Het Kinderallergie Formularium

Transcriptie

1 Het Kinderallergie Formularium

2 Het Kinderallergie Formularium Een praktische leidraad 2 e editie Onder redactie van: Dr. H. de Groot Dr. A.P.E. Sachs Met medewerking van: prof. dr. W.M.C. van Aalderen, prof. dr. A.E.J. Dubois, drs. Y.C.M. Duijvestijn, prof. dr. R. Gerth van Wijk, dr. H. de Groot, dr. E.G. Haarman, dr. M.O. Hoekstra, dr. A.J. van Houte, dr. A.C. Knulst, dr. E.H.G. van Leer, drs. Y. Meijer, dr. M.M.H.M. Meinardi, drs. G.N. van der Meulen, dr. J.N.G. Oude Elberink, dr. S.G.M.A. Pasmans, drs. J.G.M. Rijntjes, dr. H. Röckmann, dr. E.A. Roelandse-Koop prof. dr. ir. H.F.J. Savelkoul, dr. A.B. Sprikkelman Houten 2011

3 2011 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën of opnamen, hetzij op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet j het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij het Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet) dient men zich tot de uitgever te wenden. Samensteller(s) en uitgever zijn zich volledig bewust van hun taak een betrouwbare uitgave te verzorgen. Niettemin kunnen zij geen aansprakelijkheid aanvaarden voor drukfouten en andere onjuistheden die eventueel in deze uitgave voorkomen. ISBN NUR 870, 871 Ontwerp omslag: Designworks, Oud Gastel Ontwerp binnenwerk: Studio Bassa, Culemborg Automatische opmaak: Crest Premedia Solutions (P) Ltd, Pune, India De uitgever stelt zich niet verantwoordelijk voor eventuele onjuistheden die in Het Kinderallergie Formularium voorkomen. Bohn Stafleu van Loghum Het Spoor 2 Postbus GA Houten

4 Inhoud Redacteuren 7 Medewerkers 7 Voorwoord redactie 10 1 De allergische mars 13 2 Preventie van allergie en astma 28 3 Voedselallergie 42 4 Constitutioneel eczeem 51 5 Astma en beperken van astma-exacerbaties 68 6 Allergische rinitis en conjunctivitis 84 7 Anafylaxie 95 8 Urticaria en angio-oedeem Latexallergie Insectenallergie Geneesmiddelenallergie 137

5 6 Het Kinderallergie Formularium 12 Immunotherapie Interpretatie van laboratoriumonderzoek 157 Geneesmiddelenoverzicht 171 Register 180

6 Redacteuren Dr. H. de Groot allergoloog, Reinier de Graaf Groep, Centrum voor Allergie en Kind, locatie Diaconessenhuis Voorburg Dr. A.P.E. Sachs huisarts, Julius Centrum voor Gezondheidswetenschappen en Eerstelijns Geneeskunde, Universitair Medisch Centrum Utrecht Medewerkers Prof. dr. W.M.C. van Aalderen kinderarts-pulmonoloog, Emma Kinderziekenhuis, Academisch Medisch Centrum, Amsterdam Prof. dr. A.E.J. Dubois allergoloog, Universitair Medisch Centrum Groningen Mevr. drs. Y.C.M. Duijvestijn kinderarts, Medisch Centrum Alkmaar Prof. dr. R. Gerth van Wijk internist-allergoloog, Erasmus MC, Rotterdam Dr. H. de Groot allergoloog, RdGG, Centrum voor Allergie en Kind, locatie Diaconessenhuis Voorburg Dr. E.G. Haarman kinderarts, Emma Kinderziekenhuis, Academisch Medisch Centrum, Amsterdam Dr. M.O. Hoekstra kinderarts, UMC St Radboud, Nijmegen

7 8 Het Kinderallergie Formularium Dr. A.J. van Houte medisch immunoloog, Diakonessenhuis Utrecht/Zeist en St. Antonius Ziekenhuis Nieuwegein/Utrecht Dr. A.C. Knulst dermatoloog, Universitair Medisch Centrum Utrecht Dr. E.H.G. van Leer kinderarts-allergoloog, Groene Hart Ziekenhuis, locatie Jozef, Gouda Mevr. drs. Y. Meijer kinderarts-allergoloog, Universitair Medisch Centrum Utrecht, locatie Wilhelmina Kinderziekenhuis Dr. M.M.H.M. Meinardi dermatoloog, Mauritskliniek, Den Haag Mevr. drs. G.N. van der Meulen kinderarts-allergoloog, Martini Ziekenhuis, Groningen Mevr. dr. J.N.G. Oude Elberink allergoloog, Universitair Medisch Centrum Groningen Mevr. dr. S.G.M.A. Pasmans dermatoloog, Universitair Medisch Centrum Utrecht, locatie Wilhelmina Kinderziekenhuis Mevr. drs. J.G.M. Rijntjes kinderarts-allergoloog, Emma Kinderziekenhuis AMC, Amsterdam Mevr. dr. H. Röckmann dermatoloog, Universitair Medisch Centrum Utrecht Mevr. dr. E.A. Roelandse-Koop klinisch chemicus, VU Medisch Centrum, Amsterdam

8 Redacteuren 9 Prof. dr. H.F.J. Savelkoul hoogleraar Celbiologie en Immunologie, Wageningen Universiteit Mevr. dr. A.B. Sprikkelman kinderarts, Emma Kinderziekenhuis, Academisch Medisch Centrum, Amsterdam

9 Voorwoord redactie Recente D iagnostische, E tiologische, P rognostische en Th erapeutische evidence-based bevindingen binnen de allergologie waren, na de eerste editie van 2009, aanleiding voor het schrijven van deze tweede uitgave van het Formularium Kinderallergologie. DEPTh is een acroniem voor deze vier bevindingen, en vormen ook bijna altijd in deze volgorde de vier te betreden traptreden van Z iek naar B eter, en wel onafhankelijk van het betreffende specialisme dat de patiënt consulteert: te beginnen met de huisarts en als laatste de patholoog. Allen werken namelijk grotendeels vanuit de klacht naar de (differentiële) diagnose, zoeken vervolgens naar de etiologie (veelal niet eenduidig), maken een inschatting van de prognose en gaan ten slotte over op de eventueel in te stellen therapie. Kennis en ervaring staan hierbij voorop. Wat kennis betreft kan niet genoeg de nadruk worden gelegd op wat Sacket 1 in 1996 heeft geschreven: Evidence-Based Medicine is geen kookboekgeneeskunde. EBM vervangt nimmer de individuele klinische expertise. Het is de expertise van de clinicus die moet beslissen of de betreffende EBM-informatie van toepassing is op deze ene patiënt. Ervaring lijkt mogelijk een pré, maar indien niet geverifieerd, kan het leiden tot een verraderlijke waan en belandt men al gauw in een van de vier DEPTh-valkuilen. Alle hoofdstukken in dit formularium zijn geschreven voor de dagelijkse praktijk van huisarts, kinderarts, longarts, dermatoloog en kno-arts. Er wordt uitvoerig ingegaan op de bij de 1 Sackett DL, Rosenberg WM, Gray JA, Haynes RB, Richardson WS. Evidence based medicine: what it is and what it isn t. BMJ 1996;312(7023):71-2.

10 Voorwoord redactie 11 desbetreffende specialismen behorende incidenties, a priorikansen, anamnese, laboratoriumonderzoeken en wanen! De eerste waan treedt bijna dagelijks bij velen op wanneer wij, routinematig zonder verificatie met recente literatuurgegevens, de eerder genoemde vier traptreden van Z iek naar B eter betreden. Eenmaal beland op de vierde trede, zijn we maar al te vaak in de veronderstelling dat ons handelen op een hoog plan staat De tweede waan zal ons allen treffen. Het van oorsprong zelfstandige specialisme allergologie wordt anno 2011 waargenomen door acht oude-stijlallergologen, zestien internist-allergologen en vier kinderartsen met als aandachtsgebied allergologie. Daarnaast zijn er nu slechts vier internist-allergologen en drie kinderarts-allergologen in opleiding. In een tijd waarin er wereldwijd een significante toename is van allergische aandoeningen 2, is het een waan om te denken dat zonder het specialisme allergologie een adequaat antwoord gegeven zal kunnen worden op de vele onderzoeksvragen die met deze toename gepaard gaan. Verstand beschermt blijkbaar niet tegen waan Opdat zij beter worden 3 zou eigenlijk een passende subtitel voor dit formularium zijn. Deze aanhef verwijst namelijk naar de artsen zelf. Vooruitgang in de geneeskunde is alleen mogelijk als artsen na ons beter zullen zijn dan wij. Dit is dan ook een reden te meer dat wij met veel plezier aan de totstandkoming van dit formularium hebben bijgedragen. Wij spreken dan ook, mede namens alle medeauteurs, de wens uit dat dit boekje niet een plaats in uw boekenkast zal vinden, maar wel op uw bureau, in uw dokterstas of jaszak. Dit is niet 2 Groot H de (RdGG), Gommer AM (RIVM). Neemt het aantal mensen met allergie toe of af? In: Volksgezondheid Toekomst Verkenning, Nationaal Kompas Volksgezondheid. Bilthoven: RIVM. Nationaal Kompas Volksgezondheid\Gezondheid en ziekte\ziekten en aandoeningen\allergie, 21 september Prof. dr. L. Eijsman 1991, Opdat zij beter worden. Amsterdam: oratie aan de Vrije Universiteit Amsterdam.

11 12 Het Kinderallergie Formularium alleen vanwege het kleine formaat, dat zich hier trouwens bij uitstek voor leent, maar met name vanwege de inhoud. Deze is voor u, naar wij hopen, van groter omvang. Dr. Hans de Groot, allergoloog Dr. Alfred P.E. Sachs, huisarts