig vooraanstaande bedrijven hebben de krachten gebundeld in PPS Netwerk Nederland. Onder voorzitterschap van Willem Vermeend wil het Netwerk nu aan de slag. Samen met de overheid landelijk, provinciaal en ook lokaal kijken wat via Publiek Private Samenwerking wenselijk en haalbaar is. Wat we in Nederland nodig hebben zijn aansprekende voorbeelden van geslaagde PPS-projecten. Dat kan op het gebied van wegen, bruggen, onderwijs, zorg, milieu, stadsherstel en ga zo maar door. Mondjesmaat komen ze 4 5

5 Publiek Private Samenwerking moet nu echt in Nederland van de grond komen van de grond, maar nog op veel te kleine schaal, vindt Willem Vermeend. Zijn eigen oude werkplek, het Ministerie van Financiën aan het Korte Voorhout in Den Haag wordt nu grondig gerenoveerd. Op basis van een PPS-constructie. Is hier de lange arm van Willem Vermeend nog zichtbaar? (lachend ) Ik ben daar al een tijdje weg. Maar de rekenaars bij Financiën weten inmiddels ook wel dat de overheid het niet alleen kan. Simpelweg omdat er onvoldoende middelen en know-how voorhanden zijn. Er moeten in dit land keuzes worden gemaakt. Jarenlang bestond het idee dat de overheid grote infrastructurele werken zelf móest uitvoeren. Politici en ambtenaren vonden het niet gepast om die taken aan de markt over te laten. Bijna ideologie. Tegenwoordig overheerst pragmatisme. Samen doen luidt het motto. Samen voordeel behalen en risico s verdelen. Veel projecten kunnen sneller, doelmatiger en goedkoper. Laten we profiteren van elkaars kennis en kunde. Dat levert alleen maar maatschappelijk rendement op. Maar dan moeten we nu PPS een serieuze kans geven. Achterstandswijken De voorzitter van PPS Netwerk Nederland ziet op veel terreinen mogelijkheden voor PPS. Bijvoorbeeld bij de renovatie van achterstandswijken in grote steden. Daar wordt door het kabinet veel geld voor uitgetrokken. Ik zou graag met de bestuurders van grote steden morgen om de tafel gaan zitten. Laat de lokale politiek een achterstandwijk aanwijzen waar we met PPS aan de slag kunnen. Om de wijk te revitaliseren, om de leefbaarheid en sociale cohesie te vergroten. Dat kan. Maar dan moet wel de wil er zijn om het samen met het bedrijfsleven op te pakken. Laten we bewijzen dat PPS ook in Nederland werkt. Natuurlijk op basis van gelijkwaardigheid en wederzijds vertrouwen. Op het terrein van milieu en energiebesparing ziet Willem Vermeend volop kansen voor Publiek Private Samenwerking. In wonend Nederland valt volgens hem nog veel winst te behalen als het gaat om energiebesparende maatregelen. Iedereen heeft de mond vol van het terugdringen van de CO2 uitstoot, minder energie verbruiken. In de Nederlandse huizen is op dat gebied nog veel te doen. Dat is winst voor de burger, maar vooral winst voor het milieu. Volgens Willem Vermeend kunnen infrastructurele werken heel goed in PPS-constructies gegoten worden. Daar zijn al geslaagde voorbeelden van (A-59 in Noord-Brabant en N31 Leeuwarden-Drachten). Er liggen contracten, die bij een volgend project moeiteloos als voorbeeld kunnen dienen. Dan hoeft het wiel niet elke keer opnieuw te worden uitgevonden. Informatie delen Op departementen, die Vermeend vanuit zijn politieke verleden goed kent, moet een betere informatie uitwisseling tot stand worden gebracht. Informatie delen ook naar marktpartijen toe is cruciaal voor het slagen van Publiek Private Pamenwerking. Voor de zorgsector en het onderwijs liggen de kansen om in PPS-verband goede en snelle resultaten te boeken voor het oprapen. Er wordt jaarlijks voor zo n slordige twee miljard geïnvesteerd in nieuwe scholen en nog eens twee miljard in onderhoud en renovatie. Doe je dat op basis van PPS dan levert dat een besparing op van tien tot twintig procent. Dat is 600 miljoen euro op jaarbasis. Alles bij elkaar opgeteld zien wij als PPS Netwerk Nederland gemakkelijk mogelijkheden tot wel twee tot drie miljard euro. Kun je als kabinet leuke dingen voor doen. Het is maar één van de talrijke voorbeelden die Willem Vermeend aanreikt om te illustreren dat PPS nu echt in Nederland van de grond moet komen. Zijn motto luidt: van belofte naar realiteit. We moeten beginnen. Overheid en bedrijfsleven moeten elkaar nu op dit punt vinden. Verder uitstel leidt ertoe dat het bedrijfsleven zijn geloof in Publiek Private Samenwerking verliest en een afwachtende houding aanneemt. Het werk komt toch wel naar ons toe, zo n houding. Dat zou echt doodzonde zijn. Wij als PPS Netwerk Nederland willen graag samen met de overheid aan het werk. Het bedrijfsleven is er klaar voor. De overheid bepleit samenwerking. Ik zou zeggen: kom op, laat het werk via PPS ook daadwerkelijk beginnen. Samen optrekken De wenselijkheid om te komen tot meer Publiek Private Samenwerking in Nederland wordt door de overheid onderkend. De toenemende vergrijzing doet de komende decennia een zwaar beroep op de overheidsfinanciën. De beschikbare geldmiddelen moeten doelmatig worden ingezet ten behoeve van grootschalige maatschappelijke projecten vindt Willem Vermeend: Lange tijd heeft de overheid gespaard, geld gereserveerd voor grote projecten. Men had geen behoefte aan externe financiers. Die tijd ligt achter ons. De overheid moet nu op de kleintjes letten. De vergrijzing kost geld. Laten we niet met de rug naar elkaar gaan staan. Het bedrijfsleven leert van de overheid en omgekeerd leert de overheid van het bedrijfsleven. Laten we samen optrekken en de wederzijdse expertise maximaal benutten. Bovendien stimuleert PPS onmiskenbaar de creativiteit. We kunnen samen meer tot stand brengen. Het bedrijfsleven is bereid om samen met de overheid risico s te delen, om samen de schouders er onder te zetten. Maar dan moeten we nu écht met PPS gaan beginnen. Dat is goed voor Nederland, dat is goed voor ons allemaal. 6 7

6 8 9

7 Wat is Publiek Private Samenwerking? PPS komt er kort gezegd op neer dat de overheid en het bedrijfsleven niet opereren in een simpele opdrachtgever- uitvoerder relatie maar als volwaardige partners die ook na de oplevering van een project (een school, snelweg, brug, waterzuiveringsinstallatie, en dergelijke) blijven samenwerken. Omdat de private partij dus niet meteen na oplevering vertrekt, maar de lusten en lasten gedurende de gebruiksduur van het project samen met de opdrachtgever zal delen, wordt zij gestimuleerd betere oplossingen te bedenken. Betere oplossingen houden dan in dat er niet gewerkt wordt met het dictaat van een vast bestek, maar met een zogenaamde outputspecificatie. De opdrachtgever geeft hierbij aan, aan welke functionaliteiten moet worden voldaan. Daarbij komt ook kijken dat wordt gedacht vanuit de levenscyclusbenadering (van ontwerp t/m gebruik en sloop). De potentiële opdrachtnemer krijgt de ruimte optimaal op deze visie in te spelen door zelf met creatieve voorstellen te komen. Hoe eerder men bij het proces wordt betrokken, hoe meer creativiteit hierbij in de regel kan worden gemobiliseerd. Betaling van de diensten volgt niet bij oplevering (althans niet volledig), maar gedurende de afgesproken tijdsduur van de samenwerking (meestal 20 tot 30 jaar) en is doorgaans gekoppeld aan de kwaliteit van de geleverde dienst. PPS past hiermee uitstekend in het duurzaamheidsdenken omdat PPS levensduurkosten centraal stelt in plaats van (slechts) de initiële realisatiekosten. Dat deze benadering werkt, mag blijken uit de berekeningen die gerenommeerde accountants op PPS-projecten hebben uitgevoerd waarbij meerwaardes tot 20% worden vastgesteld. In de praktijk is deze meerwaarde zelfs aanzienlijk hoger, omdat men een PPS-project hierbij vergelijkt met een traditioneel uitgevoerd project dat op tijd en binnen budget wordt opgeleverd. Dit laatste is niet reëel aangezien verreweg het merendeel (ca. 75% volgens recent onderzoek) van traditioneel uitgevoerde projecten niet op tijd en binnen budget worden opgeleverd. Hiervoor gecorrigeerd is de meerwaarde van PPS dus nog hoger. Loslaten van niet-kerntaken en toch regie houden: mogelijkheid tot prikkels Een groot misverstand rondom PPS is dat de publieke opdrachtgever niet meer de controle heeft over het object dat via een PPS wordt gerealiseerd. Het is wel degelijk zo dat de opdrachtgever in een regierol blijft. Echter, bij PPS gaat het enerzijds om het uitbesteden van nietkerntaken aan de private PPS partner en anderzijds om het verdelen van risico s. Dus, niet meer zelf alles doen met eigen inzet van middelen en voor eigen risico, maar -daar waar het kan- specialisten zaken laten uitvoeren waarin die zijn gespecialiseerd. De vergelijking met een vliegtuigcockpit is hier op zijn plaats waarbij de publieke opdrachtgever de piloot blijft, maar een boordwerktuigkundige (de private PPS partner) meehelpt het vliegtuig zo veilig en zuinig mogelijk in de lucht te houden en de passagiers zo snel en comfortabel mogelijk op de bestemming te krijgen

8 Wat is Publiek Private Samenwerking? Het vraagstuk van PPS of niet heeft dus voor de opdrachtgever vooral te maken met het afvragen wat de kerntaken en afgeleide taken zijn. Zo is het Ministerie van Financiën tot de conclusie gekomen dat het runnen van haar kantoorgebouw feitelijk geen kerntaak van het departement is. Dat het winnende consortium met een nieuwe routing binnen het Ministerie kwam waarmee het gebouw veel doelmatiger kon worden gebruikt, is andermaal een voorbeeld waar het betrekken van marktpartijen c.q. het mobiliseren van creativiteit toe kan leiden. werkzaamheden in de toekomst moeten plaatsvinden (onderhoud, beheer, en dergelijke) des te groter de te behalen voordelen zijn. Voordat we het vergeten, via de beschikbaarheidsvergoeding ontstaan ook financieringsvoordelen voor de publieke partijen, het hele bedrag hoeft immers niet vooraf te worden opgehoest. Het is vergelijkbaar met een huurbedrag inclusief servicekosten op jaarbasis, de opdrachtgever hoeft niet meteen de volledige investering te doen. Het is al eerder gememoreerd dat binnen een PPS de private partners kunnen worden beloond op basis van de mate waarin zij hun diensten en taken goed vervullen. Zo worden bij PPS-constructies in de wegenbouw de private partijen mede afgerekend op het aantal vertragingen/ongelukken op het tracé. De overweging is hierbij dat de private partij er voor moet zorgen dat het wegdek dermate goed is dat het niet continu hoeft te worden opgelapt (met rijstrookafsluitingen), dat de wegsignalering en de kwaliteit van het wegdek (o.a. adequate gladheidsbestrijding) zo goed is dat bestuurders minder ongelukken maken, enzovoort. Bij scholen geldt dit bijvoorbeeld voor de mate van schade door vandalisme buiten schooltijd: private partijen worden geprikkeld oplossingen te maken die minder schadeposten (van inbraak tot vernieling) dan gebruikelijk zullen geven. Deze prikkels kunnen ver gaan: zo werd bij de waterzuiveringsinstallatie Harnaschpolder de private partij mede verantwoordelijk gemaakt voor wijzigingen die het gevolg zouden zijn van veranderende milieuwetgeving. De (terechte) veronderstelling was dat de bouwers van de faciliteit er daardoor voor zouden zorgen dat de zuiveringsinstallatie later relatief gemakkelijk aanpasbaar zou zijn. In het algemeen kan gesteld worden dat hoe meer Integrale benadering Juist omdat het bij een PPS-project niet gaat om het hier en nu maar om het combineren van slimme technieken en creatieve oplossingen die over de totale levensduur een aantoonbare meerwaarde opleveren, is het voor de uitvoerende partij goed om zeer nauw samen te werken met andere partijen. Dit zorgt er voor dat er niet een hele reeks van mooie deeloplossingen wordt gemaakt die zich vervolgens toch weer niet helemaal optimaal ten opzichte van elkaar gedragen, maar dat er een geïntegreerde oplossing wordt geleverd. Om deze reden wordt doorgaans met consortia gewerkt: groepen van bedrijven die allemaal een verschillende achtergrond c.q. specialisatie hebben, maar als één team de oplossing leveren en daarmee de coördinatie voor de opdrachtgever voor hun rekening nemen. Een geïntegreerde oplossing ontstaat overigens alleen als alle partijen binnen het consortium goed samenwerken. De integrale kwaliteit van het consortium is een voorwaarde om tot een succesvol resultaat te komen. Dat betekent dat over en weer partijen slimme oplossingen moeten zoeken omwille van prijs, architectonische kwaliteit, maakbaarheid, efficiency en dergelijke. Dit voorkomt voor de publieke opdrachtgever ook een vervelende situatie van moeizame systeemintegratie waarbij leverancier A kan stellen dat zijn oplossing niet optimaal werkt, omdat leverancier B in gebreke is gebleven of andersom. Bij PPS is er dus één opdrachtnemer: het consortium. Juridische aspecten: transactiekosten Omdat bij PPS-projecten gedurende een lange periode wordt samengewerkt en er prikkels in de samenwerking worden gebracht, is het belangrijk de afspraken zeer goed vast te leggen. Wat dat betreft is het logisch dat de (juridische) adviseurskosten hierdoor zullen toenemen. Aan de andere kant kan men stellen dat precies door het feit dat er samen zo goed naar de oplossingen en de tijdsbestendigheid daarvan, evenals de afspraken daaromheen wordt gekeken, de meerwaarde ontstaat. Iedereen wordt gedwongen over de horizon heen te kijken en het blijkt dat deze investering zich later dubbel en dwars terugverdient. Voorwaarde is wel dat het project enige omvang heeft, omdat anders de transactiekosten relatief gezien (te) zwaar op de totale projectkosten gaan drukken. Om een project van enige omvang te creëren is het ook mogelijk om kleinere projecten te bundelen (bijv. scholen). Tenslotte kan nog opgemerkt worden dat transactiekosten naar beneden zullen gaan naarmate er meer PPS-projecten worden uitgevoerd. Men kan immers steeds meer terugvallen op standaarden en ervaring uit het verleden

9 Wat is Publiek Private Samenwerking? Welke vormen van PPS? PPS wordt snel gehanteerd als een containerbegrip. Op grond van bovenstaande mag duidelijk zijn dat er niet één standaardvorm van PPS bestaat. PPS zegt meer iets over de gekozen aanpak en kan op allerhande manieren bij de meest uiteenlopende projecten handen en voeten gegeven worden. Toch is het mogelijk ruwe indelingen van PPS vormen te maken. Zo wordt vaak onderscheid gemaakt tussen de objectgebonden PPS en de gebiedsgebonden PPS. Objectgebonden PPS Bij de Objectgebonden PPS wordt een werk (een object) door meerdere partijen gerealiseerd. Meestal wordt de samenwerking vorm gegeven met een zogeheten DBFM(O) contract. Hierbij staan de letters voor respectievelijk Design, Build, Finance, Maintain en Operate. Ook zijn er allerlei tussenvormen denkbaar zoals DB, DBM en BM. DBFM(O) contract Bij dit contract worden de delen ontwerp, bouw, financiering, onderhoud en beheer in één keer aan de private partij overgedragen. Soms wordt de O van Operate toegevoegd, het runnen van het object. Dit laatste kan bijvoorbeeld via de facilitaire dienstverlening bij rijkshuisvestingsprojecten. Omdat binnen deze contractvorm de disciplines bij elkaar komen, wordt het ook wel een geïntegreerd contract genoemd. Deze contractvorm stimuleert private partijen de verschillende fases in de levensduurcyclus van projecten uitermate goed op elkaar af te stemmen. Zo kan er tijdens het ontwerp al rekening worden gehouden met onderhoud en indien afgesproken exploitatie. Denk hierbij aan het bewust weglaten van standaardplinten of het aanleggen van zeer duurzame vloeren, waarmee én de kwaliteit én de onderhoudsvriendelijkheid toenemen. Het resultaat is niet gedefinieerd als een product, maar als een dienst: niet een gegeven breedte van een weg, maar een vervoerscapaciteit, niet een vooraf vast omschreven gebouw, maar een werkcapaciteit. Output in plaats van input. Private partijen hebben binnen randvoorwaarden de vrijheid om zelf te bedenken hoe het door de publieke opdrachtgever verlangde doel het best gerealiseerd kan worden (de opdrachtgever geeft richting en ruimte ). Hoe beter ze het afgesproken resultaat bereiken, des te beter ze betaald worden waardoor private partijen gestimuleerd worden elke dag hun best te blijven doen gedurende de totale looptijd van het contract. Ofschoon de overheid in de regel zelf goedkoper geld kan lenen dan marktpartijen, moet niet vergeten worden dat de overheid geen opslag in rekening brengt voor financieringsrisico s. Tegenvallers komen op het moment dat ze zich voordoen vaak ten laste van de algemene middelen. Bij externe financiering komen deze risico s tot uitdrukking in het rentepercentage. Feitelijke verschillen zijn derhalve gering. Ook worden de kosten van risico s van vertraagde oplevering of overschrijding van budgetten bij de vergelijking tussen traditionele uitvoering en DBFMO niet altijd meegenomen. De aanbesteding van de DBFM(O) contracten wordt volgens de concurrentiegerichte dialoog uitgevoerd. Hierbij wordt met private partijen onderhandeld over prijs, risico s en kwaliteit van ontwerp en diensten. Doel is om tot concurrerende biedingen te komen en uiteindelijk de beste bieding te selecteren. Hierdoor worden private partijen bij voorbaat geprikkeld hun beste beentje voor te zetten. In deze aanbestedingsronde krijgt de aanbestedende publieke partij volledig inzicht in de inschatting en beprijzing van de project risico s. Is een contract vervolgens eenmaal gegund, weet de publieke partij ook tot in lengte van dagen waar zij aan toe is: de kans op onverwachte risico s en daarmee financiële stroppen is bijzonder klein. Gebiedsgebonden PPS De tweede vorm is de Gebiedsgebonden PPS waarbij gebiedsontwikkeling met meerdere partijen wordt gerealiseerd. Denk hierbij aan de aanleg van woonwijken, stationslocaties, bedrijventerreinen en herstructureringen. Natuurlijk kunnen hierbij combinaties ontstaan met Objectgebonden PPS-en zoals bij een PPS school in een nieuwbouwwijk. Binnen gebiedsgebonden PPS wordt vaak gewerkt met een Joint-Venture model waarbij de lusten en lasten door publieke en private partijen via een vooraf overeengekomen sleutel worden verdeeld. Het Joint-Venture model is één van de mogelijke / theoretische samenwerkingsvormen. In het schema hieronder worden de meest voorkomende mogelijkheden toegelicht. In de praktijk zijn ook diverse tussenvormen mogelijk. Traditioneel Feitelijk kan men stellen dat het traditionele model geen PPS is. Het hele proces van gebiedsontwikkeling is in handen van de gemeente: zij doet de verwerving, maakt terreinen bouwrijp en geeft de grond uit. Vaak geschiedt de verwerving pas nadat het definitieve plan is vastgesteld. In het traditionele model heeft de gemeente maximale sturing op het proces, maar neemt ze ook al het risico. Wanneer de gemeente vooraf vergeet om strategische verwervingen uit te voeren, dan zal de prijs die betaald moet worden voor Samenwerkingsvorm Verwerving Bouwrijp maken Gronduitgifte Traditioneel- geen PPS Gemeente Gemeente Gemeente Bouwclaim Gedeeld Gemeente Gemeente Joint-Venture Gedeeld Gedeeld Gedeeld Exploitatie overeenkomst Marktpartijen Verhaald op marktpartijen Marktpartijen Concessie Gemeente, marktpartijen of beiden Marktpartijen Marktpartijen 14 15

10 Wat is Publiek Private Samenwerking? de verwerving van de gronden meestal substantieel hoger zijn dan de oorspronkelijke ramingen. Hiermee komt een extra groot kapitaalbeslag op deze manier van gebiedsontwikkeling te liggen, omdat men niet (in voldoende mate) aan strategische verwervingen doet. Het gevolg hiervan is dat men op zoek is gegaan naar samenwerkingsvormen waarbij dit kapitaalbeslag werd gedeeld met marktpartijen, zie hieronder. Exploitatieovereenkomst De gemeente is verantwoordelijk voor de openbare ruimte en de marktpartijen doen de rest. Kosten van de openbare ruimte worden door de gemeente doorbelast aan de marktpartijen. Uiteraard worden hierbij verdere afspraken gemaakt onder meer om absolute duidelijkheid te hebben dat marktpartijen conform bestemmingsplannen gaan ontwikkelen en uitvoeren. Bouwclaim Bij het bouwclaimmodel kan het kapitaalbeslag worden gedeeld met marktpartijen. Verwervingen worden gedaan door marktpartijen die als ontwikkelaar betrokken zijn bij het totale project, waarbij niet-bouwrijpe gronden aan de gemeente worden overgedragen. De gemeente maakt in beginsel terreinen bouwrijp en legt het openbaar gebied aan. De verwerver (de marktpartij) krijgt voor haar verwerving van de gemeente een bouwclaim terug (op de uitgegeven bouwrijpe kavels door de gemeente). De gemeente draagt bij deze vorm het grondexploitatierisico. Joint-Venture Bij het Joint-Venture model werken Gemeente en ontwikkelaar nog verder samen. In de regel wordt hierbij door hen een GEM (Gemeenschappelijk Exploitatie Maatschappij) opgericht: een geprivatiseerd grondbedrijf op locatieniveau. De niet-bouwrijpe gronden worden aan de GEM overgedragen waarna deze ze bouwrijp maakt en het openbaar gebied aanlegt. Vervolgens geeft de GEM de bouwrijpe kavels uit aan de marktpartij. De GEM draagt het exploitatierisico. Concessiemodel Vaak wordt hierbij gestart vanuit een gemeentelijke grondeigendompositie waaruit een tender wordt georganiseerd. De niet-bouwrijpe gronden gaan daarmee uiteindelijk naar een marktpartij die deze bouwrijp maakt en het openbaar gebied aanlegt. De marktpartij ontwikkelt de bouwrijpe kavels voor eigen rekening en risico en draagt 100% van het grondexploitatierisico. De gemeente ontvangt haar vergoeding via het bedrag dat de marktpartij voor de concessie heeft betaald. Allianties Soms is het moeilijk risico s van te voren in te schatten. Daarom kunnen private en publieke partijen besluiten via een alliantiecontract deze risico s met elkaar te delen. Hierbij wordt door beide partijen een soort gezamenlijke vereveningspot gemaakt, waaruit tegenvallers worden betaald, terwijl meevallers de pot weer kunnen aanvullen. Aan het einde van de rit wordt de pot verdeeld over de partijen, zodat iedereen er baat bij heeft opbrengsten te maximaliseren en kosten te minimaliseren

11 Waarom PPS en de doelstelling van PPS Netwerk NL Om deze vraag deels te beantwoorden kan geciteerd worden uit de PPS Voortgangsrapportage 2007 en vooruitblik 2008: Eén van de pijlers in het coalitieakkoord is: Een slagvaardige en verbindende overheid die een bondgenoot is voor burgers, en een dienstbare publieke sector. Een adequate uitvoering van het beleid moet voorop staan, waarbij op output, de uiteindelijke kwaliteit van de dienstverlening, gestuurd wordt. De burger moet hierbij optimaal waar voor zijn geld krijgen en de doelstelling van het kabinet is dat de burger de dienstverlening met gemiddeld een 7 waardeert. Het is duidelijk dat de huidige gemiddelde waardering van de dienstverlening nog niet bij een 7 ligt. De kans dat deze milestone binnenkort via de traditionele aanpak van projecten wordt gehaald is klein. Het ontbreekt niet aan goede wil, maar de complexiteit en omvang van de issues zijn simpelweg te groot voor traditionele benaderingen. Tegelijkertijd worden de uitdagingen voor de overheid steeds groter. Hierbij valt te denken aan de kosten die de vergrijzing met zich meebrengt, energieen milieuvraagstukken, kosten van de zorg, goede infrastructuur, prachtwijken, enzovoorts. De PPS Voortgangsrapportage gaat verder: Bij PPS wordt vaak gebruik gemaakt van een geïntegreerde contractsvorm, het zogenaamde DBFM(O) contract. DBFM(O) is een goed middel om de overkoepelende doelstelling van een klantgerichte dienstverlening te bereiken omdat het contract het werkelijk leveren van de afgesproken prestaties bevordert. De kwaliteit van de overheidsdienstverlening moet merkbaar verbeteren en anderzijds moet de efficiency omhoog waardoor kosten kunnen dalen. De uitdaging voor de komende jaren is om te leren van de lessen van de afgelopen 10 jaar en die te gebruiken om contracten en processen te standaardiseren, waarbij én overheden én private partners meer projecten sneller kunnen opstarten zonder het wiel opnieuw uit te vinden. Het resultaat hiervan zal zijn dat transactiekosten worden verlaagd en doorlooptijden kunnen worden ingekort. Met andere woorden: Het is duidelijk dat juist PPS een bijzonder geëigend instrument is om binnen de grenzen van overheidsbegrotingen niet alleen haar huidige maar ook haar toekomstige ambitieuze doelstellingen duurzaam te kunnen realiseren. Doelstelling PPS Netwerk Nederland Nu de meerwaarde, voordelen en passendheid van PPS in het huidige tijdsgewricht duidelijk zijn, rest de logische vraag: Waarom gaan publieke partijen dan nog niet massaal aan de PPS? De ervaring wijst uit dat dit enerzijds nog te maken heeft met de ruime beschikbaarheid van financiële middelen en anderzijds met zaken als onbekendheid en onvoldoende vertrouwen. Om met het punt van de beschikbaarheid van financiële middelen te beginnen, kan men stellen dat dit eigenlijk een spijtige reden is, die men niet van een professionele organisatie als de overheid, gefinancierd met publiek geld, zou mogen verwachten. Toch valt niet te ontkennen dat daar waar de overheidsmiddelen beperkt zijn, de stimulans te gaan PPS-en meteen enorm toeneemt. Willem Vermeend, de voorzitter van PPS Netwerk Nederland, heeft al geuit dat door niet voldoende gebruik van het PPS instrumentarium te maken, er elk jaar in Nederland vele miljarden Euro s verloren gaan. Hij bestempelt dit onomwonden als maatschappelijk onverantwoord. Aangezien de tijd van economische voorspoed voorlopig voorbij lijkt te zijn en tegelijkertijd de maatschappelijke agenda alsmaar groter wordt, is de kans groot dat binnenkort de ambities van publieke partijen niet meer volledig te realiseren vallen met een traditionele (niet- PPS) aanpak. Beschikbaarheid van financiële middelen of niet, het moge duidelijk zijn dat het niet PPS-en, terwijl een project daar wel in hoge mate geschikt voor zou zijn, uiteindelijk vooral gelegen is in het feit dat publieke partijen nog niet vertrouwd genoeg met PPS zijn. Dit laatste kan men soms zelfs letterlijk nemen: een wantrouwen jegens private partijen

12 Waarom PPS en de doelstelling van PPS Netwerk NL PPS Netwerk Nederland heeft als doelstelling deze vicieuze cirkels te doorbreken onder andere door op een neutrale wijze: 1. Publieke partijen kennis te laten maken met PPS als instrumentarium > kennisvergroting en wegnemen van misverstanden 2. Publieke partijen kennis laten maken met andere publieke partijen en private partijen om face-to-face vragen te kunnen stellen en ervaringen uit te kunnen wisselen > leren uit de praktijk en wederzijdse begripsvorming creëren tussen publieke en private partijen 3. Concrete, pragmatische opstarthulp geven aan publieke partijen die overwegen bepaalde projecten via een PPS uit te voeren Voor alle duidelijkheid: de doelstelling van PPS Netwerk Nederland is niet om voortaan elk project als een PPS uit te laten voeren, maar wél om publieke partijen geen grote PPS kansen te laten missen. Het is zonde om projecten waarmee een substantiële PPS meerwaarde gerealiseerd had kunnen worden, op een traditionele manier te blijven uitvoeren. Dienstverlening PPS Netwerk Nederland PPS Netwerk Nederland is een neutraal platform van publieke en private bedrijven (de leden) en instellingen dat zich ten doel heeft gesteld publieke partijen met concrete raad en daad bij te staan bij de afweging van investeringsbeslissingen. Hierbij gaat het specifiek om de vraag of projecten traditioneel gefinancierd en uitgevoerd moeten worden of via een PPS (Publiek Private Samenwerking). PPS Netwerk Nederland werkt vanuit de publieke (maatschappelijke) vraagkant. Eerder in dit boek vermeldden we al dat de PPS businesscase voor zowel de publieke als de private partijen uiteraard zinvol moet zijn. Wat dit betreft is PPS zelfregulerend: indien er voor betrokkenen geen gezamelijke positieve businesscase te formuleren valt, wordt er niet aan PPS gedaan. De downside om met elkaar te kijken of een PPS haalbaar lijkt, is met andere woorden nihil. De upside daarentegen is zoals we hebben gezien- zeer substantieel: tot 20% meerwaarde. Als er een concrete vraag van overheidspartijen is rondom de PPS geschiktheid c.q. haalbaarheid van nieuwe projecten (Gebiedsontwikkeling, Infrastructuur, Maatschappelijk vastgoed, Milieu, enz.), kan het Netwerk snel en laagdrempelig expertise mobiliseren via haar leden en partners (private en publieke partijen). Doel blijft om in een vroeg stadium, in de visievormingsfase, met elkaar te kijken of projecten een interessante PPS potentie hebben. Voor wie? PPS Netwerk Nederland staat in dienst van de publieke partijen en wil met name de volgende publieke partijen van adequate informatie op PPS gebied voorzien: Gemeenten Provincies Onderwijs en zorginstellingen Woningbouwcorporaties Rijksoverheid Nationale Koepelorganisaties Zelfstandige Bestuursorganen (ZBO s) Hierbij worden de volgende projecten en segmenten onderscheiden: Maatschappelijk vastgoed Onderwijshuisvesting Zorg Ziekenhuizen Medische Centra: Cure Verpleeg/verzorghuizen: Care Infrastructuur Gebiedsontwikkeling Combinatieprojecten 20 21

13 Waarom PPS en de doelstelling van PPS Netwerk NL Sectoren Kennisgebieden Vastgoed Visie vorming Gebieds ontwikkeling Financieel Opstarthulp Infrastructuur Projectmanagement Opstarthulp > PPS Netwerk TV Opstarthulp > de Praktijkbijeenkomsten Om de communicatie tussen partijen verder te bevorderen en mensen te kunnen ondersteunen bij het opstarten van projecten, heeft het Netwerk een heel scala van middelen ontwikkeld, welke doorgaans gratis voor publieke partijen zijn. Opstarthulp > de PPS Netwerk Nederland Kennisbank Publieke partijen die zich interesseren voor PPS dienen zich eerst behoorlijk te kunnen oriënteren. Tot november 2007 was er geen mogelijkheid om op één plaats alle beschikbare PPS kennis gestructureerd, gevalideerd en compleet afroepbaar te maken. PPS Netwerk Nederland lanceerde vervolgens de Kennisbank. Deze Kennisbank bevindt zich binnen de website van het Netwerk ( en bestaat uit twee delen, te weten een algemeen publiek gedeelte en de Kennisbank zelf. De Kennisbank werkt als een soort Google op het gebied van PPS waarbij alle informatie gevalideerd en georganiseerd is. Minder massa dus dan via reguliere zoektochten maar gelijk toegang tot relevante, kwalitatief hoogwaardige informatie. De Kennisbank wordt dagelijks gevoed door publieke en private partijen. Nadat een redactie de input heeft gecheckt, wordt deze informatie direct publiek toegankelijk gemaakt. Op dit moment bevat de Kennisbank meer dan 1000 artikelen, powerpoints, case-studies en dergelijke en dit groeit dagelijks verder. Via de website kan ook het zoekgedrag van gebruikers worden achterhaald, waardoor er meteen met de informatievoorziening kan worden ingespeeld op de praktijkvragen. Services & Operations Overig Overig Hierboven ziet u het navigatiesysteem van de Kennisbank, met aan de linkerkant de sectoren en aan de rechterkant de kennisgebieden. Men kan aanklikken binnen welke sector en/of kennisgebied men wil zoeken, maar een combinatie is ook mogelijk door zowel een van de vijf sectoren aan te klikken als een van de vijf kennisgebieden. Bijvoorbeeld: Infrastructuur/Realisatie (als boven aangegeven). Opstarthulp > de PPS Netwerk Nederland Nieuwsbrief Realisatie De PPS Netwerk Nederland Nieuwsbrief wordt gevoed door de website en vervolgens gratis verstuurd naar (op dit moment) adressen van (potentiële) publieke PPS gebruikers/beslissers. Op deze manier worden publieke partijen comfortabel op de hoogte gehouden van de laatste ontwikkelingen op PPS gebied. Welke andere gemeenten zetten het PPS instrument in en met welk doel? Hoe verloopt de PPS renovatie van het Ministerie van Financiën? Waar worden met wie bijeenkomsten georganiseerd? Het is duidelijk dat de lezer hierna meteen via de hyperlinks in de Kennisbank veel meer gedetailleerde informatie kan oproepen. PPS Netwerk Nederland heeft in april 2008 PPS Netwerk TV geïntroduceerd. PPS Netwerk TV is hét medium waarmee praktijkexperts (zowel opdrachtgevers als opdrachtnemers) in video-interviews hun ervaringen met PPS delen met de kijker. Onderwerpen die worden behandeld zijn o.a. aanbestedingsprocessen, contractvormen, de meerwaarde van PPS en de S van Samenwerking. Niet in de vorm van theoretische beschouwingen maar aan de hand van concrete projecten zoals de renovatie van het Ministerie van Financiën, de N31, Schieveste enzovoorts. Het doel van PPS Netwerk TV is publieke partijen meer inzicht te geven in de meerwaarde die PPS biedt. Anderzijds is PPS Netwerk TV ook interessant voor private partijen om te kijken hoe publieke partijen PPSprojecten (hebben) ervaren. Via de inzichtelijkheid over en weer ontstaat begrip en vertrouwen: twee essentiële elementen voor de S van Samenwerking. Voorbeelden van PPS Netwerk TV met zowel publieke als private praktijkexperts. PPS Netwerk Nederland organiseert talloze praktijkbijeenkomsten over uiteenlopende zaken zoals Aanbestedingsrecht en PPS maar ook sessies met de PPS deskundigen van de verschillende politieke partijen. Het Netwerk organiseert evenementen op eigen initiatief, doet dit soms op verzoek van anderen of treedt op binnen evenementen van derden. Opstarthulp > De Quick Scan Indien een publieke partij behoefte heeft met marktpartijen en/of publieke partijen meningen en ervaringen uit te wisselen over de mogelijkheden om hun eigen project via een PPS uit te gaan voeren, is de Quick Scan een uitgelezen instrument om vrijblijvend een eerste indruk van de mogelijkheden en do s and dont s te krijgen. Tijdens de Quick Scan kan op deze wijze door praktijkexperts snel een eerste inschatting worden gemaakt van de mogelijke meerwaarde van het specifieke project. Er kan worden ingegaan op de aanbestedingstechnische aspecten, van procesmanagement, enzovoort. Andermaal: het principe hier is dat door elkaar rondom een concrete case in een vroeg stadium te ontmoeten, men wederzijds begrip krijgt, men snel en ongecompliceerd ervaringen kan uitwisselen, men niet over algemene PPS principes en voor- en nadelen praat, maar over de PPS meerwaarde van de concreet ingebrachte praktijkcase

14 Waarom PPS en de doelstelling van PPS Netwerk NL Het spreekt voor zich dat een publieke partij die zich middels een Quick Scan wil laten informeren over de (on)mogelijkheden, vooraf met PPS Netwerk Nederland bepaalt wat de scope van een dergelijke sessie wordt (met wie precies, en dergelijke). Aangezien PPS Netwerk Nederland zelf geen realiserende partij is, is zij daarbij volstrekt neutraal. Ook kan zij met het oog op het aanbestedingsrecht (in essentie is er geen juridisch verschil hier tussen traditioneel en PPS) veel vrijer opereren dan andere partijen; ook voor potentiële opdrachtgevers. PPS Netwerk Nederland heeft reeds Quick Scans uitgevoerd bij ziekenhuizen, gemeentes (gebiedsontwikkeling en combinaties met maatschappelijk vastgoed), provincies (gebiedsontwikkeling in combinatie met infrastructuur), scholen, musea, het Rijk, enzovoorts. Opstarthulp > het Ontwikkelingsfonds Soms ontbreekt het publieke partijen aan middelen om überhaupt op een serieuze manier PPS afwegingen te kunnen maken. Om te voorkomen dat in dergelijke situaties kansen voor PPS worden gemist is PPS Netwerk Nederland voornemens een ontwikkelingsfonds op te richten. Op basis van een positieve Quick Scan kunnen publieke partijen een beroep doen op dit fonds ter voorfinanciering van nader onderzoek en voorbereiding van de aanbesteding. Verdieping en selectie > PPC s en daadwerkelijke aanbesteding/selectie/uitvoering Publieke partijen voeren in de regel eerst een PPC (Publiek Private Comparitor) uit alvorens definitief een beslissing te nemen over het al dan niet volgen van een PPS route. Bij een dergelijke PPC wordt een nauwkeurige vergelijking gemaakt tussen de voor- en nadelen (inclusief de financiële) van een mogelijke PPS- versus een traditionele route. Met dit instrument wordt het project systematisch doordacht op de kansen, op risico-overdracht en het potentieel voor meerwaarde. Door deze analyse kan in een vroege fase een bewuste en onderbouwde keuze vóór of tegen PPS worden gemaakt. De Quick Scan van PPS Netwerk Nederland kan in dit verband worden gezien als een pre-ppc. Het voordeel voor publieke partijen is dat als de Quick Scan uitwijst dat een project grote PPS potentie heeft, men er gevoeglijk vanuit kan gaan dat een PPC absoluut zinvol is en geen verloren moeite zal blijken te zijn. Het is al eerder gememoreerd: het Netwerk heeft verder geen belang bij het al dan niet uitvoeren van de PPS-projecten zelf. Zij is dan ook niet actief op het gebied van aanbesteding/ selectie/uitvoering. Uitrol > het PPS Netwerk Nederland Participatiefonds (PIN) PPS Netwerk Nederland heeft vanaf haar begin bepleit dat publieke partijen in bepaalde gevallen moeten kunnen meeparticiperen in de PPS-projecten die zij zelf hebben geïnitieerd. Naast haar rol als uiteindelijke opdrachtgever/klant kan men zodoende risicodragend meedoen in het project zelf. Binnenkort zullen hierover nadere aankondigingen worden gedaan. Het is goed te zien dat de conclusies van de commissie Ruding naadloos aansluiten op de zienswijze van PPS Netwerk Nederland. In een overzicht ziet de dienst verlening van het Netwerk er als volgt uit: 24 25

15 Concrete voorbeelden van PPS Afvalwater Haagse Regio De samenwerking tussen het Hoogheemraadschap van Delfland en het internationale consortium Delfluent is de eerste Publiek Private Samenwerking in de watersector in Nederland. De bouw van de afvalwaterzuiveringsinstallatie (AWZI) Harnaschpolder en de renovatie van de AWZI Houtrust maken onderdeel uit van deze PPS. De oplevering van beide projecten zal medio 2009 plaatsvinden. Foto: Martin Kers Het Hoogheemraadschap Delfland heeft het ontwerp, de bouw en exploitatie van de nieuwe afvalwaterzuivering in de Harnaschpolder samen met de renovatie en exploitatie van de afvalwaterzuivering Houtrust toevertrouwd aan Delfluent. Delfluent (een samenwerkingsverband tussen Veolia water, Evides, Rabobank, Heijmans en Strukton) werkt aan het ontwerpen, bouwen, financieren en beheren van de afvalwatervoorzieningen in de regio Den Haag. Het betreft een 30-jarig DBFO-contract met een contractwaarde van 450 miljoen (netto contante waarde). Kostenbesparing en risicobeheersing waren de belangrijkste redenen om voor een PPS te kiezen. Maar zaken als innovatie, kwaliteit en duurzaamheid zijn minstens zo belangrijk als het gaat om de zuivering van water. de hele watersector. Het belangrijkste voordeel van de PPS is een forse besparing van de bouw en exploitatie van waterzuiveringen in eigen beheer. Hierdoor hoeven de tarieven voor het zuiveren van afvalwater de komende decennia minder sterk te stijgen. Voormalig dijkgraaf van het Hoogheemraadschap van Delfland, de heer drs. P.H. Schoute: De AWZI Harnaschpolder is in een tijdsbestek van drieënhalf jaar gebouwd. Dat is vijf maanden korter dan was gepland. Naast deze besparing in tijd zijn ook veel kosten bespaard. Dat levert weer een voordeel op voor de inwoners en het bedrijfsleven in de Haagse regio. Informatie Meerwaarde PPS Het project heeft een kostenbesparing voor de opdrachtgever opgeleverd van 17% ten opzichte van een traditionele aanbesteding. De bouw is eerder opgeleverd dan beoogd en er zijn nieuwe standaarden ontwikkeld voor Meer informatie kunt u vinden op: en Een interview met projectdirecteur Dick Spinder van consortium Delfluent kunt u vinden op bij PPS Netwerk TV. Foto: Aeroview Rotterdam 26 27

16 Concrete voorbeelden van PPS PPS Renovatie Financiën PPS Renovatie Financiën is het eerste PPS-project voor rijksgebouwen in Nederland. De hoofdzetel van het Ministerie van Financiën aan het Korte Voorhout in Den Haag wordt ingrijpend gerenoveerd. De installaties worden vernieuwd en de inrichting van het pand wordt aangepast aan de eisen van deze tijd en de wensen van het Ministerie. Het gebouw wordt naar verwachting eind 2008 in gebruik genomen. PPS Montaigne Lyceum Het Montaigne Lyceum in Den Haag is de eerste school in Nederland die via een Publiek Private Samenwerking is gerealiseerd. Dit project maakte onderdeel uit van een PPS Pilot Programma Scholenbouw. De Stichting Confessioneel Onderwijs Lucas, de gemeente Den Haag en de Ministeries van Onderwijs Cultuur & Wetenschappen en Financiën besloten gezamenlijk om te onderzoeken of PPS bij scholenbouw in Nederland voordelen oplevert. Safire b.v. is verantwoordelijk voor het ontwerp, de renovatie, de financiering en herinrichting van het Ministerie van Financiën in Den Haag (66.000m2), inclusief het beheer en onderhoud van het gebouw. Dit project is aangewezen als een proefproject voor toekomstige contracten voor publieke gebouwen. De contractduur is na ingebruikname 25 jaar. Het DBFMO-contract heeft een contractwaarde van 173 miljoen (netto contante waarde). Safire is een samenwerkingsverband tussen Strukton, BURGERS ERGON, GTI, ISS Facility Services en een investeringsfonds van ABN AMRO en DIF. De architect is Meyer en Van Schooten Architecten. De Rijksgebouwendienst en het Ministerie van Financiën hebben in hun beoordeling naast de prijs ook kwalitatieve criteria meegewogen. De aanbiedingsprijs bestaat niet alleen uit de bouwkosten, maar ook uit het onderhoud, de energiekosten en facilitaire diensten. Dit maakt een lifecyclebenadering mogelijk. Meerwaarde PPS De kostenbesparing voor de opdrachtgever is 15% in vergelijking met een traditionele aanbesteding. De ontwerpopgave is opgevat als meer dan alleen een renovatie. Van een gesloten gebouw met een complexe logistiek ontstaat, door onder andere een doorbraak in de gevel, een toegankelijk gebouw waarbij de looplijnen korter worden gemaakt en functies efficiënter worden gepositioneerd. Plv. Projectdirecteur PPS Renovatie Financiën Sietske Bergsma: Het Ministerie van Financiën heeft meer kwaliteit gekregen met PPS en meer ontwerpkeuzes vanuit een levensduurbenadering. Voorbeelden zijn de verplaatsing van de ingang, overkapping van de binnentuin en een dubbele gevel die de temperatuur reguleert binnen het gebouw. De voorlopige conclusie is: meer waarde voor minder geld! Informatie Meer informatie kunt u vinden op: renovatie, en Een interview met plv. projectdirecteur Sietske Bergsma kunt u vinden op bij PPS Netwerk TV. Foto: Meyer en Van Schooten / CIIID Cees van Giessen TalentGroep Montaigne (een samenwerkingsverband tussen Strukton, Imtech en ISS Facility Services) is verantwoordelijk voor het ontwerp, bouw, inrichting, onderhoud, financiering, beheer en de exploitatie van de school. Het Montaigne Lyceum is gebouwd voor 1200 leerlingen. Er is een DBFMO-contract getekend voor 30 jaar met een contractwaarde van 27 miljoen euro (netto contante waarde). Beweegredenen om te kiezen voor een PPS waren: meer tijd voor onderwijs, een hogere kwaliteit voor hetzelfde budget, de mogelijkheid om te profiteren van creatieve ideeën uit de markt en meer zekerheid over de uitgaven op de langere termijn. Meerwaarde PPS Dit PPS-project heeft een duidelijke kwalitatieve meerwaarde én een financiële meerwaarde van 16% opgeleverd ten opzichte van een traditionele aanbesteding. Het ontwikkelde gebouw sluit aan bij de specifieke onderwijskundige visie van het Montaigne Lyceum. Er wordt gewerkt in leerdomeinen; grote multifunctionele ruimtes waarin leerlingen alleen of in groepjes allerlei activiteiten kunnen uitvoeren. Groot voordeel van deze nieuwe manier van aanbesteden is dat het Montaigne Lyceum zich volledig kan toeleggen op haar kerntaak: het verzorgen van onderwijs. Prof. Dr. Willem Vermeend, voorzitter PPS Netwerk Nederland: Het resultaat van visie, daadkracht en vertrouwen in de samenwerking met private partijen (TalentGroep) mag gezien worden: hoge kwaliteit, aanvaardbare kosten en langjarige zekerheid met daardoor meer tijd voor de kerntaken van de school. Informatie Meer informatie kunt u vinden op: en Een interview met rector Piet Post en Jeroen Mieris, projectmanager Strukton Integrale Projecten, kunt u vinden op bij PPS Netwerk TV. Het boek: Montaigne Lyceum: een schoolvoorbeeld! is gratis te bestellen bij PPS Netwerk Nederland. Foto s: Maarten Laupman 28 29