VERSLAG EXCURSIE LEVEN IN DE POEL IN VIJFWEGEN

Transcriptie

1 VERSLAG EXCURSIE LEVEN IN DE POEL IN VIJFWEGEN Zaterdag 13 mei u -12 u Plaats: Kampstraat te Vijfwegen, Staden. Om 9 uur stond iedereen paraat aan het oude stationsgebouw in Vijfwegen om samen met onze gids, Ivan Bruneel, op stap te gaan. We werden meteen al begroet door een overvliegende en zingende veldleeuwerik. Ivan had de dag ervoor in 4 poelen al enkele fuiken uitgezet en we waren natuurlijk heel benieuwd naar de vangst. Eerst kregen we van hem nog een woordje uitleg over het gehuchtje Vijfwegen, niet meteen een grootstad, maar wel met een heel mooie omgeving en mooie stukjes natuur.

2 VIJFWEGEN Het gehucht ligt op een kruising van vijf wegen, namelijk de kruising van de Ieperstraat, de Rekestraat, de Sint-Elooistraat, de Langemarkstraat en de Kampstraat. Vlakbij ligt het bos van Houthulst, het Vrijbos. Vijfwegen ligt op de grens van Langemark-Poelkapelle, Staden en Westrozebeke en werd in de Eerste Wereldoorlog verwoest. Het stationsgebouw Vijfwegen (voormalig station Westrozebeke) werd in 1992 gerestaureerd en is een gemeenschapscentrum. Vroeger was het er wel levendiger dan nu. De aanwezigheid van een kazerne, cafés en het station zorgden voor wat animo. Het is van ergens in de jaren 50 geleden dat de laatste treinen er gereden hebben en de spoorweg is nu omgevormd tot een fietsroute: de Vrijbosroute. Het treinspoor liep van Ieper naar Torhout en werd soms nog gebruikt om munitie mee te vervoeren.

3 OP STAP We begonnen onze wandeling met de aanblik van een dramatisch voorval: Een bestaande amfibieënpoel werd onlangs door de eigenaar dichtgegooid. Jaren van ontwikkeling gingen in enkele minuten verloren. De poel was zeer waardevol en belangrijk voor de omgeving want er zat geen vis in waardoor de amfibieën zich goed konden voortplanten en overleven. Ironisch genoeg had men voordien er alles aan gedaan om bij de aanleg van de Fluxys gasleiding ervoor te zorgen dat de poel gespaard zou blijven. Daarom had men de leiding een stuk naar links verplaatst maar jammer genoeg was dit dus een maat voor niets. Dan was het tijd voor het echte werk: de eerste poel. Als snel verdrongen we elkaar (er vielen geen gewonden ) om te zien wat er in de fuik zat. Het was al meteen de moeite: de fuik zat vol met driedoornige stekelbaarsjes. Ook zagen we enkele dikkopjes van de bruine kikker en enkele bootsmannetjes of rugzwemmers: dit zijn wantsen die af en toe naar het wateroppervlak komen waar ze hun achterlijf boven water steken om lucht te nemen. De luchtbel nemen ze mee onder water waardoor ze dan een zilveren uitzicht krijgen. De driedoornige stekelbaars is een klein visje (tot +/- 10 cm) dat zijn (3) stekels op zijn rug recht zet wanneer het bedreigd wordt. De mannetjes krijgen een rode buik in de paaitijd. Het mannetje maakt een nestje met plantenmateriaal op de bodem van de poel. Het vrouwtje legt, na goedkeuring van het nest natuurlijk (of wat had je gedacht ), daarna de eitjes in het nestje. Dan is het opnieuw de beurt aan het mannetje om de eitjes in het nestje te bevruchten. Daarna doet het mannetje aan broedzorg: hij wappert met de vinnen over de eitjes om ze steeds van vers, zuurstofrijk water te voorzien. Naast de driedoornige heb je ook de tiendoornige stekelbaars maar die komt minder voor. Hij maakt ook zijn nest eerder tussen de planten en niet op de bodem.

4 Driedoornige stekelbaars Na ons onderzoek in de eerste poel werd alle materiaal goed ontsmet. Dit wordt gedaan om de verspreiding van ziektes van de ene poel naar de andere te voorkomen. Vooral de schimmel Batrachochytrium dendrobatidis is zeer schadelijk voor salamanders en men probeert dan ook om de verspreiding van deze schimmel zoveel mogelijk te voorkomen.

5 Op de weg naar onze tweede poel passeerden we een stuk schraal grasland waar het vol stond met brandnetels. De gemeente Staden doet namelijk aan graslandbeheer (2 keer per jaar maaien en maaisel afvoeren) en men had blijkbaar besloten om het grasmaaisel te storten op een bloemenweide. Het resultaat liet niet lang op zich wachten: door de overvloed aan voedingsstoffen ontwikkelden er zich al snel brandnetels en is er van bloemen niet veel meer te zien. Daar zagen we ook 2 obussen liggen die er ons meteen aan herinnerden in welke (front)streek we hier waren. Ook in de tweede poel was het boenk derop maar dan voor enkele andere soorten. Er zaten maar liefst 38 salamanders in de fuiken waaronder de kleine watersalamander (15 m, 5 v), de alpenwatersalamander (6m, 3v) en de vinpootsalamander (7m, 2v). Vooral de vinpootsalamanders waren bijzonder omdat ze toch minder algemeen zijn dan de andere 2 soorten. Naast de salamanders zagen we ook nog een grote larve van een watertor, 4 kleine watertorren en 2 rugzwemmers

6 De alpenwatersalamander (Triturus alpestris) Deze salamander is vooral herkenbaar aan de egaal oranje buik, zonder vlekken. Ze hebben ook een bleke flank met vlekjes. Het mannetje is opvallend blauwgrijs en heeft een kleine rugkam. Het vrouwtje is minder opvallend. De alpenwatersalamander wordt tot 12 cm lang en is iets groter dan de kleine watersalamander en de vinpootsalamander. Koppel alpenwatersalamanders: v onderaan

7 De kleine watersalamander (Triturus vulgaris) Iets kleiner dan de alpenwatersalamander (tot 10 cm). De buik is lichter van kleur en gevlekt. Ook de keel is gevlekt. Het mannetje heeft een grote ononderbroken rugkam, kop soms duidelijk gestreept.

8 De vinpootsalamander of draadstaartsalamander (Triturus helveticus) Iets kleiner dan de kleine watersalamander (tot 9cm) en vooral opvallend door de aanwezigheid van zwemvliezen aan de achterpoten (mannetjes) en de staart die eindigt met een draadvormig uiteinde (duidelijker bij de mannetjes). Buik licht van kleur en gevlekt maar in tegenstelling tot de kleine watersalamander is de keel niet gevlekt. De rugkam bij de mannetjes is lager dan de staartkam. Het vrouwtje heeft ook een wit vlekje op de flank boven de achterpoten.

9 Voortplanting salamanders De mannetjes zijn in het algemeen iets kleiner dan de vrouwtjes. De mannetjes dansen achteruit en leggen spermatoforen af (pakketjes sperma) waarna de vrouwtjes er overheen gaan liggen en de spermatoforen opnemen via de cloaca. (Uit de groep klonken hier en daar bewonderende kreetjes voor deze manier van voortplanten, hopelijk brengt het niemand op ideëen ) Na zo n 2 dagen worden er al eitjes gelegd maar in ongunstige omstandigheden kan het vrouwtje zelfs wachten tot in het najaar. De eitjes worden, in tegenstelling tot kikkers en padden, zorgvuldig één voor één afgezet op planten en ze worden in een blaadje gewikkeld waardoor ze beter beschermd zijn. De larven van de salamanders hebben uitwendige kieuwen. Nog een leuk weetje van Ivan over salamanders: ze zijn bijziend aan land en verziend onder water. en eentje over kikkers: kikkerdril van de groene kikker drijft op het water, die van de bruine kikker ligt of zweeft gewoon in het water onder het oppervlak. Na de tweede poel kwamen we aan de rand van het Vrijbos en aan het domein van DOVO (ontmijningsdienst). Daar worden al sinds jaar en dag de (gifgas)bommen uit de eerste wereldoorlog onschadelijk gemaakt. Nog steeds worden er elk jaar onontplofte granaten en obussen gevonden in de streek en de eerste jaren zal dit zeker nog niet stoppen. DOVO heeft dan ook nog jaren werk om alles te ontmantelen. Sedert de terreurdreiging is men veel strenger in verband met toegang tot het domein. Hopelijk kunnen we op een volgende excursie daar eens een kijkje nemen. Het domein is zeer waardevol gebied, ook al omdat het er zeer rustig is want er mag bijna niemand komen. Men vindt er onder ander ronde zonnedauw, de aardbeivlinder en zelfs de levendbarende hagedis. We vervolgden onze weg en zagen dan een grote dode boom op enkele honderden meters van het DOVO domein. Ivan vertelt: Twee jaar geleden viel de bliksem in op de boom en zette die in brand. Omwoners belden naar de brandweer met het bericht er staat een boom in brand bij DOVO. Bij de brandweer was er begrijpelijkerwijs grote paniek uitgebroken en alle korpsen uit de omliggende gemeentes waren uitgerukt om ter plaatse te zien dat de boom eigenlijk heel ver van DOVO stond en ze daar eigenlijk voor niets stonden

10 We liepen verder langs de oude spoorwegbedding waar volgens Ivan soms meerdere ransuilen slapen. In de derde poel hadden we ook weer enkele nieuwigheden: een waterschorpioen (grote wants :op de foto links in het bakje), de larve van een waterjuffer, 3 grote watertorren, 1 poelslak en ook salamanders: 1 M vinpootsalamander, 1 M kleine watersalamander en 3 M alpenwatersalamanders.

11 MAAR. De vierde poel zorgde voor de kers op de (al grote) taart. Bij aankomst zagen we meteen een koppel ijsvogels heen en weer vliegen over de poel: een prachtig schouwspel. De poel is privé eigendom en is sinds kort toegankelijk. Ook daar had Ivan een fuik geplaatst en het was al snel duidelijk waarom de ijsvogels daar zo graag vertoefden: de fuik zat vol kleine visjes. Over de soort was er enige onduidelijkheid: alver of vetje:?? We zagen ook een gat van +/ cm in de oever van de vijver : misschien de woonst van de ijsvogels??? Laat ons hopen van wel. Michael schudde ook nog een weetje over de ijsvogel uit zijn mouw: Hoe kun je zien dat een ijsvogel een visje zelf gaat opeten of dat hij het gaat geven aan partner of kroost? De ijsvogel slikt de vis altijd met de kop eerst naar binnen. Als de ijsvogel een vis in zijn bek heeft met de kop naar buiten dan gaat hij het afgeven. Na deze apotheose keerden we terug naar het stationsgebouw. Op de terugweg zagen we nog enkele boerenzwaluwen die nijverig modder aan het nemen waren bij een plas om hun nest te bouwen. In de buurt heeft men ook meerdere kunstnesten geplaatst voor de kolonie huiszwaluwen.

12 Tijdens onze wandeling hebben we ook nog volgende waarnemingen gedaan: Koekoek: overvliegend en roepend Sperwer: vliegend Groene specht :roepend Grasmus: zang Zwartkop: zang Kleine karekiet: zang Spotvogel: zang Bosmuis: dood, langs de fietsroute Planten: gele morgenster, bosaardbei, vijfvingerkruid Intussen waren er al ruim 3 uur voorbij gevlogen. Al bij al dus een zeer geslaagde excursie waar we veel gezien en geleerd hebben met dank vooral aan onze gids Ivan voor de deskundige uitleg en voorbereiding. Jan Lepoudre