!"#$#%&'(#)*+#,'%-"')-#%).#/0#") ) A landbouwuniversiteit. 14 universiteiten in Nederland: studenten 45.

Transcriptie

1 Het managen van de universiteits Informatie ter ondersteuning van vastgoedbeslissingen deel 1 the book Inhoud deel 2 (the making of) bk city deel - A: achtergrond en toegepaste theorieën deel B: dataverzameling en analyse het managen van de universiteits: vier taken deel C: conclusies en aanbevelingen deel - A: achtergrond en toegepaste theorieën 1. introductie, onderzoeksvragen en methodologie 2. Nederlandse universiteiten: data, geschiedenis en context 3. toegepaste theorieën en conceptueel onderzoekskader broad universities T technische universiteiten (3) A landbouwuniversiteit open university - distant learning Groningen deel B: dataverzameling en analyse het managen van de universiteits: vier taken 14 universiteiten in Nederland: studenten medewerkers Amsterdam T Enschede universiteits = 4,4 mln m2 vastgoed 1200 hectare grond Leiden T Delft Rotterdam Utrecht A Wageningen Nijmegen deel C: conclusies en aanbevelingen 8. managementinformatie en tools voor beslissingen resultaten deel C: lessen voor theorie en praktijk 9. strategische keuzes voor de van de toekomst 10. reflecties en epiloog daarnaast: -! private universiteiten -! 40 hogescholen Tilburg T Eindhoven Heerlen km Maastricht ;;;<7'%'=/%=&>#?%/@#"$/&AB'7!?$<%+) 6)

2 Historische ontwikkeling van de in de stad Amsterdam Maastricht Eindhoven Leiden gebouw stad gebouw stad 1.! - tot kleine universiteiten voor elite - geheel geïntegreerd met binnenstad 2.! - van jaren 50 tot 90 - explosieve groei, ruimte voor laboratoria - aan de rand van de stad Groningen Enschede Delft Nijmegen stad stad Tilburg Utrecht Wageningen Rotterdam 3.! - rond stad is om de gegroeid - wat nu? 4.! - 21 ste eeuw - (a) mengen met stad? - (b) ontwerpen als nieuwe stad? km Bron: Managing the university (Den Heijer, 2011) Universiteits in 2011 Internationaal gedeelde problematiek stad stad stad -! Afnemende publieke bekostiging - Toenemende kosten -! Verouderde, technisch - Duurzaamheidsambities en en functioneel (>50%: jaren) afspraken over duurzame - Inefficient gebruik van ruimte - Kansen -stad: hoger door territorium cultuur onderwijs motor in kennisecomonie March 29, Bron: Managing the university (Den Heijer, 2011) commissie Veerman: meer diversiteit in universiteiten (Amerikaans model) Actualiteit Historie Langstuderen wordt duurder Zijlstra hoopt op inzet reserves universiteiten (NRC ) effect bindend studieadvies en numerus fixus meer/minder studenten? hoe te anticiperen op alle ontwikkelingen rond hoger onderwijs? eerst vijf jaar onderzoek samen met de universiteiten wat voor informatie nodig om beter te kunnen managen? wat kunnen we van elkaar leren? minder publieke financiering ;;;<7'%'=/%=&>#?%/@#"$/&AB'7!?$<%+) 1)

3 !"#$#%&'(#)*+#,'%-"')-#%).#/0#") vergelijking visies studententevredenheid ruimtenormen huisvestingskosten prognoses studentenaantallen flexibiliteit op de invloed ICT op leren het nieuwe werken buitenlandse sen science parks gebruikers en hun eisen duurzame kennisstad / kenniseconomie afschrijven op vastgoed historische kostprijs vervangingswaarde scenario s voor de universiteit & the city: univer-city huurder-verhuurder-modellen investeringskosten nieuwbouw ) Periode Hoe kunnen universiteiten strategisch management verbeteren met welke managementtaken, informatie en tools met het doel beter bij te dragen aan de universitaire prestaties? Universiteitsvastgoed in Nederland GEBOUWNIVEAU: toevoeging van 13 NIEUWE projecten (2010) uitgave TU Delft, Faculteit Bouwkunde, Real Estate & Housing auteur Alexandra den Heijer heldere modellen aanreiken:! om informatie beter te ordenen! om managementtaken beter te ondersteunen! om vastgoedbeslissingen beter te onderbouwen en verantwoorden met input van de Nederlandse universiteiten UU-4 RU-1 RUG-3 TUD-3 RUG-2 UU-5 RUG-5 EUR-2 Utrecht / UU Nijmegen / RU Groningen / RUG Delft / TUD Groningen / RUG Utrecht / UU Groningen / RUG Rotterdam / EUR WU-2 TUE-4 UT-1 UT-3 WU-1 EUR-1 TUD-1 TUE-2 Wageningen / WU Eindhoven / TUE Enschede / UT Enschede / UT Wageningen / WU Rotterdam / EUR Delft / TUD Eindhoven / TUE RUG-4 LEI-1 UvA-1 TUD-2 UT-2 VU-2 RUG-6 LEI-2 Groningen / RUG Leiden / LEI Amsterdam / UvA Delft / TUD Enschede / UT Amsterdam / VU Groningen / RUG Leiden / LEI UU-3 VU-1 UvT-1 UM-2 WU-3 EUR-3 RUG-1 UM-3 Utrecht / UU Amsterdam / VU Tilburg / UvT Maastricht / UM Wageningen / WU Rotterdam / EUR Groningen / RUG Maastricht / UM RU-2 UvA-2 UU-1 TUE-1 UU-2 UM-1 TUE-3 TUD-4 Nijmegen / RU Amsterdam / UvA Utrecht / UU Eindhoven / TUE Utrecht / UU Maastricht / UM Eindhoven / TUE Delft/TUD strategisch perspectieven en variabelen focus op organisatie focus op vastgoed strategisch financieel te ondersteunen doelen, kwaliteitsambities Extra project BK city $%&'($)*&+,& %&+)*/.! "! 73-5,&3$ #!! $% 2#50( (%&+)*/.$2'34*( -56"+1 blz 349: Tias gebouw kosten, baten, waarde 8034#-,("039&7#.;'+( < 5$$+5772 R Q(6<(A95 R Q(6<(+95 /94/9(9-A'A&69 399A&-.$4+'29 4+'&-$B$9CC&2&9-A management S 65&$,#$5$-# K0#"0#1#$,5,&/#(5$%( &65A#F?+&7%&$AK LLLD===( #$#0A2(U(;5,#0 L=@L( VWD===( -7#5$&$A V@L( L=TD===( W@V( operationeel LT@<( L<@T( LV@X( S(&1("03A$31&1@(65&$,#$5$-#(-31,1(&$-7+%&$A(+1#0(-31,1 L 1+""30,(&%#$,&,2(+1#0(M95-+7,2@(%#"50,6#$,(30( &$1,&,+,&3$(,.5,(+1#1(,.#(?+&7%&$AN < &$-0#51#(&$-36#O(65J#(?+&7%&$A(0#$,5?7#(,3(5(,.&0%("50,2 P,3,57(&$(67$ R R Q(6<(A95 R Q(6<(+95 1+""30,(+1#0(A3571(630#(#99#-,&/#72(Q(&6"03/#( -+1,36#0(15,&195-,&3$ -3$1,0+-,&3$(-31,1 LX@Y( LDYT=( <DXT=( &$/#1,6#$,(-31,1 <<@X( <D=P=( PDXW=( 577(-31,1("0&-#(7#/#7(H-,3?#0(<==W gebruikers, tevredenheid, functiemix =>?@ m2, conditie. locatie, kwalititeit functioneel 56%78-9:$)*&+,&-. "034#-,(,2"# *(9/( 30 $+6?#0 1,+%#$,1 YYY A0311(97330(50#5 1,599(M.#5%(-3+$,N <XP +1#5?7#(97330(50#5 LLDL== 6<(A95 XDLP= 6<(+95 1,599(M9,#N +95(Q(A95 #%+-5,&3$57(1"5-#(M6<(+95N(Q(1,+%#$, Y@V 399&-#(1"5-#(M6<(+95N(Q(1,599(6#6?#0 L<@Y $+6?#0(39( :.&1( "034#-,( ;51( &$&,&5,#%( &$( <===(,3( %5,#( :&51>&6?51@(,.#(?+1&$#11( (39(:&7?+0A(B$&/#01&,2(5$%(C&$%.3/#$( B$&/#01&,2( 39( :#-.$373A2D( E&,.( "31,F #'"#0&#$-#(1,+%#$,1(51(,.#(65&$(+1#0(A03+"(,.#(G+57&,2(56?&,&3$(;51(.&A.@(1+""30,&$A(,.#(&65A#(39(,.#(?+1&$#11(1-.337D(H$(,3"(39(,.5,@(,.#(?+1&$#11(1-.337(&$/#1,#%(&$(.&A.F G+57&,2(9+0$&,+0#(,3(5%%(,3(,.5,(A357D E&,.( #&A.,( ( 39( 399&-#( 1"5-#@( 6##,&$A( 03361( 5$%( 7#-,+0#( 03361(,.&1(?+&7%&$A( &1( 97#'&?7#( &$( +1#( I( 5%%&$A(,3(,.#( A357(,3( &$-0#51#( &$-36#(?2( 65J&$A( &,( 0#$,5?7#(,3( #',#0$57("50,&#1D(C/57+5,&3$1(59,#0(,;3(2#501( 39( +1#( 1.3;#%(.&A.#0( 15,&195-,&3$( 05,#1( 563$A(1,+%#$,1(5$%(1,599D ZZ[ T( 399&-#(1"5-#(M6<(+95N(Q(9,# [(399&-#(1"5-# ZP[ ML==([(\(6<(+95N [(#%+-5,&3$57(1"5-# PY[ 750A#1,(+1#0 [(1"#-&9&-(1"5-# :)51>&6?51(]+1&$#11(^-.337(M"31,F%3-,3057(#%+-5,&3$N fysiek >3,#1O(,#',(?2(5+,.30(?51#%(3$(%5,5("03/&%#%(?2(+$&/#01&,2(930(?#$-.650J(1,+%&#1(<==ZF<=L= -31,1(-3$/#0,#%(,3("0&-#(7#/#7(H-,3?#0(<==W(930(-36"50&13$(39("034#-,1 ".3,31(5$%(65"1(+1#%(;&,.("#06&11&3$(39(+$&/#01&,2( 630#(&$93065,&3$O(.,,"OQQ;;;D"75,,#A03$%+/,D$7Q".3,3D.,67!"!"!"!"!""#$%&'())(*+,-.(+$&/#01&,2("034#-,1( ;;;<7'%'=/%=&>#?%/@#"$/&AB'7!?$<%+)!"# 5)

4 !"#$#%&'(#)*+#,'%-"')-#%).#/0#") ) Campus management is about four different perspectives Financial Strategic Strategic Controllers Policy makers Technical managers Users Functional Adding value reasons for decisions Physical Financial accommodate growth support image stimulate collaboration stimulate innovation increase value reduce costs better support user increase customer satisfaction add more quality control risks reduce footprint Functional Physical Source: Managing the university (Den Heijer, 2010 forthcoming) Appendix I Dutch university es EUR Erasmus University Rotterdam LEI Leiden University OU Open Universiteit RU Radboud University Nijmegen RUG University of Groningen TUD Delft University of Technology TUE Eindhoven University of Technology UM Maastricht University UT University of Twente UU Utrecht University UvA University of Amsterdam UvT Tilburg University VU Vrije Universiteit Amsterdam WU Wageningen University 4) D4) Hamburg Groningen 644))E7) Hannover Cambrid ge!" Enschede Amsterdam!" Leiden #" UtrechtWageningen Delft Rotterdam Nijmegen Tilburg!" Eindhoven Oxford London Brussels Maastricht Heerlen Dortmund Köln Lille Frankfurt Paris Welke managementtaken? hoe beoordelen we de huidige situatie? (wat hebben we nu?) welke ontwikkelingen beïnvloeden de en management? hoe zien we de toekomst? met welke projecten bereiken we die toekomst? ;;;<7'%'=/%=&>#?%/@#"$/&AB'7!?$<%+) Welke managementtaken? hoe beoordelen we de huidige situatie? (wat hebben we nu?) welke ontwikkelingen beinvloeden de en management? hoe zien we de toekomst? met welke projecten bereiken we die toekomst? (1) assessing the current (2) exploring changing demand (3) generating future models for the (4) defining projects to transform the C)

5 deel - A: achtergrond en toegepaste theorieën introductie, Nederlandse universiteiten: onderzoeksvragen data, geschiedenis en context en methodologie 3. toegepaste theorieën en conceptueel onderzoekskader 4 managementtaken resultaten deel - A: analysekader voor dataverzameling, benodigde managementinformatie taak 2 verkennen veranderende context deel B: dataverzameling en analyse het managen van de universiteits: vier taken het beoordelen van de het verkennen van de het genereren van het definiëren van huidige veranderende toekomstmodellen voor projecten voor de omgeving de resultaten deel - B: beschikbare managementinformatie en tools deel C: conclusies en aanbevelingen managementinformatie en strategische keuzes voor de reflecties en epiloog tools voor - van de toekomst beslissingen VRAAGZIJDE AANBODZIJDE AFSTEMMING taak 1 onderzoeken huidige HUIDIGE vraag bepalen huidige (mis)match HUIDIG aanbod verkennen TOEKOMSTIGE veranderende vraag context bepalen afwegen en selecteren toekomstige alternatieven (mis)match maken en onderbouwen TOEKOMSTIG stappenplan aanbod taak 4 definiëren projecten om te transformeren taak 3 genereren toekomstmodellen resultaten deel C: lessen voor theorie en praktijk Leeftijdopbouw vastgoedvoorraad studenten aantallen NL - HBO + WO 2008 to 2030 (bron: OCW 2010) % < % 4,4 mln m % 00's in 4% 1995 reeds grote % 10's 6% vervangings-/ % 20's 6% renovatieopgave % 30's 6% jaren % 40's 7% % 50's 10% % 60's 37% --> ,3 mln m % 70's 62% % 80's 76% % 90's 86% % > % % + 30% + 35% WO HBO total HEIs > > - 40% > 40% 39% % % % % 100% < % % % % 23% 34% 72% 26% 29% km 21% Students in HEIs in Dutch cities: changes in the period Studenten hoger onderwijs in in totaal Studenten hoger onderwijs in in totaal ;;;<7'%'=/%=&>#?%/@#"$/&AB'7!?$<%+) D)

6 Complexiteit vakgebied deel - A: achtergrond en toegepaste theorieën 1. introductie, onderzoeksvragen en methodologie 4 stakeholder perspectieven resultaten deel - A: 4 managementtaken deel B: dataverzameling en analyse 3 schaalniveaus 2. Nederlandse universiteiten: data, geschiedenis en context analysekader voor dataverzameling, benodigde managementinformatie 4. het beoordelen van de huidige het managen van de universiteits: vier taken 5. het verkennen van de veranderende omgeving 6. het genereren van toekomstmodellen voor de 3. toegepaste theorieën en conceptueel onderzoekskader 7. het definiëren van projecten voor de resultaten deel - B: beschikbare managementinformatie en tools deel C: conclusies en aanbevelingen 8. managementinformatie en tools voor beslissingen 9. strategische keuzes voor de van de toekomst 10. reflecties en epiloog resultaten deel C: lessen voor theorie en praktijk Veronderstellingen prestatiecriteria universiteit Campus management is succesvoller als de perspectieven van de vier groepen stakeholders worden betrokken bij het managementproces waarmee de strategische doelen, de financiële middelen, de behoeften van de gebruikers en de fysieke aspecten van de worden meegewogen in beslissingen. Deze kosten-batenanalyse in ruime zin wordt ook wel aangeduid als een integrale benadering van management. onderscheidend vermogen winstgevendheid Het confronteren van deze stakeholders bestuurders, gebruikers, controllers en beheerders met de consequenties van hun (voorgenomen) voorstellen of huisvestingsplannen moet leiden tot meer bewuste keuzes en beter verantwoorde beslissingen. Management informatie draagt bij aan een integrale benadering van management en beter verantwoorde beslissingen, rekening houdend met de grenzen aan rationele besluitvorming en met ruimte voor subjectiviteit, intuïtie en emotie van beslissers ( bounded rationality, Simon 1997). strategisch financieel te ondersteunen kosten, baten, doelen, waarde kwaliteitsambities management gebruikers, m2, conditie. tevredenheid, locatie, kwalititeit functiemix functioneel fysiek productiviteit duurzame ontwikkeling WAARDE TOEVOEGEN Onderscheidend vermogen PRESTATIE (OUTPUT) strategische doelen financiële doelen Winstgevendheid onderscheidend vermogen winstgevendheid 12 stimuleren samenwerking 4 besparen kosten economie: afstemmen doelen - middelen bestuurders stad / publieke autoriteiten economische zaken stad verhogen waarde beheersen risico s verkleinen footprint primaire processen: onderwijs, onderzoek, kennisvalorisatie 11 stimuleren innovatie 10 ondersteunen cultuurverandering 9 ondersteunen imago PROJECT (INPUT) kwaliteitsambitie euro s budget in 8 verbeteren verblijfskwaliteit CREM 7 (beter) ondersteunen gebruikersactiviteiten soorten # gebruikers m2 6 verbeteren gebruikerstevredenheid 5 vergroten flexibiliteit strategisch financieel college van bestuur financiële afdeling universiteit decaan financiële afdeling faculteit afdelingsvoorzittefinanciën afdelings- management informatie specifieke lokale gebruikers beheerders gebruikers project managers gebouw gebruikers voorraadmanagers functioneel fysiek kosten & baten van fysieke middelen bevolking stad ruimtelijke ordening stad functionele doelen fysieke doelen functionele kwaliteit, ruimtegebruik, ruimtelijke kwaliteit Productiviteit PRESTATIE (OUTPUT) Duurzame ontwikkeling productiviteit duurzame ontwikkeling ;;;<7'%'=/%=&>#?%/@#"$/&AB'7!?$<%+) F)

7 onderscheidend vermogen kennisbasis kenniswerkers, alumni diversiteit in stadspopulatie: leeftijd, opleiding, cultuur, lifestyle studentenhuisvesting in eenheden hotelkamers, short-stay eenheden huisvesting voor (academische) staf economische basis werkgeversfunctie universiteit in arbeidsplaatsen economische spin-off: BNP, starters aantrekkingskracht voor bedrijven koopkracht van medewerkers, studenten en bezoekers universiteit huisvestingskosten / totale kosten winstgevendheid Vakgebied combineert vele vakdisciplines & wetenschapsgebieden economie: afstemmen doelen - middelen aantrekkingskracht stad en regio voor (toekomstige) studenten en kenniswerkers ranking universiteit reputatie van faculteit, afdelingen en academici marktaandeel studenten output universiteit diploma s behaalde titels publicaties citaties, citatiescore patenten kenniswerkers (alumni) gebruikers studenten academische staf support staf bewoners stad, gerelateerd aan universiteit bezoekers stad, gerelateerd aan universiteit productiviteit primaire processen: onderwijs, onderzoek, kennisvalorisatie bestuurders stad / publieke autoriteiten economische zaken stad strategisch financieel college van bestuur financiële afdeling universiteit decaan financiële afdeling faculteit afdelingsvoorzittefinanciën afdelings- management informatie specifieke lokale gebruikers beheerders gebruikers project managers gebouw gebruikers voorraadmanagers functioneel fysiek bevolking stad ruimtelijke ordening stad functionele kwaliteit, ruimtegebruik, ruimtelijke kwaliteit output per m2 m2 per gebruikersgroep benuttingsgraad energiegebruik per gebruiker bezettingsgraad CO 2 footprint per gebruiker gebruikerstevredenheid verblijfskwaliteit: cultuur- en sportvoorzieningen, cafés and restaurants gebruikers per m2 gevraagde functiemix toegankelijkheid: parkeerplaatsen, gevraagd kwaliteitsniveau publieke ruimte, infrastructuur kosten & baten van fysieke middelen lokale grondprijzen lokale huurprijzen huisvestingskosten per m2 grondwaarde vervangingswaarde per type m2 onderhoudskosten per m2 energiekosten per m2 technische conditie m2 grond (eigendom) m2 m2 per ruimtesoort CO 2 footprint universiteit per m2 CO 2 footprint stad duurzame ontwikkeling organisational sciences psychology business studies organisational psychology environmental psychology sociology information sciences information business systems economics economics business informatics finance management information systems building economics management financial requirements: costs vs benefits organisational requirements functional requirements social psychology managing real estate: the university quality, spatial, technical requirements urban legal requirements, planning rules & regulations urban design building law law (interior) architecture urban economics architecture & design building sciences deel - A: achtergrond en toegepaste theorieën introductie, Nederlandse universiteiten: onderzoeksvragen data, geschiedenis en context en methodologie 3. toegepaste theorieën en conceptueel onderzoekskader Strategische keuzes voor de van de toekomst resultaten deel - A: analysekader voor dataverzameling, benodigde managementinformatie 1.! Startpunt: modellen universiteit van de toekomst: (A) traditioneel, (B) netwerk, (C) virtueel, (D) university college deel B: dataverzameling en analyse het managen van de universiteits: vier taken het beoordelen van de het verkennen van de het genereren van huidige veranderende toekomstmodellen voor omgeving de 7. het definiëren van projecten voor de resultaten deel - B: beschikbare managementinformatie en tools deel C: conclusies en aanbevelingen 8. managementinformatie en tools voor beslissingen 9. strategische keuzes voor de van de toekomst 10. reflecties en epiloog resultaten deel C: lessen voor theorie en praktijk model A traditional university - exclusiveness, elite & large - can we still afford this? model B network university - is market place of knowledge -! sharing the -! univer-city ;;;<7'%'=/%=&>#?%/@#"$/&AB'7!?$<%+) G)

8 model C virtual university work where you want model D University College small, broad, Bachelor in English, selected talent Strategische keuzes voor de van de toekomst Model A Traditional university (= reference) Model B Network university Model C Virtual university m2 same m2 much less m2 less m2 Model D University college 1.! Startpunt: modellen universiteit van de toekomst: (A) traditioneel, (B) netwerk, (C) virtueel, (D) university college 2.! Overweeg gedeeld gebruik, eigendom en management van de van de toekomst, voor alle ruimtetypen users more users more users less users euros more euros more euros available available (from more users) (for less m2) more euros available (higher added value) quality per m2 higher quality higher quality higher quality PROGRAMMA - van de toekomst Academic: education & research ONDERWIJS & ONDERZOEK WONEN & HOTELS INFRASTRUCTUUR BEDRIJVEN WINKELS & VRIJE TIJD ;;;<7'%'=/%=&>#?%/@#"$/&AB'7!?$<%+) H)

9 - changing the academic workplace - transparency of processes: to support image of faculties and university - sustainable solutions -! CO 2 neutral (photo: Wageningen) - sharing laboratories and other expensive facilities student & faculty housing ;;;<7'%'=/%=&>#?%/@#"$/&AB'7!?$<%+) 2)

10 project: student housing place: Amsterdam source: DUWO project: student housing place: The Hague source: DUWO - creating the place to meet (photo: Delft) project: student housing place: Delft source: DUWO - intensive and flexible use of high quality facilities ;;;<7'%'=/%=&>#?%/@#"$/&AB'7!?$<%+) 64)

11 - more quality, less quantity - new life for old buildings (photo: Maastricht) luchtfoto gebouw source: Centraal Planbureau / CPB 2010 Campussen of clusters univer-city (photo Groningen) ;;;<7'%'=/%=&>#?%/@#"$/&AB'7!?$<%+) 66)

12 Model for knowledge city a) Attracting knowledge workers b) Creating knowledge Activities of the knowledge city c) Applying knowledge Organising capacity d) Developing growth clusters univer-city -! building a knowledge city -! competitive advantage of city for university / university for city 1 Knowledge base 2 Economic base Foundations of the knowledge 3 Quality of life 4 Accessibility 5 Urban diversity 6 Urban scale 7 Social equity city The foundations and activities of a knowledge city (Van den Berg, Pol et al. 2005) Toekomst van de ONDERWIJS & WONEN & ONDERZOEK HOTELS +?B>I8&8)B'7!?$) INFRA- STRUCTUUR WINKELS & BEDRIJVEN VRIJE TIJD Toekomst van de (kennis)stad (b) kennis creëren (c) kennis toepassen activiteiten kennisstad (a) kenniswerkers aantrekken SAMEN ORGANISEREN (d) kennisclusters ontwikkelen fundamenten kennisstad 3. kwaliteit van leven 1. kennisbasis 2. economische basis 4. toegankelijkheid diversiteit 5. stedelijke 6. stedelijke schaal 7. arbeidspotentieel To share or not to be! ORGANISATIONAL LEVELS / potential partners for shared use, management and/or ownership global continental national regional local university faculty department section individual ACADEMIC FUNCTIONS EDUCATION & RESEARCH ORGANISATIONAL LEVELS / potential partners for shared use, management and/or ownership global continental national regional local university faculty department section individual lecture halls class rooms academic office space models for shared use/management/ownership with external partners on ACADEMIC FUNCTIONS EDUCATION & RESEARCH RESIDENTIAL FUNCTIONS RETAIL & LEISURE FUNCTIONS RELATED BUSINESS FUNCTIONS INFRASTRUCTURE FUNCTIONS world Europe Netherlands region city building zone subzone place PHYSICAL SCALES / resources to accommodate the required functions models for shared use/management/ownership with internal partners on representative meeting rooms informal office space support staff laboratories university library personal studios / study places ceremonial places conference facilities special educational facilities hospital academic general nursing school medical school building world Europe Netherlands region city zone subzone place PHYSICAL SCALES / resources to accommodate the required functions footprint - use autonomy + + resources / m2 available - ;;;<7'%'=/%=&>#?%/@#"$/&AB'7!?$<%+) 61)

13 is network of functions region: Den Haag Delft Rotterdam network of functions source map: Daan Zandbelt Strategische keuzes voor de van de toekomst 1.! Startpunt: modellen universiteit van de toekomst: (A) traditioneel, (B) netwerk, (C) virtueel, (D) university college 2.! Overweeg gedeeld gebruik, eigendom en management van de van de toekomst, voor alle ruimtetypen 3.! Etaleer universitaire waarden in private en publieke ruimte laat resultaten van onderwijs en onderzoek zien voor community building 4.! Heroverweeg de oude voordat nieuwe worden overwogen: intensiever gebruik van betekenisvolle kan de relatief hogere exploitatiekosten dekken 5.! Verminder de ecologische footprint ten gunste van de kwaliteit, schaarse hulpbronnen en duurzame ontwikkeling 6.! Ontwikkelen en beheer de als een stad More information in books and online BK City Guide! available 65)