AMBTELIJK VOORONTWERP (Eerste Tranche: orgaanstructuur en bevoegdheden / aandelen en certificaten)

Transcriptie

1 AMBTELIJK VOORONTWERP (Eerste Tranche: orgaanstructuur en bevoegdheden / aandelen en certificaten) Wijziging van Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek in verband met de aanpassing van de regeling voor besloten vennootschappen met beperkte aansprakelijkheid MEMORIE VAN TOELICHTING 1. Inleiding Met het wetsvoorstel worden de regels voor besloten vennootschappen met beperkte aansprakelijkheid (bv s) eenvoudiger en flexibeler gemaakt. Het wetsvoorstel is onderdeel van de bredere modernisering van het ondernemingsrecht waarvan het kader is geschetst in de eerder aan de Kamer gezonden nota (Kamerstukken II, 2003/04, , nr. 2). Tezamen met de invoering van de personenvennootschap (Vaststelling van titel 7.13 van het Burgerlijk Wetboek, ) zorgt het wetsvoorstel voor een verbetering van de juridische infrastructuur voor kleinere ondernemingen. Omdat in de praktijk veel gebruik wordt gemaakt van de rechtsvorm bv - er zijn in Nederland ruim bv s (peildatum november 2004) - mag verwacht worden dat de vereenvoudiging van het bvrecht veel voordelen zal opleveren voor het bedrijfsleven. De belangrijkste aanleiding voor het starten van een project tot vereenvoudiging en flexibilisering van het bv-recht is de in de praktijk en in de literatuur gesignaleerde behoefte aan een grotere vrijheid bij de inrichting van kleinere ondernemingen, joint ventures en concerns. Ondernemers die gebruik maken van een bv worden nu geconfronteerd met een wettelijke regeling die op verschillende onderdelen onnodig belemmerend werkt. Een voorbeeld is het functioneren van de aandeelhoudersvergadering indien er slechts één aandeelhouder is. Een ander voorbeeld van een belemmering is dat de wet thans niet toestaat dat in de statuten wordt bepaald dat iedere aandeelhouder een eigen bestuurder kan benoemen. Met name in joint venture verhoudingen bestaat hieraan behoefte. Het wetsvoorstel neemt dit soort onnodige wettelijke belemmeringen weg en zorgt op andere punten voor verduidelijking van de wettelijke regeling. Een voorbeeld is de regeling voor bewilligde certificaten. In de praktijk bestaat onduidelijkheid over de vraag wanneer er sprake is van een met medewerking van de vennootschap uitgegeven certificaat. De vraag kan worden vermeden door in de wettelijke regeling te bepalen dat bij de statuten vergaderrecht kan worden verbonden aan een certificaat (artikel 227 lid 2). Ook Europese ontwikkelingen hebben bijgedragen aan de noodzaak van vereenvoudiging van het bv-recht. Het Hof van Justitie heeft in recente jurisprudentie een ruime uitleg gegeven aan de vrijheid van vestiging. Het staat eenieder in beginsel vrij om te kiezen voor de oprichting van een vennootschap in een lidstaat waar het recht hem het 1

2 meest aantrekkelijk lijkt, ongeacht de plaats van zijn feitelijke activiteiten. De andere lidstaten dienen die keuze, behoudens concrete gevallen van misbruik, onverkort te erkennen (zie o.a. het arrest van het Hof van Justitie van 30 september 2003 in zaak C- 167/01, Kamer van Koophandel en Fabrieken voor Amsterdam / Inspire Art Ltd. en het arrest van 9 maart 1999 in zaak C-212/97, Centros Ltd.). De keuzevrijheid binnen de Europese Unie brengt met zich mee dat er meer concurrentie zal gaan ontstaan tussen de verschillende rechtsvormen van de lidstaten. Omdat het bv-recht in tegenstelling tot het nv-recht slechts in beperkte mate is geharmoniseerd via Europese richtlijnen, kan die concurrentie ook daadwerkelijk worden aangegaan. In een aantal Europese landen is al een flexibele bv ingevoerd of wordt bestaande wetgeving herzien, waaronder Spanje (Sociedad Limitada Nueva Empresa), Frankrijk (Sarl) en het Verenigd Koninkrijk (herziening van de Companies Act 1985). Ook op de Nederlandse Antillen is onlangs een nieuwe, flexibele bv-regeling ingevoerd. Het aanbieden van een bruikbare en betrouwbare juridische infrastructuur is dus noodzakelijk om Nederland aantrekkelijk te houden als vestigingsland voor nationale en internationale ondernemingen. Naast de bepalingen voor de bv bevat het wetsvoorstel ook een aantal wijzigingen in de wettelijke regeling voor de nv. Er is, mede op advies van de commissie vennootschapsrecht, voor gekozen om geen overeenkomstige aanpassingen door te voeren in het nv-recht, tenzij aanpassing van het nv-recht om andere redenen aan de orde is. Bij dit laatste gaat het om specifieke regelingen voor de nv die samenhangen met de uitvoering van de toezeggingen van het kabinet in het kader van de reactie op de Code Tabaksblat (brief van 1 maart 2004, Kamerstukken II, , nr. 1). Omdat het karakter van de nv verschilt van de bv is er, mede op advies van de commissie vennootschapsrecht, van afgezien om knelpunten die bij de bv zijn gesignaleerd ook bij de nv aan te passen. De structuurregeling is onlangs aangepast bij wet van 9 juli 2004 tot wijziging van Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek in verband met de structuurregeling (Stb. 370) (in werking getreden op 1 oktober 2004, Stb. 405). De vraag of er in de toekomst een vorm van wettelijk verplicht toezicht bij grote vennootschappen moet blijven bestaan, en hoe dat toezicht eruit zou moeten zien, is onderdeel van de bredere modernisering van het ondernemingsrecht. Het wetsvoorstel laat daarom de wettelijke regeling voor de structuur-bv (artikel 2:262 BW e.v.) onverlet. 2. Aanpak Ter voorbereiding van het wetsvoorstel is in het najaar van 2003 door de minister van Justitie en de staatssecretaris van Economische Zaken een expert groep ingesteld onder voorzitterschap van prof. mr. H.J. de Kluiver. Aan de expert groep is gevraagd om aanbevelingen te doen met betrekking tot knelpunten in het bv-recht zoals deze in de praktijk en de literatuur worden gesignaleerd. Het rapport van de expert groep is op 6 mei 2004 verschenen (Vereenvoudiging en flexibilisering van het Nederlandse bv-recht, Den 2

3 Haag, 6 mei 2004, te raadplegen op en op Het rapport bevat een groot aantal aanbevelingen, verdeeld in drie hoofdthema s: orgaanstructuur en bevoegdheden organen / beslotenheid, aandelen en certificaten / kapitaal en vermogen. Daarnaast heeft de expert groep ook voorstellen geformuleerd ten aanzien van de regeling voor tegenstrijdig belang, doeloverschrijding en de taal van de statuten. Naast de instelling van de expert groep is in opdracht van het ministerie van Economische Zaken door het Instituut voor Ondernemingsrecht Groningen een rechtsvergelijkend onderzoek verricht naar alternatieve oplossingen voor het kapitaalbeschermingsregime voor de bv (Versoepeling van het bvkapitaalbeschermingsrecht, M.L. Lennarts en J.N. Schutte-Veenstra, Eindrapport van 31 maart 2004, Instituut voor Ondernemingsrecht Groningen, te raadplegen op en op De adviezen van de expert groep en het onderzoek naar alternatieven voor kapitaalbescherming van de Universiteit Groningen zijn voor een belangrijk deel gebaseerd op rechtsvergelijkend onderzoek naar de bv-regelingen in andere landen. Op basis van deze rapporten is een voorontwerp opgesteld dat via internet ter consultatie beschikbaar wordt gesteld, opdat geïnteresseerden kunnen reageren. Over het wetsvoorstel is advies gevraagd aan de commissie vennootschapsrecht. De commissie kan in het algemeen instemmen met de gekozen uitgangspunten van het wetsvoorstel en heeft technische opmerkingen bij de verschillende bepalingen gemaakt. 3. Uitgangspunten bij de herziening van het bv-recht Bij de vereenvoudiging en flexibilisering van het bv-recht staat voorop dat de nieuwe rechtsvorm voor alle categorieën gebruikers een bruikbare rechtsvorm moet zijn die zoveel mogelijk tegemoet komt aan de behoeften die in de praktijk leven. Dit sluit aan bij het algemene streven naar wetgeving die een infrastructuur biedt waarin burgers zoveel mogelijk zelf keuzes kunnen maken, antwoorden kunnen vinden op maatschappelijke problemen en samen problemen en knelpunten kunnen oplossen (zie ook de nota Bruikbare Rechtsorde, brief van de minister van Justitie van 21 april 2004, Kamerstukken II, , nr. 9). De nieuwe bv moet niet alleen een bruikbare, maar ook een betrouwbare rechtsvorm zijn. Dit betekent dat de wetgever moet voorzien in een evenwichtig stelsel van schuldeisersbescherming. Daarnaast zullen de regels voor besluitvorming voldoende rekening moeten houden met de belangen van minderheidsaandeelhouders. Meer in het bijzonder gelden bij dit wetsvoorstel de volgende uitgangspunten, die ook ten grondslag lagen aan het advies van de expert groep: - minder dwingend en meer regelend recht; 3

4 - meer vrijheid voor aandeelhouders om de onderneming naar eigen inzicht en wensen vorm te geven met voldoende waarborgen voor de belangen van andere partijen; - regels die onnodig belemmerend of ineffectief zijn, kunnen vervallen; - vermindering van (administratieve) lasten; - een evenwichtige bescherming van crediteuren; - het wegnemen van rechtsonzekerheid; - aansluiten bij de behoeften van de hedendaagse, nationale en internationale, praktijk; - aansluiten bij ontwikkelingen in de ons omringende landen en de Europese Unie; - geen nieuwe rechtsvorm, maar oplossing van knelpunten in het huidige bv-recht. In het tweede uitgangspunt komt tot uitdrukking dat een evenwicht moet worden gevonden tussen enerzijds meer vrijheid van inrichting voor de aandeelhouders en anderzijds de belangen van andere partijen. Een belangrijk uitgangspunt in het Nederlandse vennootschapsrecht is dat het bestuur en de raad van commissarissen zich bij hun handelen moeten richten naar het belang van de vennootschap en de met haar verbonden onderneming. Voor de commissarissen is dit uitgangspunt neergelegd in art. 2:250, tweede lid, BW. Het belang van de vennootschap vereist dat in de besluitvorming tevens de belangen van andere partijen die bij de vennootschap zijn betrokken worden meegewogen, zoals werknemers, afnemers en leveranciers. Ook in het herziene bv-recht blijft het belang van de vennootschap onverminderd gelden. Wel zal de grotere flexibiliteit die de wet gaat bieden aan de oprichters en aandeelhouders de invulling van dit begrip kunnen kleuren. Bij kleine vennootschappen met een beperkt aantal aandeelhouders zal het vennootschappelijk belang dichter liggen bij het belang van de aandeelhouders dan bij een grote vennootschap met veel werknemers en maatschappelijke belangen. In een wettelijke regeling die meer differentiatie tussen bv s mogelijk zal maken, kan aldus iedere bv op de eigen merites worden beoordeeld. De grotere vrijheid van inrichting heeft als gevolg dat bijzondere aandacht dient te worden besteed aan de positie van minderheidsaandeelhouders. Enerzijds lopen zij het risico dat de grotere vrijheid van inrichting in hun nadeel wordt aangewend. De wet dient daarom een aantal minimumwaarborgen te bieden voor de bescherming van de minderheidsaandeelhouder. Anderzijds mag de bescherming van de minderheidsaandeelhouder niet ten koste gaan van de flexibilisering die met dit wetsvoorstel wordt nagestreefd. Het is inherent aan de besluitvorming in een algemene vergadering dat de minderheidsaandeelhouder zich in beginsel moet schikken in de besluitvorming door de meerderheid. Hierbij is van belang dat aandeelhouders zich in algemene zin in hun onderlinge verhoudingen moeten laten leiden door de redelijkheid en billijkheid (artikel 2:8 BW). Slechts voor die gevallen waarin het meerderheidsbelang kan 4

5 worden misbruikt of waar essentiële rechten van aandeelhouders in het geding zijn, ligt specifieke wettelijke bescherming van de minderheidsaandeelhouder in de rede. Het wetsvoorstel bevat daartoe een aantal regelingen. Allereerst kan worden gewezen op het verhogen van de drempel voor een statutenwijziging naar twee derden van de stemmen (artikel 231). Deze procedurele waarborg past bij een bv-regeling die meer ruimte biedt voor statutaire regelingen. Waar statutenwijziging bovendien zou leiden tot wijziging van wettelijke aandeelhoudersrechten, zoals het stemrecht en het vergaderrecht, worden extra eisen gesteld aan de besluitvorming. De minderheidsaandeelhouder die zich geconfronteerd ziet met een voorstel voor een statutenwijziging dat hem in zijn positie aantast, wordt aldus niet uitsluitend achteraf beschermd (via een gang naar de rechter), maar geniet ook voorafgaand aan de besluitvorming meer bescherming dan in de huidige wettelijke regeling. Daarnaast is voor de bescherming van de minderheidsaandeelhouder een belangrijke rol weggelegd voor de geschillenregeling (afdeling 1 van titel 8 van Boek 2 BW). Die regeling wordt met dit wetsvoorstel gestroomlijnd en toegespitst op de nieuwe wettelijke regeling voor de bv. Een minderheidsaandeelhouder heeft een uittreedrecht via de geschillenregeling indien het voortduren van zijn aandeelhouderschap in redelijkheid niet meer van hem kan worden gevergd. Door stroomlijning en versnelling van de procedure zal het uittreedrecht een effectiever instrument moeten worden voor de minderheidsaandeelhouder die onredelijk in zijn belangen wordt geschaad [PM: de uitwerking van de geschillenregeling vindt plaats in de tweede tranche]. Het wetsvoorstel is gericht op vereenvoudiging en flexibilisering van het bv-recht. Flexibiliteit en eenvoud zijn ook de uitgangspunten geweest van de in 2000 op de Nederlandse Antillen ingevoerde bv-regeling. Bij de voorbereiding van het wetsvoorstel heeft voorop gestaan dat de nieuwe bv zoveel mogelijk moet aansluiten bij de wensen die in de praktijk leven. Hierbij past een benadering die is gericht op het oplossen van de knelpunten die ondernemers thans ervaren. Weliswaar heeft de Antilliaanse regeling hierbij als inspiratiebron gediend, maar ik acht het niet wenselijk om deze rechtsvorm over te nemen. Een belangrijke rol heeft hierbij gespeeld dat de praktijk vertrouwd is met de huidige bv-regeling. Een al te ingrijpende wijziging van de wettelijke regeling zou veel inspanningen vereisen van zowel de ondernemers zelf als de juridische adviespraktijk. Bovendien zouden de jurisprudentie en de doctrine omtrent de huidige bv wellicht deels hun waarde verliezen. De rechtszekerheid die voorvloeit uit de juridische ontwikkelingen en leerstukken rond de huidige bv moet niet worden onderschat. Een andere reden om te kiezen voor deze aanpak is een praktische: het ontwerpen van een geheel nieuwe rechtsvorm zou waarschijnlijk lang duren, terwijl de omstandigheden op nationaal en internationaal niveau vragen om een herziening op de korte termijn. Daarnaast zou een geheel nieuwe bv naast de bestaande bv weinig meerwaarde hebben, omdat alle knelpunten die in het bv-recht zijn ontdekt, niet daar zouden worden opgelost. 5

6 In verband met het bovenstaande kan nog worden opgemerkt dat op gezamenlijk initiatief van de Nederlandse en de Antilliaanse minister van Justitie een Gemeenschappelijke werkgroep concordantie rechtspersonenrecht is ingesteld onder voorzitterschap van mr. J.M. Saleh, oud-gouverneur van de Nederlandse Antillen. De werkgroep heeft tot taak voorstellen te doen die kunnen dienen als basis voor nadere, de concordantie dienende wijzigingen van het Nederlandse en het Antilliaanse rechtspersonenrecht, waaronder het bv-recht. In dit verband is ook aandacht geschonken aan de opmerking van de expert groep dat het dwingendrechtelijk uitgangspunt (artikel 2:25 BW) ten aanzien van de bv heroverweging verdient. Wanneer het bv-recht in beginsel zou gaan bestaan uit regelend recht zou de flexibiliteit die met dit wetsvoorstel wordt beoogd, sterker worden benadrukt. Van bepalingen die niet naar hun aard als dwingendrechtelijk moeten worden beschouwd, zou dan kunnen worden afgeweken. In het wetsvoorstel tot vaststelling van Titel 7.13 BW (personenvennootschap) is inmiddels gekozen voor het uitgangspunt van regelend recht. Om een aantal redenen is er echter voor gekozen om het dwingendrechtelijk uitgangspunt bij de bv te handhaven. Een systeem van regelend recht zou afwijken van de regeling voor de overige rechtspersonen in Boek 2 BW. De regels in het algemeen deel van Boek 2 BW zouden dan van regelend recht zijn voor de bv en dwingendrechtelijk gelden voor de overige rechtspersonen. Wetssystematisch is dit geen wenselijke uitkomst. In dit verband is van belang dat de keuze voor het uitgangspunt van regelend recht bij de personenvennootschap is genomen tegen de achtergrond van het stelsel in Boek 7 BW, dat in beginsel bepalingen van regelend recht bevat (Kamerstukken II, , nr. 5, blz. 5). De commissie vennootschapsrecht heeft erop gewezen dat de vraag of de wettelijke regeling moet uitgaan van regelend dan wel van dwingend recht in wezen een vraag is van wetgevingstechniek. De invoering van meer regelend recht voor de bv kan volgens de commissie ook gebeuren met handhaving van de thans geldende systematiek. In die systematiek rechtvaardigt het meer institutionele karakter van de rechtspersonen in Boek 2 BW volgens de commissie de toepassing van een in beginsel dwingend regime. De ruimte om van het dwingende uitgangspunt af te wijken neemt met dit wetsvoorstel toe. Gelet op het bovenstaande is het dwingendrechtelijke uitgangspunt ten aanzien van de bv in dit wetsvoorstel gehandhaafd. De expert groep heeft ook aandacht besteed aan de mogelijkheid van door de overheid opgestelde modelstatuten. Daarbij kan gedacht worden aan een systeem zoals dat geldt voor de Engelse limited, waarbij voorgeschreven modelstatuten (Table A) gelden indien de vennootschap geen eigen statuten deponeert. Ook in de nota modernisering ondernemingsrecht (Kamerstukken II, 2003/04, , nr. 2) zijn enige beschouwingen gewijd aan regulering die sneller of eenvoudiger tot stand kan komen dan formele wetgeving. In dat kader is ook gewezen op de mogelijkheid van modellen die zinvol zouden kunnen zijn voor de versoepeling van het bv-recht. Bij de expert groep 6

7 bestond aarzeling over het instrument van modelstatuten van overheidswege. Er is daarbij gewezen op het feit dat de notaris thans al werkt op basis van modellen die door de praktijk zijn ontwikkeld (waaronder de modellen van de Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie) en dat praktijkmodellen de flexibiliteit meer stimuleren dan één door de overheid ontwikkeld model. De commissie vennootschapsrecht staat eveneens terughoudend tegenover wettelijke modelstatuten en is van mening dat hier een taak ligt voor de KNB. Gelet op de terughoudendheid bij de expert groep en de commissie vennootschapsrecht is ervoor gekozen om thans geen wettelijke grondslag op te nemen voor modelstatuten van overheidswege. Het wetsvoorstel laat hiermee ruimte om in de praktijk te komen tot modelstatuten die zijn toegesneden op de behoeften van de gebruikers. Dit neemt niet weg dat de behoefte aan wettelijke modelstatuten voor de bv op een later moment, in het kader van de bredere discussie over de modernisering van het ondernemingsrecht, nader kan worden bezien. 4. Opbouw van de regeling Inhoudelijk kan het wetsvoorstel worden ingedeeld in zes hoofdonderdelen: orgaanstructuur en bevoegdheden / aandelen en certificaten / beslotenheid / geschillenregeling / kapitaal en vermogen / overige onderwerpen. Ten behoeve van de leesbaarheid is hieronder per hoofdonderdeel aangegeven welke wetsbepalingen worden gewijzigd, komen te vervallen of nieuw worden ingevoerd. Orgaanstructuur en bevoegdheden: - Schrapping vereiste tweede kandidaat bij bindende voordracht bij de nv (artikel 133) - Wettelijk orgaanbegrip (artikel 189a) - Bevoegdheid tot bijeenroepen algemene vergadering (artikel 220) - Oproeping van vergadergerechtigden voor de algemene vergadering (artikel 223 lid 2) - Oproepingstermijn algemene vergadering (artikel 225) - Plaats van de vergadering (artikel 226) - Vergaderrecht bestuurders en commissarissen (artikel 227 lid 4) - Besluitvorming buiten de algemene vergadering (artikel 238) - Instructiebevoegdheid (artikel 239) - Benoeming van bestuurders (artikel 242) - Schrapping tweede kandidaat bij bindende voordracht (artikel 243) - Schorsing en ontslag van bestuurders (artikel 244) - Benoeming van commissarissen (artikel 252) - Benoeming van een deel van de commissarissen door een derde (artikel 253) - Schorsing en ontslag van commissarissen (artikel 254) - Opheffing van een schorsing van een bestuurder (artikel 257) 7

8 Aandelen en certificaten: - Wettelijke regeling vergaderrecht voor anderen dan aandeelhouders (artikel 227 lid 2 artikel 197 lid 4 en artikel 198 lid 4) - Register van certificaathouders met vergaderrecht (artikel 194a) - Flexibel stemrecht (artikel 228) Beslotenheid [Tweede tranche] Geschillenregeling [Tweede tranche] Kapitaal en vermogen [Derde tranche] Overige onderwerpen [Tweede en derde tranche] 5. Orgaanstructuur en bevoegdheden Aandeelhouder-bestuurde bv De huidige wettelijke regeling vereist dat de orgaanstructuur van een bv bestaat uit een algemene vergadering van aandeelhouders en een bestuur. Het bestuur is belast met het besturen van de vennootschap en is in beginsel bevoegd de vennootschap te vertegenwoordigen (artikel 2:239 e.v. BW). Aan de algemene vergadering van aandeelhouders komen binnen de door de wet en de statuten gestelde grenzen alle bevoegdheden toe die niet aan het bestuur of aan anderen zijn toegekend (artikel 2:217 BW). Niet-structuur bv s kunnen zelf beslissen of zij via de statuten een raad van commisarissen willen instellen. Als zij daartoe besluiten, geldt een aantal wettelijke regels die onder andere zien op benoeming, schorsing en ontslag van commissarissen en op hun aansprakelijkheid (artikel 2:250 BW e.v.). Voor bv s die voldoen aan de voorwaarden voor toepassing van de structuurregeling (artikel 2:262 BW e.v.) is de instelling van een raad van commissarissen verplicht. Dit wetsvoorstel laat zoals gezegd de bestaande structuurregeling voor bv s onverlet. In de praktijk wordt de wettelijk voorgeschreven duale bestuursstructuur met een aandeelhoudersvergadering en een bestuur door sommige ondernemers als lastig ervaren. Gedacht kan worden aan een bv met één aandeelhouder die tevens de enige 8

9 bestuurder is. Zoals ook in het advies van de expertgroep wordt opgemerkt, is de duale bestuursstructuur in dat geval feitelijk niet aanwezig. De wet vereist echter wel dat de regels omtrent de bevoegdheden van de verschillende organen inclusief de benoeming en het ontslag van de bestuurder worden nageleefd. De regeling voor de Antilliaanse bv heeft hiervoor een oplossing gevonden in de vorm van een aandeelhouder-bestuurde bv. Wanneer bij een Antilliaanse bv in de statuten wordt bepaald dat het om een aandeelhouder-bestuurde bv gaat, komt het bestuur als afzonderlijk orgaan te vervallen en worden de bestuurders vervangen door de aandeelhouders en het bestuur door de algemene vergadering van aandeelhouders (artikel 2:239 van de Landsverordening van de Staten van de Nederlandse Antillen, zitting houdende vaststelling van de tekst van Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek, hierna: NA bv). Ook de Franse SAS en de verschillende Limited Liability Companies kennen een aandeelhouder-bestuurde structuur. Met de expert groep ben ik evenwel van mening dat invoering van de figuur van de aandeelhouder-bestuurde bv in het Nederlandse recht niet wenselijk is. De aandeelhouderbestuurde vennootschap staat, zo merkt de expert groep op, op gespannen voet met het uitgangspunt in het Nederlandse rec ht dat het bestuur van de vennootschap het vennootschappelijk belang moet dienen. Het wettelijk voorschrijven van een afzonderlijk bestuursorgaan naast de aandeelhoudersvergadering bevordert dat het bestuursorgaan een zelfstandige belangenafweging maakt die breder is dan alleen de belangen van de aandeelhouders. Als voorbeeld kan worden gewezen op een concern waarin een moedervennootschap alle aandelen in het kapitaal van een dochtervennootschap houdt. De duale bestuursstructuur bij de dochter-bv maakt het waarschijnlijker dat het bestuur van de dochter in bepaalde gevallen het belang van de dochtervennootschap afweegt tegen het belang van de moedervennootschap als aandeelhouder. Hierbij dient bijvoorbeeld de vraag aan de orde te komen welke gevolgen een besluit zal hebben voor de werknemers van de dochter-bv. De expertgroep heeft voorts geconstateerd dat de invoering van de aandeelhouder-bestuurde bv verschillende complicaties zou oproepen, terwijl de voordelen gering lijken te zijn. In het Verenigd Koninkrijk heeft men om deze reden uiteindelijk afgezien van de invoering van een aandeelhouder-bestuurde limited. Daarbij werd vooral gewezen op problemen rond het overgangsrecht, de bescherming van aandeelhouders die geen bestuurder zijn en de aansprakelijkheid van aandeelhouders die tevens bestuurder zijn. Ook de BVBA in België, de Sarl in Frankrijk, de GmbH in Duitsland en de SLNE in Spanje kennen een duale orgaanstructuur. Een belangrijk deel van de formaliteiten die samenhangen met de verplichte duale structuur en mogelijk knellend werken bij een bv met een directeurgrootaandeelhouder kan worden weggenomen door het vergemakkelijken van besluitvorming buiten de aandeelhoudersvergadering. Artikel 2:238 BW zal hiertoe worden aangepast. Verwezen wordt naar de toelichting bij dat artikel. 9

10 Monistisch bestuur Bij een monistisch bestuur (one-tier board) wordt er binnen het bestuursorgaan onderscheid gemaakt tussen bestuurders die zijn belast met de uitvoerende werkzaamheden en bestuurders die zijn belast met het toezicht op die werkzaamheden. Het toezicht wordt in dit - uit het Angelsaksische recht afkomstige - stelsel derhalve vormgegeven binnen één bestuursorgaan in plaats van in een afzonderlijke raad van commissarissen. Het advies van de expert groep om bij de bv een monistisch bestuursorgaan mogelijk te maken door in de wet de verantwoordelijkheden van de verschillende bestuurders duidelijker af te bakenen, wordt niet in dit wetsvoorstel behandeld. Met de commissie vennootschapsrecht ben ik van mening dat het ontbreken van een regeling voor het monistisch systeem in dit wetsvoorstel geen probleem is. De huidige wet staat niet in de weg aan het instellen van een monistisch systeem. De behoefte aan een wettelijke regeling bestaat bovendien met name bij grote (beurs-) vennootschappen. In het kader van de modernisering van het ondernemingsrecht worden de mogelijkheden van een wettelijk stelsel voor een monistisch bestuur in een breder verband nader onderzocht. 6. Aandelen en certificaten Stemrechtloze aandelen In de expert groep is de vraag aan de orde geweest of de figuur van het stemrechtloze aandeel in het Nederlandse bv-recht moet worden geïntroduceerd. In verschillende landen staat het vennootschapsrecht toe dat stemrechtloze aandelen worden uitgegeven. Dit geldt voor de Ltd in het Verenigd Koninkrijk, de GmbH in Duitsland, de BVBA in België, de SpA en de Sarl in Italië, de SA en de SAS in Frankrijk en voor de Antilliaanse bv. Meestal geldt hierbij de regel dat er tenminste één aandeel met stemrecht moet uitstaan. De behoefte aan stemrechtloze aandelen kan bijvoorbeeld bestaan wanneer aandelen zijn toegekend in het kader van werknemersparticipaties of aan externe kredietverstrekkers zoals banken. In die gevallen wordt er gedeeld in de winst zonder dat invloed op de besluitvorming in de vennootschap nodig of wenselijk wordt geacht. Op basis van de huidige regelgeving kunnen statutaire winstrechten en certificering van aandelen een vergelijkbare rol vervullen. Een recht om te delen in de winst kan worden opgenomen in de statuten. Anders dan bij een stemrechtloos aandeel is er bij een statutair winstrecht geen inbreng vereist, is het geen onderdeel van het aandelenkapitaal en zijn er geen vergaderrechten aan verbonden. Een statutair winstrecht kan voorzien in de behoefte om rechten uit te geven met winstdeling doch zonder invloed op de besluitvorming. Een vergelijkbaar resultaat 10

11 kan worden bereikt via certificering van aandelen. Bij certificering worden de zeggenschap en het financieel-economisch belang gescheiden. Aandelen worden in het algemeen gehouden door een administratiekantoor dat de zeggenschapsrechten in de algemene vergadering uitoefent. Het dividend op de aandelen komt ten goede aan de certificaathouder (3:259 lid 1 BW). Het toevoegen van de figuur van het stemrechtloze aandeel aan de bestaande instrumenten van het statutair winstrecht en certificering zou voor de praktijk meer keuzevrijheid en dus meer flexibiliteit opleveren. De expert groep heeft echter uiteengezet dat de voordelen van flexibiliteit niet zouden opwegen tegen de complicaties die zijn verbonden aan de introductie van het stemrechtloze aandeel. De voordelen lijken beperkt, omdat vergelijkbare resultaten kunnen worden bewerkstelligd via statutaire winstrechten en certificering. De nadelen van stemrechtloze aandelen bestaan ondermeer uit de onduidelijkheid die zou ontstaan bij de afbakening tussen statutaire winstrechten en aandelen zonder stemrecht. Tevens zou dan de vraag rijzen of de wet toch niet andere rechten zou moeten toekennen aan de houder van een stemrechtloos aandeel, waaronder het vergaderrecht, het recht om onder bepaalde omstandigheden wel te stemmen en het recht van uitkoop. Daarbij merkt de expert groep op dat de introductie van stemrechtloze aandelen waarschijnlijk niet zou leiden tot de gewenste vereenvoudiging. Vasthouden aan het uitgangspunt dat aan ieder aandeel tenminste één stem is verbonden, schept in dit verband duidelijkheid. Wanneer iemand tegen inbreng een aandeel in het kapitaal van de vennootschap verkrijgt, staat vast dat hij aandeelhouder is en daarmee gerechtigd is tot het bijwonen van de vergadering en tot het uitbrengen van tenminste één stem. Als aandeelhouder heeft hij het recht om tijdens een vergadering informatie te ontvangen van het bestuur van de vennootschap. Bovendien stelt de deelname aan de algemene vergadering de aandeelhouder in staat om te controleren of de besluitvorming overeenkomstig de wet en de statuten plaatsvindt, zodat hij in voorkomend geval een vernietigingsactie kan stellen. De noodz aak tot het introduceren van stemrechtloze aandelen wordt verder teruggebracht nu dit wetsvoorstel een flexibele stemrechtverdeling mogelijk maakt (artikel 228). Via een flexibele stemrechtverdeling kan de vennootschap aandelen uitgeven met een financieel belang doch met een dusdanig klein stembelang dat er geen sprake is van wezenlijke invloed op de besluitvorming, doch wel met behoud van de overige rechten die zijn verbonden aan het aandeelhouderschap. 7. Blokkeringsregeling, extra-verbintenissen en kwaliteitseisen [Tweede Tranche] 8. Kapitaal- en schuldeisersbescherming [Derde Tranche] 11

12 9. Artikelen Artikel 132 In de kabinetsreactie op de Code Tabaksblat is toegezegd dat het kabinet wettelijk zal faciliteren dat bestuurders van beursgenoteerde vennootschappen voor een periode van maximaal vier jaren worden benoemd, met de mogelijkheid van herbenoeming (brief van 1 maart 2004, Kamerstukken II 2003/04, , nr. 1). De wijziging van artikel 132 strekt ter uitvoering van deze toezegging. Aan artikel 132 is een nieuw tweede lid toegevoegd, waarin is bepaald dat indien bij de benoeming niet anders is bepaald, bestuurders worden benoemd voor een periode van vier jaren en dat de bestuurders telkens kunnen worden herbenoemd na afloop van een periode. De best practice bepaling II.1.1 uit de Code Tabaksblat is hiermee als wettelijk uitgangspunt vastgelegd, met de mogelijkheid om hiervan bij de benoeming naar beneden of naar boven af te wijken. Door de benoemingstermijn te limiteren, wordt de algemene vergadering van aandeelhouders in staat gesteld om zich periodiek te buigen over het functioneren van een bestuurder. Hiermee ontstaat een evenwichtiger verdeling van de bevoegdheden van de aandeelhouders en het bestuur. Overwogen is om de maximering van de benoemingstermijn in de wet dwingend voor te schrijven. Bij de consultatie over de conceptcode van de Commissie Tabaksblat is echter gebleken dat dit in de praktijk op bezwaren zou stuiten. Er werd daarbij ondermeer gewezen op het gevaar dat afbreuk wordt gedaan aan het streven dat bestuurders binding opbouwen met de onderneming en oog hebben voor het lange termijn-belang. Om die reden is gekozen voor een middenweg, waarin de best practice bepaling als wettelijk uitgangspunt geldt met de mogelijkheid om daarvan bij de benoeming af te wijken (naar boven of naar beneden). Beursgenoteerde vennootschappen die een termijn hanteren die langer is dan vier jaar dienen wel op grond van de in gang gezette wettelijke verankering van de Code Tabaksblat in hun jaarverslag uiteen te zetten waarom zij afwijken van de Code. Artikel 132 lid 2 bepaalt voorts dat artikel 7:668a BW niet van toepassing is ten aanzien van de benoeming van een bestuurder. Dit betreft eveneens een uitvoering van de toezeggingen uit de kabinetsreactie op de Code Tabaksblat (brief van 1 maart 2004, Kamerstukken II 2003/04, , nr. 1). Uit artikel 7:668a BW volgt dat opvolgende arbeidsovereenkomsten voor bepaalde tijd onder bepaalde voorwaarden van rechtswege leiden tot een arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd. Door de toepassing van artikel 7:668a uit te sluiten bij de benoeming van bestuurders wordt voorkomen dat in het kader van herbenoeming aangegane opvolgende arbeidsovereenkomsten voor bepaalde tijd van rechtswege worden omgezet in een arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd. Hiermee wordt de situatie vermeden waarin de algemene vergadering mogelijkerwijs van 12

13 de herbenoeming van een bestuurder zou afzien omdat dat van rechtswege zou leiden tot een arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd. Dit zou onwenselijk zijn, omdat de beperking van de benoemingstermijn tot doel heeft dat de algemene vergadering zich bij de besluitvorming over herbenoeming laat leiden door het functioneren van de bestuurders en niet door andere afwegingen. Voor het overige staat de vennootschapsrechtelijke beperking van de benoemingstermijn in artikel 132 strikt genomen los van het arbeidsrecht. Dit betekent bijvoorbeeld dat wanneer de vennootschap de benoemingstermijn maximeert en een bestuurder tussentijds wordt ontslagen, hij in beginsel recht heeft op doorbetaling van het salaris voor de resterende benoemingstermijn. Het arbeidscontract is immers voor bepaalde tijd aangegaan. Dit is slechts anders indien schriftelijk is overeengekomen dat de arbeidsovereenkomst tussentijds kan worden opgezegd (artikel 7:667 BW). Daarnaast geldt dat de vennootschapsrechtelijke beperking van de benoemingstermijn op zichzelf niet in de weg staat aan een arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd. De vennootschap zal dan moeten opzeggen of een beëindigingsovereenkomst moeten aangaan als er geen herbenoeming als bestuurder plaatsvindt. Overigens ligt het niet voor de hand dat de arbeidsovereenkomst en de vennootschapsrechtelijke benoemingstermijn uit elkaar gaan lopen. In de praktijk zal een vennootschap die de maximering van de benoemingstermijn toepast, ervoor zorgen dat de arbeidsovereenkomst hierbij aansluit. Op benoemingen die zijn geschiedt vóór inwerkingtreding van het wetsvoorstel is artikel 132 lid 2 niet van toepassing [PM: hiertoe zal nog een overgangsbepaling worden opgesteld]. De beperking van de benoemingstermijn is van toepassing op open NV s. Omdat het belang van een evenwichtige bevoegdheidsverdeling geldt voor alle vennootschappen met een open aandeelhoudersstructuur, is er geen reden om de toepassing van de bepaling te beperken tot beursgenoteerde vennootschappen. De regeling geldt derhalve voor beursgenoteerde en niet-beursgenoteerde NV s met een open aandelenstructuur, inclusief de open NV s die vallen onder het structuurregime. Bij structuur-nv s geschiedt de benoeming van de bestuurders op grond van artikel 2:162 BW door de raad van commissarissen en worden de aandeelhouders van een voorgenomen benoeming in kennis gesteld. Ook in die situatie geldt onverminderd het belang dat er periodiek een oordeel wordt geveld over het functioneren van de bestuurder. Daarbij geldt bovendien het voordeel dat de algemene vergadering als gevolg van de gelimiteerde benoemingstermijn periodiek inzicht kan krijgen in de wijze waarop de raad van commissarissen het functioneren van bestuurders beoordeelt. Voor de BV is een wettelijke limitering van de benoemingstermijn van bestuurders niet wenselijk. In besloten verhoudingen, waar de bestuurder in de regel een nauwe band heeft met de aandeelhouders, zou een dergelijke beperking onnodige lasten meebrengen voor de praktijk. 13

14 Artikel 133 De Code Tabaksblat bevat een aantal aanbevelingen die de invloed van de algemene vergadering van aandeelhouders op het beleid van het bestuur en de raad van commissarissen moeten versterken. In dat kader bevat de Code de aanbeveling aan de wetgever om de regeling voor de bindende voordracht bij de nv (artikel 133) zodanig te wijzigen dat de voordracht voor benoeming van een bestuurder of commissaris niet meer dan één persoon behoeft te bevatten en daarnaast te bepalen dat indien de algemene vergadering het bindend karakter aan de voordracht ontneemt, zij aan degene aan wie het voordrachtsrecht is toegekend, een nieuwe voordracht kan vragen. De algemene vergadering kan daarbij zelf een persoon voor benoeming aanbevelen (aanbeveling aan de wetgever nr. 9). In de kabinetsreactie op de Code Tabaksblat is toegezegd dat de aanbeveling in de wet zal worden opgenomen (brief van 1 maart 2004, Kamerstukken II, , nr. 1). De onderhavige wijziging van artikel 133 strekt ter uitvoering van deze toezegging. In het eerste lid van artikel 133 is het vereiste dat de voordracht ten minste twee personen voor iedere te vervullen plaats moet bevatten geschrapt. Ook de expert groep vereenvoudiging bv-recht had gesignaleerd dat dit vereiste in de praktijk als een onnodige regel wordt ervaren, omdat de tweede persoon op de voordracht zelden een serieuze kandidaat blijkt te zijn. Bij de vereniging volstaat thans ook één kandidaat bij een bindende voordracht (artikel 2:37 lid 4 BW). In het tweede lid is bepaald dat indien de algemene vergadering aan de voordracht het bindend karakter ontneemt, zij het recht heeft een aanbeveling te doen voor een nieuwe voordracht. Het initiatief voor de voordracht blijft hiermee bij het orgaan dat daartoe statutair bevoegd is. Hiermee kan een toevallige benoeming door de algemene vergadering worden voorkomen. Het aanbevelingsrecht ten behoeve van de nieuwe voordracht versterkt de positie van de algemene vergadering doordat het orgaan dat bevoegd is tot de voordracht de algemene vergadering in de gelegenheid moet stellen om een kandidaat aan te bevelen alvorens zij overgaat tot een nieuwe voordracht. Blijft een voordracht achterwege, zo is in de jurisprudentie bepaald, dan is de algemene vergadering vrij om zonder voordracht tot de benoeming over te gaan (Hoge Raad 19 maart 1976, NJ 1978, 52). In het tweede lid van artikel 133 staat thans een komma na de zinsnede twee derden van de uitgebrachte stemmen. De plaatsing van de komma wekt ten onrechte de indruk dat doorbreking van de bindende voordracht zou kunnen plaatsvinden indien de uitgebrachte stemmen meer dan de helft van het geplaatste kapitaal vertegenwoordigen en het besluit wordt genomen met een meerderheid van twee derden van de uitgebrachte stemmen. Bedoeld is echter dat de meerderheid van twee derden van de uitgebrachte 14

15 stemmen meer dan de helft van het geplaatste kapitaal moeten vertegenwoordigen. Door schrapping van de komma wordt dit verduidelijkt. Een recht tot het doen van een bindende voordracht kan statutair niet zo worden geformuleerd dat de voordracht niet kan worden doorbroken. Het tweede lid bepaalt thans al dat de algemene vergadering aan een voordracht steeds het bindend karakter kan ontnemen bij een besluit genomen met twee derden van de uitgebrachte stemmen die meer dan de helft van het kapitaal vertegenwoordigen. De mogelijkheid tot het doorbreken van de bindende voordracht kan wel in de statuten worden versoepeld (d.w.z. via een kleinere meerderheid van stemmen of een kleiner gedeelte van het kapitaal), doch niet worden beperkt of uitgesloten. Hierin komt geen wijziging. Tot slot is een nieuw derde lid opgenomen waarin is bepaald dat indien de voordracht één kandidaat bevat, deze kandidaat wordt geacht te zijn benoemd indien de voordracht niet wordt doorbroken. Het besluit van de algemene vergadering over de voordracht heeft dan tot gevolg dat de kandidaat is benoemd, tenzij de voordracht wordt doorbroken. Hiermee wordt voorkomen dat de algemene vergadering tweemaal moet stemmen: eenmaal over het al dan niet doorbreken van de bindende voordracht en eenmaal over de benoeming. De wet bevat thans nog steeds een overgangsbepaling op grond waarvan vennootschappen die reeds voor de invoering van het Wetboek van Koophandel op 2 juli 1928 de benoeming aan een voordracht koppelden, niet de in artikel 133 opgenomen doorbreking van de voordracht door de algemene vergadering behoefden toe te passen. De overgangsbepaling wordt met dit wetsvoorstel ingetrokken. Verwezen wordt naar de toelichting op artikel II van dit wetsvoorstel. Artikel 189a Artikel 189a bepaalt wat voor de toepassing van een aantal bepalingen uit Boek 2 BW onder orgaan moet worden verstaan. Hiermee wordt voorkomen dat bepaalde belangrijke besluiten genomen zouden worden door een orgaan dat bestaat uit buitenstaanders die weinig of geen binding met de vennootschap hebben en geen financieel risico lopen. De wetgever heeft het noodzakelijk geacht om de kring van organen te beperken ten aanzien van een besluit tot goedkeuring van de overdracht van aandelen, een besluit tot uitgifte van aandelen, een besluit tot het reserveren van winst of het verwerken van verlies en het geven van aanwijzingen aan het bestuur. De expertgroep adviseert om het orgaanbegrip in artikel 189a te handhaven, waarbij zowel de kring van organen als het aantal besluiten waarop artikel 189a van toepassing is worden uitgebreid. Dit advies is overgenomen in het voorgestelde artikel 189a [PM: de uitbreiding van het aantal besluiten vindt plaats in de tweede tranche]. Als bevoegd orgaan wordt toegevoegd de vergadering van aandeelhouders van een bijzondere aanduiding. Thans noemt artikel 189a alleen de vergadering van 15

16 aandeelhouders van een bijzondere soort. Door ook aandeelhouders van een bijzondere aanduiding onder het orgaanbegrip te brengen, wordt het mogelijk om houders van specifieke aandelen, welke bijvoorbeeld zijn aangeduid met letters of cijfers, aan te wijzen als bevoegd orgaan zonder dat hiervoor een nieuw soort aandelen behoeft te worden gecreëerd. Voorts is in artikel 189a algemene vergadering van aandeelhouders vervangen door algemene vergadering. Het is in boek 2 gebruikelijk om te spreken van de algemene vergadering, omdat ook anderen dan aandeelhouders daar toegang kunnen hebben. Deze technische aanpassing was nog niet doorgevoerd in artikel 189a. Artikel 194a In artikel 227 lid 2 van dit wetsvoorstel wordt de mogelijkheid geopend om vergaderrecht te verbinden aan certificaten van aandelen. Indien hiervan gebruik wordt gemaakt, is het van belang dat de vennootschap daarvan op de hoogte is. Bij de organisatie van de algemene vergadering zal immers bekend moeten zijn wie moet worden opgeroepen. De commissie vennootschapsrecht heeft in dit kader opgemerkt dat de statuten voorzieningen zouden moeten bevatten om een behoorlijke uitoefening van het vergaderrecht te waarborgen, bijvoorbeeld door het bijhouden van de gegevens van de vergadergerechtigden in een register. Daarom is in artikel 194a bepaald dat het bestuur van de vennootschap een register bijhoudt waarin de namen en adressen van certificaathouders met vergaderrecht worden opgenomen. Omdat het bestuur belast is met de organisatie van de algemene vergadering, ligt het voor de hand dat zij ook zorgdraagt voor het beheer van het register van certificaathouders met vergaderrecht. Op grond van artikel 227 lid 2 kan in de statuten worden bepaald dat de certificaathouder het vergaderrecht niet kan uitoefenen zolang hij niet is ingeschreven in het register. In de praktijk kan de aandeelhouder ten titel van beheer (veelal een administratiekantoor) op verzoek van de certificaathouder zorgdragen voor de inschrijving in het register. Certificaathouders met vergaderrecht hebben op grond van het tweede lid recht op een uittreksel uit het register met betrekking tot hun certificaat. Evenals bij het aandeelhoudersregister in artikel 194 heeft het uittreksel de functie van een verklaring van het bestuur dat de certificaathouder als vergaderrechtigd in het register is ingeschreven. Artikel 197, vierde lid, en artikel 198, vierde lid Op grond van artikel 197 lid 4 en artikel 198 lid 4 hebben bepaalde vruchtgebruikers en pandhouders dezelfde wettelijke rechten als bewilligde certificaathouders. De bepalingen dienen te worden aangepast in verband met de nieuwe wettelijke regeling inzake certificaten met vergaderrecht. Verwezen wordt naar de toelichting op artikel 227 lid 2. 16

17 Artikel 218 In de praktijk bestaat onduidelijkheid over de vraag of de verplichte jaarlijkse algemene vergadering (artikel 2:218 BW) onder de reikwijdte van artikel 238 BW valt. Er is geen bezwaar tegen om de besluitvorming op de verplichte jaarlijkse algemene vergadering buiten vergadering te laten plaatsvinden. Voor besluitvorming buiten de algemene vergadering geldt immers de waarborg dat alle vergadergerechtigden schriftelijk moeten instemmen met de wijze van besluitvorming (artikel 238). Daarom is in artikel 218 bepaald dat de algemene vergadering kan worden vervangen door een vergadering in de zin van artikel 238. Bij vennootschappen waarvan alle aandeelhouders tevens bestuurder zijn, kan de ondertekening van de jaarrekening door het bestuur tevens besluitvorming in de zin van artikel 238 inhouden, mits is voldaan aan het vereiste in artikel 238 dat alle overige vergadergerechtigden instemmen met die wijze van besluitvorming. Artikel 220 Op grond van artikel 219 zijn het bestuur en de raad van commissarissen bevoegd tot het bijeenroepen van de algemene vergadering, terwijl de statuten deze bevoegdheid ook aan een ander kunnen verlenen. Deze bepaling laat ruimte om in de statuten te bepalen dat individuele aandeelhouders bevoegd zijn tot bijeenroeping. In deze regeling komt geen wijziging. Voor zover individuele aandeelhouders niet reeds op grond van de statuten bevoegd zijn tot bijeenroeping, bepaalt de wet in artikel 2:220 BW thans dat een of meer aandeelhouders die gezamenlijk tenminste 10% van het geplaatste kapitaal vertegenwoordigen, de rechter kunnen verzoeken om een machtiging tot bijeenroeping van een algemene vergadering. De expert groep heeft geadviseerd om deze bepaling in die zin te wijzigen, dat aandeelhouders zonder rechterlijke tussenkomst om een vergadering kunnen verzoeken. Dit advies is overgenomen in artikel 220. De positie van minderheidsaandeelhouders wordt hiermee versterkt. De wijziging vormt een aanvulling op het op 1 oktober 2004 in werking getreden agenderingsrecht in artikel 224a. Een of meer aandeelhouders die alleen of gezamenlijk ten minste een honderdste van het geplaatste kapitaal vertegenwoordigen, kunnen het bestuur en de commissarissen schriftelijk en onder nauwkeurige opgave van de te behandelen onderwerpen verzoeken om bijeenroeping. Op advies van de commissie vennootschapsrecht is bij de uitwerking aangesloten bij het agenderingsrecht in artikel 224a. Ook daar geldt een drempel van een honderdste van het geplaatste kapitaal. Het advies van de expert groep om de bevoegdheid toe te kennen aan iedere individuele aandeelhouder is derhalve niet gevolgd. In de onderlinge verhouding tussen artikel 224a 17

18 en het voorgestelde artikel 220 zou het vreemd zijn als een individuele aandeelhouder wel het recht zou hebben om een algemene vergadering bijeen te roepen, maar niet het recht om een onderwerp op de agenda te plaatsen. Het bestuur en de raad van commissarissen kunnen het verzoek weigeren indien een zwaarwichtig belang van de vennootschap zich daartegen verzet. Het begrip zwaarwichtig belang sluit aan bij artikel 2:217, tweede lid, BW inzake het verstrekken van inlichtingen en is eveneens onderdeel van het in artikel 224a BW opgenomen agenderingsrecht voor aandeelhouders. Bij de totstandkoming van artikel 224a is toegelicht dat zwaarwichtig betekent dat een weigering niet snel gerechtvaardigd zal zijn. Indien het bestuur en de raad van commissarissen niet de nodige maatregelen treffen om de algemene vergadering binnen zes weken na het verzoek te laten plaatsvinden, kan de aandeelhouder de voorzieningenrechter verzoeken om een machtiging tot bijeenroeping. Er is niet besloten tot een regeling zoals die geldt in Duitsland en op de Antillen, waarin de aandeelhouder bevoegd is om zelf een vergadering bijeen te roepen wanneer het bestuur niet binnen een bepaalde periode gevolg geeft aan zijn verzoek. Het nadeel van een dergelijke regeling is dat er onzekerheid kan ontstaan over de rechtsgeldigheid van de bijeenroeping, en daarmee van de besluiten die vervolgens worden genomen (men vergelijke artikel 2:225 BW). De in de artikelen 220 en 221 opgenomen tussenkomst van de voorzieningenrechter beoogt deze rechtsonzekerheid te voorkomen. Artikel 223 Artikel 223 lid 1 bepaalt thans dat de aandeelhouders worden opgeroepen middels een oproepingsbrief gericht aan de adressen der aandeelhouders, zoals deze zijn vermeld in het aandeelhoudersregister. Indien er bewilligde certificaten zijn uitgegeven, dan worden de houders daarvan in beginsel opgeroepen via aankondiging in een landelijk verspreid dagblad (lid 2). Het artikel wordt aangepast in het kader van het wetsvoorstel moderne communicatiemiddelen. Het is de bedoeling dat voor een algemene vergadering alle vergadergerechtigden worden opgeroepen. Het betreft hier naast de aandeelhouders de houders van certificaten met vergaderrecht (artikel 227 lid 2) en vruchtgebruikers en pandhouders met stemrecht (artikel 197 lid 4 en artikel 198 lid 4). Thans wordt uit de wetsbepaling niet geheel duidelijk hoe de oproeping van vruchtgebruikers en pandhouders plaatsvindt. Artikel 223 wordt daarom verduidelijkt. Bepaald is dat alle aandeelhouders en andere vergadergerechtigden worden opgeroepen middels een oproepingsbrief gericht aan de adressen zoals die in de registers zijn vermeld. De namen en adressen van de vruchtgebruikers en pandhouders, alsmede de aan de aandelen verbonden rechten die hun toekomen dienen thans al te worden 18

19 opgenomen in het aandeelhoudersregister (artikel 194). Artikel 194a van dit wetsvoorstel bevat een regeling voor een register van certificaathouders met vergaderrecht. Daarin worden de adressen van die certificaathouders opgenomen. Het bestuur van de vennootschap is verantwoordelijkheid voor het bijhouden van de registers. De adressen van de geregistreerde vergadergerechtigden zullen dus bij de vennootschap bekend zijn. Er is dan ook geen reden om in de wet nog langer aankondiging in een landelijk verspreid dagblad voor te schrijven. Met name voor kleinere bv s zou dat ook leiden tot onevenredig hoge kosten. Artikel 225 Het huidige artikel 225 schrijft voor dat de oproeping niet later plaatsvindt dan op de vijftiende dag vóór de algemene vergadering. In de praktijk bestaat soms de behoefte om op kortere termijn te kunnen vergaderen. Daarom wordt, overeenkomstig het advies van de expert groep, de termijn in artikel 225 teruggebracht naar acht dagen. Het advies van de expert groep om vennootschappen de mogelijkheid te bieden in de statuten van deze termijn af te wijken is niet overgenomen. Indien de statuten een kortere termijn zouden mogen bepalen, zouden aandeelhouders onnodig in de knel kunnen komen. Een termijn van minimaal acht dagen is noodzakelijk om de aandeelhouders een redelijke mogelijkheid te bieden om kennis te nemen van de oproeping en zich voor te bereiden op de besluitvorming. Deze bescherming is temeer van belang, nu het in de herziene bvregeling vaker mogelijk wordt om in de statuten regelingen op te nemen die belangrijke gevolgen hebben voor de inrichting van de vennootschap en de positie van aandeelhouders. Voor vennootschappen met slechts één of enkele aandeelhouders behoeft de oproepingstermijn van acht dagen geen belemmering te zijn om de besluitvorming toch op een kortere termijn te laten plaatsvinden. Artikel 238 biedt hen immers de mogelijkheid om te besluiten buiten vergadering indien alle vergadergerechtigden daarmee instemmen. Die mogelijkheid wordt met dit wetsvoorstel verruimd. Verwezen wordt naar de toelichting op artikel 238. In het wetsvoorstel inzake het gebruik van moderne communicatiemiddelen bij de besluitvorming in rechtspersonen wordt via een wijziging van artikel 224 geregeld dat de oproeping voor de algemene vergadering op elektronische wijze kan geschieden. Artikel 226 Thans laat de wet niet toe dat de algemene vergadering buiten Nederland wordt gehouden. In de praktijk kan hieraan wel behoefte bestaan, bijvoorbeeld als de vennootschap alleen buitenlandse aandeelhouders heeft. Het voorgestelde artikel 226 bepaalt daarom dat de statuten kunnen bepalen dat een algemene vergadering ook 19

20 buiten Nederland, op een in de statuten te vermelden plaats, kan worden gehouden. Om te verzekeren dat alle vergadergerechtigden instemmen met de buitenlandse locatie, is voor de statutenwijziging een unaniem besluit van de algemene vergadering vereist, alsmede de schriftelijke instemming van de overige vergadergerechtigden. Vergadergerechtigd zijn naast de aandeelhouders de houders van certificaten waaraan bij de statuten vergaderrecht is toegekend (artikel 2:227 lid 2). Uit artikel 2:197, vierde lid, BW en artikel 2:198, vierde lid, BW volgt dat vruchtgebruikers en pandhouders met stemrecht dezelfde wettelijke rechten hebben als houders van certificaten waaraan bij de statuten vergaderrecht is toegekend, waaronder het vergaderrecht. Hetzelfde geldt voor vruchtgebruikers en pandhouders zonder stemrecht, indien de statuten dat bepalen en bij de vestiging of overdracht van het recht van vruchtgebruik of van het pandrecht niet anders is bepaald. Ook bestuurders en commissarissen vallen onder het begrip vergadergerechtigden, gelet op het bepaalde in artikel 227 lid 4. Het wetsvoorstel gaat minder ver met de uitbreiding van artikel 226 dan de expert groep heeft voorgesteld. De expert groep is van mening dat via een gewone statutenwijziging iedere plaats, ook een plaats in het buitenland, moet kunnen worden aangewezen als locatie voor een algemene vergadering. Het nadeel van een zodanige regeling zou echter zijn dat Nederlandse minderheidsaandeelhouders in een moeilijke positie zouden kunnen geraken als de vergadering tegen hun wil op een verre locatie wordt gehouden. Bij een vennootschap die wordt beheerst door Nederlands recht, is het gerechtvaardigd dat de vergaderingen in beginsel plaatsvinden op een locatie in Nederland. Indien de vennootschap van dit uitgangspunt wil afwijken wordt dat mogelijk gemaakt, maar alleen voor zover alle aandeelhouders vóór de statutenwijziging stemmen en voor zover bovendien alle overige vergadergerechtigden schriftelijk hebben ingestemd met de statutenwijziging. Door de instemming van alle vergadergerechtigden te vereisen, wordt aangesloten bij de regeling voor besluitvorming buiten vergadering in het voorgestelde artikel 238. Met de gekozen oplossing wordt voorkomen dat de lastig te beantwoorden vraag rijst of een gekozen locatie buiten Nederland in strijd komt met de redelijkheid en billijkheid die men in de vennootschap tegenover elkaar moet betrachten (artikel 2:8 BW). Is een buitenlandse locatie eenmaal geldig opgenomen in de statuten, dan zal ook een nieuwe aandeelhouder gebonden zijn aan de bepaling: door toe te treden tot de vennootschap wordt hij geacht in te stemmen met de in de statuten opgenomen bepaling. Naast de algemene bepalingen in het eerste en tweede lid, biedt het derde lid de mogelijkheid om in specifieke gevallen af te wijken van de normale vergaderlocatie. Om de algemene vergadering te laten plaatsvinden op een andere plaats dan de in de statuten voorgeschreven locatie is eveneens de schriftelijke instemming van alle vergadergerechtigden en de bestuurders vereist. Om die instemming van de vergadergerechtigden te krijgen, zou de vennootschap bijvoorbeeld op grond van artikel van het wetsvoorstel elektronische communicatiemiddelen kunnen aanbieden dat zij 20