Beleidsplan Mantelzorg

Transcriptie

1 MANTELZORGBELEID

2 Inleiding 3 Uitgangspunten 3 Sector Thuiszorg 3 Samenwerken... 4 Ondersteunen... 4 Faciliteren... 4 Afstemmen... 5 Sector Wonen met Zorg 5 Samenwerken... 5 Ondersteunen... 6 Faciliteren... 6 Afstemmen... 6 Sector Ondersteuning en Participatie 6 Libertas Leiden 7 Tot slot Pagina 2 van 9

3 INLEIDING De hervormingen in de langdurige zorg zijn er op gericht om mensen in staat te stellen steeds langer in hun eigen omgeving te laten wonen. Dit doet een groot beroep op burgers: van hen wordt verwacht een actieve rol te vervullen waar het gaat om een ondersteunings- en/of zorgvraag van een ander. In de WMO 2015 is een belangrijke plaats weggelegd voor mantelzorg. Mantelzorg wordt hierin omschreven als informele hulp voor maatschappelijke ondersteuning en zorg die rechtstreeks voortvloeit uit een sociale relatie tussen personen. Libertas Leiden wil een goed presterende zorg- en ondersteuningsorganisatie zijn. Vertrouwd en dichtbij, Sterk in de Wijk. We willen ook partner zijn voor mantelzorgers. Zij vormen een groeiende, maar soms ook kwetsbare groep. Libertas Leiden wil voor mantelzorgers een vanzelfsprekende samenwerkingspartij zijn. Dit beleidsplan schept de kaders en uitgangspunten die ervoor zorgen dat de positie van mantelzorgers in alle drie de sectoren wordt versterkt en verankerd. Tevens wordt aandacht besteed aan medewerkers met mantelzorgtaken. Het beleidsplan sluit aan bij het Mantelzorgakkoord Leiden UITGANGSPUNTEN Libertas Leiden: Ondersteunt mantelzorgers op basis van wederzijds respect, gelijkwaardigheid, erkenning en dialoog Betrekt de mantelzorger nadrukkelijk in het zorgproces van de cliënt 1 Beseft dat de mantelzorger niet bestaat en gaat uit van de persoonlijke voorkeuren van mantelzorgers Stemt vanuit gedeelde verantwoordelijkheid de relevante activiteiten af met collegaorganisaties en voert deze waar mogelijk gezamenlijk uit Beschouwt mantelzorgondersteuning als integraal onderdeel van het sociale domein. Dit komt bij beleidsvorming en -uitvoering tot uitdrukking Zet zich ook in voor mantelzorgers wiens hulpvrager geen cliëntrelatie met Libertas Leiden heeft Werkt nauw samen met het expertisecentrum informele zorg EVA om mantelzorgbeleid in de organisatie verder te ontwikkelen en te implementeren Is een organisatie waar medewerkers mantelzorg prima met werk kunnen combineren. SECTOR THUISZORG Door de hervormingen in de langdurige zorg moeten professionals van de sector Thuiszorg rekening houden met wat de cliënt met ondersteuning uit zijn of haar omgeving zelf kan. Dit betekent dat aan die eigen omgeving wordt gevraagd om langer actief te blijven als mantelzorger. Hierbij wordt de mantelzorger niet beschouwd als iemand die alleen maar zorgtaken kan overnemen. Mantelzorgers zorgen op eigen initiatief en vanuit een sterke persoonlijke betrokkenheid voor hun naaste. Als professionele zorgverlening is ingeschakeld 1 Dit is ook in overeenstemming met het Kwaliteitskader Verantwoorde Zorg. (2010). Stuurgroep Kwaliteitskader VV&T Pagina 3 van 9

4 werken mantelzorgers samen met de professionals aan de ondersteuningsbehoefte van de cliënt, waarbij mantelzorgers over waardevolle kennis over de cliënt beschikken. Tegelijkertijd dienen professionals waakzaam te zijn voor het risico op overbelasting bij mantelzorgers. Libertas Leiden steunt mantelzorgers. Zij leveren een onmisbare bijdrage aan de zorg en het welbevinden van cliënten. Professionals van de sector Thuiszorg houden rekening met verschillende rollen van de mantelzorger en om hieraan richting te geven wordt gewerkt met het SOFA-model, dat staat voor 2 : Samenwerken: de mantelzorger als collega Ondersteunen: de mantelzorger als schaduwcliënt Faciliteren: de mantelzorger als persoonlijke relatie van de cliënt Afstemmen: de mantelzorger als expert. SAMENWERKEN Om de partnerrol van Libertas Leiden voor de mantelzorger zo goed mogelijk te vervullen zijn er eenduidige afspraken over de communicatie tussen de professional en mantelzorger. Het is voor de professionals duidelijk wie de contactpersonen zijn evenals hun taken en verantwoordelijkheden 3. De verantwoordelijkheid om mantelzorg te organiseren ligt zo veel mogelijk bij de cliënt en de eigen omgeving. Afspraken worden vastgelegd in het zorgleefplan (volgens de richtlijnen van het kwaliteitsdocument zorgleefplan) en minimaal twee keer per jaar geëvalueerd. ONDERSTEUNEN Er zijn mantelzorgers met (een risico op) overbelasting. Libertas Leiden wil voorkomen dat deze groep te laat om ondersteuning vraagt. We betrekken bij elke intake de mantelzorger om te signaleren of er sprake is van (mogelijke) overbelasting. Als dit zo is gaat de professional na of de mantelzorger open staat voor een gesprek om zicht te krijgen op hun belasting en obstakels. Door deze zogenoemde POM 4 -methodiek te hanteren verkrijgt Libertas Leiden inzicht in de ondersteuningsbehoefte van mantelzorgers en ontvangen mantelzorgers informatie over de ondersteuningsmogelijkheden. FACILITEREN Behalve informeel zorgverlener is een mantelzorger ook persoonlijk betrokken bij de cliënt. Libertas Leiden heeft oog voor de beleving van de mantelzorger en houdt rekening met de emoties die het verlenen van mantelzorg met zich mee kan brengen. Professionals respecteren Voor de rechtspositie van de mantelzorger wordt verwezen naar de brochure Grenzen verkennen. Dit is een uitgave van van Vilans (2016), het kenniscentrum voor langdurige zorg. In de brochure zijn de wettelijke en juridische aspecten van het verlenen van mantelzorg uiteengezet. 4 Preventieve Ondersteuning Mantelzorg Pagina 4 van 9

5 de privacy en voorkeuren van de cliënt en mantelzorger. Gemaakte afspraken in het zorgleefplan zijn leidend. AFSTEMMEN Mantelzorgers brengen veel tijd door met de cliënt en beschikken daardoor over veel kennis en ervaring. Libertas Leiden staat hiervoor open en waardeert hun inbreng. In samenspraak met de cliënt en diens mantelzorger stellen professionals het zorgleefplan op en maken zij onderlinge afspraken over de uitvoering hiervan. De kwaliteit van leven van de cliënt staat voorop, maar wel met behoud van de gelijkwaardige positie van de mantelzorger als samenwerkingspartner. Mantelzorgers worden eveneens actief betrokken bij de evaluatie van het zorgleefplan en de uitvoering van zorg. Om ervoor te zorgen dat professionals meer inzicht verwerven in de achtergrond en beleving van mantelzorgers zet Libertas Leiden zich in voor deskundigheidsbevordering. Hierbij is onder meer aandacht voor de omgang met mantelzorgers en het verder bekwamen in het signaleren van overbelasting, zodat professionals nog beter kunnen aansluiten op de eerdergenoemde rollen van de mantelzorger. SECTOR WONEN MET ZORG Verhuizen naar een zorglocatie is niet alleen voor de nieuwe bewoner maar ook voor mantelzorgers een ingrijpende gebeurtenis. Mantelzorgers geven (een deel van) de zorg en ondersteuning weliswaar uit handen, maar dit is niet hetzelfde als de zorg loslaten. Dit kan voor hen lastig zijn omdat zij mogelijk niet weten hoe zij betrokken kunnen blijven bij de zorg voor hun naaste. Professionals van de sector Wonen met Zorg hebben hier aandacht voor en verkennen met hen de mogelijkheden om betrokken te blijven. Richtinggevend hierbij is het eerdergenoemde SOFA-model: SAMENWERKEN Libertas Leiden moedigt mantelzorgers aan om een bijdrage te leveren aan het welbevinden van bewoners. Dit komt de kwaliteit van leven van bewoners ten goede en mantelzorgers kunnen blijven participeren in het zorgproces. Bij opname worden afspraken gemaakt over de hulp die een mantelzorger kan en wil geven en deze worden opgenomen in het zorgleefplan 5. Hierin is aangegeven welke taken zij uitvoeren en waar de begrenzing ligt. Voor professionals is op die manier duidelijk wie de mantelzorgers zijn en welke taken en verantwoordelijkheden de verschillende mantelzorgers op zich nemen. Voor de mantelzorger is helder wat er van hem of haar verwacht wordt en welke professional aanspreekbaar is en op welk moment. Daarnaast zal met de komst van het elektronisch cliëntendossier, dat ook toegankelijk is voor mantelzorgers, de samenwerking tussen professionals en mantelzorgers nog intensiever worden. 5 Voor de rechtspositie van de mantelzorger wordt verwezen naar de brochure Grenzen verkennen. Dit is een uitgave van van Vilans (2016), het kenniscentrum voor langdurige zorg. In de brochure zijn de wettelijke en juridische aspecten van het verlenen van mantelzorg uiteengezet Pagina 5 van 9

6 ONDERSTEUNEN De opname van hun naaste betekent niet dat mantelzorgers geen ondersteuningsvraag meer hebben. Libertas Leiden beseft dat mantelzorgers emotioneel kunnen zijn door de verhuizing of niet weten hoe zij moeten omgaan met het gezondheidsverloop van hun naaste. De ondersteuningsvraag uit zich bijvoorbeeld in de behoefte naar een luisterend oor of praktisch advies. Professionals staan hiervoor open en weten bij voldoende belangstelling van mantelzorgers verder gevolg te geven aan hun ondersteuningsvraag. Bovendien stimuleert Libertas Leiden een sterke betrokkenheid van mantelzorgers. Zo wordt bij kleinschalig wonen familie actief uitgenodigd voor activiteiten. FACILITEREN Mantelzorgers hebben een persoonlijke en doorgaans jarenlange relatie met de bewoner. Zij blijven altijd partner, kind of vriend. Libertas Leiden vindt het belangrijk dat zij zich thuis voelen als ze op bezoek zijn. Professionals hebben oog voor hun beleving en kunnen gelegenheid scheppen voor privacy met de bewoner of om gezamenlijk een activiteit uit te voeren, zoals dineren. Professionals en mantelzorgers maken hierover afspraken die opgenomen worden in het zorgleefplan. AFSTEMMEN De kennis en ervaring die mantelzorgers tot hun beschikking hebben over de omgang met hun naaste is van onschatbare waarde. Zij kunnen de wensen en behoeften van de bewoner verduidelijken en verwoorden als de bewoner hier zelf onvoldoende of niet toe in staat is. Met het eerdergenoemde elektronisch cliëntendossier hebben mantelzorgers toegang tot de meest actuele informatie. Dit heeft naast betrokkenheid van mantelzorgers bij het zorgproces ook invloed op de communicatie tussen mantelzorgers en professionals. Professionals blijven goed in contact met hen en staan open voor hun opvattingen, ook als deze verschillen van de eigen oordelen. Voorts worden mantelzorgers geïnformeerd over het mantelzorgbeleid en actief betrokken bij de opstelling en evaluatie van het zorgleefplan. SECTOR ONDERSTEUNING EN PARTICIPATIE De sector Ondersteuning en Participatie biedt ondersteuning aan mensen die het nodig hebben en stimuleert deelname van mensen aan de sociale omgeving evenals maatschappelijke inzet. Voor het bieden van ondersteuning aan mantelzorgers is het van belang dat zij bereikt worden. In de sectoren Thuiszorg en Wonen met Zorg heeft Libertas Leiden goed zicht op mantelzorgers doordat met hen afspraken worden gemaakt. Door participatie in de sociale wijkteams bereikt Libertas Leiden ook een bredere groep zoals verborgen mantelzorgers. Tegelijkertijd wil Libertas Leiden een professionele, flexibele en klantgerichte organisatie zijn waar mantelzorgers de weg naar toe weten te vinden om hun vragen voor te leggen. Met de inloopspreekuren van sociale wijkteams in de Huizen van de Buurt 6 is hier al een flinke stap gezet. 6 Huizen van de Buurt zijn buurtcentra die Libertas Leiden exploiteert en meerdere functionaliteiten hebben, zoals WMOonderneming, wijk-werkplaats en informatiepunt Pagina 6 van 9

7 In het bereiken van mantelzorgers en hen wegwijs maken in alle ondersteuningsmogelijkheden binnen de gemeente Leiden staat Libertas Leiden niet alleen. Voortvloeiend uit het ondertekende Mantelzorgakkoord Leiden 2013 is de website gelanceerd, dat een overzicht biedt van de dienstverlening van de deelnemende organisaties 7 gericht op mantelzorgondersteuning. Het overzicht op deze website is weliswaar eindig, maar Libertas Leiden beseft dat het verkennen van andere mogelijkheden een doorgaand proces is. Mantelzorgers bereiken is immers een middel en geen doel op zich. Libertas Leiden gaat met mantelzorgers in gesprek om hun ondersteuningsvraag te achterhalen. De verzamelde informatie kan resulteren in het verwijzen naar een bestaande voorziening, al dan niet aangeboden door een andere organisatie, maar ook in de realisatie van een passend aanbod. Tegemoet komen aan de ondersteuningsbehoeften vraagt niet uitsluitend om samenwerking en afstemming met andere organisaties, maar in tijden van onzekere financiering ook om ondernemerschap en innoverend vermogen. Hierbij kan gedacht worden aan de ontwikkeling van particuliere diensten of het verder vormgeven van respijtzorg door alle sectoren van Libertas Leiden gezamenlijk. Desalniettemin is het ontwikkelen van of verwijzen naar voorzieningen niet de enige manier waarop ondersteuningsvragen van mantelzorgers beantwoord kunnen worden. Integendeel, het zelforganiserend vermogen van mantelzorgers moet niet onderschat worden. De sector Ondersteuning en Participatie zet zich eveneens in voor mantelzorgers die initiatieven willen opzetten, zoals sociale netwerken en lotgenotencontact. Zij worden aangemoedigd en waar nodig begeleid en gefaciliteerd door hen te verbinden met andere mantelzorgers of initiatieven die al bestaan. LIBERTAS LEIDEN Tot nu toe is in dit mantelzorgbeleid onderscheid gemaakt tussen mantelzorgers en professionals. Het is echter verre van ondenkbaar dat professionals en andere medewerkers van Libertas Leiden zelf ook mantelzorger zijn. In Nederland is één op de zes werknemers mantelzorger en in de zorg- en welzijnssector verleent zelfs één op de vier werknemers mantelzorg 8. Libertas Leiden vindt het belangrijk dat medewerkers functioneren in een goede balans tussen werk en privé en streeft naar duurzame inzetbaarheid van medewerkers. Dit houdt in dat medewerkers een functie bekleden waarin zij zich optimaal kunnen ontplooien en dat voorkomen wordt dat zij achteruitgang ervaren in hun vitaliteit, uitvallen of zelfs arbeidsongeschikt worden. Met de uitbreiding van het zorgverlof door de rijksoverheid hebben werknemers het recht op een vastgestelde verlofperiode om mantelzorg te verlenen. Dit initiatief 7 Dit zijn naast Libertas Leiden: Activite, Bureau Informele Zorg, Familieraad GGZ Leiden, Gemeente Leiden, Gemiva-SVG, GGD Hollands Midden, GGZ Leiden e.o., Leidse Vereniging van Mantelzorgers, Mee ZHN, R.K. Zorgcentrum Roomburgh, Stichting De Haardstee, Stichting Kwadraad, Stichting Radius, Stichting Topaz en Woonzorgcentrum t Huis op de Waard. 8 Werk en Mantelzorg. (2016).Homepage ( 17 februari Pagina 7 van 9

8 is een goede stap voor werknemers om werk en mantelzorgtaken te combineren maar Libertas Leiden wil meer doen voor medewerkers. Libertas Leiden verkent mogelijkheden om medewerkers flexibel te laten werken om verstoring in hun balans tussen werk en privé te voorkomen. Daarnaast komen mantelzorgtaken niet alleen tijdens het functioneringsgesprek aan de orde, maar zijn deze te allen tijde bespreekbaar tussen medewerker en leidinggevende. Het scheppen van een open en uitnodigende cultuur waar ruimte is om zorgtaken in de privésfeer te bespreken en om een (maatwerk) oplossing te vinden is de gezamenlijke verantwoordelijkheid van Libertas Leiden en de medewerkers. Libertas Leiden ziet mantelzorgvriendelijk personeelsbeleid als onderdeel van de zorgplicht als werkgever en verwerkt dit in het Strategisch Personeelsbeleid. De verantwoordelijkheid van medewerkers om mee te denken aan passende oplossingen is hierbij essentieel. Libertas Leiden hecht niet alleen waarde aan de uitkomst maar ook aan hoe men er samen uit komt. TOT SLOT Het Ministerie van VWS formuleerde in 2013 voor gemeenten drie actielijnen om gestalte te geven aan mantelzorgondersteuning 9, waar inmiddels een vierde actielijn aan toegevoegd is 10. Deze vier actielijnen zijn: vinden, versterken, verlichten en verbinden. Deze gaan over het bereiken van mantelzorgers, hen betrekken bij de behandeling van een hulpaanvraag, mantelzorgondersteuning en de doorontwikkeling van mantelzorgbeleid. In het Mantelzorgakkoord Leiden 2013 zijn de oorspronkelijke actielijnen ook gehanteerd bij het formuleren van het actieprogramma, dat onder meer voorschreef dat bij elke samenwerkingspartner mantelzorg gepositioneerd is in het eigen beleid. Met dit Beleidsplan Mantelzorg streeft Libertas Leiden vier doelstellingen na: 1. Mantelzorgers hebben een duidelijke plek binnen de organisatie. Een plek die voor hen en voor onze medewerkers helder is en een professionele en prettige omgang mogelijk maakt 2. Mantelzorgers weten wat zij van Libertas Leiden kunnen verwachten en Libertas Leiden staat open om met hen van gedachten te wisselen 3. Er is aandacht voor de ondersteuning van mantelzorgers bij hun verzorgende taken 4. Mantelzorgvriendelijk personeelsbeleid om verstoring van de balans tussen werk en privé van medewerkers met mantelzorgtaken te voorkomen. Hoewel de sectoren Thuiszorg, Wonen met Zorg, Ondersteuning en Participatie en de afdeling Human Resources hun eigen invalshoek hebben, betekent dit niet dat zij onafhankelijk van elkaar invulling geven aan dit mantelzorgbeleid. De realisatie van deze doelstellingen vergt een ondernemende houding van Libertas Leiden en competenties bij medewerkers bij de bejegening 9 Ministerie van VWS. Kamerbrief over voortgang Versterken, verlichten en verbinden Inmiddels is dit uitgebreid met nog één actielijn: Vinden. Zie: Ministerie van VWS. Kamerbrief over voortgangsrapportage informele zorg Pagina 8 van 9

9 van cliënten, bewoners en (hun) mantelzorgers. Hoewel mantelzorg thans een structureel punt van aandacht is in de strategie en de jaarplannen, benadrukt Libertas Leiden met dit beleidsplan haar ambitie om mantelzorgondersteuning verder te ontwikkelen Pagina 9 van 9